„Rola bakterii typowych i atypowych w przewlekłym zapaleniu zatok

lek. Agnieszka Kwaśnik-Balińska
„Rola bakterii typowych i atypowych w przewlekłym zapaleniu
zatok przynosowych”
STRESZCZENIE
Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych (PZZP) według EPOS 2012 charakteryzuje
się występowaniem zaburzeń drożności nosa lub wydzieliny z nosa. Dolegliwości utrzymują
się powyżej 12 tygodni przy braku pełnej remisji. PZZP dzielimy na przewlekłe zapalenie
zatok przynosowych występujące z polipami nosa (PZZPzPN) i przewlekłe zapalenie zatok
przynosowych występujące bez polipów nosa (PZZPbPN). W patogenezie przewlekłego stanu
zapalnego błony śluzowej zatok przynosowych dużą rolę odgrywają zakażenia bakteryjne.
Podstawowe patogeny występujące w błonie śluzowej w przewlekłym zapaleniu zatok
przynosowych to: Streptococcus pneumonie, Haemophilus influenzae oraz Moraxella
catarrhalis. Pojawiają się także doniesienia o wpływie bakterii atypowych: Chlamydophila
pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae i Legionella pneumophila na rozwój przewlekłego
stanu
zapalnego
zatok
przynosowych.
Bakterie
atypowe
charakteryzuje
zdolność
do uszkadzanie rzęsek nabłonka układu oddechowego, hamowania apoptozy gospodarza,
niewrażliwość na antybiotyki czy istnienie w formie przetrwałej. Diagnostyka laboratoryjna
zakażeń spowodowanych przez bakterie atypowe najczęściej wykorzystuje metody hodowli
komórkowych, badania serologiczne czy badania molekularne. Niestety nie są one
powszechnie dostępne w praktyce klinicznej czy ambulatoryjnej.
Celami pracy były: (1) ocena czy w błonie śluzowej zatok przynosowych pobranej
podczas operacji metodą FESS u pacjentów z PZZP występują bakterie: Chlamydophila
pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae i Legionella pneumophila, (2) ocena korelacji
między występowaniem bakterii atypowych w błonie śluzowej u chorych z PZZP,
a występowaniem przeciwciał IgG Ch. pneumoniae, M. pneumoniae, L. pneumophila
w surowicy krwi, (3) ocena współistnienia bakterii atypowych i typowych w błonie śluzowej
zatok przynosowych pobranej podczas operacji metodą FESS u chorych z PZZP, (4) ocena
flory bakteryjnej występującej w błonie śluzowej zatok przynosowych pobranej podczas
operacji metodą FESS u chorych z PZZPzPN i u chorych z PZZPbPN, (5) ocena zależności
między czasem trwania i występowaniem objawów chorobowych u chorych z PZZP,
a nasileniem zmian przerostowych w zatokach przynosowych ocenianych na podstawie skali
Lund-Mackaya w zależności od wyniku badania bakteriologicznego, (6) ocena korelacji
między występowaniem w surowicy krwi przeciwciał IgG Ch. pneumoniae, M. pneumoniae,
L. pneumophila, a florą bakteryjną uzyskaną z wymazów z błony śluzowej zatok
przynosowych u chorych z PZZP operowanych metodą FESS.
Grupa badana składała się z 81 chorych (53 mężczyzn i 28 kobiet) w wieku
od 19 do 73 lat (średnia wieku 47,3) zakwalifikowanych do czynnościowej endoskopowej
operacji zatok przynosowych (FESS) i operacji przegrody nosa (septoplastyki) w Klinice
Otolaryngologii i Laryngologii Onkologicznej z Klinicznym Oddziałem Chirurgii
Czaszkowo-Szczękowo-Twarzowej Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie
w okresie od 2 września 2013 roku do 27 maja 2014 roku. Grupa główna podzielona
była na 30 chorych (22 mężczyzn i 8 kobiet) z PZZPzPN i na 34 chorych (18 mężczyzn
i 16 kobiet) z PZZPbPN. Grupa kontrolna składała się z 17 chorych (13 mężczyzn i 4 kobiet)
ze skrzywieniem przegrody nosa. Do grupy głównej włączono chorych z przewlekłym
zapaleniem zatok przynosowych, u których nie stwierdzano poprawy po leczeniu
zachowawczym. Z badania wyłączono chorych, którzy przyjmowali antybiotyki w okresie
2 miesięcy poprzedzających operację, chorych z zaburzeniami immunologicznymi
czy chorobą nowotworową w wywiadzie oraz chorych poddanych wcześniejszym operacjom
zatok przynosowych. Do grupy kontrolnej włączono chorych ze skrzywieniem przegrody
nosa bez dolegliwości ze strony zatok przynosowych potwierdzonych w tomografii
komputerowej zatok przynosowych. Z badania wyłączono chorych wcześniej operowanych
z powodu skrzywienia przegrody nosa, pozostałe kryteria wyłączenia były identyczne
z tymi dla grupy głównej. Na przeprowadzenie badania uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej
Wojskowego Instytut Medycznego w Warszawie.
Od wszystkich chorych z grupy głównej i kontrolnej przed zabiegiem pobierano krew
w celu oznaczenia przeciwciał IgG Ch. pneumoniae, M. pneumoniae i L. pneumophila metodą
ELISA. W trakcie operacji FESS pobierano wymaz z błony śluzowej zatok przynosowych
na badanie mikrobiologiczne w kierunku bakterii typowych. Wycinki błony śluzowej zatok
przynosowych badano metodą real-time PCR. W grupie kontrolnej w trakcie septoplastyki
pobierano wymaz z przewodu nosowego środkowego na badanie mikrobiologiczne
w kierunku bakterii typowych. Pobrane wycinki błony śluzowej przegrody nosa badane
były metodą real-time PCR.
Nie potwierdzono obecności bakterii: Chlamydophila pneumoniae, Mycoplasma
pneumoniae i Legionella pneumophila w błonie śluzowej zatok przynosowych u chorych
z PZZP. Stwierdzono występowanie przeciwciał IgG Ch. pneumoniae i Mycoplasma
pneumoniae w surowicy krwi u chorych z PZZP przy braku tych bakterii w błonie śluzowej
zatok przynosowych. przynosowych. Najczęstszymi bakteriami występującymi w błonie
śluzowej w PZZP były: Staphylococcus aureus, Staphylococcus koagulazo-ujemny
i Staphylococcus epidermidis. Nie wykazano statystycznych zależności między czasem
trwania i występowaniem objawów chorobowych u chorych z PZZP, a nasileniem zmian
przerostowych w zatokach przynosowych w tomografii komputerowej ocenianych
na podstawie skali Lund-Mackaya w zależności od wyniku badania bakteriologicznego.
Nie wykazano statystycznych zależności między występowaniem przeciwciał IgG:
Chlamydophila pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae i Legionella pneumophila w surowicy
krwi chorych z PZZP, a florą bakteryjną otrzymaną z wymazów z błony śluzowej zatok
przynosowych pobranej podczas operacji metodą FESS.
Uzyskane wyniki badań nie wykazały obecności Chlamydophila pneumoniae,
Mycoplasma pneumoniae i Legionella pneumophila w błonie śluzowej zatok przynosowych
u pacjentów z PZZP. Na podstawie powyższych wyników i dostępnej literatury możemy
stwierdzić, iż te bakterie atypowe nie biorą udziały w patogenezie przewlekłego stanu
zapalnego zatok przynosowych.