Opis - UMK

Piotr Roszak & Tomasz Huzarek
Nicolaus Copernicus University, Toruń. Poland
Primary and secondary nature of God.
Process vs classical theology on personal life of God.
W ramach klasycznych traktatów o naturze Boga podejmowano konkretne zagadnienie „życia
Boga”, które łączyło metafizyczne przekonania o Jego istocie, naturze jego działania z
objawioną prawdą o osobowym życiu Stwórcy. Dlatego pytanie „jak żyje Bóg”? stanowi
istotny punkt wyjścia myśli Akwinaty (Summa Theologiae, I, q.18), które konfiguruje i
podsumowuje wykład poszczególnych atrybutów boskich w jego teologicznej syntezie.
Rozumienie życia Bożego w kategoriach osobowych pozwala lepiej ująć klasyczne pojęcia,
jak wiedza czy cierpienie Boga, ale pozostaje otwartym pytanie o samo rozumienie
„osobowości w Bogu” i zsynchronizowanie z metafizyką klasyczną, która przecież podkreśla
radykalną niezmienność Boga. Jeśli ruch jest świadectwem życia, to jak żyje Bóg
„nieruchomy poruszyciel”? Jak rozumieć relację w Bogu i relację wobec zmiennego świata
osób? Co ono wnosi do życia Boga? Tym samym otwiera się cała paleta tematów
teologiczno-filozoficznych już w ramach samego klasycznego teizmu, który przecież nie jest
jedyną możliwością interpretacji. Więcej, pojawiły się wobec niego znaczące alternatywy w
XX wieku.
Jedną z nich są postulaty tzw. teologii procesu (J.B. Cobb, D.R. Griffin), która
podważa lub przynajmniej rewiduje klasyczne twierdzenia metafizyczne o Bogu i Jego
naturze. Wynika to z przyjętych przez procesualistów założeń i sposobu widzenia swej
metafizyki w opozycji do klasycznej. Jak twierdzą, klasyczna metafizyka operuje na dwóch
poziomach (Bóg i człowiek; przy czym Bóg sporadycznie interweniuje w poziom ludzki),
natomiast procesualna metafizyka jest jednopoziomowa: Bóg i człowiek znajdują się na tym
samym poziomie. Są to założenia istotne dla kolejnych wniosków teologii procesu, które
sięgają idei Whiteheada. Kluczem jest przekonanie, że cała rzeczywistość składa się ze
zdarzeń, które są ze sobą powiązane. Owe zdarzenia aktualne powstają w ramach procesu
zwanego „zrastaniem się” lub konkretyzacją (concrescence), ale tu ich rozwój się nie kończy:
po osiągnięciu spełnienia (satisfaction), stają się składową kolejnych bytów aktualnych.
Najważniejsze jednak jest to, że tym zasadom metafizycznym podlega także Bóg. W
konsekwencji, procesualiści wprowadzają rozróżnienie na pierwotną (primordial) i wtórną
(consequent) naturę Boga. Pierwotna to wieczne przedmioty (eternal objects), przez które
wyznacza się stającym się bytom cele podmiotowe. Naturze pierwotne Boga brak jednak
aktualności i samoświadomości, którą posiada wtórna natura. Dlatego Bóg jest również bytem
aktualnym, który się staje, wchłania w siebie świat, doświadcza jego cierpienia. Bóg
współoddziałuje ze światem i jest przez świat współtworzony.
Dla tradycyjnego teizmu koniecznym bytem jest jedynie Bóg (dla ateizmu zaś jest nim
świat), natomiast dla teologii procesu Bóg i świat. Już z ogólnego zarysu tej fundamentalnej
charakterystyki teologii procesu widać wyraźnie, że wizja ta różni się znacząco względem
klasycznego teizmu z jego tezą o prostocie Boga (znacząca kwestia dla rozumienia samej
natury Boga). Wydaje się, że nie dość wnikliwie w różnych debatach (co istotne w ogóle dla
teologii analitycznej) nie brano pod uwagę metazałożeń różnych rodzajów teologii, specyfiki
jej języka (np. analogii) i metafizycznych fundamentów.
Zadaniem clustra będzie zatem analiza propozycji teologii procesu dotycząca owej
podwójności natury Boga, aby zmierzyć się z pytaniem: „jak żyje Bóg?” i przeanalizować
udzielane na to pytanie odpowiedzi ze strony klasycznego teizmu oraz teologii procesu.
Widać wyraźnie, że polaryzuje się współcześnie refleksja nad naturą Boga wokół tych dwóch
propozycji metafizycznych, na planie których można budować szczegółowe kwestie.
Zadaniem obu liderów będzie podczas pierwszych spotkań zarysowanie
charakterystyki ogólnej obu propozycji: Tomasz Huzarek (filozof) skupi się na analizie
teologii procesu, zaś Piotr Roszak (teolog) na klasycznej doktrynie o Bogu. Pozostali
członkowie grupy, zaproszenie goście będę prezentowali szczegółowe kwestie zawsze w
czasie tego samego spotkania prezentując dwa spojrzenia (procesualne i klasyczne) na
wybrane kwestie związane z naturą Boga i Jego osobowego życia. Wydaje się bowiem, że
możliwym punktem spotkania obu wrażliwości jest rozumienie osoby w Bogu (jak wiadomo
geneza pojęcia osoby jest trynitarna, a więc wzorem i doskonałością jest osoba w Trójcy),
które z ludzkiej perspektywy zakłada interakcję ze stworzeniem, a więc możliwość zmiany w
Bogu. Biblia przedstawia szereg sytuacji, w których Bóg – często pod wpływem modlitwy –
zmieniał swoje pierwotne postanowienia, co podkreśla, zdaniem wielu filozofów, właśnie
osobową tożsamość Jego życia. W ramach clustra zostaną zaprezentowane m.in. kwestie,
będące odniesieniem do klasycznych przymiotów Boga, ale także ujawniające się przy okazji
refleksji nad Chrystusem i Jego dziełem. Wstępnie zostały sformułowane następujące tematy
spotkań:










Niezmienność a „życie osobowe” Boga w ramach teologii procesu i klasycznej
teologii; czy wola Boża jest wieczna czy zmienna?
Idea stworzenia świata przez osobowego Boga: jakie filozoficzne i teologiczne
konsekwencje niesie z sobą idea creatio continua? Stworzenie świata z „względnej
nicości” („Bóg nigdy nie był sam”) w teologii procesualnej a ex nihilo koncepcji
klasycznej
Personal and Relational Identity of God. How to Understand Timeless Divine Action
in a Time-Dependent World
Wszechmoc osobowa Boga a zło.
Tożsamość osobowa a zmartwychwstanie Chrystusa.
Kreatywność i nowość działania Bożego w świecie
God, Causality and petitionary prayer: jak wpływa na życie Boga modlitwa?
Personal, spiritual Energy of Christ in the miracles: christology in process
Character of God’ relation: the question about simplicity of God
Przeznaczenie: czy Bóg traktuje nas osobowo?
Zależy nam na tym, aby grono tworzących cluster było zróżnicowane nie tylko pod kątem
pochodzenia z dziedziny filozofii czy teologii, ale także pozycji akademickiej. To byłoby
forum dla junior and senior scholar. Dlatego uczestnikami clustra będą pracownicy naukowi
wydziałów teologii i filozofii z Torunia i okolic. Wstępnie znane są już nazwiska prof. Marian
Grabowski, prof. Marek Szulakiewicz, prof. Mirosław Mróz, dr Tomasz Kupś, dr Krzysztof
Pilarz, Maciej Bołkowiec, Damian Dorocki, dr Michał Zembrzuski z Warszawy, Rafał
Tryścień z Uniwersytetu w Łodzi. Do tych spotkań zostaną zaproszeni również członkowie
dwóch studenckich kół naukowych: z wydziałów filozofii i teologii.
Jako guest speaker zostali zaproszeni i wstępnie potwierdzili swoją gotowość do wzięcia
udziału w projekcie: Marcin Iwanicki (Lublin), który zaproponował już temat: Nicholas
Wolterstorff against the tradition: the problem of divine suffering; Dariusz Łukasiewicz
(Bydgoszcz), Piotr Gutowski (Lublin), znany z analizy twierdzeń tzw. nowego ateizmu na
temat natury Boga or Tadeusz Szubka (Szczecin).
Wszyscy uczestnicy projektu otrzymywać będą na każde spotkanie materiały w
postaci tekstów źródłowych oraz opracowań, dzięki zakupowi najnowszej literatury
przedmiotu, która po zakończeniu clustra zostanie włączona w księgozbiór uniwersytecki.
Forum wymiany myśli pomiędzy spotkaniami będzie strona internetowa na serwerach
uniwersyteckich, w formie „bloga naukowego”. W ramach projektu, ze względu na tradycję w
podejmowaniu zagadnień teologii analitycznej przez liderów projektu, zostanie powołany do
istnienia Center for Analytic Theology na UMK. Artykuły zostaną zaprezentowane w
„Scientia et Fides” oraz w European Journal of Philosophy of Religion. Przewidujemy
równocześnie wprowadzenie jako „przedmiotu ogólno-uniwersyteckiego” zajęć z teologii
analitycznej, będących owocem spotkań clustra.
Time plan
Spotkanie odbywać się będą przez trzy semestry, począwszy od października 2016 roku, na
terenie campusu UMK. Częstotliwość to cztery spotkania w ramach semestru, czyli ogólnie
12 sesji clustra. Oznacza to praktycznie comiesięczne spotkania, a więc rytm, który ułatwi
ciągłość debat.
Budget
Stipends for leaders
Piotr Roszak
Tomasz Huzarek
Guest speakers (3)
(one for each semester)
1. Tickets
2. Costs of accommodation in
Hotel Gotyk *** or Hotel
Meeting or Center of
Dialogue in Toruń
3. Meal
1,000 for each person
2 000
1,000 for each person
3 000
Cost of organization
(3 semester, meetings every 8
weeks)
1. preparation of “cluster
package” with photocopies,
information, notes etc.,
translation if needed.
2. buying of some books
necessaries for the
seminaries
3. Publicity of event (design of
poster etc.)
4. Creation of subpage on the
official website of Faculty
and technical (IT) help
during seminaries
5. Refreshments during
seminaries
1 500
4 000
850
500
900
250
8 stipends for participants
250 x 8 persons
TOTAL
2 000
11 000