Patologia społeczna
advertisement
Patologia społeczna Patologia, jako zjawisko, występuje w różnych grupach ludzkich i jest ściśle związana z rozwojem społeczeństw. Początkowo termin patologia (z gr. pathos - cierpienie, logos nauka) był używany w medycynie, a dopiero w końcu XIX wieku zaczęto odnosić go do zjawisk społecznych. Wykorzystano wówczas ten termin do określania działań ludzkich przeciwstawnych ideałom stabilizacji, własności, oszczędności, solidarności rodzinnej i sąsiedzkiej. Od końca XIX wieku powstało wiele definicji patologii społecznej. V. Kavolis określają: „...jako destruktywne i autodestruktywne zachowanie ludzi, grup lub całych społeczeństw " Autor nie ogranicza się tylko do tego określenia, ale formułuje inne, w którym podkreśla, że przez patologię społeczną należy „...rozumieć ten rodzaj zachowania, ten typ instytucji, ten typ funkcjonowania jakiegoś systemu społecznego, który pozostaje w zasadniczej, nie dającej się pogodzić sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami, które w danym społeczeństwie są akceptowane". Odmiennie definiuje to pojęcie W. Okoń stwierdzając, że jest to „...nauka o przyczynach, objawach i zwalczaniu takich chorób społecznych, jak przestępczość, pijaństwo, lekomania itd. Natomiast A. Podgórecki uważa, że patologia społeczna to postawy i zachowania ludzi, które naruszaj ą podstawowe normy etyczne oraz wyrządzają mniej lub bardziej wymierne szkody społeczne. M. Jarosz uważa, że patologia społeczna jest zbiorem różnorodnych typów dewiacji społecznych. Patologia społeczna według M. Lipki to „... określone postawy, zachowania i sytuacje życiowe młodzieży, które są szkodliwe dla historycznie uwarunkowanego postępu i powodują ujemne następstwa dla wszechstronnego rozwoju jednostki, grupy lub całego społeczeństwa, a polegaj ą na niedostrzeganiu obowiązujących przepisów prawa, norm moralnych, obyczajowych i kulturowych oraz na odrzuceniu lub nie-poszanowaniu wartości obiektywnie zgodnych z wartościami jednostki i ogółu obywateli na określonym etapie rozwoju „ Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Z terminem patologia społeczna łączy się przestępczość. Często utożsamia się zakres tych pojęć. Uważna analiza prowadzi do odmiennych wniosków. Wyrażaj ą się one w tym, że pomiędzy wymienionymi pojęciami zachodzi stosunek nadrzędności i podrzędności. Patologia społeczna w szerszym rozumieniu obejmuje pojęcie przestępczości mające węższy zakres znaczeniowy. Z tego wynika, że każde przestępstwo jest przejawem patologii społecznej, ale nie każdy przejaw patologii społecznej jest przestępstwem. Zjawiska szeroko rozumianej patologii społecznej wyraźnie uwidaczniają się w końcu dwudziestego wieku i są charakterystyczne dla dewiacji współczesnej. Świadczy o tym między innymi świadomość, że żyjemy w coraz bardziej skomplikowanej i zdehumanizowanej rzeczywistości, w połączeniu ze stale wzrastającym tempem życia, co prowadzi w konsekwencji do poczucia osamotnienia i zagubienia. Skutkiem tego są powszechne zjawiska zaburzeń emocjonalnych, trudności w kontaktach interpersonalnych i świadomość wyobcowania ze środowiska społecznego. W wielu przypadkach niemożność odnalezienia się w złożonej rzeczywistości społecznej i stworzenia sobie pewnych stałych zasad postępowania doprowadza do utraty wiary w sens życia i poczucia egzystencjalnej pustki. Konsekwencją takiej sytuacji jest chęć oderwania się od świata, ucieczki od groźnej i niezrozumiałej rzeczywistości. Dotyka to często ludzi młodych. Potęguje ten stan kryzys wartości i sensu życia. Zakłada on przewartościowania aksjologiczne, zastępowanie jednych wartości przez inne, konkurencyjne. Równoznaczne jest to z zachowaniem stereotypów społecznych i pewnym swoistym wyjałowieniu duchowym, które jest udziałem młodego pokolenia, tworzącego własne ruchy społeczne. Podstawą badań w patologii społecznej mogą być następujące problemy: • pierwszy - dotyczy zjawisk związanych z życiem jednostki i określany jest mianem patologii indywidualnej; • drugi" obejmuje negatywne zjawiska związane z życiem rodziny i nosi nazwę patologii rodziny; • trzeci - stanowią ujemne zjawiska powstające w grupach organizacyjnych. Do zakresu zachowań dewiacyjnych zaliczyć można: • przestępczość - różne rodzaje, grupy wiekowe, społeczne, bandy, kliki; • zachowania patologiczne, dysfunkcjonalne wobec rodziny, społeczności lokalnej; 2 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. • samozniszczenie: alkoholizm, narkomania i samobójstwa, a także inne zachowania autoagresywne; • typy zachowań aspołecznych (np. działania zmierzające do zaostrzenia konfliktów społecznych, narodowościowych, religijnych, ruchy młodzieżowe, itd.; • dewiacyjne zachowania seksualne, zboczenia; • inne rodzaje zachowań występujących na podłożu psychospołecznym, np. zaburzenia psychiczne i nerwice. Niewydolność wychowawcza rodziny i szkoły, powoduje, że młodzież poszukuje oparcia w grupach rówieśniczych i różnego rodzaju ruchach młodzieży. Ruchy młodzieżowe tworzą rozmaite zbiorowości, które łączy negatywny stosunek do kultury dominującej. CZYM JEST DEWIACJA Większość ludzi na ogół stosuje się do norm społecznych. Jest tak dlatego, że doświadczyli procesu socjalizacji, oraz dlatego, że w społeczeństwie istnieją struktury kontroli społecznej (np. prawa i policja). Co sprawia, że są ludzie, którzy nie stosują się do norm? Czym powodowane jest ich zachowanie i jak powinno reagować na nie społeczeństwo? DEWIACJA PRAWNA Wszystkie społeczeństwa potępiają pewne formy zachowań. Morderstwo, gwałt, kazirodztwo, zdrada i kradzież są przez większość społeczeństw uważane za karygodne. W nowoczesnych społeczeństwach przemysłowych działania te są zabronione przez sformalizowane kodeksy prawne, które przewidują za nie odpowiednie kary. Działania, o których mówimy, nazywane są przestępstwami, co oznacza, że traktuje się je jako odstępstwo (dewiację) od prawa. Oprócz wymienionych cięższych zbrodni w wielu społeczeństwach za naruszenie norm prawnych uważa się także inne formy zachowań, takie jak nieprzestrzeganie przepisów ruchu drogowego, zakłócanie spokoju, noszenie ukrytej broni i, zwłaszcza ostatnio, zmienianie i kasowanie cudzych danych komputerowych. Przestępczością nieletnich nazywa się naruszanie norm prawnych przez osoby, które nie osiągnęły wieku, w którym prawo traktuje ludzi jako dorosłych. Oprócz praw definiujących pewne działania jako przestępstwa - bez względu na to, kto je popełnia - istnieją prawa specyficznie związane z wiekiem. Chuligaństwo i unikanie obowiązku szkolnego to przykłady zachowań, z powodu których młodzi ludzie - a nie dorośli - mogą wejść w kontakt z policją i sądem. 3 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Dewiacje kryminalne istnieją na całym świecie, ale konkretne normy prawne definiujące niektóre zachowania jako nieakceptowalne mogą być różne w różnych krajach. W Stanach Zjednoczonych prawo stanowią poszczególne stany, a także rząd federalny. Dlatego działanie, które jest przestępstwem w jednym stanie (na przykład kupowanie broni), w innym może być legalne. To, co uważane jest za dewiację w sensie prawnym, różni się nie tylko w zależności od społeczeństwa, ale i w obrębie dużych społeczeństw przemysłowych. Dewiacja społeczna Przestępstwo można łatwo zdefiniować jako dewiacyjną formę zachowania. Trudniejsze do zdefiniowania są formy zachowań, które uważa się za dewiację społeczną; zachowania takie, nie naruszając kodeksów prawnych, naruszają normy społeczne. Posłużmy się dwoma przykładami: do niedawna noszenie kolczyków przez mężczyzn uważane było za niestosowne, w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych wielu młodych mężczyzn zrywało z konwencją i buntowniczo nosiło długie włosy; ogólnie młodzież ubierała się wtedy bardziej niestarannie (stare dżinsy i podkoszulki), niż to było przyjęte. W kontekście tamtych czasów zachowania te uważane były za dewiację społeczną. Nie przystawały do ogólnie przyjętych norm społecznych, ale nie stanowiły takiego zagrożenia dla porządku społecznego, by można je było uznać za przestępcze. Wyjaśnienie dewiacji Próby wyjaśnienia, dlaczego ludzie zachowują się w sposób dewiacyjny, odwoływały się do różnych przyczyn - od biologicznych i psychologicznych po bardziej socjologiczne. Owe różnorodne ujęcia wywodzą się z różnych założeń dotyczących nie tylko przyczyn ludzkiego zachowania, ale także sposobów zmiany zachowań dewiacyjnych. Przestępstwo Przestępstwa są naruszeniem kodeksów prawnych. Niektóre przestępstwa są poważniejsze niż inne. Pewne działania określane jako przestępstwa w jednym społeczeństwie mogą nimi nie być w innym społeczeństwie. W Stanach Zjednoczonych definicje zachowań przestępczych zmieniają się w zależności od stanu. Można jednak sklasyfikować typy przestępstw w sposób, który umożliwi analizę przestępstwa w różnych miejscach i w różnych czasach. 4 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Typy przestępstw: Przestępstwa przeciwko osobie (przestępstwa przemocy). Ten typ przestępstw obejmuje działania łączące się z przemocą lub groźbą użycia przemocy przeciwko osobie. Są to przestępstwa, które wywołują rosnący niepokój w społeczeństwie amerykańskim, niepokój polegający na tym, że wielu obywateli nie czuje się bezpiecznie na ulicach, a nawet we własnych domach. Przestępstwa przemocy obejmują: zabójstwo („rozmyślne zabicie jednej osoby przez drugą"), napad („bezprawne zaatakowanie jednej osoby przez drugą w celu zadania poważnych uszkodzeń cielesnych"), gwałt i rozbój. Przestępstwa przeciwko mieniu. Niektóre przestępstwa polegają na zabraniu innej osobie czegoś, co ma wartość. Są to: kradzież („bezprawne odebranie, przenoszenie, odprowadzanie lub przewożenie mienia należącego do innej osoby"), kradzież samochodu, włamanie („bezprawne wejście do budynku w celu popełnienia przestępstwa") oraz podpalenie („rozmyślne lub powodowane złą wolą spalenie lub próba spalenia osobistego mienia innej osoby"). Przestępstwa „bez ofiar” Niektóre przestępstwa są działaniami nie mającymi widocznej ofiary, osoby, która mogłaby złożyć skargę, tak jak ofiara kradzieży czy napadu. Przestępstwa „bez ofiar" obejmują: hazard, publiczne pijaństwo, prostytucję, nielegalne używanie narkotyków, związki homoseksualne i cudzołóstwo. Nie wszystkie z tych działań uważa się za przestępstwa zawsze i wszędzie; hazard jest, na przykład, dozwolony w Las Vegas i Atlantic City. Przestępstwa „białych kołnierzyków” i korporacji. Wcześniej zdefiniowaliśmy przestępstwa „białych kołnierzyków" jako związane z pracą naruszenie prawa przez jednostki z klasy średniej i wyższej. Niektóre z tych przestępstw można skategoryzować jako „przestępstwa przeciwko mieniu" (np. malwersacja i defraudacja), jednak ich bliski związek z codzienną pracą danej jednostki zdaje się usprawiedliwiać ich oddzielne potraktowanie. Inne przestępstwa z tej grupy to: fałszywa reklama, nielegalny obrót akcjami i obligacjami, wspólne uzgadnianie cen przez przedsiębiorstwa, oszukiwanie na cenie, działania 5 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. antyrynkowe mające na celu formowanie monopoli, zatruwanie środowiska oraz sprzedawanie bezużytecznych lub szkodliwych produktów żywnościowych i lekarstw. Działania te zaczęto traktować jako przestępstwa pod koniec XIX w.; wcześniej większość firm (i jednostek) prowadziła interesy w sposób niczym nie ograniczony. Zachowania patologiczne Dezorganizacja Rodziny Rodzina dla człowieka jest środowiskiem społecznym, w którym czuje się najbezpieczniej, w sensie społecznym, w którym czuje się najbezpieczniej w sensie psychicznym i najlepiej zaspokaja swoje psychospołeczne potrzeby Jednak i w tym dla człowieka tak istotnym środowisku, podobnie jak w innych komponentach społecznej rzeczywistości, dochodzi do najrozmaitszych zakłóceń wywołujących przejściowy lub trwały rozkład podstawowej komórki życia społecznego zwanej rodziną. Wówczas to następuje jej „dezorganizacja, czyli ograniczenie lub zanik dotychczas wypełnianych funkcji i ról rodzinnych, zwłaszcza obowiązków małżonków wobec siebie i dzieci, a także dzieci wobec rodziców i ewentualnie między rodzeństwem". „Dezorganizacją życia małżeńsko-rodzinnego poprzedzają zwykle różne zaburzenia psychospołeczne, określane zjawiskami patologicznymi, które zaczynają się konfliktami i zdradami małżeńskimi, a kończą rozwodem.” Konflikt utożsamia się z walką, wzajemnym wyrządzaniu sobie przykrości, utrudnianiu życia. Za drastyczną formę wyrażania uczuć nieprzyjaznych, wrogich uważa się kłótnie, awantury, rękoczyny. Konflikt międzyosobniczy jest to starcie wywołane rozbieżnościami postaw, celów, sposobów działania wobec konkretnego przedmiotu czy sytuacji. W konflikcie jedna strona dąży do podporządkowania sobie narzucenia drugiej stronie własnych postaw, czy sposobów działania Konflikt może także dotyczyć dążenia do zrealizowania własnych interesów przez wyeliminowanie czy podporządkowanie sobie partnera. 6 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Wyróżniamy następujące rodzaje konfliktów: • Konflikty trwałe, nierozładowane - mają one miejsce wówczas gdy osoby między którymi dochodzi do konfliktu, nie przejawiają żadnej skłonności czy ochoty do pójścia na ustępstwa, wyjaśnianie i usunięcie problemów spornych, natomiast nie ujawnią swoich postaw. Siła emocjonalna powstałych rozbieżności potęguje coraz bardziej i w każdej chwili grozi uzewnętrznieniem się w postaci gwałtownej, drastycznej. Ta kumulacja napięć stwarza dla rodziny sytuacje najgroźniejsze, dezorganizuje jej życie poprzez „zaniedbywanie obowiązków jednego lub obu współmałżonków, alkoholizm, często wybuchające spory i kłótnie, zdrady małżeńskie i wreszcie rozbicie rodziny . • Konflikty otwarte - nie są ani tak groźne jak poprzednie ani tak ostre. W ramach konfliktów otwartych wiele sytuacji ma charakter zatargów, sprzeczek, wymiany zdań, jednak nie dzielą one i nie wykluczają ich dalszego współżycia, współdziałania. Nie doprowadzają do zerwania się poczucia więzi, wspólnoty. • Konflikt w zakresie wartości - występować może zarówno wówczas, gdy dla osób uczestniczących w nim są one wspólne (np. rywalizacja w zawodach sportowych, współzawodnictwo w pracy, w nauce) jak i wtedy, gdy te wartości są różne (np. odmienność upodobań i zainteresowań, odmienność wyobrażeń o sposobie spędzania wolnego czasu, urządzenia mieszkania itp.). Konflikt wartości dotyczyć może także ocen. Osoby bezpośrednio zainteresowane mogą mieć odmienne poglądy na moralność, ocenę czyjegoś postępowania, ocenę jakiś faktów historycznych, słuszność takich czy innych form organizacji życia politycznego, społecznego, gospodarczego (jest to konflikt przekonań). Konflikty i kryzysy w życiu małżeńsko-rodzinnym są nieuniknione. Ze względu na doniosłą rolę rodziny należy je minimalizować, gdyż zaledwie nieliczne z nich maj ą konstruktywne następstwa. Konflikt jest sytuacją burzącą porządek i ład społeczny, lecz jego skutki niekiedy mogą być pozytywne Konflikt w rodzinie jest starciem wywołanym rozbieżnością postaw, celów lub samych tylko sposobów realizacji jakiegoś zadania. W sytuacji konfliktowej jedna strona stara się drugiej narzucić własne postawy, sposoby działania albo też realizować swoje interesy kosztem tej drugiej strony. 7 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Rozwiązanie podanych konfliktów może być różne. „Najefektywniejszym sposobem jest zawsze uzgodnienie pomiędzy małżonkami czy innymi stronami konfliktu stanowisk i przyjęcie kompromisowych rozwiązań dla rozbieżnych dążeń". Nierozładowanie długotrwałych napięć prowadzi do utajonego i reperesjonowanego konfliktu. Napięcia w rodzinie wywołują agresywność i prowadzą do dezorganizacji życia rodzinnego. Napięcia mogą mieć różne źródła. Najczęściej mają one charakter psychogenny i społeczno-kulturowy. Źródła konfliktów i napięć w rodzinie maj ą różnorodne podłoże, a jednym z nich bywa brak przystosowania seksualnego małżonków i pełnienie przez nich poza rodzinnych ról, które dezaprobuje jeden z małżonków bądź członek rodziny. Konflikty i napięcia między małżonkami wywołują nie tylko dezintegrację, ale mogą doprowadzić do jej rozbicia. We współczesnych rodzinach równie częste są konflikty międzypokoleniowe, czyli między rodzicami a dziećmi. Konflikty te mają różną etiologię. Najczęstszym ich źródłem jest rozbieżność międzypokoleniowych systemów wartości i różnice wzorów kulturowych, typowych dla okresu socjalizacji rodziców i ich dzieci. Zdaniem J. Szczepańskiego „konflikty międzypokoleniowe występujące w rodzinie są trudniejsze do rozwiązania niż konflikty między małżonkami. Często wiodą one do trwałych napięć, jeśli rodzice i dzieci nie zamanifestują postaw tolerancyjnych O wiele istotniejsze od poznania etiologii konfliktów i sposobów ich rozładowania jest wytwarzanie takich wzorów wypełniania wewnątrzrodzinnych ról, aby zapobiegały sytuacjom konfliktowym i napięciom w rodzinie. W życiu małżeńsko-rodzinnym zdarzają się niekiedy sytuacje, w których dochodzi do trwałych napięć, wówczas mamy do czynienia z kryzysem rodziny. Pojęciem tym określamy sytuację, w której po zastosowaniu różnych środków nie może dana rodzina wypełniać swych elementarnych funkcji. Jest to wskaźnik zaawansowanej dezorganizacji, która często prowadzi do rozbicia tej podstawowej struktury społecznej. Rozbicie rodziny może przybrać postać opuszczenia przez jednego ze współmałżonków, separacji lub rozwodu. 8 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Jedną z form rozbicia rodziny jest rozwód. Stanowi on wg M. Jarosz „główny i najczęściej stosowany wskaźnik rozbicia małżeństwa i rodziny". Z wielu badań prawno-socjologiczno-demograficznych wiadomo, że głównymi przyczynami rozwodu są zdrady małżeńskie i alkoholizm W licznych przypadkach psychospołeczne konsekwencje rozwodu są wielowymiarowe i bardzo poważne. Doświadczają ich przede wszystkim sami rozwiedzeni i ich dzieci oraz w mniejszym stopniu inni członkowie rodziny Społeczne skutki rozwodu są łatwo dostrzegalne nie tylko na osobowości samych eksmałżonków, ale i ich dzieciach. Zaburzenia w funkcjonowaniu rodziny nie są zjawiskiem nowym. Chociaż obecnie wykazuj ą tendencje wzrostowe. Nie ma Jednak podstaw - Jak uważa Z. Tyszka - do formułowania twierdzeń o przeżywanym obecnie kryzysie rodziny. Samozniszczenie Alkoholizm Alkoholizm to jedna z form zespołu uzależnienia od środków psychoaktywnych składającego się z "objawów behawioralnych, fizjologicznych i zmian procesów poznawczych, które pojawiają się w toku wielokrotnego używania środka. Zespół charakteryzuje się silną potrzebą przyjmowania środka, trudnościami kontrolowania tego zachowania, uporczywym używaniem wbrew szkodliwym następstwom, przedkładaniem przyjmowania środków ponad inne zajęcia i zobowiązania, zwiększoną tolerancją i niekiedy występowaniem objawów zespołu abstynenckiego. Zespół uzależnienia może wiązać się z przyjmowaniem określonego środka (np. tytoniu, alkoholu), klasy środków określonego typu 9 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. (np. opiatów) lub szerokiego wachlarza różnych farmakologicznych środków" (X Rewizja Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób, Urazów i Przyczyn Zgonów). Fakty składające się na kliniczny kanon destrukcji alkoholowej: 1. 1. Postępujące samozniszczenie wskazujące na uszkodzenie układu samozachowawczego. 2. 2. Głód alkoholowy, dający poczucie przymusu wewnętrznego. 3. 3. Brak zdolności do skutecznej samokontroli powstrzymującej picie i powtarzające się niepowodzenia prób zaprzestania picia. 4. 4. Nasilający się stan cierpienia, osamotnienia i bezradności. 5. 5. Głębokie uszkodzenia i rozerwanie podstawowych kontaktów społecznych. 6. 6. Gotowość do naruszania norm społecznych i wartości, gdy znajdą się w konflikcie z dążeniem do picia. Problemy alkoholowe Degradacja zdrowia uzależnionych: dotyczy 600-800 tys. osób, w lecznictwie odwykowym zarejestrowanych jest ok. 120 tys., ale możliwości skutecznej i nowoczesnej terapii ma tylko 20-30% placówek. Uszkodzenia zdrowia u nadmiernie pijących: ok. 2 mln osób. Uszkodzenia zdrowia psycho-fizycznego pijącej młodzieży: 10-15 % zagrożonych w grupie wieku 15-18 lat. Szkody występujące u członków rodzin z problemem alkoholowym: mamy ok. 3 mln dorosłych i dzieci współuzależnionych z problemami emocjonalnymi, somatycznymi, ubóstwem, mniejszymi szansami życiowymi, demoralizacją (programy pomocy rodzinom obejmują ok. 50 tys. dorosłych i 30 tys. dzieci). Alkoholowa dezorganizacja środowiska pracy i bezrobotnych: zwłaszcza w regionach o wysokim bezrobociu, gdzie dodatkowo brak odpowiednich placówek. Naruszenia prawa i porządku przez osoby nietrzeźwe: przestępczość pod wpływem alkoholu, przemoc w rodzinie z problemami alkoholowymi i w miejscach publicznych, prowadzenie pojazdów w stanie nietrzeźwości. Naruszanie prawa związane z handlem alkoholem: szczególnie nielegalny import, produkcja i sprzedaż (ok. 20-25% legalnego obrotu), sprzedaż nieletnim i nietrzeźwym, nielegalna reklama. 10 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Narkomania Narkotyki (środki uspakajające, halucynogenne) są to środki odurzające. Naturalne lub syntetyczne substancje zmniejszające wrażliwość ośrodkowego układu nerwowego, hamujące jego reaktywność (depresja oddechowa, depresja ośrodkowa). Zależnie od wielkości dawki powodują uspokojenie, euforię, odurzenie lub sen narkotyczny. Narkotyki stosuje się jako leki przeciwbólowe, uspokajające, nasenne oraz do narkoz (anestezji, narkotyki chirurgiczne). Ich używanie wiąże się jednakże z niebezpieczeństwem wywołania uzależnienia i przyzwyczajenia do ich zażywania ( nałóg), czyli narkomanii, powodujących zmiany osobowości (osobowość - zaburzenia) i wyniszczenie organizmu. Walka z nielegalną produkcją i handlem narkotykami wymagała współpracy międzynarodowej, czego efektem były następujące umowy: międzynarodowe konwencje opiumowe w Hadze 1912 i Genewie 1925, konwencja o ograniczeniu produkcji i uregulowaniu podziału środków odurzających z 1931, konwencja o zwalczaniu nielegalnego handlu środkami odurzającymi z 1936. W 1961 podpisano z inicjatywy ONZ jednolitą konwencję o środkach odurzających, a w 1972 przyjęto poprawkę w celu zwiększenia kontroli. W 1971 przyjęto w Genewie konwencję o środkach psychotropowych. Przy ONZ istnieje od 1971 Fundusz Narodów Grupa narkotyków Postać handlowa Skutki działania Niebezpieczeństwa Rodzaj uzależnienia 11 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Objawy Alkohol Kofeina Tytoń whisky, gin, wino, piwo zmniejszenie oporów w kontaktach z ludźmi, euforia, depresja, utrata kontroli motorycznej, pozbycie się zahamowań apatia, depresja, gwałtowność, wypadki drogowe, fizyczne i samobójstwa, psychiczne uszkodzenie mózgu i wątroby pocenie się, drgawki, dezorientacja umysłowa, halucynacje ożywienie i herbata, kawa, wzrost coca-cola energii brak poważnych niebezpieczeństw, lekkie rozdrażnienie, zagrożenie dla uzależnienie zmęczenie zdrowia wiąże się z psychiczne przedawkowaniem papierosy, odprężenie, cygara, tabaka, ożywienie tytoń w fajce zwiększona podatność na choroby układu oddechowego, nowotwór płuc, choroby układu krążenia Konopie indyjskie marihuana, haszysz Amfetamina detadrin, benzedrin, dexadrin lekka euforia, zmniejszenie zahamowań, ostrzejsza percepcja, głód ożywienie i wzrost energii, uczucie intensywna potrzeba silne "zapalenia", uzależnienie nerwowość, psychiczne i niepokój, fizyczne utrata koncentracji utrata motywacji życiowej i chęci do psychiczne kontaktów z ludźmi brak napięcie, zmęczenie, psychozy, niedożywienie letarg, depresja psychiczne 12 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. mocy, zawroty głowy, utrata apetytu zmiany w percepcji, halucynacje, Halucynogeny LSD, maskalina wzrost "świadomości psychicznej" Barbiturany Kokaina Opiaty senność, amylobarbital, nerwowość, pentobarbital zwolnienie reakcji panika podczas "odlotu", przy długotrwałym użyciu choroby umysłowe możliwe uzależnienie brak psychiczne przedawkowanie prowadzi do utraty przytomności i w fizyczne i ekstremalnych psychiczne przypadkach do śmierci uszkodzenie dróg ożywienie i oddechowych, pobudzenie liście koki lub halucynacje czynności skrystalizowane odnoszące się do umysłowych, związki wrażeń euforia, pochodne dotykowych, znieczulenie paranoja, miejscowe niedożywienie przedawkowanie może być złagodzenie śmiertelne; bólu, stopniowa utrata opium, heroina, przyjemne zdolności do morfina uczucie prowadzenia odprężenia, moralnego życia, utrata apetytu łamanie prawa w celu psychiczne niepokój, nudności, wymioty, konwulsje brak skurcze żołądka, wymioty, gwałtowne biegunka, uzależnienie drgawki, fizyczne i bezsenność, psychiczne intensywne pragnienie narkotyku 13 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. kontynuowania nałogu - DLACZEGO? Ludzie często usiłują uciec od rozmaitych problemów: stresu, braku pieniędzy, nadmairu bądź braku pracy, rozbitego domu bądź złamanych przyjaźni itd. Jednak niektórzy próbują całkowicie oderwać się od rzeczywistości. Nie potrafią poradzić sobie z realnym życiem i sięgają po narkotyki w nadziei stworzenia wyimaginowanego, idealnego świata. Kolejną pospolita przyczyną "brania" jest presja grupy. Człowiek, najczęściej młody, zaczyna zażywać narkotyki, ponieważ to samo robią jego rówieśnicy. Każdy członek grupy dostosowuje się do panujących w niej zwyczajów. Samobójstwa Choć samobójstwa istnieją tak długo, jak istnieje życie społeczne, to bardziej systematyczne badania nad nimi rozpoczęto dopiero w połowie XIX wieku. Problemem zainteresowali się wtedy teologowie, fizjopatolodzy, psychiatrzy, psychologowie i socjologowie. Można powiedzieć tak: samobójstwo nie jest aktem o charakterze indywidualnym, psychologicznym, lecz faktem społecznym; dlatego też — jak pisał Durkheim — zdarzenia życia prywatnego, które zdają się być bezpośrednimi powodami samobójstwa, są w rzeczywistości jedynie przyczynami okazjonalnymi. Samobójstwo nie jest sprawą indywidualnego wyboru człowieka. Jest aktem społecznym, wynikającym ze stanu grupy, w 14 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. której uczestniczy jednostka. Takie stanowisko nie wyklucza indywidualnych motywów działań samobójców. Jednakże bardzo trudno jest odpowiedzieć na pytanie, dlaczego ludzie decydują się na odebranie sobie życia. Jakie są indywidualne motywy ich decyzji. Przyjmujemy więc za Emilem Durkheimem nim, że istnieją cztery podstawowe kategorie samobójstw: egoistyczne — jest skutkiem rozpadu grupy, malejącego związku między jednostką i grupą; altruistyczne — wywołane istnieniem nadmiernego związku jednostki z grupą; anomiczne — wynikające z zakłócenia ładu społecznego; fatalistyczne — będące przejawem sytuacji jednostkowej człowieka, np. tragedii, z której nawet w dalszej perspektywie nie ma wyjścia. Polska znajduje się wśród krajów o średnim wskaźniku samobójstw ok. 14 osób na 100 tys. ludności (dla porównania na Litwie blisko 46 osób, w Rosji 42 osoby). Maria Jarosz, autorka książki pod tytułem „Samobójstwa” szukając odpowiedzi na pytanie o czynniki predestynujące do samobójstwa, mówi, że — z małymi wyjątkami — najwyższe wskaźniki samobójstw mają kraje dawnego ZSRR oraz Węgry. Na tym tle Polska jawi się jako raj o najmniejszym wskaźniku aktów samobójczych. Analiza trendów i dynamiki samobójstw w latach 1951–1995 pokazuje wyraźne nasilenie zjawiska w trzech aspektach: 1. Wzrost ilościowy zjawiska w całej populacji. 2. Szybszy wzrost liczby samobójstw wśród mieszkańców wsi. 3. Zmiany w strukturze demograficznej polegające na zwiększonym udziale samobójstw wśród młodzieży. Zarysowane kierunki zmian muszą zastanowić i zaniepokoić. Jeśli spojrzymy na dane statystyczne, zobaczymy, że w ostatnich 44 latach współczynnik samobójstw wzrósł o 280%. Zaskakuje fakt, że wzrasta wskaźnik samobójstw na wsiach, a maleje w miastach. Jest to o tyle dziwne, że powszechnie przyjęło się uważać, że samobójstwo jest negatywnym wytworem miejskiego stylu życia. Pewną rolę mogły odegrać wielkie zmiany społeczne. 15 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Pierwsza po II wojnie światowej, kiedy to nastąpiła szybka nacjonalizacja, industrializacja i urbanizacja; wzrosła w związku z tym ruchliwość społeczna. Druga to czasy reform rozpoczętych w 1989 roku. W tym okresie pojawił się jeszcze jeden czynnik, który, zdaniem autorki, zasługuje na szczególną uwagę — bezrobocie dotykające względnie najczęściej mieszkańców wsi. Statystycznym samobójcą jest częściej mężczyzna niż kobieta. W Polsce śmiercią samobójczą umierają pięciokrotnie częściej mężczyźni niż kobiety. Równocześnie Polska jest jednym z krajów o najniższych współczynnikach samobójstw wśród kobiet Na taki układ wyników wpływ może mieć poziom wykształcenia — niższy u kobiet niż u mężczyzn. Duża aktywność zawodowa kobiet i wysoki stopień identyfikacji z rolami zawodowymi. Wreszcie rodzina i związane z nią wychowywanie dzieci. Poza płcią istotny wpływ na odsetek samobójstw ma stan cywilny. Najwyższe współczynniki widać wśród wdów, wdowców, oraz osób rozwiedzionych. Można sądzić, że czynnikiem sprzyjającym autoagresji jest nagła zmiana stanu cywilnego, związane z tym osamotnienie, poczucie izolacji i społecznego nieprzystosowania W latach dziewięćdziesiątych najmniej suicydogenne grupy stanowili studenci i pracownicy umysłowi. Natomiast najczęściej odbierają sobie życie pracownicy fizyczni, bezrobotni i rolnicy Taki układ wyników wymaga wielowątkowej interpretacji. Trzeba poszukiwać kompleksu przyczyn. Bez wątpienia do głównych przyczyn można zaliczyć frustracje wynikające z ekonomicznej i społecznej degradacji. Jak więc wygląda statystyczny samobójca? Jest to przede wszystkim mężczyzna, w średnim wieku, mieszkający na wsi lub małym miasteczku, pracujący fizycznie lub bezrobotny, od niedawna owdowiały lub rozwiedziony. SPOŁECZNE KONSEKWENCJE DEWIACJI Socjologowie nie traktują dewiacji jako atrybutu danej osoby. Dewiacja jest naznaczeniem (etykietką) szczególnego zachowania przez proces społeczny. Gdy ten proces społeczny jest skodyfikowany i egzekwowany przez państwo, każde jego naruszenie nazywa się „przestępstwem". Inne, mniej jasno sformułowane definicje społeczne sprawiają, że różne 16 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. formy zachowań traktowane są jako „dziwnej „odmiennej „nienormalne" czy wręcz „szalone". Zachowania tego rodzaju powodują, że ludzie unikają związanych z nimi osób, a także nalegają na to, by zachowania te w pewien sposób były ograniczane. STYGMAT SPOŁECZNY Wiele form nie przestępczych zachowań dewiacyjnych niesie z sobą stygmat społeczny, czyli silnie negatywną tożsamość. W naszym społeczeństwie stygmatem takim naznacza się ludzi chorych psychicznie, mocno zdeformowanych pod względem fizycznym, inwalidów, a nawet cierpiących na schorzenia typu AIDS. Zachowania i nałogi, takie jak hazard, uzależnienie od narkotyków czy obżarstwo, często traktuje się jako dewiacje, a ulegające im osoby naznacza stygmatem społecznym. Określanie ludzi niekonwencjonalnych mianem „dewiantów", a nie „innych", znacznie wpływa na sposób traktowania tych jednostek i, w konsekwencji, na sposób, w jaki one same postrzegają siebie. DEWIACJA l SPOŁECZEŃSTWO Durkheim (1938; oryginał, 1895) podkreślał, że dewiacje istnieją we wszystkich społeczeństwach. Twierdził, że dewiacje nie tylko nie są niczym nienormalnym, ale stanowią niezbędną cechę każdego społeczeństwa i spełniają kilka ważnych funkcji. Społeczne definicje dewiacji wyznaczają granicę zachowań dopuszczalnych, wyjaśniając tym samym, co społeczeństwo uważa za działanie słuszne i właściwe. Określanie pewnych zachowań jako dewiacji wzmacnia siłę moralną zachowań traktowanych jako społecznie akceptowalne. Reakcja społeczeństwa na zachowania dewiacyjne wzmacnia również solidarność społeczną, jednocząc wspólnie reagujących. Dewiacja może również służyć społeczeństwu, prowadząc do zmiany społecznej. Dewiacja pokazuje alternatywę istniejących norm i wartości. Na przykład: według Mertona każda innowacja jest formą dewiacji, która jest nie tylko pozytywna, ale i absolutnie niezbędna, jeśli społeczeństwo nie ma popaść w stagnację. Ci, których w pewnym okresie nazywa się dewiantami, w przyszłości mogą być uznani za bohaterów. W przeszłości za dewiantów uważano ludzi, którzy walczyli o prawo wyborcze dla kobiet; obecnie nikt nie kwestionuje prawa kobiet do głosowania, a ci, którzy przyczynili się do wprowadzenia tego 17 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. prawa, są powszechnie chwaleni. Dewiacja jest więc zachowaniem innym niż zwykłe czy tradycyjne. To, czy zostanie przyjęta, czy napiętnowana, zależy od tego, kto wydaje ten osąd; zależy również od czasu, w jakim to zachowanie ma miejsce. Krótko mówiąc, dewiacja jest rezultatem procesu społecznego. Przestępczość, a w szczególności przestępczość nieletnich, wynika z naruszania prawa i stanowi formę prawnie zdefiniowanej dewiacji. Dewiacja społeczna zaś odnosi się do działań naruszających normy społeczne, a niekoniecznie prawne. BIBLIOGRAFIA A.Siemaszko, „Granice tolerancji. O teoriach zachowań dewiacyjnych”, Warszawa 1993 M. Jarosz, „Dezorganizacja w rodzinie i społeczeństwie”, Warszawa 1987 M.Jarosz, „Patologia życia rodzinnego”, Warszawa 1990 http://wiem.onet.pl/wiem/00fbfc.html „Encyklopedia powszechna” PWN Warszawa 1994 ,„Słownik wyrazów obcych” Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1996 18 Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
