Dna moczanowa - Apteka Media
advertisement
Farmakoterapia Dna moczanowa Podagra, skaza moczanowa, artretyzm to synonimy choroby metabolicznej. Dotyka ona osoby dobrze odżywione i dobrze zbudowane. Istotą choroby jest nawrotowe ostre zapalenie stawów obwodowych, wywołane odkładaniem się w stawach, ścięgnach oraz m.in. tkankach okołostawowych słabo ukrwionych kryształów moczanów jednosodowych, wytrącających się przy nadmiernym stężeniu kwasu moczowego w płynach ustrojowych. Zapalenie stawów może przechodzić w postać przewlekłą i być przyczyną ich deformacji. W późniejszym okresie dna uszkadza również inne układy i narządy, takie jak nerki, serce, naczynia krwionośne oraz oczy. Bardzo często chorobie tej towarzyszą: nadciśnienie tętnicze, zwiększony poziom cholesterolu we krwi, cukrzyca oraz choroby nerek. Artretyzm jest chorobą niejednorodną – często manifestuje się jednym lub kilkoma objawami, do których należą: • podwyższony poziom kwasu moczowego we krwi (prawidłowy poziom wynosi 7 mg/dl u mężczyzn i 6 mg/dl u kobiet), • nawracające ataki ostrego zapalenia stawów, w których stwierdza się obecność moczanów w leukocytach i płynie maziówkowym, • występowanie złogów moczanowych (guzków dnawych) w stawach i tkankach okołostawowych, • zajęcie nerek, z objawami uszkodzenia kłębuszków nerkowych, cewek, tkanki śródmiąższowej i naczyń nerkowych, • tworzenie się złogów moczanowych w drogach moczowych (kamica nerkowa moczanowa). U każdego artretyzm objawia się inaczej – występuje kilka z wymienionych objawów lub tylko jeden. Schorzenie może przebiegać skrycie i objawić się niewydolnością nerek, wtórną do ich uszkodzenia przez złogi kwasu moczowego (tzw. nefropatia dnawa). U niektórych osób wiodącym objawem są napady kolki nerkowej, spowodowane kamicą moczanową. 11 Farmakoterapia Dnę moczanową dzieli się na pierwotną i wtórną. Dna pierwotna spowodowana jest upośledzonym wydalaniem kwasu moczowego do światła cewek nerkowych. Dna wtórna to efekt uboczny białaczek, czerwienicy prawdziwej, niedokrwistości hemolitycznej. Może też być efektem rozpadu komórek wskutek chemio- lub radioterapii nowotworów. Inną jej przyczyną jest zmniejszone wydalanie kwasu moczowego wynikające z głodu, chorób nerek (np. niewydolności), kwasicy ketonowej lub mleczanowej oraz działania niektórych leków, np. moczopędnych. W przebiegu choroby wyróżnia się cztery fazy: • bezobjawową, • ostrych napadów dny, • między napadami, • dnę przewlekłą z destrukcyjnymi, nieodwracalnymi zmianami w stawach i nerkach. Ostre objawy schorzenia spowodowane są ostrym dnawym zapaleniem stawów. Czynniki wywołujące to najczęściej: zabiegi operacyjne, niewłaściwa dieta, spożycie alkoholu, duży wysiłek fizyczny, niska temperatura oraz zażywanie pewnych leków (salicylany, sulfonamidy, niektóre leki moczopędne i antybiotyki). W okresie przewlekłym choroby dochodzi stopniowo do zapaleń wielu stawów i ścięgien, prowadzących do ich uszkodzenia. Objawy ostrego napadu dny są charakterystyczne i rozpoznanie choroby może zostać postawione na podstawie wywiadu oraz badania przedmiotowego. Diagnozę potwierdza podwyższony poziom kwasu moczowego w surowicy oraz zwiększone jego wydalanie z moczem, a także zwiększony stosunek stężeń kwasu moczowego (mg%) i kreatyniny (mg%) w dowolnej próbie moczu (w warunkach prawidłowych – poniżej 0,8). Pierwsze objawy dny to nagły ostry ból występujący w nocy lub rano, stopniowo 12 nasilający się, o charakterze rozdzierającym. Towarzyszy mu wzrost temperatury ciała, obrzęk, nadmierne ocieplenie, zaczerwienienie i nadmierna wrażliwość w okolicy chorego stawu. Najczęściej choroba zaczyna się od zajęcia jednego stawu (zazwyczaj jest to staw śródstopno-paliczkowy palucha). Ostry rzut może trwać nawet 3 tygodnie, po czym z reguły ustępuje samoistnie. Każdy następny rzut trwa dłużej, a okresy między napadami stają się coraz krótsze. Wytrącające się w przebiegu dny kryształki kwasu moczowego stopniowo się powiększają i tworzą tzw. guzki dnawe. Lokalizują się głównie w pobliżu dotkniętych chorobą stawów, w małżowinach usznych, ścięgnie Achillesa oraz innych, słabo ukrwionych tkankach ciała. U ok. 1/3 chorych podwyższone stężenie kwasu moczowego może powodować zmiany zapalne w nerkach; obserwuje się zmiany w moczu pod postacią białkomoczu, często też dochodzi do wytworzenia kamieni nerkowych. Dna przewlekła występuje w wyniku braku profilaktyki i leczenia. Powoduje nieodwracalną deformację stawów oraz ich nadżerki, którym towarzyszą ograniczenia zakresu ruchu stawów. Terapia dny polega na: • opanowaniu ostrego stanu zapalnego lekami przeciwzapalnymi, • zapobieganiu nawrotom ostrych napadów dny, • profilaktyce odkładania się złogów moczanowych i uzyskaniu wchłonięcia się złogów już powstałych, • leczeniu dodatkowych schorzeń towarzyszących dnie, współuczestniczących w rozwoju powikłań nerkowych. Ostre stany zapalne leczy się kolchicyną (hamuje podział komórkowy, działa przeciwzapalnie i obniża poziom kwasu moczowego) oraz niesterydowymi lekami przeciwzapalnymi. W okresach między napadami podaje się podtrzymujące dawki kolchicyny, a w celu wchłonięcia się złogów – leki moczanopędne (zwiększające wydalanie moczanów przez nerki) oraz hamujący syntezę kwa- su moczowego allopurinol. Działa on dodatkowo na złogi kamieni w nerkach (rozpuszcza je). Czasem istnieje potrzeba aspiracji wysięku ze zmienionego chorobowo stawu i podawanie dostawowe sterydów. Oprócz leków chorzy muszą stosować dietę polegającą na wykluczeniu produktów bogatych w puryny i aminokwasy metabolizowane do puryn (wątroba, mózg, nerki, serca, wywary, sosy mięsne, zupy na wywarach mięsnych, galarety mięsne, sardynki, śledzie, suche strączkowe – groch, fasola, soczewica, bób oraz używki, takie jak kawa, herbata, kakao). Natomiast wskazane są następujące produkty: ser, mleko, ryż i owoce. Związków purynowych nie zawierają również: masło, śmietana, miód, dżemy, marmolady i cukier; jednak w połączeniu dny z cukrzycą, hipercholesterolemią lub hiperlipoproteinemią nie mogą one mieć dużego zastosowania w diecie. Chory powinien także dążyć do utrzymania stabilnej masy ciała oraz zrezygnować całkowicie z alkoholu. Posiłki trzeba spożywać regularnie i unikać objadania się na wieczór i na noc. Potrawy należy przygotowywać bez tłuszczu, gotować na parze lub wodzie. Zabrania się spożywania potraw smażonych, pieczonych i duszonych. Bardzo ważne jest leczenie chorób współistniejących: cukrzycy i nadciśnienia tętniczego. Odpowiednio leczony artretyzm daje dobre rokowania. W przypadkach wcześnie zdiagnozowanych i prawidłowo leczonych choroba nie ogranicza w istotny sposób normalnego trybu życia. Jeśli są już widoczne skutki schorzenia, odpowiednia terapia może dać dużą poprawę: guzki dnawe mogą zostać całkowicie wchłonięte, uszkodzenie nerek może się zatrzymać, kamienie nerkowe – rozpuścić. Nawet duże zmiany stawowe mogą być z powodzeniem leczone chirurgicznie. mgr Agnieszka Stańska
