Kryteria oceniania przedmiotu Przyroda, część 2, chemia dla szkoły

Kryteria oceniania przedmiotu Przyroda, część 2, chemia dla szkoły ponadgimnazjalnej
Temat (rozumiany jako
lekcja)
Wymagania konieczne Wymagania podstawowe Wymagania rozszerzające Wymagania dopełniające
(ocena dopuszczająca)
(ocena dostateczna)
(ocena dobra)
(ocena bardzo dobra)
Dział 1. Nauka i świat
1. Metoda naukowa i
wyjaśnianie świata
Uczeń:
– definiuje pojęcia:
doświadczenia, problemu
badawczego, hipotezy,
tezy;
– wymienia rodzaje
metod badawczych
stosowanych w chemii.
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
– wyjaśnia różnicę między – wyjaśnia sens
– określa warunki
tezą a hipotezą;
stosowania próby
prawidłowego planowania
– charakteryzuje
kontrolnej w
i przeprowadzania
obserwacje i
doświadczeniu;
eksperymentów;
eksperymenty chemiczne – porównuje obserwację i – wyjaśnia zjawiska
na dowolnie wybranych eksperyment;
biologiczne za pomocą
przykładach.
– charakteryzuje sposób teorii chemicznych;
dokumentowania
– wyjaśnia zjawiska
wyników doświadczenia. chemiczne za pomocą
praw fizyki.
2. Historia myśli naukowej Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
– wymienia najważniejsze – charakteryzuje rozwój – porównuje alchemię i – charakteryzuje sprzęt i
etapy rozwoju nauk
nauk chemicznych od
chemię;
odczynniki stosowane
chemicznych;
starożytności po czasy
– porównuje dobór
przez alchemików i
– podaje przykłady
współczesne;
metod badawczych
współczesnych chemików;
najważniejszych osiągnięć – wymienia metody
wykorzystywanych w
– określa pojęcie związku
nauk chemicznych w
badawcze stosowane w różnych dziedzinach
chemicznego i pierwiastka
poszczególnych epokach chemii.
chemii;
chemicznego, wie, jak
historycznych.
– potrafi opisać rolę teorii ewoluowały te pojęcia.
okresowości w chemii.
3. Od Boyle’a do
Mendelejewa – fizycy i
chemicy XVII–XIX wieku
Uczeń:
– wymienia
najważniejszych
chemików XVII–XIX
wieku.
Uczeń:
Uczeń:
– wymienia
– zna prawo stałości
najważniejszych
składu;
chemików XVII–XIX wieku – omawia teorię
i potrafi scharakteryzować witalizmu i wie, w jaki
Uczeń:
– omawia teorię
flogistonu i wie, w jaki
sposób została obalona;
– wykazuje znaczenie
1
4. Dylematy moralne w
nauce
Uczeń:
– potrafi wymienić
odkrycia chemiczne, w
związku z którymi
powstają dylematy
moralne;
– charakteryzuje
wynalazek Alfreda Nobla.
5. Nauka i pseudonauka
Uczeń:
– zna różnicę między
nauką i pseudonauką.
6. Nauka w mediach
7. Wykorzystanie
komputera w nauce
ich dorobek naukowy.
sposób została obalona;
– omawia główne
założenia mechaniki
kwantowej.
mechaniki kwantowej w
rozwoju nauk
chemicznych.
Uczeń:
– określa zalety i wady
osiągnięć naukowych na
przykładzie dynamitu.
Uczeń:
– potrafi zająć
odpowiednie stanowisko
w sprawie dylematów
moralnych związanych z
odkryciami naukowymi.
Uczeń:
– opisuje znaczenie
Nagrody Nobla w rozwoju
współczesnych nauk;
– opisuje rolę chemii w
produkcji broni
(konwencjonalnych
materiałów wybuchowych
oraz broni chemicznej).
Uczeń:
– uzasadnia swoją opinię
na temat homeopatii i
szkodliwej chemii.
Uczeń:
– wyjaśnia pojęcie
homeopatii i potrafi
wykazać jej sprzeczność z
obecną wiedzą naukową.
Uczeń:
Uczeń:
– potrafi czytać ze
– analizuje informacje
zrozumieniem teksty
reklamowe i wskazuje te
naukowe pojawiające się niepełne, nierzetelne i
w mediach.
nieprawdziwe.
Uczeń:
– podaje przykłady
prostych narzędzi
informatycznych
przydatnych w chemii.
Uczeń:
– tworzy model prostej
cząsteczki związku
chemicznego, np. wody,
amoniaku.
Uczeń:
– rozpoznaje cechy
charakterystyczne
pseudonauki we
wskazanych materiałach.
Uczeń:
Uczeń:
– analizuje i ocenia wpływ – analizuje materiały
reklamowanych
prasowe pod kątem
produktów (w
wybranych problemów
szczególności
globalnych.
żywnościowych,
farmaceutycznych i
kosmetycznych) na
zdrowie.
Uczeń:
Uczeń:
– tworzy model bardziej – modeluje wybrane przez
złożonej cząsteczki
nauczyciela atomy,
związku chemicznego, np. cząsteczki i przemiany
benzenu, naftalenu i ich chemiczne.
pochodnych.
8. Polscy badacze i ich
odkrycia
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
– omawia odkrycia Marii – wymienia najważniejsze – omawia różne
Skłodowskiej-Curie.
osiągnięcia naukowe
zastosowanie
Ignacego Łukasiewicza, pierwiastków
Karola Olszewskiego,
promieniotwórczych;
Zygmunta Wróblewskiego – charakteryzuje
i Kazimierza Fajansa.
znaczenie procesu
destylacji ropy naftowej.
Uczeń:
– omawia różne
zastosowanie skroplonego
azotu;
– opisuje szczegółowo
proces destylacji ropy
naftowej i zastosowanie
poszczególnych frakcji
destylacji ropy.
Dział 2. Nauka i technologia
9. Wynalazki, które
zmieniły świat
Uczeń:
Uczeń:
– wymienia najważniejsze – opisuje przebieg odkryć
odkrycia mające wpływ najważniejszych
na rozwój nauk
wynalazków mających
chemicznych.
wpływ na rozwój chemii.
10. Energia – od Słońca
do żarówki
Uczeń:
– omawia różnicę między
reakcjami
endotermicznymi a
egzotermicznymi.
11. Światło i obraz
Uczeń:
– definiuje pojęcie
światłoczułości;
– wyjaśnia, czym jest
ciemnia optyczna.
Uczeń:
– charakteryzuje
metodykę badań nad
wybranymi odkryciami i
wynalazkami.
Uczeń:
Uczeń:
– charakteryzuje
– charakteryzuje
substancje chemiczne
substancje chemiczne
używane do budowy
używane do budowy
żarówki;
żarówki, jarzeniówki i
– określa różnice między świetlówki.
układem otwartym,
zamkniętym i
izolowanym.
Uczeń:
Uczeń:
– podaje przykłady
– przeprowadza pod
substancji światłoczułych; opieką nauczyciela
– przedstawia sposób
eksperyment:
powstawania obrazu.
otrzymywanie chlorku
srebra (AgCl) jako
przykładu substancji
Uczeń:
– ocenia hierarchię
znaczenia wybranych
odkryć i wynalazków,
uzasadniając swój wybór.
Uczeń:
– charakteryzuje pojęcie
energii wewnętrznej
układu;
– opisuje ATP jako
przenośnik energii
chemicznej.
Uczeń:
– wyjaśnia mechanizm
powstawania stykowej
odbitki fotograficznej.
3
światłoczułej.
12. Chemia a osiągnięcia Uczeń:
sportowe
– wyjaśnia, czym jest
doping.
13. Technologie
przyszłości
Uczeń:
– wyjaśnia pojęcie
biodegradowalności.
14. Współczesna
diagnostyka i medycyna
Uczeń:
– omawia skład
chemiczny płynów
ustrojowych.
15. Ochrona przyrody i
środowiska
Uczeń:
– rozpoznaje gazy
cieplarniane oraz
Uczeń:
– przedstawia działanie
dopingu na organizm.
Uczeń:
– omawia zjawisko
dopingu w sporcie i
uzasadnia szkodliwość
stosowanych substancji
chemicznych.
Uczeń:
– przedstawia stosowanie
dopingu z etycznego
punktu widzenia;
– wyjaśnia, dlaczego
celuloidowe piłeczki
pingpongowe są tak łatwo
palne.
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
– charakteryzuje polimery – opisuje w sposób
– opisuje szczegółowo
biodegradowalne jako
ogólny zasadę działania zasadę działania ogniw
przykład współczesnej
ogniw paliwowych.
paliwowych;
technologii.
– opisuje zastosowanie
fulerenów i nanorurek
węglowych jako
elementów
konstrukcyjnych oraz
przewodzących.
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
– omawia chemiczne
– omawia chemiczne
– omawia cechy, którymi
podstawy analizy tkanek i podłoże chorób
muszą charakteryzować
płynów ustrojowych.
wynikających z zaburzeń się materiały stosowane
w składzie płynów
do przygotowywania
ustrojowych.
implantów, podaje
przykłady takich
materiałów.
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
– omawia zalety i wady – opisuje budowę
– opisuje reakcje
stosowania nawozów
freonów;
rodnikowe i podaje ich
możliwości ograniczenia sztucznych i chemicznych
ich emisji.
środków zwalczania
szkodników (środków
ochrony roślin).
16. Nauka i sztuka
– wyjaśnia mechanizm
powstawania kwaśnych
deszczów;
– ocenia wpływ skażenia
metalami ciężkimi na
środowisko naturalne.
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
– wymienia barwniki
– opisuje zastosowanie – wymienia chemiczne
stosowane w malarstwie podstawowych
metody analizy dzieł
dawniej i dziś.
barwników dawniej i dziś. sztuki.
przykłady;
– wyjaśnia pojęcie
bioindykatora.
Uczeń:
– opisuje metodę analizy
spektroskopowej i określa
jej rolę w badaniu dzieł
sztuki.
Dział 3. Nauka wokół nas
17. Uczenie się
18. Barwy i zapachy
świata
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
– przedstawia sposoby
– wymienia różne metody – charakteryzuje na
ułatwiające
uczenia się;
przykładach różne
zapamiętywanie
– potrafi wyszukiwać
metody uczenia się;
informacji z dziedziny
szczegółowe informacje – przedstawia możliwości
chemii (np. haki myślowe, chemiczne w tablicach
wykorzystania
skojarzenia, wizualizacje, chemicznych i
współczesnych osiągnięć
mnemotechniki).
podręcznikach.
technicznych w procesie
uczenia się chemii.
Uczeń:
– omawia sposoby
uczenia się w zależności
od predyspozycji i
wrażliwości zmysłu
ludzkiego;
– przedstawia rolę
mediów elektronicznych
w procesie globalnego
rozpowszechniania
informacji i wiedzy.
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
– wymienia substancje – charakteryzuje
– wyjaśnia pojęcia: esteru – wyjaśnia na wybranym
barwne i zapachowe
substancje barwne i
i olejku eterycznego oraz przykładzie mechanizm
stosowane w malarstwie, zapachowe stosowane w podaje ich przykłady;
reakcji estryfikacji oraz
barwieniu żywności i
malarstwie, barwieniu
– potrafi wymienić dla
hydrolizy estrów;
tkanin.
żywności i tkanin;
wybranego koloru
– przedstawia wpływ
– analizuje skład podany typowe barwniki
barwników i
na opakowaniach
stosowane w przemyśle konserwantów na zdrowie
produktów spożywczych spożywczym.
organizmu.
pod kątem dodanych
5
19. Cykle, rytmy i czas
barwników i aromatów,
mając do dyspozycji listę
E (wykaz dodatków do
żywności).
Uczeń:
Uczeń:
– omawia zjawisko
– wymienia czynniki
korozji;
wpływające na szybkość
– omawia zjawisko psucia reakcji chemicznych;
się produktów
– omawia proces
żywnościowych.
starzenia się skóry.
Uczeń:
– wykazuje
pokrewieństwo między
adrenaliną i
fenyloalaniną.
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
– wymienia podstawowe – wymienia rodzaje
– wyjaśnia rolę
składniki żywności;
węglowodanów i
cholesterolu w
– analizuje i porównuje tłuszczów oraz podaje ich funkcjonowaniu
ulotki leków.
znaczenie dla organizmu; organizmu człowieka;
– wyjaśnia pojęcia:
– wskazuje źródła
witaminy,
poszczególnych witamin
mikroelementu,
w pożywieniu.
metabolizmu.
Uczeń:
– wskazuje katalizator w
reakcjach wybranych
przez nauczyciela;
– charakteryzuje wpływ
kosmetyków na procesy
starzenia się.
Uczeń:
– omawia mechanizm
powstawania stresu i łez
w zależności od sytuacji.
20. Śmiech i płacz
Uczeń:
– wymienia chemiczne
składniki łez.
21. Zdrowie
Uczeń:
– wymienia choroby
związane z niedoborem
poszczególnych witamin i
mikroelementów;
– opisuje wpływ
antybiotyków na zdrowie;
– określa wpływ
chemicznych środków
odchudzających na
zdrowie;
– przedstawia zjawisko
metabolizmu.
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
Uczeń:
– analizuje i porównuje – omawia typy substancji – podaje przykłady
– podaje negatywne
informacje umieszczone chemicznych
działania wybranych
skutki stosowania
na opakowaniach i
stosowanych w
składników kosmetyków niektórych kosmetyków.
22. Piękno i uroda
Uczeń:
– wymienia substancje
chemiczne powiązane ze
stresem.
Uczeń:
– wymienia przykłady
reakcji katalizowanych;
– wyjaśnia pojęcie
enzymu i podaje
przykłady.
etykietach kosmetyków. kosmetykach (nośniki,
witaminy, konserwanty,
barwniki itp.).
na organizm człowieka.
23. Woda – cud natury
Uczeń:
– opisuje budowę
cząsteczki wody.
Uczeń:
– przedstawia znaczenie
wody w organizmie;
– wyjaśnia znaczenie
wody mineralnej.
24. Największe i
najmniejsze
Uczeń:
– wymienia elementy
składowe atomu:
elektron, proton,
neutron.
Uczeń:
– wyjaśnia, dlaczego
woda dla jednych
substancji jest
rozpuszczalnikiem, a dla
innych nie jest.
Uczeń:
– przedstawia dokonania
Johna Daltona;
– opisuje właściwości
elementów składowych
atomu.
Uczeń:
– potrafi
scharakteryzować typowe
domieszki znajdujące się
w wodzie pitnej;
– wyjaśnia pojęcie pH.
Uczeń:
Uczeń:
– wymienia najważniejsze – przedstawia
etapy odkrywania
najważniejszych badaczy,
najmniejszych cząstek
którzy przyczynili się do
materii.
odkrycia najmniejszych
cząstek;
– wymienia metody
obserwacji najmniejszych
cząstek.
7