Leśne ścieżki przyrodniczo- dydaktyczne na terenie RDLP
advertisement
Leśne ścieżki przyrodniczodydaktyczne na terenie RDLP w Olsztynie 1 Wykaz Nadleśnictw posiadających ścieżki przyrodniczo- dydaktyczne BARTOSZYCE OLSZTYN (MENDRYNY) CIECHANÓW OLSZTYN (ZAZDROŚĆ) DOBROCIN OLSZTYNEK DWUKOŁY (IŁOWO) ORNETA DWUKOŁY (KRAJEWO) OSTROŁĘKA GÓROWO IŁAWECKIE PRZASNYSZ IŁAWA SPYCHOWO JAGIEŁEK SROKOWO JEDWABNO STARE JABŁONKI KORPELE STRZAŁOWO KUDYPY SUSZ LIDZBARK SZCZYTNO MIŁOMŁYN WICHROWO MŁYNARY WIELBARK MRĄGOWO WIPSOWO NIDZICA ZAPOROWO NOWE RAMUKI 2 Szanowni Państwo Przekazuję Państwu informator - przewodnik prezentujący leśne ścieżki przyrodniczo - dydaktyczne, zlokalizowane na terenach leśnych Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Olsztynie. Opracowanie to jest efektem działań podejmowanych na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego, w ramach przyjętego i realizowanego w Polsce programu zrównoważonego i trwałego rozwoju leśnictwa. Istotnym elementem tej polityki leśnej jest m. in. powszechna działalność edukacyjna, propagowanie wśród różnych grup społeczeństwa wiedzy o lesie, leśnictwie oraz o potrzebie zachowania wyjątkowo bogatej różnorodności biologicznej naszych lasów. Chcąc umożliwić Państwu zaznajomienie się z problematyką gospodarki leśnej, leśnicy podejmują szereg różnego rodzaju działań, m. in. wyznaczają i odpowiednio zagospodarowują leśne ścieżki przyrodniczo-dydaktyczne. Niniejszy folder zawiera wykaz wszystkich ścieżek znajdujących się na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Olsztynie, która obejmuje swym zasięgiem działania obszar 23 515 km2 powierzchni kraju, głównie województw warmińskomazurskiego i mazowieckiego oraz niewielką powierzchnię woj. pomorskiego i kujawsko-pomorskiego. Lesistość w zasięgu administracyjnego działania RDLP wynosi obecnie 28,1% i ciągle wzrasta w wyniku zalesiania gruntów mało przydatnych dla rolnictwa. Gospodarkę leśną prowadzą 33 nadleśnictwa. Zapraszam Państwa do odwiedzania pięknych obszarów leśnych Warmii i Mazur, Powiśla, północnego Mazowsza oraz Ziemi Kurpiowskiej, na których wyznaczono i urządzono leśne ścieżki przyrodnicze, w najatrakcyjniejszych również pod względem walorów turystyczno-rekreacyjnych obszarach leśnych. Mam nadzieję, że niniejsza publikacja dostarczy Państwu informacji umożliwiających dojazd i poznanie wszystkich naszych leśnych ścieżek przyrodniczo-dydaktycznych. Zapraszam do korzystania z walorów i uroków lasów oraz licznych urządzeń przygotowanych i wykonanych z myślą o miłośnikach lasu i leśnej przyrody. Mam nadzieję, że ścieżki przyrodnicze umilą Państwu pobyt w lesie, przybliżą wartości leśnej przyrody, pomogąjeszcze lepiej poznać las i pracę leśników, gospodarujących na tych pięknych i przebogatych przyrodniczo obszarach. Z wyrazami szacunku i leśnym pozdrowieniem Darz Bór Dyrektor RDLP wOlsztynie mgr inż. Alfred Szlaski 3 Nadleśnictwo Bartoszyce 11-200 Bartoszyce Połęcze 54 Tel. (089) 762 37 83 Fax (089) 762 22 75 E-mail:[email protected] Leśna ścieżka „Dębowy Las" jest wytyczona w leśnictwie Czarny Las przy drodze Galiny - Krawczyki. Na początku trasy znajduje się parking leśny, co zapewnia możliwość pozostawienia samochodu. Trasa ścieżki biegnie wzdłuż brzegu rzeki Pisy. Ustawione są na niej tablice omawiające stanowiska edukacyjne. Tematyczne tablice informują o zjawiskach w lesie i gospodarce leśnej. Na uwagę zasługują cztery lipy uznane za drzewa doborowe. W połowie trasy znajduje się miejsce do odpoczynku z możliwością rozpalenia ogniska Las, w którym przebiega trasa ścieżki charakteryzuje się wielką różnorodnością gatunków drzew, krzewów i roślin runa. Między innymi występuj ątu wiekowe dęby szypułkowe, lipy i potężne buki. Dąb szypułkowy, najpospolitszy, tworzący lasy jednogatunkowe (dąbrowy) lub mieszane z gatunkami liściastymi (grądy) lub sosną (bory mieszane). Dąb, drzewo z rodziny bukowatych, ok. 600 gatunków drzew i krzewów tego rodzaju występuje głównie w strefie umiarkowanej półkuli północnej. Osiąga wysokość 40 m. Dęby są drzewami długowiecznymi, najstarsze okazy w Polsce oceniane są na ok. 1200 lat. Są ważnymi drzewami użytkowymi oraz bardzo cennymi składnikami biocenoz leśnych. Drewno jest ciężkie, twarde, odporne na działanie wody. Stosowane jest w budownictwie, stolarstwie i meblarstwie, również do suchej destylacji drewna. 4 Drewno poddane długotrwałemu działaniu wody czernieje, dając tzw. dąb czarny, surowiec ceniony w meblarstwie i zdobnictwie. Lipa, drzewo z rodziny lipowatych, ok. 45 gatunków drzew tego rodzaju występuje w strefie umiarkowanej półkuli północnej. W Polsce rosną dziko 2 gatunki: lipa drobnolistna, pospolity składnik lasów liściastych na niżu i w niższych położeniach górskich oraz lipa szerokolistna, rosnąca w południowej części kraju. Oba gatunki są często sadzone w parkach, jako drzewa alejowe, przy kościołach, itp. Drewno cenne, miękkie, łatwe w obróbce, stosowane w rzeźbiarstwie, snycerstwie, do wyrobu instrumentów muzycznych. Summary. The forest path called „Dębowy Las" (the Oak Forest) runs through the forest district called Czarny Las (Black Forest) beside the road Galiny - Krawczyki. At the beginning of the route there is a forest car park, which offers the possibility of leaving cars. The route runs along the bank of the Pisa River and it is marked with noticeboards giving information about forest resources within a given woodland area. Special attention should be paid to four lime-trees which are considered as firstclass trees. In the middle of the path there is a place for rest with the possibility of making a bonfire. Zusamenfassung. Waldweg „Dębowy las'' erhebt sich in Czarny Las (Schwarzwald) bei dem Weg Galiny Krawczyki. Zu Beginn der Route befindet sich der Campingplatz im Wald. Das ermöglicht dem Fahrer sein Auto zu parken. Die Route führt dem Pisaufer entlang. Die hier errichteten Informationsschilder besprechen Bildungsstationen. Sehenswert sind vier Linden, die als ausgesuchte Bäume gelten. Auf halbem Wege befindet sich der Erholungsplatz. Hier besteht die Möglichkeit den Lagerfeuer zu veranstalten. 5 Na dleśnictwo Ciechanów 06-400 Ciechanów, ul. Płocka 21c Tel. (023) 672 34 28, 672 45 16 Fax (023)672 59 49 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Czarny bocian położona jest w Uroczysku Ościsłowo i stanowi sześciokilometrową pętlę, rozpoczynającą się od parkingu niedaleko szosy nr 60. Usytuowane tam tablice informacyjne opisują dokładnie przebieg szlaku, zaś na trasie kierunek marszu oznakowano specjalnymi strzałkami, na których widnieje symbol bociana czarnego. Różne funkcje i tajemnice lasu przedstawiają liczne tablice tematyczne rozmieszczone na trasie ścieżki. Można też spotkać wiele urządzeń i materiałów wykorzystywanych w gospodarce leśnej: paśniki, ambony myśliwskie, pułapki feromonowi itp. Na trasie ścieżki można zobaczyć między innymi: • miejsce pamięci narodowej - zbiorowa mogiła ofiar II wojny światowej • dęby pomnikowe • etapy życia drzewostanu • brzoza - gatunek pionierski • stanowisko widłaka goździstego • • siedliska leśne - ols (z kładką przez teren zabagniony) • borówki • sosny Banksa • sosny smołowe • mrowiska • dokarmianie zwierząt leśnych 6 • • • • • • siedliska leśne - bór suchy remiza leśna - miododajne krzewy i drzewa pułapki na szkodliwe owady mieszkańcy starego dębu uprawa leśna głaz narzutowy Na trasie ścieżki znajdują się także miejsca do odpoczynku (ławy, wiaty stoły), a zakończeniem szlaku j est polana z miej scem na ognisko i wiatą. Summary. The forest path called „Czarny bocian" (Black Stork) runs through a secluded area of woodland called Uroczysko Ościsłowo and it is a 6-kilometre-long loop beginning at the car park beside the road No. 60. The noticeboards marking this path describe precisely each stage of the route; the direction for a march has been marked with special arrows with a symbol of a black stork. Zusamenfassung. Waldweg „Czarny bocian" („Schwarzstorch") ist in dem ausgedehnten Weidegebiet Ościsłowo gelegen und bildet eine Strecke sechs Kilometer lang. Die Route beginnt am Parkplatz nicht weit vom Weg Nummer 60. Die hier unterbrachte Informationsschilder beschreiben genau die Touristenroute. Die Marschrichtung wurde auf der Strecke mit den speziellen Pfeilen markiert, auf denen das Symbol des Schwarzstorches zu sehen ist. 7 Nadleśnictwo Dobrocin Dobrocin 20, 14-330 Maldyty Tel. (089) 758 17 37 Fax (089) 758 17 72 E-mail:[email protected] Leśna ścieżka „Buki" wytyczona jest na terenie Leśnictwa Bogaczewo, na polu kempingowym Ośrodka Sportu i Rekreacji w Kretowinach. Długość szlaku wynosi 200 m. Na trasie ścieżki ustawiono tablice o tematyce związanej z ekosystemem leśnym i ochroną przyrody oraz tabliczki opisujące przedstawicieli flory i niektóre zjawiska zachodzące w środowisku leśnym. Trasa rozpoczyna się tablicą informującą o Nadleśnictwie Dobrocin i lasach znajdujących się na jego terenie. Najczęściej występującymi gatunkami drzew są buk (29,3%) i sosna (23,3%) oraz dąb, brzoza, świerk, olsza, jesion, lipa, grab, osika, topola, olsza szara i jawor. Na szlaku można zapozna ć się z poszczególnymi gatunkami, które są oznakowane tabliczkami. Na trasie ścieżki duża część tablic j est poświęcona ochronie lasu i pożytecznej fauny. Las jest zbiorowiskiem najbardziej zbliżonym do naturalnego. Chcąc zachować jego istnienie oraz umożliwić spełnianie wielu funkcji trzeba go odpowiednio hodować, chronić oraz użytkować. Wycinanie drzew nie jest celem samym w sobie, jest to zabieg hodowlany warunkujący prawidłowy, oczekiwany przez człowieka rozwój lasu. Zaprezentowano również metody ochrony: • pożytecznej fauny - przez budowanie budek lęgowych dla ptaków (sikorek, 8 kowalików, muchołówek, szpaków, krętogłowów i dzięciołów) oraz schronów dla nietoperzy • upraw leśnych przed zwierzyną - metody mechaniczne (osłonki na sadzonki, grodzenie upraw) i metody chemiczne (smarowanie sadzonek repelentami) • lasu przed szkodliwymi owadami - pułapki feromonowe i mechaniczne. Trasę kończy tablica z cytatem Aleksandra von Humbolta :„Miejcie szacunek dla drzewa, które jest jednym, wielkim cudem, i które dla naszych przodków było rzeczą świętą. Wrogi stosunek do drzewa jest cechą narodu o małej wartości i cechą człowieka nikczemnego". Summary. The forest path called „Buki" (Beeches) is situated within the forest district Bogaczewo and runs through the campsite belonging to the Sport and Recreaction Centre in Kretowiny. The length of the route is 200 m. The route is marked with noticeboards giving information about forest ecosystem and preservation of nature, and smaller noticeboards describing some representatives of flora and some phenomena existing in the forest environment. Zusamenfassung. Waldweg „Buki" (,,Buche") ist auf dem Gebiet BogaczewoForst abgestreckt, auf dem Campingplatz des Zentrums für Sport und Rekreation in Kretowiny. Die Strecke ist 200 m lang. Auf der Wanderroute sind Informationsschilder über die Waldökosystem- und Naturschutzthematik aufgestellt. Sie beschreiben die Tierweltvertreter und manche aufgekommene Naturphänomene im Wald. 9 Nadleśnictwo Dwukoły 13-240 Iłowo-Osada Tel. (023) 654 10 84 Fax (023) 654 14 61 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Czym szumi las", długości ok. 3,5 km, zlokalizowana jest w pobliżu miejscowości Iłowo (ok. 2 km od siedziby Nadleśnictwa). Jest ścieżką zarówno pieszą, jak i rowerową. Przebiega przez zróżnicowany pod względem wieku, budowy i składu gatunkowego las. Na szlaku można zapoznać się z zagadnieniami związanymi z lasem, ochroną przyrody i pracą leśników. Ścieżka jest idealnym miejscem na popołudniowe czy niedzielne spacery. Dla zwiedzających grup szkolnych Nadleśnictwo zapewnia przewodnika. Zmotoryzowani mają do dyspozycji parking. Wędruj ąc trasą ścieżki można zapoznać się z następuj ącymi tematami: • Jak rośnie las? - fazy rozwojowe drzewostanu to: uprawa, młodnik, drągowina, drzewostan dojrzały • Biologiczna oczyszczalnia ścieków - proces biologicznego oczyszczania ścieków na przykładzie lokalnej oczyszczalni • Poznaj budowę lasu - poznaj emy wielowarstwową budowę drzewostanu oraz gatunki roślin w nim występuj ące • Skąd pochodzi drewno? - zasady wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych zwanych trzebieżami • Jak powstaje las? - zagadnienia odnowienia lasu na przykładzie uprawy leśnej • Kogo można spotkać w lesie? - w lasach Nadleśnictwa występują 10 m.in.: łosie, jelenie, sarny, dziki, lisy Korboniec, borsuki, jenoty, wydry, bobry, kuny, łasice, zające • Dziwne urządzenia - wędrując ścieżką można zobaczyć pułapki feromonowe urządzenia do odłowu szkodliwych owadów • Mieszkańcy lasu, których nie dostrzegamy - pożyteczna rola owadów i ptaków • Leśna młodzież - spacerując ścieżką napotykamy las posadzony w roku 1988. Dzisiaj j est to młodnik • Co nam daje las? - korzyści płynące z obcowania z lasem: odpoczynek, świeże powietrze, wiedza przyrodnicza itp. Ponadto na trasie ścieżki poznajemy różne gatunki drzew, krzewów i roślin runa leśnego. Summary. The forest path called „Czym szumi las" (How Does the Forest Rustle), about 3.5- kilometre-long, is located beside the village Iłowo (about 2 km from the seat of the Inspectorate). It is both a footpath and a bicycle route . It runs through the forest whose parts vary in terms of age, structure of the forest and species of the trees. Noticeboards marking this route inform about the life ofthe forest, preservation of nature and the work of foresters. Zusamenfassung. Waldweg ,,Czym szumi las'' (Worüber rauscht der Wald), Ca. 3, 5 km lang, lokalisiert in der Nähe des Ortes Iłowo (ca. 2 km von dem Forstsitz entfernt). Sie ist sowohl Wander- als auch Fahrradstrecke. Sie verläuft durch den von dem Alter, dem Bau und den Arten differenzierten Wald. Auf der Strecke kann man sich mit den Fragen befassen, die mit den Wäldern, dem Naturschutz und der Försterarbeit zu tun haben. 11 Nadleśnictwo Dwukoły 13-240 Iłowo-Osada Tel. (023) 654 10 84 Fax(023)654 14 61 E-mail: [email protected] Ścieżka „Leśne przedszkole" na terenie szkółki leśnej Leśnictwa Kraj ewo zlokalizowana jest w bliskim sąsiedztwie Mławy. W związku z tym, że mieści się na terenie szkółki, jest przeznaczona przede wszystkim dla grup szkolnych pod opieką nauczycieli. Na trasie ścieżki umieszczono liczne tablice tematyczne, informujące o różnorodnych zagadnieniach związanych z życiem lasu oraz jego mieszkańców, bogactwie środowiska przyrodniczego, o zagrożeniach oraz formach ochrony lasu. Zorganizowano również miejsce na odpoczynek (wiatę, ławy i stoły). Istnieje możliwość zorganizowania ogniska. Tematyka kolejnych tablic, m.in.: • las nie hoduje się sam! - obecnie drzewka produkowane są w szkółce leśnej, skąd trafiają na uprawy (sosny, dęby, buki, modrzewie i inne gatunki). Aby wybrać później jak najlepsze drzewka sadzi się nawet 10 000 szt./ha. • las skarbiec człowieka - przedstawiono j akie i do jakich celów wykorzystuj e się produkty leśne: zioła leśne, igliwie, drewno, korę drzew, owoce runa leśnego • tajemnice, które kryje stary las wyjaśniono, co się dzieje ze starym drzewem powalonym przez wichurę, 12 jakie ptaki zamieszkują dziuple drzew, jakie zwierzęta zamieszkują stare stosy chrustu • obieg organiczny - przedstawiono schematycznie przetwarzanie przez mikroorganizmy opadłych liści, powalonych pni i innych resztek organicznych na bezcenną próchnicę • jaka będzie pogoda? - tablica omawia zachowania owadów i ptaków zwiastujących zmianę pogody np. w letni dzień znikające nagle znad łąki roje motyli i innych owadów zwiastują rychły deszcz • pracowite przedwiośnie - przedstawiono prace leśników związane z okresem wczesnowiosennym w lesie. Summary. The forest path called „Leśne przedszkole" (Forest Kindergarten) is situated in the area of a forest nursery belonging to the forest district Krajewo, in the vicinity of Mława. As it is located within a forest nursery, it is supposed to be visited by school children guided by teachers. The route is marked with numerous noticeboards informing about the life of the forest and its inhabitants, the wealth of the environment, threats to the environment and the ways of preserving forests. Zusamenfassung. Waldweg „Leśne przedszkole" (,,Kindergarten im Wald") ist auf dem Gebiet des Forstgartens Krajewo in der nahen Nachbarschaft Mława abgestreckt. Sie befindet sich auf dem Forstgartengelände, deswegenbesuchen sie die Schülergruppen unter Lehrerbegleitung. Auf der Wanderroute sind zahlreiche Informationsschilder aufgestellt. Sie betreffen das Leben des Waldes und seiner Bewohner, Reichtum der Umwelt, die Bedrohungen und Formen der Waldschutz. 13 Nadleśnictwo Górowo Ilaweckie 11-220 Górowo Ilaweckie ul. Sikorskiego 30 Tel. (089) 761 19 30 Fax (089) 761 19 31 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Dzikowo" wytyczona jest na terenie Leśnictwa Dzikowo wokół Góry Zamkowej (216 m n.p.m.). Lokalizacja podyktowana została szczególnymi walorami przyrodniczo-krajobrazowymi zarówno góry, jak i pobliskich terenów. Obecna rzeźba terenu z licznymi pagórkami, dolinami i wąwozami to efekt ostatniego zlodowacenia, które miało miejsce około 10 000 lat temu. Decydujący wpływ na roślinność wywiera klimat kształtowany częściowo przez bliskość morza. Opady przekraczają średniąkrajową(pow. 700 mm rocznie). Zróżnicowane biotopy oraz specyficzny klimat powodują, że obszar, przez który przebiega ścieżka, charakteryzuj e się bogactwem rzadkich gatunków flory i fauny. Występuje tu na przykład: malina moroszka, wawrzynek wilczełyko, rosiczka okrągłolistna, pełnik europejski, storczyki, porosty i grzyby. Wśród fauny spotkać można: orlika krzykliwego, bociana czarnego, żurawia, błotniaka, kanie, wiele gatunków wróblowatych, z płazów i gadów- ropuchę szarą, zieloną, żaby i traszki, żmiję zygzakowatą, padalca i zaskrońca; z ssaków - wilka, bobra, gronostaja i wiele innych. Na ścieżce znaj dują się przystanki edukacyjne informujące, m.in. o: • występujących roślinach i zwierzętach (ostoja bobrów i ptactwa lęgowego) 14 • budowie drewna poszczególnych gatunków • szeroko pojętej roli lasu w życiu człowieka • przykładowej sukcesji naturalnej jaką jest czysta woda (pow. 13,41 ha) • pracy leśników • fazach rozwoju drzewostanów • celowości wykonywania poszczególnych zabiegów hodowlanych. Ścieżka jest sukcesywnie wzbo gacana o no we tematy w celu możliwie najszerszego przedstawienia walorów otaczającej przyrody oraz zasad jej ochrony. Summary. The forest path called „Dzikowo" runs around the hill peek Góra Zamkowa (Castle Mountain, 216 m above the sea level). The location of the route has been determined by the beautiful landscape, including the hill and the nearby areas. The present sculpture of the earth" s surface with plenty of hills, valleys and ravines is the result of the last glaciation, whichtook place about 10 000years ago. Zusamenfassung. Waldweg ,,Dzikowo" ist um Góra Zamkowa abgesteckt. (216 m ü.m.s.). Die Touristenroute ist gerade hier lokalisiert, weil sie von der Natur- und Landschaft besonders herrlich sind. Das betrifft sowohl den Berg als auch nah liegende Gegend. Hiesige Geländebeschaffenheit mit zahlreichen Hügeln, Tälern, und Hohlwegen ist Folge der letzten Vergletscherung, die ca. vor 10 000 Jahren vorgekommen ist. 15 Nadleśnictwo Iława 14-200 Iława ul. Królowej Jadwigi 30 Tel. (089) 648 24 09 Fax (089)648 40 94 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Silm" wytyczona jest na terenie Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego w pobliżu Iławy; rozpoczyna się na rozstaju dróg 16 (kierunek Grudziądz) i 536 (kierunek Susz). Długość trasy wynosi 1,8 km. Ustawione na trasie ścieżki 33 tablice tematyczne informują o mijanych obiektach i zagadnieniach gospodarki leśnej. Tablica otwierająca ścieżkę przedstawia jej plan i określa kolejne stanowiska, m.in.: • lasy w Polsce • las - opis siedliska • bór - opis siedliska • stary, ponad stuletni drzewostan - najstarsza część lasu na trasie ścieżki; zasady gospodarki leśnej w kolejnych etapach życia lasu: uprawa, młodnik, drzewostan dojrzewający, drzewostan dojrzały • jezioro Silm (Kamionka) - pow. 58,9 ha, głęb. maks. 3,7 m, otoczone lasem z dużym udziałem olszy czarnej; u południowych krańców jeziora duża wiata osłaniająca stoły i ławy 16 • gospodarka łowiecka • zrąb - przykład odnawiania olszy czarnej na zrębie zupełnym na podmokłym terenie; odtwarzanie małej retencji wodnej • ols - przykład wilgotnego siedliska porośniętego młodym olsem jesionowym i olszą czarną • biocenotyczna funkcj a martwych drzew w środowisku leśnym • ochrona lasu - czynniki degraduj ące, sposoby ograniczaj ące zagrożenia • przekroj e drzew - o metodach określaj ących wiek drzew Summary. The forest path called „Silm" (the name of the nearby lake) is located in the neighbourhood of the western border of Iława. The length of the route is 1.8 km; it is marked with 33 noticeboards informing about the nearby objects and various aspects of forest management. The route is situated on the area of the Landscape Park of the Iławskie Lake District. Zusamenfassung. Waldweg ,,Silm" (die Route führt zum See) ist in der Nachbarschaft der westlichen Grenze Iława. Die Länge der Route beträgt 1, 8 km; auf ihrer Strecke befinden sich 33 Informationsschilder über die vorbeikommenden Stationen und Probleme der Waldwirtschaft. Die Route liegt auf dem Gebiet des Landschaftsparks der Iława Seeplatte 17 Na dleśnictwo J agiełek 11-015 Olsztynek Tel. (089) 519 11 61, 519 11 62 Fax (089) 519 11 11 E-mail: j agielek@olsztyn. rdlp.gov.pl Leśna ścieżka „Sanatorium" położona jest w okolicy Wojewódzkiego Szpitala Rehabilitacyjnego dla Dzieci w Ameryce, początek trasy na parkingu przy szpitalu. Szlak dla dzieci ma kształt zamkniętej pętli wokół szpitala, liczy ok. 2,5 km, zaś dla młodzieży i dorosłych ok. 4 km, zakończony w szkółce leśnej Nadleśnictwa Jagiełek. Tam można zapoznać się z produkcją szkółkarską, jakrównież z tematyką przyrodniczą prezentowaną na 16 tablicach. Na trasie ścieżki przyrodniczej występują, opisane w dostępnym w biurze Nadleśnictwa folderze, stanowiska: • sosna zwyczajna - podstawowe informacje o gatunku • lasy uzdrowiskowe - specyficzny mikroklimat pozwala zaliczyć lasy wokół ścieżki do lasów klimatycznych • erozja gleby • brzoza brodawko wata • rezerwat „Ostoja bobrów na rzece Pasłęce" • pozyskanie drewna • dokarmianie zwierzyny • tropy zwierząt • pożyteczna fauna • ochrona lasu przed owadami • martwe drzewa • mapa lasu 18 • rys historyczny 19 • młodnik sosnowy - prezentacja metod pielęgnacji lasu • drzewa doborowe Lasy na trasie ścieżki są bardzo atrakcyjne przyrodniczo i turystycznie, ponadto w lasach Nadleśnictwa Jagiełek można spotkać chronione gatunki flory np.: rosiczkę okrągłolistną, wawrzynka wilcze łyko, lilię złotogłów i widłaki oraz fauny: np. bielika, orlika krzykliwego, rybołowa, kanię rdzawą, bobra. Summary. The forest path called „Sanatorium" is situated in the vicinity of the Regional Rehabilitation Hospital for Children in Ameryka. The route begins at the car park located near the hospital. The route for children, which is a loop running around the hospital, is 2.5 km long, whereas the route for youth and adults is 4 km long and it ends in the forest nursery belonging to the Forest Inspectorate Jagiełek. There are 16 noticeboards on the way informing about the cultivation of trees in the nursery and nature in general. Zusamenfassung. Waldweg ,,Sanatorium" liegt in der Nähe des Wojewodschaftsrehabilitationshospital für Kinder in Ameryka. Beginn der Route am Parktplatz beim Krankenhaus. Die Strecke für Kinder ist in der Art vom Kreis. Sie zählt 2, 5 km, für die Jugendliche und Erwachsene ca. 4 km. Die Route endet in der Baumschule des Forstamtes Jagiełek. Dort kann man sich mit 16 Informationsschilder über die Natur vertraut machen. 20 Nadleśnictwo Jedwabno 12-122 Jedwabno, ul. 1 Maja 3 Tel.(089)62130 05 Fax (089)621 30 15 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Dłużek" położona jest na początku miejscowości Dłużek, przy drodze z Jedwabna do Olsztyna. Ścieżka ma charakter pętli o długości bez mała 3,5 km i jest dobrze oznakowana strzałkami kierunkowymi oraz specjalnymi znakami na pniach drzew. Trasa rozpoczyna się od pola namiotowego nad jeziorem Dłużek. Wzdłuż szlaku ustawionych jest 18 tablic omawiających stanowiska edukacyjne. Na trasie ścieżki można zobaczyć m.in.: • siedliska lasowe, borowe • różne gatunki drzew i krzewów (sosna, świerk, modrzew, brzoza, dąb, buk, grab i wiele innych) • różne gatunki roślin zielnych, w tym także chronionych (konwalia majowa, lilia złotogłów, arnika górska) • sarnę, jelenia, dzika, daniela, lisa, wiele ptaków (jeśli zachowasz ciszę) • różne etapy życia lasu, od młodnika do starodrzewu • miejsce sukcesji ekologicznej • drzewostan nasienny pomnikowe daglezje różne typy pułapek na szkodliwe owady mrowisko 21 • paśnik dla dzików, j eleni, lizawkę • babrzysko (miejsce, gdzie dziki zażywaj ąkąpieli błotnych) • ekspozycję przekroi drewna różnych gatunków drzew leśnych • różnego rodzaju uszkodzenia drewna spowodowane przez szkodliwe owady leśne • Jezioro Dłużek Summary. The forest path called „Dłużek" is situated on the way of the route Jedwabno Olsztyn, at the beginning of the village Dłużek. It is a loop of about 3.5 km and it is precisely marked with arrows and special signs painted on trunks. The route begins at the campsite by the lake Dłużek. There are 18 noticeboards on the way giving information about forest resources within a given woodland area. Zusamenfassung. Waldweg „Dłużek" ist am Anfang des Ortes Dłużek gelegen, indem wir mit dem Weg von Jedwabno nach Olsztyn fahren. Das ist Kreisroute. . Sie ist ca. 3, 5 km lang und ist gut durch die Pfeile in den bestimmten Richtungen und spezielle Zeichen auf den Baumstämmen markiert. Die Route beginnt vom Zeltplatz am Dłużeksee. Dem Waldweg entlang befinden sich 18 Informationsschilder, die die Bildungsstationen besprechen. 22 Nadleśnictwo Korpele 12-100 Szczytno, Korpele 14 Tel. (089) 624 22 57 Fax (089) 624 86 86 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Wrzos" w Jęcznikach biegnie terenem moreny czołowej, między jeziorami Sasek Wielki a Gromskim. Ścieżka jest ponad trzykilometrową pętlą, na której ustawiono kilkanaście tablic informujących o wybranych elementach gospodarki leśnej. Pierwsza tablica opisuje przebieg ścieżki i wymienia kolejne tematyczne plansze na trasie, m.in.: t • lasy w Polsce • co nam daje las • ochrona lasu • cykl życiowy drzewostanu • bór bagienny • biocenotyczne funkcj e lasu • Jezioro Gromskie • gospodarka łowiecka • dęby • drzewa dorodne • rębnia zupełna gniazdowa 23 Ponadto kilka tablic oznaczonych literami opisuje gatunki drzew, które spotykamy na trasie. Ścieżka prowadzi przez urozmaicony, fal isto-pagórkowaty teren morenowy wśród lasów, gdzie przeważają sosny i dęby. Zróżnicowana rzeźba, podmokłe siedliska oraz wody jezior podnoszą atrakcyjność okolicy. Jak trafić? We wsi Jęcznik z drogi nr 53 Olsztyn - Szczytno należy skręcić w lewo i kierując się drogowskazami dojechać do ośrodka wypoczynkowego Wrzos. Parking przed bramą ośrodka jest początkiem i jednocześnie zakończeniem trasy ścieżki. Summary. The forest path called „Wrzos" (Heather) runs through the attractive moraine areabetween the lakes Sasek Wielki and Gromskie Lake. The route is a loop of 3.5 km. There are several noticeboards on the way informing about some aspects of forest management. The route is accessible form the road No. 53 Olsztyn Szczytno and begins in the village Jęcznik behind the signposts showing the way to the Recreation Boarding House Wrzos. The route begins and ends in front of the gate leading to the House. Zusamenfassung. Waldweg ,,Wrzos" im Forstamt Korpele führt durch den attraktiven Moränegelände, zwischen den Seen: Sasek Wielki und Gromskie. Die Kreisroute ist 3,5 km lang. Hier sind viele Informationsschilder zu der Waldwirtschaft aufgestellt. Die Zufahrt ist vom Weg Nummer 53 Olsztyn - Szczytno, in Jęcznik hinter den Wegweisern zum Erholungsort Wrzos. Auf dem Parkplatz vor demTor zum Erholungszentrum beginnt der Waldweg und gleichzeitig geht zu Ende. 24 Nadleśnictwo Kudypy Kudypy 4, 10-001 Olsztyn Tel. (089)527 90 90 Fax (089)527 89 58 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Kudypska Polana" znajduje się przy siedzibie Nadleśnictwa w Kudypach. Tematycznie ścieżka nawiązuje do historii lasów kudypskich, przedstawia zagadnienia hodowli lasów, ochrony przed pożarami, łowiectwa, ochrony przyrody itp. Trasa ścieżki rozpoczyna się od siedziby Nadleśnictwa Kudypy, przy której mieści się parking. W świetlicy Nadleśnictwa można obejrzeć ekspozycję dotyczącą historii lasów kudypskich. Pierwsza tablica informacyjna przedstawia plan sytuacyjny ścieżki. Na trasie ścieżki można zobaczyć m.in.: • plantacj ę choinkową - przykład wykorzystania nie uprawianych rolniczo pól • poletko łowieckie - hodowla topinamburu • polanę kudypska - trochę o ochronie przeciwpożarowej lasów • kępę stuletniego buka • stary sosnowy las tzw. nasienny - wykorzystywany przez leśników do zbioru z drzew szyszek, z nasion których wyrośnie nowe, dorodne pokolenie lasu • informacje o hodowli lasu - cykle życiowe drzewostanu, szkółki leśne, uprawy leśne • ekspozycję stosowanych pułapek ochrona lasu • przekroje glebowe • „Leśne Arboretum Warmii i Mazur" 25 „Leśne Arboretum WUnieszewoarmii i Mazur" jest unikalnym, specjalistycznym ogrodem botanicznym łączącym zadania ogrodu botanicznego z gospodarkąleśną. Zajmuje powierzchnię 7,54 ha, można w nim podziwiać stare drzewa pamiętające czasy wojen napoleońskich, czasy biskupa warmińskiego Ignacego Krasickiego. W arboretum założono kolekcje drzew i krzewów odmian botanicznych i geograficznych gatunków rodzimych oraz przedstawicieli dendroflory obcego pochodzenia, jak również kolekcje roślin zielnych charakterystycznych dla zespołów i zbiorowisk leśnych. Leśne arboretum jest miejscem prowadzenia badań naukowych, a także spełnia funkcje dydaktyczne i poznawcze dla zainteresowanych przyrodą Warmii i Mazur. Summary. The route of the forest path called „Leśne Arboretum" (Forest Arboteum) begins at the seat of the Forest Inspectorate Kudypy, with a car park nearby. In the lounge of the building there is a display presenting the history of the nearby forests. The first noticeboard shows the plan of the route . There is a plantation of evergreen trees, an example of making use of uncultivated fields, a hunting field, a field of Jerusalem artichoke, a clump of 100-year-old beeches, and an old pine seed crop stand, and old forest managed as „Forest Arboteum of Warmia and Mazuria" Zusamenfassung. Der Waldweg,, Leśne Arboretum" beginnt vom Forstamt Kudypy, an dem sich der Parkplatz befindet. Im Forstamt kann man eine Ausstellung über Geschichte der Kudypy Wälder kennen lernen. Erster Informationsschild zeigt Plan der Strecke. Auf der Strecke gibt es vor allem : Tannembaumaplantage als Anwendungsbeispiel den unbebauten Felder, Jagdfeld, Topinambuanbau, kleine Baumgruppe der hundertjährigen Buch und alter Kieferwald sog. Samenwald, „Leśne Arboretum Warmii i Mazur". 26 Nadleśnictwo Lidzbark 13-230 Lidzbark Lidzbark Welski 1 Tel. (023) 696 15 12 Fax (023)696 31 61 E-mail:lidzbar [email protected] Leśna ścieżka „Klonowo" wytyczona jest wokół siedziby Nadleśnictwa, na południowo-zachodnim skraju Jeziora Lidzbarskiego, około 5 km od centrum Lidzbarka Welskiego. Długość trasy, biegnącej po urozmaiconym terenie, wynosi 2,4 km. Wzdłuż ścieżki ustawionych jest 13 tablic o tematyce związanej z gospodarką leśną i ochroną przyrody oraz kilkadziesiąt małych tabliczek opisujących przedstawicieli flory i niektóre zjawiska zachodzące w środowisku leśnym. Tematyka kolejnych tablic, to m.in.: • historia i zasoby przyrodnicze Nadleśnictwa • opis leśnej ścieżki dydaktycznej - przebieg trasy - przekroj e drzew i krzewów • rezerwat leśny Klonowo - przedmiotem ochrony jest tu sosna pospolita o imponujących rozmiarach i wieku (około 220 lat) oraz bogata roślinność na żyznych siedliskach lasu świeżego; wśród roślin chronionych występuje m.in. wawrzynek wilczełyko i lilia złotogłów • naturalne odnawianie lasu w różnych klasach wieku • rola lasu w hamowaniu procesów erozyjnych • wpływ działania lodowca skandynawskiego na kształtowanie terenu • gospodarska łowiecka • ochrona lasu • Aleja Drzew Pomnikowych - aleję tworzy 105 dwustuletnich dębów • zalesianie terenów porolnych 27 Na trasie ścieżki rozlokowane są miej sca odpoczynku - stoły i ławy oraz pomost z widokiem na odnogę Jeziora Lidzbarskiego - Skomiały i półwysep Kamszatka. W sąsiedztwie siedziby [Nadleśnictwa duża wiata może dawać i schronienie licznej grupie zwiedzających. Summary. The forest path called „Klonowo" of the length of 2.4 km runs around the seat of the Forest Inspectorate Lidzbark, 5 km away from the centre of Lidzbark. Along the route there are numerous noticeboards and exhibits informing about the nearby objects and presenting some aspects of forest management. The last part of the route is marked with an avenue of impressive 200-year-old oaks. Zusamenfassung. Die Route ,,Klonowo" ist 2, 4 km lang um den Sitz des Forstamtes Lidzbark ausgestreckt, 5 km von Lidzbark entfernt. Der Strecke entlang liegen zahlreiche Informationsschilder und Eksponate, die über Natur und Waldwirtschaft informieren. Die Route endet mit der Allee, in der imponierenden hundertj ährigen Eichen wachsen. 28 Nadleśnictwo Miłomłyn 14-140 Miłomłyn, ul. Nadleśna 9 Tel. (089) 647 30 56 Fax (089) 647 32 21 E-mail: milomlyn @olsztyn.rdlp.gov.pl Leśna ścieżka „Sosny Taborskie" wytyczona jest w rezerwacie „Sosny Taborskie". Trasa ścieżki rozpoczyna się na parkingu przy wjeździe do miejscowości Tabórz (wjazd od strony Ostródy). Długość trasy, biegnącej po urozmaiconym terenie, wynosi ok. 1,4 km. Wzdłuż ścieżki ustawionych jest 16 tablic o tematyce związanej z gospodarką leśną i ochroną przyrody. Tematyka kolejnych tablic, to m.in.: • mapa sytuacyjna Nadleśnictwa Miłomłyn • ogólny opis historii sosny taborskiej oraz „kalendarz przyrostów rocznych" • formy złożoności drzewostanów • makro- i mikrosiedliska leśne • odnowienie naturalne drzewostanu • ssaki żyjące w lesie • profil glebowy • szczegółowy opis drzewa doborowego sosny • gatunki drzew - buk zwyczajny •ptaki żyjące w taborskich lasach •gatunki drzew-świerk pospolity •rośliny zielne taborskich lasów gatunki drzew- dąb szypułkowy 29 • krzewy rosnące w lesie • babrzysko leśne • owady leśne W rezerwacie "Sosny Taborskie" (95 ha) chroniony jest wartościowy drzewostan, głównie starodrzew, w którym występuje sosna taborska, czyli miejscowa odmiana technicznie doskonałej sosny, produkującej wysokiej jakości drewno. Lasy taborskie mają optymalne warunki do rozwoju sosny zwyczajnej, gatunku, który w Polsce dominuj e na 75% powierzchni leśnej. Sosna taborska swą jakość zawdzięcza osiąganym wymiarom, gonności strzały oraz drobnosłoistości. Summary. The forest path called „Sosny Taborskie" (Taborskie Pines) runs through the reservation „Sosny Taborskie". The route begins at the car park located at the entrance to the village of Tabórz (entrance from the direction of Ostróda). The route goes through a varied area and is 1.4 km long. There are 16 noticeboards on the way giving information about forest management and preservationof nature. Zusamenfassung. Waldweg ,,Sosny Taborskie" ist im Reservat ,,Sosny Taborskie" abgestreckt. Die Route beginnt am Parkplatz beim Einfahrt zum Ort Tabórz (Einfahrt von Ostróda) Die Länge der Strecke, die durch den unterschiedlichen Gelände führt, beträgt ca. 1, 4 km. Der Strecke entlang sind 16 Informationsschilder mit den Waldwirtschaft- und Naturschutzinformationenaufgestellt. 30 Nadleśnictwo Młynary 14-420 Młynary, ul. 1 Maja 21A Tel. (055) 248 61 53 Fax (055) 248 61 93 E-mail: mlynary @olsztyn.rdlp,gov.pl Leśna ścieżka „Kaśka" wytyczona jest w sąsiedztwie siedziby Nadleśnictwa. Ścieżka o długości 4,7 km bierze początek na parkingu przy drodze Młynary - Kurowo Braniewskie. Wzdłuż trasy kilkanaście ustawionych tablic poglądowych przedstawia zagadnienia gospodarki leśnej i szeroko rozumianej ochrony przyrody. i ścieżkę informuje o trasie i wyszczególnia kolejne Tablica twierająca ścieżkę informuje o trasie i wyszczególnia kolejne stanowiska, m.in.: • oczyszczalnię ścieków komunalnych • zalesienia gruntów porolnych • ochronęlasu • mieszkańcy lasu • samosiew sosnowy - odnowienie samosiewem jest najbardziej naturalną formą odnowienia lasu • Grubą Kaśkę - pomnik przyrody; sosna o wysokości 40 m w wieku około 300 lat jest drzewem doborowym, wpisanym do rejestrupod numerem 2916 • sukcesję naturalną w środowisku leśnym; dwie tablice omawiają zjawiska w sąsiadującym siedlisku i definiują podstawowe terminy i pojęcia z dziedziny ekologii •prezentację funkcji lasu 31 Najważniejszym celem ścieżki dydaktycznej jest pokazanie przede wszystkim pozaprodukcyjnych funkcji lasu, co zresztą przedstawiono na tablicach: „...las jest ogromnym magazynem energii, magazynem różnych substancji pokarmowych, magazynem wody, fabryką tlenu, bankiem genów roślin i zwierząt, istotnym czynnikiem klimatycznym, wodo- i gleboochronnym. Las jest miejscem rekreacji i turystyki, kolebką życia człowieka." Ścieżka pełni rolę trasy rowerowej. Summary. The forest path called „Kaśka" runs in the neighbourhood of the Forest Inspectorate Młynary and it is 4.7 km long. There are several noticeboards on the way informing about forest management, ecology and preservation of nature. Special attention should be paid to the 300-year-old pine tree which has the status of a monument of nature. Zusamenfassung. Waldweg „Kaśka" ist in der Nachbarschaft des Forstreviers Młynary abgestreckt. Auf der Strecke kommen viele Informationsschilder vor: Waldwirtschaft, Öko logie und Naturschutz. Auf der Trasse erreichen wir ein Naturdenkmal - 300 jährige Kiefer. 32 Nadleśnictwo Mrągowo 11-700 Mrągowo ul. Warszawska 49 Tel. (089) 741 22 36 Fax (089) 741 22 37 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Park Sorkwicki" wytyczona jest na półwyspie Jeziora Lampackiego w miejscowości Sorkwity, w kompleksie leśnym zwanym „parkiem" i tworzy pętlę ukazującą zwiedzającym bogaty zespół elementów i procesów tworzących nasze środowisko. Na szlaku spotkać też można znaleziska archeologiczne. Trasa ścieżki oznakowana jest strzałkami. Tablica otwierająca ścieżkę przedstawia jej plan i określa kolejne stanowiska, m.in.: • aleję jesionową • stary mieszany las - w nim drzewa w wieku do 250 lat: dęby, buki, sosny, graby, świerki oraz modrzewie europejskie • fragmenty drzewostanów olszowych i brzozowych, w których przeprowadzano trzebieże • pojedyncze pnie po usuniętym posuszu • budki lęgowe dla ptaków - sąnajczęściej zasiedlane przez sikory, kowaliki, krętogłowy, muchołówki, szpaki, dzięcioły i in. • schrony dzienne dla nietoperzy • naturalne odnowienia buka zwyczajnego, wiązu, klonu i in. 33 • Skarpę z kamieni - pozostałość po XIX-wiecznej winnicy • pomnik przyrody - grupa pięciu modrzewi europejskich rosnących bardzo blisko siebie (obwody od 250 do 300 cm) • pozostałości po grobowcu właści cieli pałacu w Sorkwitach • punkt widokowy - piękna panorama Jeziora Lampackiego Summary. The forest path called „Park Sorkwicki" runs through the peninsula of Lampackie Lake in the village of Sorkwity, within the woodland area called „park". It forms a loop which offers visitors a wide range of elements and processes characteristic of our environment. There are also archaeological discoveries on the way. The route is marked with arrows. Zusamenfassung. Waldweg ,,Park Sorkwicki" befindet sich auf der Halbinsel Lampackisee in Sorkwity im Waldkomplex, das ,,Park" genannt wurde. Es ist auch eine Kreisroute, die den Besuchern eine sehr reiche Sammlung der Elemente und Prozesse darstellt, die unsere Umwelt bilden. Auf der Route kann man auch archäologische Entdeckungen bewundern. Die Strecke ist mit den Pfeilen markiert. 34 Nadleśnictwo Nidzica 13-100 Nidzica, ul. Dębowa 2A Tel. (089) 625 28 41 Fax (089) 625 28 79 E-mail: [email protected] • • • • • • Leśna ścieżka „Koniuszanka" jest wytyczona w Leśnictwie Wykno, w pobliżu ośrodka wypoczynkowego Gawra i jeziora Omulew. Trasa ścieżki ma charakter pętli o długości około 2,5 km. Wzdłuż trasy ustawionych jest 12 tablic omawiaj ących stanowiska edukacyjne, m.in.: grupę dębów pomnikowych, których wiek szacuje sięna 300-380 lat sukcesj ę naturalną - spontaniczne opanowanie przez las terenów nieleśnych rezerwat przyrody „Koniuszanka II", jego skrajem przebiega trasa ścieżki; rezerwat chroni kresowe stanowiska zespołów roślinnych na styku Pojezierza Mazurskiego i sandrumazursko-kurpiowskiego obumarłe drzewa - życie lasu jest nieustannym cyklem narodzin, wzrostu, starzenia się i śmierci wszystkich organizmów roślinnych i zwierzęcych mieszkańców lasu; trafna jest maksyma: „Nie ma zdrowego lasu bez chorych drzew" kępę daglezji; pozaeuropejskie zimozielone drzewo iglaste, zwane jedlicą, należy do drzew gigantów (po eukaliptusie i sekwoi); jedno z nielicznych stanowisk w polskich lasach tego introdukowanego gatunku potężną sosnę, jedną z najpotężniejszych spotykanych w Polsce, jej wiek szacowany jestna około 200 lat • gospodarkę łowiecką; na części terenu rezerwatu znajduje się ostoja zwierzyny leśnej (jelenie, sarny, dziki), na teren ostoi wstęp jest wzbroniony 35 • ochronę lasu - zabiegi i urządzenia chroniące las przed szkodnikami, zwłaszcza owadami • uprawę leśną - przebudowa drzewostanu z jednogatunkowego na wielogatunkowy odporny na różnego rodzaju zagrożenia; prezentowaną uprawę założono w 1985 r. • naturalne odnowienie świerkowe świerk pospolity obok jodły i modrzewia j est najwyższym naszym drzewem • dendrochronologię - nauka określająca wiek drzew; prezentowany przekrój kilkusetletniego dębu przewróconego przez wiatr w 1970 r. Trasa ścieżki przebiega przez bardzo zróżnicowany teren pod względem wysokości i rozmaitości siedlisk; idąc wzdłuż Koniuszanki napotykamy tamy bobrowe i liczne ślady pracy bobrów. Zwiedzający znajdą na trasie miejsca odpoczynku - ławy i stoły. Summary. The didactic path called „Koniuszanka" within the forest district Wykno runs in the neighbourhood of the Recreation Boarding House Gawra and the lake Omulew. It forms a 2.5-kilometre-long loop of a varied structure. There are 12 noticeboards giving information about the forest resources within a given woodland area. The information concerns forest management and various phenomena existing in the forest. Special attention should be paid to oaks, pine trees and introducedDouglas fiv. The KoniuszankaRiver isthehomeofbeavers. Zusamenfassung. Der Naturlehrpfad ,,Koniuszanka" in Forstrevier Wykon ist in der Nachbarschaft des Erholungszentrums Gawra und Omulewsee abgestreckt. Die Kreisroute ist 2, 5 km lang in dem abwechslungsreichen Gelände. Der Route entlang befinden sich 12 Bildungsstationen. Informationsschilder berichten über Naturerscheinungen im Wald und in der Waldwirtschaft. Sehenswert sind Bäumenaturdenkmäle: Eiche, Kiefer und introduktierte Douglfichte. Der Koniuszanka Fluß ist Bobersitz. 36 Nadleśnictwo Nowe Ramuki 11-032 Butryny, Nowe Ramuki Tel. (089) 513 38 10 Fax(089)513 38 25 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Las bliżej nas" wytyczona jest w Leśnictwie Dzierzguny, w pobliżu wsi Nowa Kaletka. Na trasie długości 3 km przygotowano kilkanaście stanowisk, na których przedstawiono zagadnienia związane z pracą leśników. Na ścieżce można zapoznać się z bogactwem lasów i sposobami ich ochrony. Niektóre tematy stanowisk edukacyjnych: • cykl życiowy drzewostanu - przedstawiono na podstawie drzewostanu sosnowego. uprawa - najmłodsze pokolenie drzew powstałe z siewu lub sadzenia młodnik - powstaje w 6-10 roku życia. Drzewa zaczynają stykać się koronami, następuj e szybki wzrost wysokości drzewek drzewostan - faza ta rozpoczyna się w wieku 40 lat, drzewa zaczynają regularnie owocować drzewostan dojrzały - osiąga najwyższą masę w wieku 120 lat, pozostaje ok. 300 drzew/ha • drzewostan porolny - powstał na nieużytkach i ugorach kilkadziesiąt lat temu. 37 • skrzynki lęgowe - stwarza się jak najlepsze warunki bytowania ptakom przez pozostawianie drzew dziuplastych, wywieszanie skrzynek lęgowych itp. Na stanowisku przedstawiono kilka typów skrzynek lęgowych oraz karmnik dla ptaków, a także schron dla nietoperzy. • pułapki feromonowe - oddziałują na owady poprzez substancję o zapachu przywabiającym. Pełnią taką samą rolę jak pułapki klasyczne. Są łatwiejsze w użyciu, natomiast bardzo kosztowne i z tego względu stosuje sieje w przypadku silnego zagrożenia drzewostanu. • paśnik dla zwierząt. Summary. The forest path called „Las bliżej nas" (The Forest Closer to Us) runs through the area of the forest district Dzierzguny, in the vicinity of the village Nowa Kaletka. The route is 3 km long and it is marked with several noticeboards informing about some aspects and difficulties of the work of foresters. One can also get information about the wealth of the forest and ways of its preservation. Zusamenfassung. Waldweg ,,Las bliżej nas" ist im Forstrevier Dzierzguny abgestreckt, nicht weit vom Dorf Nowa Kaletka. Auf der Route sind viele Bildungsstationen vorbereitet, auf denen die Arbeit der Förster präsentiert ist. Hier kann man sich mit dem Reichtum der Wälder und ihren Schutzmethoden vertraut zu machen. 38 Nadleśnictwo Olsztyn 10-308 Olsztyn ul. Zientary-Malewskiej 51/53 Tel. (089) 526 89 17 Fax (089) 526 00 48 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Jezioro Kośno" wytyczona jest w Leśnictwie Mendryny, ok. 16 km od Olsztyna, w pobliżu rezerwatu „Jezioro Kośno". Trasa rozpoczyna się koło leśniczówki i tworzy pętlę zaczynającą się i kończącą na drodze Olsztyn-Szczytno. Wzdłuż szlaku umieszczono tablice informujące o wybranych zjawiskach zachodzących w lesie oraz o szeroko pojętej gospodarce leśnej. Tematyka kolejnych tablic, to m.in.: • drzewo, jako element środowiska przyrodniczego i jego znaczenie dla życia na ziemi • metody ochrony lasu - przedstawiono metody ochrony przed owadami (pułapki klasyczne i feromonowe) oraz przed zwierzynąpłową • rola leśnika w cyklu produkcyjnym lasu • przykłady nisz ekologicznych • typy siedliskowe lasu - bory, bory mieszane, lasy mieszane, lasy • budowa pionowa drzewostanu • historia drzewa na przykładzie przekroju poprzecznego pnia - liczba ciemnych pierścieni na przekroju ściętego drzewa oznacza jego wiek. Jako przykład przedstawiono 62-letnią sosnę, która przetrwała pożary, okresy suszy i gradacje szkodników owadzich 39 • fazy rozwojowe drzewostanu i zabiegi z zakresu hodowli, ochrony i pozyskania - w naturalnych ekosystemach leśnych rozróżniamy cztery cykliczne, powtarzające się fazy rozwojowe: zamierania i odnowienia, wzrostu, dojrzewania oraz starodrzewu • zalety i zastosowanie drewna • przykłady szkodliwej działalności człowieka w lesie Summary. The forest path called „Jezioro Kośno" (Kośno Lake) runs through the forest district Mendryny, about 16 km away from Olsztyn, in the vicinity of the reservation „Jezioro Kośno". The route begins at the forester" s lodge and it forms a loop beginning and ending on the road Olsztyn-Szczytno. There are several noticeboards on the way informing about forest management preservation of nature and other forest phenomena. Zusamenfassung. Waldweg „Kośnosee" ist im Forstrevier Mendryny abgestreckt. Die Route ist ca. 16 km von Olsztyn entfernt. Sie befindet sich nicht weit vom Kośnoreservat. Die Strecke beginnt an der Försterei und ist kreisförmig. Sie beginnt und endet auf dem Weg Olsztyn Szczytno. Der Route entlang sind die Informationsschilder über Naturerscheinungen im Wald aufgestellt. 40 • • • • • • Leśna ścieżka „Zazdrość" położona jest w Leśnictwie Zazdrość, tuż za Olsztynem (Jarotami) w kierunku na miejscowość Butryny. Na trasie długości ok. 6,7 km można podziwiać naturalne bogactwo fauny i flory oraz zdobyć informacje o zachodzących zjawiskach w lesie i gospodarce leśnej. Szlak oznakowany jest strzałkami. Na trasie ścieżki wyznaczono przystanki dydaktyczne, m.in.: pożary leśne - zwraca uwagę na zagrożenie pożarowe w miej scu, gdzie często płonie uprawa gatunki drzew - przedstawiono najczęściej występujące tu gatunki. Na terenie nadleśnictwa dominującym gatunkiem jest sosna, występują również świerk, brzoza, dąb, olcha, buk pomnikowy głaz narzutowy plantacja choinek wiek drzew roślinność torfowiskowa - punkt widokowy z kładką na torfowisku, zapoznaje z bioróżnorodnościątorfowiska, z gatunkami roślin torfowiskowych • wpołowie ścieżki znajduje się punkt wypoczynkowy • nasz krajobraz - punkt widokowy z panoramą na Jezioro Kielarskie i Nadleśnictwo Olsztyn 10-308 Olsztyn ul. Zientary-Malewskiej 51/53 Tel. (089) 526 89 17 Fax (089) 526 00 48 E-mail: [email protected] okolicę. Jezioro jest płytkie typu stawowego, obficie porośnięte 41 roślinnością (trzcina, sitowie, pałki). Z ambony znajdującej się 5 m nad ziemią można obserwować ptactwo wodne, m.in. kormorany • źródła „kielarskie" • zabytkowy cmentarz rodziny Erdmanów (XVII-XVIII w.) • na polanie kielarskiej wyznaczono miejsce na odpoczynek i ognisko Summary. The forest path called „Zazdrość" (Jealousy) runs through the forest district Zazdrość, right behind Jaroty, one of the districts of Olsztyn, along the road to Butryny. It is about 6.7 km long and offers an amazing natural wealth of flora and fauna. There are noticeboards informing about some phenomena existing in the forest and presenting some aspects of forest management. The route is marked with arrows. Zusamenfassung. Waldweg „Zazdrość" (,,Neid") liegt in Forstrevier Zazdrość, gleich hinter Olsztyn (Jaroty), indem wir nach Butryny fahren. Die Route ist 6, 7 km lang. Man kann Tier- und Pflanzenwelt bewundern. Es ist auch möglich, Informationen über Naturerscheinungen im Wald und Waldwirtschafrt zu sammeln. Die Route ist mit den Pfeilen markiert. 42 Nadleśnictwo Olsztynek 11-015 Olsztynek ul. Mrongowiusza 35 Tel. 519 20 03, fax 519 19 13 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Góra Dylewska" położona jest na terenie Parku Krajobrazowego „Wzgórz Dylewskich" w Leśnictwie Bednarka. Dwukilometrowa pętla prowadzi przez najbardziej malowniczy i urozmaicony zakątek Nadleśnictwa. Trasa rozpoczyna się od Góry Dylewskiej, najwyższego wzniesienia (312 m n.p.m.) Warmii i Mazur. Na obszarze Wzgórz Dylewskich występuje duża rozmaitość roślin naczyniowych (ok. 750 gatunków). Typowymi przedstawicielami drzew są buk pospolity i świerk pospolity, zaś kręgowce reprezentuje 60 gatunków. Można tu spotkać muflony, których liczebność obecnie wynosi 75 osobników. Ścieżka dydaktyczna jest dobrze oznakowana: na szlaku znajduje się 18 tablic tematycznych - informujących o różnorodnych funkcjach lasu, jego mieszkańcach, o pracach leśników itp. Oto niektóre tematy tablic informacyjnych: • Wzgórza Dylewskie - opis terenu wzgórz • Nadleśnictwo Olsztynek - historia i teraźniej szość • uszkodzenia drzew - powodowane prze czynniki biotyczne i abiotyczne • gatunki drzewiaste nauka rozpoznawania gatunków drzew • zwierzęta, które można spotkać na trasie • przebudowa drzewostanu - przyczyny wycinania fragmentów drzewostanu i zastępowanie nowymi lasami 43 • bagienko • dąb - przyszły pomnik przyrody • ochrona lasu - prezentacj a pułapek feromonowych • grzyby - inaczej • ptaki i nietoperze w lesie • następstwo pokoleń - metody odnawiania lasu • Rezerwat „Jezioro Francuskie" - siedlisko buczyny pomorskiej i reliktowej wierzby borówkolistnej • drewno - ekologiczny surowiec i materiał • urządzenia łowieckie • słupek oddziałowy - wykorzystanie geodezji w terenie leśnym. Summary. The forest path called „Góra Dylewska" (The Dylewska Mountain) runs through the area of the Landscape Park of Dylewskie Hills in the forest district Bednarka. The 2-kilometre-long route goes through the most picturesque and varied part of the inspectorate. The route begins at the top of Góra Dylewska, the highest peak of Warmia and Mazury (312 m above the sealevel). Zusamenfassung. Waldweg ,,Góra Dylewska" liegt im ,,Wzgórza Dylewskie" Landschaftspark im Forstrevier Bednarek. Die Kreisroute ist 2 km lang, sie führt durch den reizvollsten und abwechslungsreichsten Winkel des Forstamtes. Die Route beginnt am Dylewska Góra, der die höchste Erhöhung (312 m n. p. m) Ermland und Masuren ist. 44 Leśna ścieżka „Dolina Rzeki Wałszy" wytyczona jest na terenie rezerwatu „Dolina Rzeki Wałszy" i tworzy ponad siedmiokilometrową pętlę. Trasa rozpoczyna się pod ruinami zamku w Pieniężnie, następnie biegnie lasem do kapliczki księży werbistów, potem po przekroczeniu rzeki z powrotem do Pieniężna. Wzdłuż szlaku wytypowano 6 przystanków przedstawiających przyrodę rezerwatu i szeroko rozumianą gospodarkę leśną. Na tablicach umieszczono wyczerpujące informacje na temat fauny i flory. Tablica otwierająca ścieżkę informuje o trasie i wyszczególnia kolejne stanowiska, m.in.: • wypoczynek i nauka w rezerwacie - miejsce, gdzie umożliwiono prowadzenie zajęć szkolnych w ramach tzw. "Zielonej Szkoły". Przygotowano tu wiatę, a w jej pobliżu zgromadzono eksponaty. W budynku leśniczówki znajduje się sala edukacyjna. • wiązy - rosnące tu niegdyś stare drzewa zginęły wskutek grafiozy - choroby naczyniowej wiązów. Wcześniej jednak zdążyły się obsiać i teraz na ich miejscu rośnie nowe, młode pokolenie wiązów. • rodzime gatunki drzew w naszych lasach - świerk pospolity, dąb szypułkowy lipa drobnolistna, jesion wyniosły, buk zwyczajny. Poszczególne gatunki oznakowano odpowiednimi kolorami przedstawionymi na tablicy 45 • obce gatunki drzew w naszych lasach - drzewa, które przystosowały się do środowiska naszych lasów to: dąb czerwony, daglezja zielona, sosna wejmutka, robinia akacjowa, świerk srebrzysty, sosna czarna i in. • młodniki - cykl życiowy drzewostanu: uprawa, młodnik (6-10 rok życia), tyczkowina (10-20 lat), żerdziowina (15-30 lat), drągowina (20-40 lat), drzewostan dojrzewaj ący (60-120 lat), drzewostan dojrzały, starodrzew • woda i jej rola w lesie - woda wszelkie źródło życia na ziemi uczestniczy we wszystkich procesach życiowych, jakie zachodzą w przyrodzie. Jest to ostatni przystanek, w pobliżu którego znajduje się kapliczka z 1826 r., zbudowana obok bij ącego tu źródełka przez braci zakonnych Gehrmanów. Summary. The forest path called „Dolina Rzeki Wałszy" (The Valley of the Wałsza River) runs through the area of the reservation „Dolina Rzeki Wałszy" and it forms an over 7-kilometrelong loop. The route begins at the ruins of the Castle in Pieniężno, then it goes through the forest, beside the wayside shrine of local priests (priests of the VERBUM order); finally, after crossing the river it leads back to Pieniężno. There are noticeboards on the way presenting the nature of the reservation and forest management. Zusamenfassung. Waldweg ,,Dolina rzeki Wałszy" ist im Reservat ,,Dolina Rzeki Wałszy" abgestreckt. Die Kreisroute ist 6 km lang. Die Route beginnt bei den Burgruinen in Pieniężno. Der Weg führt durch den Wald bis zur Kapelle o.o Werbistów, man muss den Fluß überqueren und nach Pieniężno zurückkommen. Der Route entlang gibt es 6 interessante Bildungsstationen, die die Reservatnatur und Waldwirtschaft zeigen. 46 Nadleśnictwo Ostrołęka 07-412 Ostrołęka ul. Zawadzkiego 4 Tel. (029) 760 21 32 Fax (029) 760 56 20 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Olcha" usytuowana jest na terenie Leśnictwa Płoszyce, wzdłuż drogi Nasiadki - Golanka, w sąsiedztwie rezerwatu „Olsy Płoszyckie" i liczy ok. 4 km długości. Na trasie ścieżki rozmieszczono 12 tablic tematycznych, opisujących różne zagadnienia związane z leśnictwem oraz przedstawiających dane encyklopedyczne wybranych gatunków roślin i zwierząt rezerwatu. Początek szlaku rozpoczyna tablica z planem ścieżki dydaktycznej, obok położony jest parking. Tematy tablic: • szkółka leśna • ekologiczna rola lasu • dary lasu • wyłączony drzewostan nasienny sosnowy • pas przeciwpożarowy I rzędu • ogień przekleństwo dla lasu • remiza leśna • uprawy pochodne • olsza czarna - tworzy na podmokłych miejscach lasy zwane olsami. • wawrzynek wilcze łyko - krzew o rózgowatych, giętkich, wzniesionych lub odstających gałązkach, wysokości 0,4-1 m. Kwitnie od marca do kwietnia. • orlik krzykliwy - gatunek z rodziny jastrzębiowatych, o długości ciała ok. 47 65 cm. i rozpiętości skrzydeł ok. 1,6 m. Charakteryzuje się szarobrązowym upierzeniem, z głową jaśniejszą od reszty ciała. Zamieszkuje tereny lasów,w pobliżu rozległych łąk, bagien, rzek i jezior; żywi się drobnymi kręgowcami głównie płazami i gadami. Gnieździ się zazwyczaj na drzewach iglastych, przy pniu. • bóbr europejski - ssak, największy z rzędu gryzoni, zamieszkujący głównie lasy liściaste nad brzegami wolno płynących rzek oraz jezior. Aktywny głównie w nocą i o zmierzchu. Na wolno płynących rzekach i odpływach jezior buduje tamy, z gałęzi i pni drzew, które ścina swoimi niezwykle silnymi siekaczami. Summary. The forest path called „Olcha" (the Alder) is situated in the forest district Płoszyce, along the road Nasiadki - Golanka, in the neighbourhood of the reservation called „Olsy Płoszyckie". The length of the route is about 4 km. There are 12 noticeboards on the way presenting various aspects of forestry and giving statistics concerning certain species of plants and animals of the reservation. The route begins at the noticeboard presenting the plan of the didactic path. There is acarparknearby. Zusamenfassung. Waldweg ,,Olcha" befindet sich im Płoszyce Forstrevier, Nasiadki - Golankaweg entlang, in der Nachbarschaft ,,Olsy Płoszyckie" Reservat und ist ca. 4 km lang. Auf der Route sind 12 Informationsschilder aufgestellt, die die mit der Forstwirtschaft verbundene Problematik besprechen und Daten über Pflanzen- und Tierarten beschreiben. Zu Anfang befindet sich der Informationsschild mit dem Routeplan. Daneben ist der Parkplatz. 48 Nadleśnictwo Przasnysz 06-300 Przasnysz, ul. Zawodzie 4 Tel. (029) 752 30 21 Fax (029) 752 30 22 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Przejmy" położona jest w bezpośrednim sąsiedztwie Leśnictwa Przejmy, na trasie między miejscowościami Stara Krępa i Lipa, 11 km od Przasnysza. Trasa przebiega przez zróżnicowane drzewostany i liczy 2 kilometry długości. Na szlaku ustawiono 12 tablic dydaktycznych, których treść przybliża odwiedzającym problematykę leśną, pracę leśników i gospodarowanie w lesie. Ponadto opisano niektóre gatunki drzew oraz przedstawiono niektórych mieszkańców lasu. __________ Tematy tablic: • tablica informacyjna - plan trasy ścieżki • dąb bezszypułkowy, dąb szypułkowy • brzoza, modrzew • najmniejsze ptaki naszych lasów i pól • największe ptaki naszych lasów i pól • drobne zwierzęta leśne • zwierzyna płowa i czarna • przebudowa drzewostanów, skład gatunkowy lasu • dokarmianie zwierząt, budki lęgowe • olsza,jesion • ogień przekleństwo dla lasów • gatunki domieszkowe, gatunki introdukowane 49 Na terenie Nadleśnictwa Przasnysz występują: sosna, brzoza, olcha, a także na żyźniejszych siedliskach dąb, lipa i jesion. Corocznie dokonuje się odnowień na powierzchni 130 ha, ponadto prowadzone są prace pielęgnacyjne lasu, upraw i młodników. Summary. The forest path called „Przejmy" is situated in the immediate neighbourhood of the forest district Przejmy, between two vilages Stara Krępa and Lipa, 11 km away from Przasnysz. The route goes through woodland areas of varied structure and it is 2 km long. There are 12 noticeboards on the way giving information about forestry, the work of foresters and forest management. Zusamenfassung. Waldweg „Przejmy" liegt in der Nachbarschaft des Forstreviers Przejmy, zwischen zwei Orten: Stara Kępa und Lipa, 11 km von Przasnysz entfernt. Die Route verläuft durch den abwechslungsreichen Waldbestand und ist 2 km lang. Auf der Strecke sind 12 Informationsschilder zu treffen, deren Inhalt die Probleme der Förster und Waldwirtschaft näherbringen. 50 Nadleśnictwo Spychowo 12-150 Spychowo, ul. Mazurska 3 Tel. (089) 622 50 82 Fax(089) 622 50 83 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Niedźwiedzi Kąt" wytyczona jest w pobliżu siedziby Nadleśnictwa, na południowym brzegu Jeziora Spychowskiego, w granicach powołanego w 2002 r. Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Mazurskie". Wzdłuż trasy ustawionych jest 20 tablic o tematyce związanej z gospodarką leśną, ochroną przyrody i innymi zj awiskami napotykanymi na szlaku. Tablica otwierająca ścieżkę informuje o trasie i wyszczególnia kolejne stanowiska, m.in.: • j ezioro Spychowo - leży na szlaku kaj akowym rzeki Krutyni • ols jesionowy - opis parku, brzeg jeziora porasta drzewostan złożony głównie z olszy czarnej i jesionu wyniosłego • las mieszany świeży - drzewostan dwupiętrowy, drugie piętro stanowi dąb czerwony • bór mieszany świeży - drugie piętro stanowi buk zwyczajny • cykl życiowy drzewostanu - młodnik, drągowina i drzewostan dojrzały • poznaj budowę lasu - na czym polega warstwowość lasu • Jezioro Ciche - śródleśne, naturalny proces zarastania, w toni kwiaty grzybienia białego • biocenotyczne funkcjelasu -funkcje martwych drzew 51 • ochrona lasu • bór wilgotny - skład drzewostanu: sosna, brzoza i świerk • bór mieszany świeży - drzewostan dwupiętrowy, drugie piętro stanowi świerk • bór bagienny - torfowisko wysokie • odnowienie naturalne lasu • co nam daje las • łowiectwo • miej sce wypoczynku Summary. The forest path running beside the seat of the inspectorate, on the southern side of Spychowskie Lake, within the borders of the Forest Promotion Complex, called „Lasy Mazurskie", founded in 2002. There are 20 noticeboards informing about forest management, preservation of nature and other forest phenomena. Zusamenfassung. Waldweg befindet sich dem Forstamt nah, auf dem südlichen Spychowskiseeufer, in den Grenzen 2002 entstandenen Waldkomplex „Lasy Mazurskie". Der Route entlang gibt es 20 Informationsschilder, deren Inhalt mit der Waldwirtschaft, Naturschutz und anderen auf der Strecke getroffenenNaturerscheinungenverbundenist. 52 Nadleśnictwo Srokowo 11-420 Srokowo, ul. Leśna 1 Tel. (089) 753 40 43 Fax (089) 753 42 61 E-mail:[email protected] Leśna ścieżka „Wyskok" wytyczona jest w Leśnictwie Jezioro, 6 km na północ od Srokowa. Wzdłuż 12-kilometrowej trasy umieszczono 9 stanowisk edukacyjnych w formie tablic, informujących o wybranych zjawiskach zachodzących w środowisku leśnym oraz zaprezentowano urządzenia stosowane w gospodarce leśnej. Trasa rozpoczyna się na parkingu leśnym, gdzie umiejscowiono tablicę z mapą sytuacyjną, na której zaznaczono przebieg szlaku. Przygotowano tam również wiaty, ławy i miejsce na ognisko. Tematyka kolejnych tablic, to m.in.: • łowiectwo - podstawowe informacje o łowiectwie i występującej tu zwierzynie • uszkodzenia drzew przez zwierzynę płową - jak unikać poważnych szkód w lesie z powodu zbyt dużej liczebności j eleni i saren • las i bór - opis siedlisk • Kanał Mazurski, mapa, opis - według projektu budowy kanału, opracowanego w 1849 r., miał on połączyć jezioro Mamry z Łyną i dalej przez Pregołę prowadzić do Królewca i Bałtyku. Długość kanału wynosi 51,5 km, z czego w Polsce znajduje się 20 km, na kanale wybudowano 10 śluz o długości 45 m i szerokości 7,5 m • ochrona lasu 53 • co można spotkać w lesie - najczęściej spotykana zwierzyna to: łosie, jelenie, sarny, dziki, lisyJankowice, borsuki, jenoty, wydry, kuny, łasice, zające • rezerwat „Jezioro Siedmiu Wysp" - rezerwat ornitologicznyJ.Silec, powstał w 1956 roku • bóbr - populację występującą na terenie Nadleśnictwa szacuje się na ok. 200 sztuk • pomnik przyrody „Adam" - dąb szypułkowy o wysokości 26 m i obwodzie 710 cm Summary. The forest didactic path called „Wyskok" runs through the forest district Jezioro, 6 km north of the village Srokowo. The route is 12 km long and it is marked with 9 noticeboards informing about some phenomena existing in the forest environment and presenting devices used in forest management. The route begins at the forest car park with shelters, benches and a place forbonfires. Zusamenfassung. Waldweg „Wyskok" ist in Forstrevier Jezioro abgestreckt, 6 km nördlich von Srokowo. Der Route entlang befinden sich 9 Informationsschilder, die über ausgewählten Naturerscheinungen im Wald informieren. Man hat auch technische Geräte präsentiert, die im Wald benutzt werden. Die Route beginnt am Parkplatz. Es gibt dort für Touristen auch eine Überdachung, die Bänke und einen Platz, wo man den Lagerfeuer machenkann. 54 Nadleśnictwo Stare Jabłonki 14-133 Stare Jabłonki ul. Olsztyńska 2 Tel. (089) 641 14 73 Fax(089)641 14 76 E-mail:j [email protected] Leśna ścieżka „Nad Szelągiem" wytyczona jest na terenie Leśnictwa Gąsiory, w miejscowości Stare Jabłonki od północnej strony jeziora Szeląg Mały, w 200-letnim drzewostanie sosnowym. Długość trasy wynosi 1,1 km i rozpoczyna się w pobliżu hotelu „Anders", 8 tablic tematycznych informuje o mijanych obiektach i zagadnieniach gospodarki leśnej. Obszar, którym przebiega ścieżka odznacza się wspaniałym drzewostanem sosnowym, gdzie w pierwszym piętrze góruj ą sosny taborskie, a w drugim trochę młodsze, ale również wiekowe (120-160 letnie) buki, dęby, graby, jesiony i inne gatunki drzew. Tematy stanowisk edukacyjnych: • schemat ścieżki - podstawowe informacj e o szlaku oraz mapka sytuacyjna • wyrzynki 6 podstawowych gatunków lasotwórczych drzew • nalot bukowy - jak powstaje nalot bukowy, sposoby naturalnego odnowienia lasu. Na planszy graficznej przedstawiono pokrój buka, jego owoce i budowę liścia • las prawie naturalny - j est tu wiele gatunków drzew w różnym wieku i leśnicy starają się nie naruszać tej równowagi (sosny posadzono 220 lat temu) i (sosny posadzono 220L at temu) • sztuczne odnowienie lasu - zalesienie terenu nastąpiło w 1957 roku. W 70% składa się z sosny, a pozostałe 30% to modrzewie, brzozy, świerki i dęby 55 • spała żywiczarska - sposoby żywicowania drzew • pułapki na owady - metody zwalczania owadów i kontroli ich ilości • historia tych okolic • „plaster" 300-letniego dębu z naniesionymi datami ważniej szych wydarzeń historycznych Kierunek poruszania się po trasie wskazują estetycznie wykonane, drewniane tabliczki kierunkowe umieszczone na drzewach. Summary. The forest path called „Nad Szelągiem" (by Szeląg) runs through the forest district Gąsiory, within the village Stare Jabłonki (north side of the lake Szeląg Mały). The woodland area is 200 years old and consists of pine trees. The route is 1.1 km long and it begins in the vicinity of the hotel „Anders". There are 8 noticeboards on the way informing about the nearby objects and presenting some aspects of forest management. Zusamenfassung. Waldweg „Nad Szelągiem" ist im Forstrevier Gasiory abgestreckt, in Stare Jabłonki von der nördlichen Seite Szeląg Małysee, im 200 jährigenKieferwaldbestand. Die Strecke ist 1, 1 km lang und beginnt nicht weit vom Andershotel. Es gibt auch 8 Informationsschilder, die über Wanderroute und Waldwirtschaft informieren. 56 Nadleśnictwo Strzałowo Strzałowo 2,11-710 Piecki Tel./Faks (089) 742 11 65 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Strzałowo" wytyczona jest w północnozachodniej części Puszczy Piskiej, w granicach powołanego w 2002 r. Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Mazurskie". Rozpoczyna się przy drodze Piecki - Mikołajki, w pobliżu zjazdu do siedziby Nadleśnictwa Strzałowo, na skraju rezerwatu przyrody „Strzałowo". Ścieżkę otwiera tablica informująca o trasie i przebiegu ścieżki, która jest oznakowana zielonymi strzałkami. Ścieżkę tworzą duże pętle o łącznej długości 5,2 km. Ciekawe przyrodniczo miejsca na trasie ścieżki oznaczone są biało-zielonymi słupkami ponumerowanymi od 1 do 11. Kolejne numery nawiązują do opisów zawartych w folderze wydanym przez Nadleśnictwo Strzałowo. Ścieżka prowadzi przez mozaikę zróżnicowanych pod względem wieku i siedlisk drzewostanów iglastych i liściastych. Początkiem ścieżki jest rezerwat leśny „Strzałowo", utworzony dla ochrony ekotypu sosny mazurskiej. Z wytypowanych drzew doborowych uzyskuje się wysoko kwalifikowany materiał nasienny. Kolejnym punktem jest przykład przebudowy lasu - zastąpienie drzew iglastych liściastymi, właściwymi dla danego siedliska. Następnie wchodzimy w bardzo stary drzewostan dębowo-sosnowograbowy. Całość drzewostanu jest wyłączona z pozyskiwania drewna, stanowi bowiem grupowy pomnik przyrody i las o naturalnym charakterze. 57 Ciekawym siedliskiem jest ols kępkowy - olchy wyrastają na kępach wystających z wody. Na terenie Nadleśnictwa wszystkie olsy są wyłączone z użytkowania rębnego ze względu na walory przyrodnicze i zatrzymywanie znacznych ilości wody. Nieco dalej widzimy fragmenty lasu wilgotnego, gdzie występująprocesy naturalnego odnawianialasubez ingerencji człowieka. Końcowy odcinek ścieżki wiedzie brzegiem jeziora Majcz Wielki, tu napotykamy mały cmentarz rodziny Ernsta Wiecherta - niemieckiego pisarza, opisującego ludzi i przyrodę tych stron. Idąc dalej możemy podziwiać jedne z najstarszych sosen mazurskich, nawet 250-letnie, gdzie zaobserwujemy następujący w sposób naturalny proces zmiany lasu iglastego w liściasty. Summary. The forest path called „Strzałowo" runs through the north-east part of Puszcza Piska, within the borders of the Forest Promotion Complex, called „Lasy Mazurskie", founded in 2002. The route begins beside the road Piecki - Mikołajki, in the vicinity of the path leading to seat of the forest inspectorate Strzałowo, at the entrance to the reservation Strzało wo. Zusamenfassung. Waldweg „Strzałowo" ist im nordwestlichen Teil Puszcza Piska / die Johanisburger Heide abgestreckt, in denen Grenzen im Jahre 2002 Waldkomplex „Lasy Mazurskie" entstanden ist. Die Route beginnt am Weg Piecki Mikołajki, in der Nähe befindet sich die Ausfahrt zum Forstamt Strzałowo, am Reservatrand von Strzałowo. 58 Nadleśnictwo Susz 14-240 Susz, ul. Piastowska 36a Tel. (055) 278 60 20 Fax(055)278 60 20 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Jasne" wytyczona jest na terenie Parku Krajobrazowego Pojezierza Iławskiego. Rozpoczyna się na parkingu przy drodze Iława -Jerzwałd. Ścieżka tworzy pętlę o długości około 3 km i jest powiązana z półtorakilometrową trasą spacerową wokół Jeziora Jasnego. Ścieżka przebiega przez kompleks lasów gospodarczych Nadleśnictwa Susz, gdzie przeważa sosna zwyczajna z dużym udziałem buka, dębu i brzozy, a na podmokłych terenach olszy czarnej tworzącej lasy zwane olsami. Na wstępie duża plansza informuje o przebiegu ścieżki, wymieniając kilkanaście tablic tematycznych, jakie spotkamy na wytyczonej trasie, m.in.: • plantacja modrzewia • szkody wyrządzone przez zwierzynę płowŁ • zrąb • bór - opis siedliska • warstwy (piętra) w lesie • las - opis siedliska • Jezioro Jasne (obowiązuje zakaz kąpieli) • urządzenia łowieckie - pomagają zwierzynie leśnej przetrwać zimę • martwe drzewa • Jezioro Czarne 59 • ols - opis siedliska • urządzenia do ochrony lasu. • rozpoznawanie gatunków drzew Jezioro Jasne (10,7 ha, głęb. maks. 19,8 m) wchodzi w skład rezerwatu wodno-torfowiskowego. Zbiornik charakteryzuje się wyjątkowo krystalicznie czystą wodą, ubogą w sole mineralne, co sprawia, iż świat roślin i zwierząt wodnych jest bardzo ubogi. Z ryb występują tu tylko skarlałe okonie. Zdecydowanie inne jest Jezioro Czarne - żyzne, o bogatej faunie i florze. Summary. The forest path called „Jasne" runs through the area of the Landscape Park of the Iławskie Lake District. It forms a 3-kilometre-long loop connected with the 1.5kilometre-long route running around the reservation of the lake Jasne (first class cleanness). The route begins at the car park beside the road Iława - Jerzwałd. Numerous noticeboards on the way inform about the values of the area and forest management. Zusamenfassung. Waldweg „Jasne" ist in der Iławaseeplatte vom Landschaftsparkgelegen. Die Kreisroute ist 3 km lang. Sie ist mit der 1, 5 km Route um Jasnysee Reservat (1. Klasse) geknüpft. Die Route beginnt am Parkplatz beim Weg Iława Jerzwałd. Zahlreiche Informationsschilder auf der Trasse informieren über Waldwirtschaft und Schönheit der Natur in derUmgebung. 60 Nadleśnictwo Szczytno 12-100 Szczytno ul. Sobieszczańskiego 4 Tel. (089) 624 32 68 Fax (089) 624 32 68 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Wilczy Szlak" wytyczona jest na terenie dwóch leśnictw: Narty i Warchały. Długość trasy wynosi 3,5 km i rozpoczyna się w pobliżu miejscowości Warchały przy wyłączonym drzewostanie nasiennym sosny wydmowej i prowadzi drogami do Leśnictwa Narty, wzdłuż linii brzegowej jeziora Warchały. Wzdłuż oznaczonego szlaku umieszczono 30 stanowisk edukacyjnych w formie tablic, informujących o wybranych zjawiskach zachodzących w lesie oraz zaprezentowano urządzenia stosowane w gospodarce leśnej (paśniki dla jeleni, dzików, kuropatw oraz urządzenia do monitorowania i odłowu szkodliwych owadów - pułapki feromonowe, wylęgarki). Na trasie ścieżki tablice pogrupowano tematycznie, m.in.: • wyłączony drzewostan nasienny sosny wydmowej - został uznany za nasienny i wyłączony z użytkowania rębnego, aby trwale zachować swoiste cechy rodzimych ekotypów drzew. Są one bazą do zbioru nasion oraz wyboru najlepszych drzew zwanych doborowymi, z których zbiera się nasiona i pozyskuje zrzezy. • selekcj a i nasiennictwo • zasoby leśne kraju i skład gatunkowy np. głównymi gatunkami lasotwórczymi w Nadleśnictwie są sosna, brzoza, świerk, olcha i dąb 61 • hodowla lasu (odnawianie i zalesianie) • podział powierzchniowy lasu • ochrona lasu - owady pożyteczne i szkodliwe, ssaki, ptaki • zagrożenia dla lasu - pożary, zanieczyszczenia powietrza i gleby • zwierzęta naszych lasów i ich tropy - sarny, zające, lisy, dziki i in. • ochrona przyrody i jej formy Na końcu ścieżki przygotowano miej sce do odpoczynku. Summary. The forest path called „Wilczy Szlak" (A Wolf s Route) runs through two forest districts: Narty and Warchały The length of the route is 3.5 km. The route begins inthe vicinity of the village Warchały and there is an excluded clump of dune pines grown for seeds on the way. It leads to the forest district Narty along the lakeside of the lake Warchały. There are 3 0 noticeboards on the way. Zusamenfassung. Waldweg „Wilczy Szlak" ist auf dem Gelände zweier Forstrevier: Narty und Warchały Die Route ist 3, 5 km lang. Sie beginnt in der Nähe von Warchały beim ausgeschlossenem Waldbestand der sämigen Kieferdüne. Die Strecke führt zum Forstamt Narty dem Warchałyseeufer entlang. Der Route entlang sind 30 Bildungstationen. 62 Nadleśnictwo Wichrowo 11-040 Dobre Miasto, Wichrowo Tel. (089) 616 13 20 Fax (089) 616 34 72 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Kłobuk" wytyczona jest na terenie Leśnictwa Miłogórze w bezpośrednim sąsiedztwie Lidzbarka Warmińskiego. Długość ścieżki wynosi około 1,4 km i ma kształt pętli. Umieszczono na niej 7 tablic problemowych dotyczących gospodarki leśnej, ochrony przyrody i innych zjawisk. Na trasie ścieżki znaj duj e się kładka umożliwiaj ąca przejście przez teren śródleśnego bagienka. Tematyka kolejnych tablic, to m.in.: • plan ścieżki dydaktycznej • zasady zachowania sięwlesie • dokarmianie zwierzyny - jednym z zadań należących do leśników jest opieka nad zwierzętami m.in. dokarmianie zwierząt leśnych, zwłaszcza w okresie zimowym. W bezpośrednim sąsiedztwie tablicy znajduje się paśnik drabinkowy. • ochrona lasu - wyjaśnione sąpojęcia: szkodniki pierwotne i wtórne, gradacja, osłabienie drzewostanu oraz omówiono działania leśników zmierzające do ograniczenia występowania szkodników. • pułapki feromonowe - urządzenia zaopatrzone w sztuczne substancj e wabiące i skonstruowane tak, by owady nie mogły ich opuścić. • j ak rośnie las - każdy żywy organizm od powstania do śmierci przechodzi charakterystyczny cykl przemian biologicznych. Na tablicy opisane są 63 kolejne fazy wzrostu i rozwoju drzewostanu począwszy od uprawy poprzez młodnik, tyczkowinę, drąg owinę, drzewostan dojrzewający do drzewostanu dojrzałego. • śródleśne bagienko - stanowi w przyrodzie naturalny filtr i zbiornik wody. W środowisku leśnym odgrywa ważną rolę, znacznie je wzbogacając i urozmaicając. Poprawia warunki wilgotnościowe sąsiadujących fragmentów lasu, jak również tworzy środowisko, w którym żyje wiele gatunków zwierząt i roślin związanych stale z wodą. Na trasie wędrówki rozstawione są również tablice opisujące dziewięć gatunków drzew i krzewów. Summary. The forest path callled „Kłobuk" runs through the forest district Miłogórze in the immediate neighbourhood of Lidzbark Warmiński. The length of the route is 1.4 km and it forms a loop. There are 7 noticeboards informing about some problems of forest, preservation of nature and other forest phenomena. There is also a foot-bridge making it possible to get to the wet soil area (an inforestbog). Zusamenfassung. Waldweg „Kłobuk" ist im Forstrevier Miłogórze in der direkten Lidzbark Warmiński Nachbarschaft abgestreckt. Die Kreisroute ist 1,4 km lang. Auf der Strecke sind 7 Informationsschilder zu sehen, auf denen man über Waldwirtschaft, Naturschutz und andere Erscheinungen lesen kann. Auf der Trasse gibt es auch einen Steg, der ermöglicht, durch das ständig feuchtes Gelände (Sumpf) zu gehen. 64 Nadleśnictwo Wielbark 12-160 Wielbark ul. Czarnieckiego 19 Tel. (089) 621 80 31 Fax (089)621 81 05 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Nad Sawicą" wytyczona jest w Leśnictwie Sawicz, w okolicy Wielbarka przy drodze do Jedwabna. Ścieżka ma charakter pętli o długości około 2 km. Wzdłuż oznaczonej trasy umieszczono kilkanaście stanowisk edukacyjnych w formie tablic, informujących o wybranych zjawiskach zachodzących w lesie oraz zaprezentowano urządzenia stosowane w gospodarce leśnej. Obszar, przez który przebiega ścieżka odznacza się znacznym bogactwem flory i fauny. Tematy niektórych stanowisk edukacyjnych: • remiza - „oaza leśnego życia". Celem remiz jest odtwarzanie bioróżnorodności środowiska leśnego poprzez tworzenie przyjaznego środowiska dla życia drobnych zwierząt (ssaków, ptaków, gadów, płazów, owadów, pajęczaków i innych organizmów ). Rosną tutaj drzewka i krzewy liściaste obficie kwitnące i owocujące. Wodę gromadzi się w specjalnie do tego celu zbudowanych pojemnikach. W pobliżu wywiesza się budki lęgowe dla ptaków i nietoperzy, a dla owadów i płazów układa się stosy chrustu i kamieni. Całość remizy jest ogrodzona przed szkodami od dużych zwierząt (jeleń, sarna). 65 • uprawa leśna - wyjaśnienia dotyczące posadzonych gatunków drzewek; sposobów ochrony lasu przed szkodami od zwierzyny. • gospodarka leśna - zwierzęta w lesie; dokarmianie; wpływ ilości zwierzyny na stan lasu. • bobry - rzeka Sawica siedliskiem największego gryzonia Europy; liczne ślady pracy bobrów. • drzewa dorodne - sposoby pielęgnacji lasu; zasady usuwania drzew; cele pracy leśników. • cmentarz - groby żołnierzy z okresu I wojny światowej. • ochrona przeciwpożarowa - pożary lasu; zagrożenia; środki bezpieczeństwa. Summary. The forest path called „Nad Sawicą" (By Sawica) runs through the forest district Sawicz, in the vicinity of Wielbark beside the road to Jedwabno. It is a 2-kilometrelong loop. There are several noticeboards informing about phenomena existing in the forest environment and presenting devices used in forest management. Zusamenfassung. Waldweg „Nad Sawicą" ist in Forstrevier Sawicz abgestreckt, in der Nähe von Wielbark auf dem Weg nach Jedwabno. Die Kreisroute ist ca. 2 km lang. Dem markierten Weg entlang gibt es viele Bildungsstationen in Form der Informationsschilder, die über ausgewählte Erscheinungen im Wald erzählen. 66 Nadleśnictwo Wipsowo 11-013 Wipsowo Tel. (089) 514 52 00 Fax (089) 514 52 00 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Zielony Szlak" wytyczona jest w pobliżu siedziby Nadleśnictwa Wipsowo, przy drodze w kierunku miejscowości Biesowo. Wzdłuż oznaczonej trasy długości ok. 5 km umieszczono 11 stanowisk edukacyjnych w formie tablic, informujących o wybranych zjawiskach zachodzących w lesie oraz zaprezentowano urządzenia stosowane w gospodarce leśnej. Tablica otwierająca ścieżkę informuje o trasie i wyszczególnia kolejne stanowiska znajduje się przy szkółce drzew i krzewów. Tematyka (przystanki) kolejnych tablic, m.in.: • szkółka drzew i krzewów ozdobnych • arboretum i tablice informacyjne (zwierzęta, ptaki, grzyby, owady, siedliska, klasy wieku drzewostanów, pułapki feromonowe) • punkt widowkowy nad jez. Galk, niewielkie śródleśne jeziorko o niedostępnych, zarośniętych trzciną brzegach i bagnistym dnie, z rosnącymi tu grzybieniami białymi • szkółka leśna - produkcj a materiału sadzeniowego • buchtowisko dla dzików • przebudowa drzewostanów - do przebudowy przewidziane są drzewostany o niewłaściwym składzie gatunkowym • paśnik dla zwierzyny płowej 67 • dąb „igła" - drzewo o zrośniętych ze sobą pniach z prześwitem między nimi • jezioro Korek • ambona myśliwska • odnowienie naturalne • szkółka leśna Na trasie ścieżki znajduje się miejsce na ognisko i odpoczynek (zadaszona wiata). Summary. The forest path called „Zielony Szlak" (The Green Route) runs in the vicinity of the seat of the Forest Inspectorate Wipsowo, beside the road to the village Biesowo. The length of the route is about 5 km and it is marked with 11 noticeboards informing about phenomena existing in the forest environment and presenting devices used in forest management. Zusamenfassung. Waldweg „Zielony Szlak" ist nicht weit vom Wipsowoforstrevier abgestreckt, am Weg in der Biesowo Richtung. Der markierten Route entlang ca. 5 km befinden sich 11 Bildungsstationen. Sie informieren über ausgewählten Naturerscheinungen im Wald, man hat auch technische Geräte zur Waldarbeitpräsentiert. 68 Nadleśnictwo Zaporowo 14-526 Płoskinia Tel. (055) 243 94 66 Fax (055)243 94 77 E-mail: [email protected] Leśna ścieżka „Leśne prawdy" wytyczona jest w lasach nad Jeziorem Pierzchalskim będącym spiętrzeniem rzeki Pasłęki. Długość ścieżki wynosi około 2,5 km; umieszczono na niej 17 tablic problemowych dotyczących gospodarki leśnej, ochrony przyrody i innych zjawisk napotykanych na trasie, m.in.: • cmentarzysko kurhanowe z wczesnej epoki żelaza - zespół zabytków archeologicznych sprzed 2500 lat • cykl życiowy drzewostanu • mieszkańcy lasu, których nie dostrzegamy • ochrona lasu • rośliny naszych lasów; na całej trasie liczne małe tabliczki opisują przedstawicieli flory • las łęgowy - strefa przybrzeżna jeziora wraz z fragmentami obumierającego lasu; przykład zderzenia się dwóch środowisk - wodnego i lądowego; okresowe zalewanie nadbrzeżnych partii lasu • Jezioro Pierzchalskie - świat roślin i zwierząt związanych ze środowiskiem wodnym • rezerwat przyrody „Ostoja bobrów na rzece Pasłęce" • co nam daje las-różnorakie funkcje • szkółka leśna 69 Wśród bardzo urozmaiconego, wielogatunkowego drzewostanu spotykamy liczne okazałe dęby, a wśród nich drzewa pomnikowe. Na trasie ścieżki są liczne urządzenia: parkowe ławki, stoły, wiaty oraz stanowisko do rozpalenia ogniska i w sąsiedztwie pomost z widokiem na Jezioro Pierzchalskie. Summary. The forest path called „Leśne prawdy" (Forest Truths) within the forest district Zaporowo runs beside Pierzchalskie Lake, which is situated within the borders of the reservation called „Ostoja bobrów na rzece Pasiece" (The Haven of Beavers on the Pasłęka River). Along the 2.5-kilometre-long route there are several noticeboards describing some elements of the nearby settlements, such as grave-mound cemetery from the early Iron Age (2500 years old). Among various species of trees special attention should be paid to oaks (some of them have the status of monuments o f nature). Zusamenfassung. Waldweg „Leśne prawdy" im Forstrevier Zaporowo ist im Pierzchalskisee abgestreckt, die dem Reservat „Ostoja bobrów auf dem PasłękafluG" gehört. Der 2, 5 km Strecke entlang sind zahlreiche Informationsschilder zu sehen, die vorkommende Bildungsstationen und vor allem der vorgeschichtlichen Friedhof aus der frühen Eisenzeit 2500 Jahre. Unter abwechslungsreichen Waldbestand sind herrliche EicheundBäume Naturdenkmäler. 70 Redakcja: Anna Bartoszewicz, Tadeusz Pampuch Opracowano z wykorzystaniem materiałów Nadleśnictw Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Olsztynie Wydano z udziałem środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie oraz Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Olsztynie ISBN 83-904053-1-8 Copyright by Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Olsztynie Olsztyn 2003 Redakcja techniczna, układ graficzny: Henryk Chmielewski Zdjęcia: Henryk Chmielewski, Jerzy Waluga Tłumaczenie na język angielski: Sylwia Płaszczyńska Tłumaczenie na język niemiecki: Agnieszka Kubińska Skład, łamanie, przygotowanie do druku: Studio Przygotowawcze Wydawnictw "EDYCJA" 10-080 Olsztyn, ul. Profesorska 12/4 Tel. 0606 97 37 09, (089) 527 62 58, tel./fax (089) 534 77 56 Druk: POLGRAF, 11-041 Olsztyn, Warkały 49A 71
