PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DO ZMIANY
advertisement
Biosfera – dr Dariusz Janicki ul. Ściegiennego 66/8, 70-352 Szczecin, tel.: 501 273546, [email protected], www.biosfera.com.pl PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DO ZMIANY STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY KOBYLNICA NA POTRZEBY STRATEGICZNEJ OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Opracowanie: dr Dariusz Janicki dr inż. Ryszard Ingielewicz dr inż. Adam Zagubień Szczecin, marzec 2013 r. Spis treści: 1. Wstęp ……………………………………………………………………………….. 4 2. Cel i przedmiot prognozy ...…………...…………………………………………… 4 3. Metody zastosowane przy sporządzaniu prognozy .……………………………….. 6 4. Podstawy formalno - prawne prognozy .………...…………..................................... 7 5. Charakterystyka projektowanego dokumentu i jego powiązania z innymi 6. dokumentami ……………………………………………………………………….. 9 Opis analizowanych wariantów przedsięwzięcia …………………………………... 9 6.1. Wariant polegający na niepodejmowaniu przedsięwzięcia ……………………… 9 7. 8. 6.2. Wariant wybrany do realizacji ...………………………………………………… 10 6.3. Warianty alternatywne ...………………………………………………………… 11 Ocena stanu funkcjonowania środowiska …………………...………………….….. 11 7.1. Położenie geograficzne ...…………………………...…………………………… 11 7.2. Środowisko abiotyczne ..…………………...………..…………………………... 12 7.3. Środowisko biotyczne ..…………………………..……………………….……... 16 Ochrona przyrody i krajobrazu ………………..………..…………………………... 28 8.1. Walory przyrodnicze i ich ochrona prawna ..……………………………………. 28 8.2. Walory krajobrazowe i ich ochrona prawna ...…………………………………... 31 9. Ocena odporności środowiska na degradację ……………..………………………... 33 10. Potencjalne zmiany środowiska przy braku realizacji ustaleń projektowanej zmiany 11. studium ..………………………………………………..………………..…………. 34 Ocena skutków oddziaływania realizacji ustaleń zmiany Studium na środowisko ... 36 11.1. Faza budowy ........................................................................................................ 37 11.2. Faza eksploatacji .................................................................................................. 45 11.3. Etap likwidacji ..................................................................................................... 12. 55 Opis potencjalnie znaczących oddziaływań realizacji założeń studium na środowisko .................................................................................................................. 59 13. Ocena skutków realizacji zmiany studium dla istniejących form ochrony przyrody i innych obszarów chronionych …………………………………………………… 60 14. Obszar ograniczonego użytkowania ........................................................................... 60 15. Rozwiązania eliminujące lub ograniczające oddziaływanie na środowisko …...…... 61 16. Metody analizy realizacji postanowień zmiany Studium ……..……………………. 62 17. Wnioski ……………………………………………………………………………... 62 2 18. Streszczenie w języku niespecjalistycznym ………………………........................... 64 19. Literatura ………………………………………………………..………………….. 78 Do prognozy dołączono: Rycina 1. Lokalizacja obszaru prognozy. Rycina 2. Lokalizacja obszaru prognozy na tle lokalnej sieci obszarów chronionych (bez Natura 2000). Rycina 3. Położenie obszaru prognozy na tle lokalnej sieci Natura 2000. Rycina 4. Obszary cenne przyrodniczo w granicach zmiany studium. 3 1. Wstęp. Wzrastająca presja społeczeństwa na poprawę czystości otaczającego je środowiska powoduje wzrost zainteresowania „czystymi” ekologicznie, odnawialnymi źródłami energii. Polska jako jedna ze stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu zobowiązana jest do obniżania emisji gazów cieplarnianych i pozostałych gazów powstających w wyniku spalania, przede wszystkim węgla. Od XIX w. do dzisiaj (2008 r.) średnia temperatura na świecie wzrosła o 0,70C, zaś przekroczenie granicy o 20C może spowodować stopnienie lodowców Grenlandii (WWF 2006). Uważa się, że głównym sprawcą tych zmian są gazy cieplarniane głównie dwutlenku węgla. Według WWF aż 37% emisji tego gazu pochodzi z produkcji energii z paliw kopalnych. Międzynarodowa Agencja Energii (IEA), ocenia, że zużycie energii elektrycznej na świecie podwoi się do roku 2020. Szacuje się, że w skali światowej 20 % (WWF) energii elektrycznej będzie wytwarzane z odnawialnych źródeł energii. Wraz z przystąpieniem Unii Europejskiej Polska zobowiązała się do wytwarzania 7,5% energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w 2010 - 2014 r. W Polsce, w tym na obszarze województwa zachodniopomorskiego, obserwujemy stopniowy wzrost zarówno liczby pojedynczych elektrowni, jak i całych farm wiatrowych. Podane wyżej dane dowodzą dużych korzyści wynikających z zastąpienia energii pochodzącej z węgla, energią ze źródeł odnawialnych. Ponadto rozwój energetyki wiatrowej przyczynia się do zmniejszenia degradacji środowiska naturalnego a tym samym w sposób pośredni do ochrony siedlisk przyrodniczych oraz roślin i zwierząt. 2. Cel i przedmiot prognozy. Niniejsza prognoza stanowi ocenę oddziaływania na środowisko, zgodnie z Ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2008, nr 199, poz.1227). Ocena ta stanowi dokument wymagany dla opracowywanej zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kobylnica, obręby ewidencyjne: Kończewo, Kuleszewo, Słonowice, Słonowiczki, Ścięgnica, Ścięgnica Leśnictwo, Wrząca, Zagórki i Zbyszewo, pod potrzeby budowy farm elektrowni wiatrowych. Dokument określa stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem, omawia istotne problemy ochrony środowiska związane z realizacją projektowanego dokumentu studium, analizuje i ocenia przewidywany wpływ na 4 poszczególne elementy środowiska związany z realizacją projektowanego dokumentu studium oraz przedstawia propozycje metod analizy skutków realizacji zapisów projektowanego dokumentu studium na wybrane elementy środowiska, o potencjalnie możliwym znaczącym oddziaływaniu. Przedmiotem opracowania jest wstępna prognoza oddziaływania na środowisko, budowy farmy wiatrowej z techniczną infrastrukturą towarzyszącą. Dokument powiązany jest z studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kobylnica, przyjętym uchwałą Rady Gminy w Kobylnicy Nr III/25/2002 z dnia 30 grudnia 2002 r., zmienionym uchwałą Rady Gminy Kobylnica Nr XL/527/2010, z dnia 16 lutego 2010 r. Niniejsza ocena przedstawia między innymi: • Wpływ realizacji założeń studium na elementy środowiska na etapie budowy, eksploatacji i ewentualnej likwidacji. • Propozycje odnośnie metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium i sposobów zminimalizowania ujemnego wpływu skutków realizacji studium na środowisko. • Zagrożenia i korzyści skutków realizacji studium dla innych użytkowników środowiska oraz skutki dla środowiska na obszarze przewidywanego oddziaływania, • możliwość oddziaływania transgranicznego realizacji założeń zmienianego studium. Potrzeba sporządzenia prognozy do zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kobylnica z działu IV rozdziału 1, art. 46 ustawy z dnia 3 października 2008 r. – o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Prognoza oddziaływania środowiska w myśl art. 41 ust.2 ustawy Prawo ochrony środowiska powinna: • zawierać informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami, • określać, analizować i oceniać istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, • określać, analizować i oceniać stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem, • określać, analizować i oceniać istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów chronionych, 5 • określać, analizować i oceniać cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym albo krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, • określać, analizować i oceniać przewidywane znaczące oddziaływania na środowisko oraz zabytki, w tym, oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe, • przedstawiać rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, • zawierać informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, • zawierać informacje o przewidywanych metodach analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania, • zawierać informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, • zawierać streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym. 3. Metody zastosowane przy sporządzaniu prognozy. Podczas opracowywania prognozy zastosowano następujące metody prognozowania: - określenia stanu środowiska na podstawie obserwacji terenowych, - indukcyjno-opisową, - analizy kartograficznej w terenie i w oparciu o archiwalne i współczesne mapy, - wizualizacji, - obserwacje terenowe środowiska przyrodniczego w ramach monitoringu przyrodniczego. Terminologia i akronimy stosowane w odniesieniu do obszaru poddanego analizie w prognozie: • obszar opracowania = obszar prognozy, cały obszar na którym dokonywana jest zmiana studium, • obszar sąsiadujący – tereny położone wokół obszaru opracowania, w różnej odległości, • ostoja ptasia - obszar specjalnej ochrony ptaków ekologicznej sieci Natura 2000, • ostoja siedliskowa – specjalny obszar ochrony siedlisk ekologicznej sieci Natura 2000, • FW – farma wiatrowa, 6 • studium – studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. 4. Podstawy formalno - prawne prognozy. Prognozę opracowano w oparciu o następujące główne akty prawne: Dyrektywa 85/337 EEC z dnia 27 czerwca 1985 r., w sprawie oceny skutków niektórych publicznych i prywatnych przedsięwzięć dla środowiska, Dyrektywa Komisji Europejskiej 97/11/EC z dnia 3 marca 1997r. wnoszącej poprawki do Dyrektywy 85/337 EEC, Dyrektywa Rady i Parlamentu Europejskiego 2001/77/EC z dnia 27 września 2001 w sprawie promowania energii elektrycznej produkowanej z odnawialnych źródeł energii na wewnętrznym rynku energetycznym. Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, z dnia 25 czerwca 2002 r. odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r., w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych. Konwencja o ochronie dzikiej fauny i flory europejskiej oraz ich siedlisk naturalnych (Konwencja Berneńska) (Dz. U. z 1996 r. Nr 58, poz. 263, 264), Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt (Konwencja Bońska), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U. Nr 168, poz. 1765), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt łownych (Dz. U. Nr 45, poz. 433), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6.06.2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz margines tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz.U. 2002, nr 87 poz.796). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5.12.2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. 2003 nr 1 poz. 12). Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów, z dnia 30 października 2003 r. – Dz. U. Nr 192 poz. 1883. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24.07.2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2006, nr 137 poz. 7 984). Rozporządzenie Ministra Środowiska, z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826) z późniejszymi zmianami, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U. 2010, nr 213, poz. 1397), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. Nr 25, poz. 133), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. Nr 237, poz. 1419), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. Nr 14, poz. 81), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 marca 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. poz. 358), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 sierpnia 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2012 r. poz. 1041), Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 1995 Nr 16, poz. 78), Ustawa z dnia 31 sierpnia 1995 r. o ratyfikacji Konwencji o różnorodności biologicznej (Dz. U. z 1995 r. Nr 58, poz. 565), • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. 2001, nr 100, poz.1085 ). Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717), Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z późniejszymi zmianami), Ustawa z dnia 18 maja 2005 r. o zmianie ustawy Prawo Ochrony Środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 113, poz.954), Ustawa z dnia 3 czerwca 2005 r. – o zmianie ustawy prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2005, nr 130, poz. 1087). Ustawa z dnia 10 marca.2006 r. zmieniającą ustawę o zmianie ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. 2006, nr 63, poz.441). 8 Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 75, poz. 493). Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227), Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 201, poz. 1237), 5. Charakterystyka projektowanego dokumentu i jego powiązania z innymi dokumentami. Przedmiotem opracowania jest część obszaru gminy Kobylnica, leżąca w obrębach ewidencyjnych: Kończewo, Kuleszewo, Słonowice, Słonowiczki, Ścięgnica, Ścięgnica Leśnictwo, Wrząca, Zagórki i Zbyszewo. Granice obszaru opracowania przedstawiono w Uchwale Rady Gminy w Kobylnicy Nr III/25/2002 z dnia 30 grudnia 2002 r., zmienionym uchwałą Rady Gminy Kobylnica Nr XL/527/2010, z dnia 16 lutego 2010 r. 6. Opis analizowanych wariantów przedsięwzięcia. Wybrany wariant lokalizacji został ustalony w trakcie dotychczasowych wstępnych prac planistycznych. W procesie analizy oddziaływania inwestycji brano pod uwagę różne warianty lokalizacji obszaru farmy wiatrowej względem istniejących i projektowanych form ochrony przyrody wokół terenu całej inwestycji, oraz biorąc pod uwagę dane zebrane podczas trwającego monitoringu przedinwestycyjnego i dostępnych materiałów archiwalnych gminy. W niniejszym opracowaniu przedstawiono wstępny wariant lokalizacji farmy wiatrowej. 6.1. Wariant polegający na niepodejmowaniu przedsięwzięcia. Zaniechanie realizacji inwestycji nie wpłynie bezpośrednio na środowisko przyrodnicze, opracowywanego obszaru, pozostanie ono w stanie niezmienionym. Obszar projektowanej inwestycji będzie nadal użytkowany w dotychczasowy sposób, w większości jako użytki rolne. Nie zaistnieje pozytywne oddziaływanie elektrowni wiatrowych, które przyczynia się do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do atmosfery, w tym gazu cieplarnianego CO2. 9 6.2. Wariant wybrany do realizacji. W trakcie projektowania lokalizacji farmy wiatrowej, uwzględniono zalecenia zawarte w wykonanych wcześniej opracowaniach na potrzeby tego projektu: ekofizjografii dla zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, rozpoczętym monitoringu przedinwestycyjnym, materiałów z monitoringów przyrodniczych okolicznych terenów oraz materiałów Urzędu Gminy Kobylnica. W wyniku analizy uwarunkowań przyrodniczych opracowano prezentowany wstępny wariant lokalizacji inwestycji minimalizujący wpływ na środowisko przyrodnicze. Wytwarzana energia zaliczana jest do ekologicznie czystej tzw. „zielonej energii” i zgodna ze światowymi tendencjami zakładającymi ograniczenie emisji substancji szkodliwych do atmosfery. Energia uzyskiwana z elektrowni wiatrowych, nazywana jest czystą ekologicznie formą energii. Wytworzony w trakcie eksploatacji elektrowni wiatrowej 1 kWh energii elektrycznej pozwala na zastąpienie 1kWh energii wygenerowanej przez elektrownie wytwarzające energię w oparciu o węgiel. Tym samym eliminuje emisję zanieczyszczeń z tym procesem związanych. Elektrownie będą pracować bezobsługowo, ingerencja ludzka ograniczy się tylko do okresowych przeglądów i ewentualnych napraw. Konstrukcje nie będą wprowadzać do atmosfery żadnych zanieczyszczeń. Wybrany wariant przedsięwzięcia jest optymalnie zlokalizowany w przestrzeni. Znajduje się na terenach upraw rolniczych o małej wartości przyrodniczej. Wybrany wariant lokalizacji inwestycji w większości nie wchodzi na istniejące obszary prawnie chronione znajdujące się w sąsiedztwie. Jedynie niewielka część przy wschodniej granicy zachodzi na obszar otuliny parku krajobrazowego „Dolina Słupi”, jednak została wyłączona z lokalizacji elektrowni. Obszar zmiany studium zlokalizowany jest poza granicami ostoi ptasich i siedliskowych ekologicznej sieci Natura 2000. Takie położenie wyklucza negatywne oddziaływanie na spójność i integralność sieci Natura 2000. Projektowana inwestycja prawdopodobnie nie powinna stanowić bariery ekologicznej, ponieważ pomiędzy wieżami elektrowni będą wolne przestrzenie o różnej szerokości, pełniących rolę „korytarzy” powietrznych, w celu eliminacji efektu bariery. Wieże elektrowni planuje się tak zlokalizować, żeby wykluczyć wpływ hałasu na ludzi. Wybrany wariant położony jest przy liniach energetycznych, co zapobiegnie budowie nowych dłuższych odcinków linii energetycznych, zmniejszając tym samym ewentualne negatywne oddziaływanie przedsięwzięcia na środowisko przyrodnicze. 10 Powyższe dane pozwalają stwierdzić, że wybrany do realizacji wariant przedsięwzięcia będzie najmniej uciążliwy dla środowiska. 6.3. Warianty alternatywne. Dla przedmiotowego przedsięwzięcia brak wariantów alternatywnych. Część obszaru gminy pokryta jest istniejącymi obiektami objętymi ochroną prawną oraz obszarami o zróżnicowanej wartości przyrodniczej. Dlatego wybranie innych obszarów gminy dla przedmiotowego przedsięwzięcia powodowało by kolizje z przedmiotami ochrony tych obiektów. Jednocześnie położenie przedsięwzięcia w innych częściach gminy skutkowało by koniecznością budowania dodatkowych dłuższych odcinków linii energetycznych, mogących wywierać niekorzystny wpływ na zasoby przyrodnicze. 7. Ocena stanu funkcjonowania środowiska. 7.1. Położenie geograficzne. Obszar opracowania zlokalizowany jest w zachodniej części gminy Kobylnica, położony pomiędzy miejscowościami: Słonowice, Kończewo, Kuleszewo, Zagórki, Zbyszewo, Wrząca, Giełdoń, Słonowiczki i Ciechomice (ryc. 1). Obejmuje urozmaicony teren z przewagą agrocenoz, które zajmują centralną część terenu. Część obszaru zajmują cieki, oczka śródpolne, zbiorniki wodne przy zabudowaniach, elementy systemu melioracyjnego. Granice obszaru prognozy sąsiadują lub współtworzone są przez cieki: Kwacza (od północy i wschodu) oraz Ściegnica (od zachodu). Brak dużych zbiorników wodnych: jezior czy zbiorników zaporowych. Na całym obszarze rozrzucone są szpalery zadrzewień przydrożnych, skupisk zakrzewień i zadrzewień śródpolnych. Brak praktycznie rozległych kompleksów leśnych. Jedynie w części północno-wschodniej znajduje się kompleks leśny o powierzchni ok. 160 ha. Południowa granica przylega do kompleksu leśnego doliny Bystrzenicy, będącej dopływem Wieprzy. Obszar prognozy poprzecinany jest drogami powiatowymi, gminnymi. Teren użytków rolnych przecinają drogi polne, stanowiące dojazdy do pól (ryc. 1, 4). Obszar prognozy w większości jest położony na wyniesieniu morenowym. Jednak jej ekspozycja i dominacja wysokościowa zależy od kierunku patrzenia obserwatora. Deniwelacja terenu nie jest duża, kształtuje się od ok. 58 m n.p.m. do ok. 72 m n.p.m. Jedynie w sąsiedztwie dolin cieków przy zachodniej i wschodniej granicy obszaru prognozy, deniwelacje są większe i dochodzą do 33 m n.p.m przy wsi Wrząca i ok. 31 m n.p.m. przy wsi Kuleszewo. 11 Na obszarze opracowania znajdują się zabudowania tworzące okoliczne miejscowości, najczęściej utworzone w formie ulicówek, wzdłuż dróg łączących poszczególne miejscowości. Przez środek obszaru przebiega linia kolejowa z Słupska do Korzybia, a tam rozwidlająca się do Sławna na północy i Miastka na południu. Przez obszar opracowania przebiegają linie energetyczne wysokiego, średniego i niskiego napięcia, doprowadzające energię elektryczną do zabudowań. Obszar przedsięwzięcia położony jest według regionalizacji geograficznej w następujących jednostkach geograficznych (Kondracki 2001): 31. Prowincja - Niż Środkowoeuropejski, 313. Podprowincja – Pobrzeża Południowobałtyckie, 313.4. Makroregion – Pobrzeże Koszalińskie, 313.43. Mezoregion – Równina Sławieńska. Mezoregion Równina Sławieńska – jest przedłużeniem Równiny Białogardzkiej w kierunku wschodnim. Sięga po dolinę Słupi, zajmując powierzchnię około 1 520 km2. Powierzchnia jest mało urozmaicona, miejscami płaska i wznosi się od 40 do 60 m. Oprócz gliny morenowej budują ją częściowo piaski glacjofluwialne oraz iły i mułki glacjolimniczne. Pod względem zagospodarowania jest to kraina rolnicza. (Kondracki 2001). 7.2. Środowisko abiotyczne. Geomorfologia. Obszar gminy Kobylnica, tym samym obszaru prognozy, w całości leży w obrębie zachodnioeuropejskiej platformy paleozoicznej, która ukształtowała się u schyłku okresu karbońskiego. Fundamentem tej platformy są sfałdowane skały osadowe powstałe podczas ery paleozoicznej. Współczesny krajobraz obszaru gminy zaczął się formować w okresie czwartorzędowym. Powierzchnia czwartorzędowa charakteryzuje się urozmaicona rzeźbą. Jej geneza związana jest z procesami erozji i denudacji, trwającymi przez cały trzeciorzęd i cześć czwartorzędu. Ostatecznie istniejąca rzeźba obszaru ukształtowała się podczas zlodowacenia północnopolskiego, a zwłaszcza w jego ostatniej fazie pomorskiej i okresie ustępowania lodowca. W tym okresie nastąpiła transgresja, co zaznaczyło się akumulacją piasków i żwirów wodnolodowcowych. Na obszarze gminy Kobylnica dominuje krajobraz młodoglacjalny charakterystyczny dla wysoczyzn dennomorenowych. Znaczną cześć obszaru zajmują równiny sandrowe oraz wysoczyzny denno-morenowe. Jest to teren w większości otwarty, lekko pagórkowaty z nielicznymi wzniesieniami. Na większości obszaru znajdują się 12 pola uprawne z małymi oczkami śródpolnymi. Jest to część wysoczyzny denno morenowej, lekko pofałdowanej. Obszar będący przedmiotem opracowania należy głównie do terenów rolniczych z dominacją monokultur zbóż. Niewielka część terenu, na zachód od Wrzącej i na wschód od Kuleszewa, położony jest na krawędzi dolin Ściegnica i Kwacza. Ściegnica jest prawym dopływem Wieprzy, zaś Kwacza jest lewym dopływem Słupi. Hydrografia. Wewnętrzny obszar opracowania charakteryzuje się słabo rozwiniętą siecią cieków. Stanowią je głównie rowy melioracyjne, z których większość łączy się z ciekiem Ściegnica. Przez część północno-zachodnią przepływa bezimienny ciek biorący początek w okolicy Słonowic a uchodzący do Ściegnicy w okolicach Wrzącej. Cieki te są zazwyczaj porośnięte wzdłuż brzegów przez nieliczne skupienia zadrzewień i zakrzewienia. Wzdłuż zachodniej i wschodniej granicy obszaru opracowania płyną wąskie rzeki: Ściegnica i Kwacza. Ich brzegi zazwyczaj są pozbawione drzew lub osłonięte przerywanymi szpalerami zakrzewień i zadrzewień. Oba cieki tworzą częściowo podmokłe doliny o zmiennej szerokości. W granicach opracowania brak dużych jezior. Na zewnątrz przy południowo-zachodniej granicy, ok. 1 km na południe od Zbyszewa, znajduje się zbiornik śródpolny o powierzchni ok. 20 ha. Pozostałe zbiorniki wodne stanowią zazwyczaj płytkie i nieduże oczka śródpolne, położone na całym obszarze. Posiadają najczęściej słabo rozwiniętą strefę litoralu z wąskim pasem trzcin, z pojedynczymi drzewami lub krzewami, niekiedy otoczone szpalerem zadrzewień i zakrzewień. Część z nich na charakter astatyczny, wysychając częściowo w trakcie lata. Gleby. Występowanie gleb na terenie gminy Kobylnica jest nierozerwalnie związane z budową geologiczną tej gminy. Gleby na obszarze gminy Kobylnica, podobnie jak pokrywa glebowa Pomorza, są tworami stosunkowo młodymi. Skałami macierzystymi gleb na tym obszarze są utwory czwartorzędowe o genezie lodowcowej i wodnolodowcowej wieku plejstoceńskiego oraz utwory związane z późniejszymi (holocen), trwającymi również współcześnie, procesami akumulacji osadów organicznych i rzecznych. Są to piaski i piaski ze żwirami, gliny zwałowe, mułki i piaski rzeczne, torfy. Dominują gliny zwałowe oraz piaski i żwiry różnego pochodzenia, na których wytworzyły się głównie gleby rdzawe bielicowane i gleby płowe właściwe. Zaliczane są przeważnie do III i IV klasy bonitacyjnej, które stanowią większość gleb terenu opracowania. Nielicznie spotykane są gleby klas V i VI. Natomiast mułki, piaski rzeczna i torfy znajdują się w dolinach Ściegnicy i Kwaczej. 13 Klimat. Obszar gminy Kobylnica, a tym samym projektowanego przedsięwzięcia, leży na granicy dwóch krain klimatycznych, tj. do Regionu Środkowonadmorski (R-II) oraz Regionu Wschodniopomorskiego (R-VIII). Ogólne dane klimatyczne dla tej krainy kształtują się następująco: średnia temperatura roczna: 7,5 – 7,9 oC, długość okresu wegetacyjnego: 215-220 dni, suma opadów atmosferycznych w roku: 525-575 mm, okres zalegania pokrywy śnieżnej: 40-45 dni. W ostatnich latach obserwuje się ogólną zmianę warunków atmosferycznych na całym Pomorzu, więc i na obszarze opracowania. Zmniejszyły się np. dni zalegania pokrywy śnieżnej, spowodowane zmniejszoną intensywnością opadów śniegu. Region Środkowonadmorski obejmuje środkową część Pobrzeża Słowińskiego. Na tle pozostałych regionów wyróżnia się występowaniem względnie największej liczby dni z pogodą umiarkowanie ciepłą. Dni takich średnio w roku jest ponad 153. Również ta pogoda najczęściej jest notowana bądź jako deszczowa lub bez opadu. Mało jest dni ciepłych i jednocześnie słonecznych. Dużo jest dni z pogodą umiarkowanie ciepła, pochmurną i z opadem. Dni takich średnio w roku notuje się ponad 53. Do względnie najrzadszych należą dni z pogodą bardzo ciepła słoneczną bez opadu oraz przymrozkowej (Woś 1999). Region Wschodniopomorski obejmuje wschodnią część Pojezierza Pomorskiego. Wyróżnia się największą liczbą dni z pogodą przymrozkową bardzo chłodną z dużym zachmurzeniem. Średnio w roku dni takich jest ponad 19 i względnie częstym pojawieniem się tutaj dni przymrozkowych bardzo chłodnych z opadem, których średnio w roku występuje 20 (Woś 1999). Krajobraz. Krajobraz naturalny. Obszary lokalizacji planowanej farmy wiatrowej położone są przede wszystkim na użytkach rolnych. Część powierzchni obszarów zajmują podmokłe łąki, zadrzewienia śródpolne, kompleksy leśne oraz nieużytki. Na części obszarów występują niewielkie śródpolne oczka wodne często o charakterze astatycznym. Przez północno-zachodnią część terenu opracowania płynie bezimienny ciek uchodzący do Ściegnicy. Istotnym elementem krajobrazu naturalnego są szpalery drzew i krzewów rosnące wzdłuż cieków i dróg. Przez 14 obszar prognozy przechodzą drogi powiatowe, gminne i polne łączące poszczególne miejscowości umożliwiające dojazd do pól oraz linia kolejowa. Wymienione obiekty otoczone są ułożonymi wzdłuż nich szpalerami drzew, delimitując teren na mniejsze jednostki przestrzenne. Istotnymi elementami krajobrazu naturalnego są doliny rzek: Ściegnica i Kwacza, które częściowo leżą w granicach obszaru opracowania. Krajobraz antropogeniczny. Krajobraz antropogeniczny jest kształtowany w wyniku działalności ludzkiej. Składają się on z obiektów sztucznie wzniesionych, tworzących zabudowania o różnej funkcji, budynki infrastruktury technicznej (np. wieże telefonii komórkowej, linie energetyczne) oraz przekształcone elementy środowiska naturalnego np. pola uprawne, łąki kośne itp. W granicach terenu opracowania brak jest większych zakładów przemysłowych znacząco oddziałujących na środowisko. Teren prognozy położony jest w dominującym krajobrazie rolniczym. Większość obszaru zajmują pola uprawne. W strukturze agrarnej dominują grunty orne, niewielką powierzchnię zajmują łąki i nieużytki. Głównymi elementami antropizacji środowiska obszaru opracowania są: - miejscowości położone wokół obszaru opracowania: Słonowice, Kończewo, Kuleszewo, Giełdoń, Zagórki, Zbyszewo, Wrząca Pomorska, Wrząca, Słonowiczki i Ciechomice, - system dróg powiatowych, gminnych i polnych łączących poszczególne miejscowości oraz stanowiące dojazd do pól, - linie wysokiego, średniego i niskiego napięcia, - linie telefoniczne oraz wieże telefonii komórkowej, - rowy melioracyjne, - linia kolejowa biegnąca przez Ciechomice. Miejscowości wokół obszaru opracowania wykształcone są zazwyczaj w formie tzw. ulicówek, w których zabudowania ułożone są wzdłuż drogi. Przez część obszarów opracowania przebiegają linie energetyczne. Przez obszar opracowania przebiegają rowy melioracyjne odprowadzające nadmiar wód z okolicznych pól uprawnych będących Ściegnicy i Kwaczej. W sąsiedztwie okolicznych większych miejscowości zlokalizowane są maszty nadawczo-odbiorcze telefonii komórkowej. 15 7.3. Środowisko biotyczne. Flora. Flora badanego obszaru składa się głównie z gatunków pospolitych związanych z uprawami rolnymi oraz zadrzewieniami śródpolnymi. Cały obszaru inwestycji położony jest na terenach rolniczych z uprawami zbóż, głównie ozimin. W części północno-zachodniej obszaru znajduje się kompleks leśny o pow. ok. 160 ha. Rozległy kompleks leśny znajduje się przy południowej granicy obszaru opracowania. Na poszczególnych obszarach elementarnych licznie występują pojedyncze skupiska lub szpalery drzew (głównie brzoza, topole, wierzby, olchy itd.) oraz zakrzewienia, rosnące wzdłuż rowów melioracyjnego, cieków oraz śródpolnych oczek wodnych. Wzdłuż dróg gminnych i polnych znajdują się ciągłe lub poprzerywane ciągi drzew, przeważają wśród nich: klony, topole, kasztanowce, dęby itd. Na obszarach opracowania można wyróżnić zbiorowiska roślinne: - pola uprawne, - wilgotne łąki, - oczka śródpolne, - skupiska krzewów i drzew wzdłuż dróg, - kompleksy leśne. Przeważająca część obszaru opracowania położona jest na gruntach rolnych, obsiewanych różnymi gatunkami traw paszowych, zbóż oraz rzepakiem. Uprawą towarzyszą gatunki charakterystyczne dla monokultur uprawowych, kosmopolityczne i nie objęte ochroną prawną. Zbiorowiska wilgotnych łąk zajmują niewielkie obszary w obniżeniach gruntu, zlokalizowane głównie w dolinach cieków. Występują tu m.in. pospolite rośliny: bodziszek łąkowy (Geranium pratense), pasternak zwyczajny (Pastinaca sativa), barszcz zwyczajny (Heracleum sphondylium), krwawnik pospolity (Achillea millefolium), kupkówka pospolita (Dactylis glomerata), oset nastroszony Carduus acanthoides, pokrzywa zwyczajna Urtica urens, ostrożeń polny Cirsium arvense i lancetowaty C. vulgare, dziurawiec Hypericum perforatum i inne. Cieki, oczka śródpolne oraz rowy melioracyjne zarasta kosmopolityczna roślinność hydrogeniczna, m.in: trzcina (Phragmites communis), tatarak (Acorus calamus), kosaciec żółty (Iris pseudoacorus), rdestnice (Potamogeton acutifolius, P. natans), żabieniec babka wodna (Alisma plantago-aquatica), turzyca pęcherzykowata (Carex vesicaria), szuwary manny mielec (Glyceria maxima) i jadalnej (Glyceria fluitans), pałki szerokolistnej (Typha latifolia), szarota błotna (Gnaphalium ulginosum), sit skupiony (Juncus glomeratus) i inne. 16 Większość obszaru opracowania pokrywają użytki rolne: zbóż i rzepaku. Kompleksy leśne położone są w północno-zachodniej części obszaru pomiędzy Kończewem i Kuleszewem oraz przy południowej granicy w sąsiedztwie Zagórek i Zbyszewa. Tworzą je głównie gospodarcze monokultury sosnowe, lasy mieszane dębowo – sosnowe z domieszką innych drzew, głównie brzozy, świerka i olchy. Wzdłuż dróg gminnych i polnych pomiędzy miejscowościami rosną szpalery drzew i zakrzewień, tworzone głównie przez lipy, topole, olchy, klony, wierzby, dęby, kasztanowce głogi, róże i inne. Na obszarze prognozy nie wykazano siedlisk, które są przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, dla których należałoby utworzyć SOO siedlisk Natura 2000. Fauna. Istnieje niewiele informacji o faunie gminy Kobylnica. Pewne dane o faunie tego obszaru znajdują się w opracowaniach wykonanych na potrzeby istniejących lub projektowanych farm wiatrowych. Jednak dotyczą one terenów sąsiadujących z obszarem prognozy. Poniżej w tym rozdziale znajdują się informacje o faunie obszaru opracowania, zebrane z materiałów archiwalnych i własnych obserwacji terenowych autorów. Dane pochodzą przede wszystkim z trwającego monitoringu przedinwestycyjnego na potrzeby projektowanej na tym terenie farmy wiatrowej. Obszar opracowania jest wykorzystywany zarówno przez bezkręgowce jak i kręgowce. Analiza dotyczyła głównie gatunków objętych ochroną prawną, będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty lub umieszczonych w Polskiej czerwonej księdze zwierząt i czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Bezkręgowce. Fauna bezkręgowa obszaru opracowania jest charakterystyczna dla monokultur rolniczych i siedlisk łąkowych, z domieszką taksonów preferujących tereny ruderalne, podmokłe oraz kompleksy leśne. Przeważają gatunki pospolite, eurytopowe i kosmopolityczne. Dominują przedstawiciele grup: pająków, pluskwiaków równoskrzydłych i różnoskrzydłych, motyli, chrząszczy, błonkówek oraz muchówek. Na terenach wilgotnych oraz zbiornikach wodnych liczną grupę stanowią mięczaki. 17 Tabela 1. Spis cennych gatunków bezkręgowców na obszarze opracowania. L.p. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Nazwa polska Biegacz złocisty Biegacz wręgaty Biegacz granulowany Biegacz ogrodowy Biegacz gajowy Biegacz fioletowy Trzmiel ziemny Trzmiel gajowy Trzmiel leśny Trzmiel kamiennik Trzmiel ogrodowy Ślimak winniczek Mrówka rudnica Nazwa łacińska Ochrona Carabus auratus Carabus cancellatus Carabus granulatus Carabus hortensis Carabus nemoralis Carabus violaceus Bombus terrestris Bombus lucorum Bombus pratorum Bombus lapidarius Bombus hortorum Helix pomatia Formica rufa Dyrektywa Siedliskowa1 PCKZ PCLZ OG OG OG OG OG OG czOG OG OG czOG OG czOG czOG Oznaczenia tabeli: OG – ścisła ochrona gatunkowa; czOG – częściowa ochrona gatunkowa; PCKZ (Polska czerwona księga zwierząt); PCLZ (Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce); 1 – Załącznik II. Wykazane powyżej gatunki występują głównie na podmokłych łąkach, skupiskach zadrzewień i zakrzewień oraz kompleksach leśnych. Na całym obszarze obserwowano biegacza złocistego, biegacza granulowanego, trzmiela ziemnego i trzmiela kamiennika, w tym na terenach pól. Pozostałe gatunki notowano na części obszaru w preferowanych przez nie siedliskach. Biegacza gajowego i fioletowego obserwowano w skupiskach zadrzewień oraz kompleksach leśnych. Biegacza ogrodowego i wręgatego notowano głównie na terenach łąk i w pobliżu zabudowań. Trzmiela gajowego, leśnego i ogrodowego obserwowano w pobliżu oczek wodnych, zadrzewień śródpolnych i kompleksów leśnych. Natomiast ślimak winniczek występował głównie na terenach wilgotnych, wzdłuż cieków, na skraju zakrzewień i zadrzewień śródpolnych. Trzy gatunki objęte są częściową ochroną prawną, pozostałe ścisłą ochroną prawną. Wykazane gatunki mimo objęcia ochroną należą do organizmów pospolitych i kosmopolitycznych. Zaliczane są do gatunków nie zagrożonych wyginięciem. Płazy. Ta grupa kręgowców reprezentowana jest na obszarze prognozy przez, co najmniej pięć gatunków, związanych przede wszystkim z oczkami śródpolnymi i ciekami, występującymi na obszarze opracowania. W trakcie dalszych badań, liczba gatunków może się zwiększyć. 18 Tabela 2. Spis stwierdzonych gatunków płazów na obszarze opracowania. Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Ochrona Dyrektywa Siedliskowa1 1 Ropucha szara Bufo bufo OG 2 Żaba jeziorkowa Pelophylax lessonae OG 3 Żaba moczarowa Rana arvalis OG 4 Żaba trawna Rana temporaria OG 5 Żaba wodna Pelophylax esculentus OG Oznaczenia jak w tabeli 1. Nie stwierdzono wyraźnych tras migracji płazów. Wykazane gatunki pomimo objęcia ochroną prawną, należą do taksonów pospolitych na terenie gminy, Pomorza oraz kraju. Wszystkie są kosmopolityczne i zaliczane do gatunków nie zagrożonych wyginięciem. Gady. W ramach wykonanego monitoringu przedinwestycyjnego na obszarze opracowania wykazano tylko trzy gatunki gadów: jaszczurkę zwinkę, jaszczurkę żyworodną i zaskrońca pospolitego. Występowały na całym obszarze opracowania, jednak preferowały nieużytki oraz bliskość zbiorników wodnych. Jaszczurki obserwowano wzdłuż szpalerów zakrzewień i zadrzewień polnych, na nieużytkach oraz na łąkach. Natomiast zaskrońca w pobliżu zakrzewień śródpolnych, terenów podmokłych i w kompleksach leśnych. Tabela 3. Spis stwierdzonych gatunków gadów na obszarze opracowania. L.p. Nazwa polska Nazwa łacińska Lacerta agilis Status ochronny 1 Jaszczurka zwinka 2 Jaszczurka żyworodna Lacerta vivipara OG 3 Zaskroniec zwyczajny Natrix natrix OG Dyrektywa Siedliskowa1 PCKZ PCLZ OG Oznaczenia tabeli: OG – ścisła ochrona gatunkowa; PCKZ (Polska czerwona księga zwierząt); PCLZ (Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce). Wszystkie wykazane gatunki mimo objęcia ochroną prawną, należą do pospolitych i kosmopolitycznych. Notowane są na całym terenie gminy, Pomorza i kraju. Zaliczane są do gatunków nie zagrożonych wyginięciem. 19 Awifauna. Na obszarze prognozy stwierdzono dotąd 64 gatunki ptaków. Skład jakościowy był mieszanką gatunków lokalnych i gatunków migrujących. Przeważały jednak ptaki osiadłe oraz migrujące lokalnie. Obserwowano również zastępowanie lokalnych gatunków odlatujących na zimę, przez osobniki przylatujące ze wschodu. Część gatunków mimo przebywania na terenach sąsiadujących zalatywała na obszar opracowania w celu żerowania lub w trakcie przemieszczeń lokalnych. Poniżej, przedstawiono wykaz gatunków ptaków stwierdzonych dotąd na obszarze prognozy w trakcie prowadzonych badań. Tabela 4. Wykaz stwierdzonych gatunków ptaków na obszarze monitoringu. Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 Nazwa polska łabędź niemy łabędź krzykliwy gęś zbożowa gęś białoczelna gęgawa cyraneczka krzyżówka kuropatwa bażant kormoran czapla siwa kania ruda błotniak stawowy jastrząb myszołów zwyczajny pustułka kobuz żuraw sieweczka rzeczna siewka złota siewnica czajka śmieszka mewa pospolita mewa srebrzysta grzywacz sierpówka kukułka dzięcioł duży skowronek dymówka pliszka żółta rudzik Nazwa łacińska Cygnus olor Cygnus cygnus Anser fabalis Anser albifrons Anser anser Anas crecca Anas platyrhynchos Perdix perdix Phasianus colchicus Phalacrocorax carbo Ardea cinerea Milvus milvus Circus aeruginosus Accipiter gentilis Buteo buteo Falco tinnunculus Falco subbuteo Grus grus Charadrius dubis Pluvialis apricaria Pluvialis squatarola Vanellus vanellus Larus ridibundus Larus canus Larus argentatus Columba palumbus Streptopelia decaocto Cuculus canorus Dendrocopos major Alauda arvensis Hirundo rustica Motacilla flava Erithacus rubecula Ochrona OG OG Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł czOG czOG OG OG OG OG OG OG OG OG OG OG OG OG OG czOG Ł OG OG OG OG OG OG OG Dyrektywa Ptasia* PCKZ PCLZ + + + NT NT EXP EX + + 20 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 pleszka kos kwiczoł paszkot piegża kapturka mysikrólik bogatka modra kowalik pełzacz leśny pełzacz ogrodowy srokosz sójka sroka kawka gawron wrona siwa kruk szpak wróbel mazurek zięba dzwoniec szczygieł czyż makolągwa gil grubodziób Phoenicurus phoenicurus Turdus merula Turdus pilaris Turdus viscivorus Sylvia curruca Sylvia atricapilla Regulus regulus Parus major Cyanistes caeruleus Sitta europaea Certhia familiaris Certhia brachydactyla Lanius excubitor Garrulus glandarius Pica pica Corvus monedula Corvus frugilegus Corvus cornix Corvus corax Sturnus vulgaris Passer domesticus Passer montanus Fringilla coelebs Carduelis chloris Carduelis carduelis Carduelis spinus Carduelis cannabina Pyrrhula pyrrhula Coccothraustes coccothraustes Emberiza citrinella Emberiza calandra OG OG OG OG OG OG OG OG OG OG OG OG OG OG czOG OG czOG czOG czOG OG OG OG OG OG OG OG OG OG OG 63 trznadel OG 64 potrzeszcz OG Oznaczenia tabeli: „+” – obecność na liście gatunków prawnie chronionych lub załączniku 1 Dyrektywy Ptasiej; „OG” – gatunki objęte ochroną prawną; „czOG” gatunki objęte częściową ochroną prawną; „Ł” – Gatunek łowny; 1 – załącznik I Dyrektywy Ptasiej; „PCKZ” – Polska czerwona księga zwierząt; „PCLZ” – Polska czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych wyginięciem; „EXP” – wymarłe, „EX” – zagrożone wymarciem, NT – niezagrożone lub słabo zagrożone. Wykazano 64 gatunki, z czego 49 było objętych ścisłą ochroną prawną, siedem objętych ochroną częściową, osiem łownych nie objętych ochroną. Pięć gatunków było przedmiotem zainteresowania Wspólnoty (umieszczone w załączniku I DP). Mimo dużej liczby gatunków prawnie chronionych, awifauna charakteryzuje się przewagą gatunków pospolitych na obszarze opracowania, gminy i województwa pomorskiego. Część z nich związana jest z zabudowaniami ludzkimi. Większość należy do taksonów kosmopolitycznych. 21 Zebrane dotąd dane wskazują, że teren monitoringu nie jest istotny dla ptaków, zwłaszcza dla migrantów długodystansowych, które pojawiały się w niewielkich stadach. Większość z nich przelatywała przy południowej granicy obszaru monitoringu wzdłuż doliny Kwaczej i w sąsiedztwie kompleksu leśnego z Bystrzenicą, rzadziej nad obszarem monitoringu. Jednak biorąc pod uwagę liczebności poszczególnych gatunków, należy zauważyć, że były niewielkie w porównaniu do wybrzeża Bałtyku, jeziora Miedwie, jeziora Dąbie, doliny Słupi czy doliny Odry. Na podstawie zebranych danych, można stwierdzić, że w analizowanym okresie obszar prognozy, nie stanowił istotnego miejsca przebywania ptaków zwłaszcza migrantów długodystansowych ani szponiastych. Nie stwierdzono na jego terenie miejsc koncentracji dużych (> 1000 osobn.) stad gatunków kluczowych i migrantów długodystansowych. Natężenie i charakterystyka przelotów ptaków. W okresie dotychczasowych badań, natężenie przelotów, w tym migracyjnych, nad obszarem prognozy było niewielkie. Związane to było z duża powierzchnią monokultur rolniczych oraz oddaleniem dolin cieków i wybrzeża Bałtyku. W okresie migracji jesiennej, zanotowano jedynie 21 przelotów zakwalifikowanych do migracyjnych. Kierunek przelotów migracyjnych pokrywał się z ogólnymi tendencjami podawanymi w literaturze. Dominował kierunek zachodni i południowo-zachodni. W ujęciu wertykalnym, przestrzeń wykorzystywana była w różnym stopniu. Pułap przelotów poszczególnych gatunków ptaków był zmienny i zależny głównie od gatunku oraz warunków atmosferycznych. Zakres wysokości przelotów przez poszczególne taksony ptaków przedstawia poniższy rysunek 4. Zebrane dane pokazują, że poszczególne taksony przemieszczały się zazwyczaj od 0 m (przysiadanie lub „bieganie”) do ok. 200 m, z czego zdecydowana większość latała do pułapu ok. 60 m. 22 projektowana strefa oddziaływania łopat wirników Rysunek 4. Gradient przelotów wertykalnych w okresie migracji jesiennych. W okresie zimowym przeloty były rzadkie lub ustawały całkowicie w okresie niekorzystnych warunków atmosferycznych. W układzie horyzontalnym, ptaki przemieszczały się głównie wokół, rzadziej nad obszarem opracowania. Taki układ zależny był od rozmieszczenia naturalnych struktur liniowych – szpalery zadrzewień przydrożnych, cieków oraz kompleksów leśnych położonych w sąsiedztwie. Główna trasa przelotów, w tym migracyjnych, przebiegała wzdłuż południowej granicy, nad doliną Kwaczej i Bystrzenica oraz w północnej części w sąsiedztwie kompleksu leśnego na północ od Kuleszewa. Należy dodać, że nad obszarem opracowania przelatywali głównie migranci długodystansowi, szponiaste oraz część ptaków osiadłych. Zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne, strefy ekotonowe lasów i sąsiedztwo zabudowań wykorzystywały głównie ptaki wróblowe. Natomiast tereny otwarte wykorzystywane były przez: łabędzie, gęsi, żurawie, siewki i czajki, dla których rozległe pozbawione roślinności tereny dają możliwość wczesnego dostrzeżenia zagrożenia. Zebrane dane pozwalają na stwierdzenie, że obszar opracowania nie stanowi istotnego miejsca koncentracji ptaków. 23 Rysunek 5. Ważniejsze trasy przelotów (także migracyjnych) nad obszarem prognozy. Zebrane dane pozwalają na prognozę, że na dzień dzisiejszy projektowana farma wiatrowa nie powinna w istotny negatywny sposób oddziaływać na awifaunę, w tym gatunki kluczowe. Charakterystyka gatunków kluczowych. Na obszarze prognozy wykazano dotąd siedem gatunków kluczowych, cennych dla przyrody, będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty: łabędź biały, bocian biały, kania ruda, błotniak stawowy, żuraw, siewka złota i dzierzba gąsiorek. Poniżej przedstawiono ich krótką charakterystykę. 24 Łabędź krzykliwy – notowany sporadycznie pomiędzy miejscowościami Kuleszewo i Ciechomice oraz na zachód od osady Giełdoń. Obserwowany głównie w trakcie przelotów, +lub w trakcie Spoczynku, nie żerował. Jego przeloty odbywały się głównie w kierunku doliny Kwaczej i Ściegnicy, zazwyczaj na niskich pułapach do ok. 40-50 m. W literaturze krajowej brak doniesień o kolizjach tego łabędzia z elektrowniami wiatrowymi. Prognozuje się brak zagrożenia dla tego gatunku ze strony projektowanej farmy wiatrowej. Bocian biały – notowany sporadycznie w sąsiedztwie wsi Kleszewo i Ciechomice. Obserwowany głównie w trakcie przelotów, rzadko żerował. Jego przeloty odbywały się głównie w kierunku doliny Kwaczej i Ściegnicy. Prawdopodobnie lęgowy w niektórych okolicznych miejscowościach – rejestrowano gniazda. W literaturze krajowej brak doniesień o kolizjach tego bociana z elektrowniami wiatrowymi. Prognozuję brak zagrożenia dla tego gatunku ze strony projektowanej farmy wiatrowej. Kania ruda – notowana sporadycznie, zazwyczaj pojawiała się pojedynczo. Obserwowana w trakcie przelotów i żerowania. Nie stwierdzono jej lęgów w promieniu 2 km. Loty odbywały się przy południowej granicy obszaru monitoringu nad kompleksem leśnym doliny Kwaczej. W literaturze krajowej brak doniesień o kolizjach tego drapieżnika z elektrowniami wiatrowymi. Prognozuję brak zagrożenia dla tego gatunku ze strony projektowanej farmy wiatrowej. Błotniak stawowy – obserwowany był sporadycznie, przemieszczał się zazwyczaj pojedynczo lub parami. Obserwowano jego żerowanie oraz przeloty nad terenem monitoringu, głównie nad polami. W literaturze krajowej brak doniesień o kolizjach tego błotniaka z elektrowniami wiatrowymi. Prognozuję brak zagrożenia dla tego gatunku ze strony projektowanej farmy wiatrowej. Żuraw – rzadko obserwowany, głównie w parach na obszarze prognozy. Notowany głównie w północnej części obszaru opracowania. Obserwowano również przeloty migracyjne małych stad, najliczniejsze liczyło sześć osobników. W literaturze krajowej brak doniesień o kolizjach żurawi z elektrowniami wiatrowymi. Prognozuję brak zagrożenia dla tego gatunku ze strony projektowanej farmy wiatrowej. 25 Siewka złota – notowany sporadycznie, na obszarze pól głównie w północnej części obszaru. Zarejestrowano trzy stada. Obserwowany w trakcie przelotów i spoczynku. W literaturze krajowej brak doniesień o kolizjach tej siewki z elektrowniami wiatrowymi. Prognozuję brak zagrożenia dla tego gatunku ze strony projektowanej farmy wiatrowej. Gąsiorek – notowany sporadycznie, w sąsiedztwie zadrzewień przydrożnych i zadrzewień śródpolnych. Obserwowany w trakcie przelotów, prawdopodobnie lęgowy na obszarze monitoringu. Przemieszczał się nisko do ok. 15 m n.p.t. W literaturze krajowej brak doniesień o kolizjach tej dzierzby z elektrowniami wiatrowymi. Prognozuję brak zagrożenia dla tego gatunku ze strony projektowanej farmy wiatrowej. Ssaki. Ta grupa kręgowców reprezentowana jest na obszarze opracowania i terenach przyległych przez, co najmniej 17 gatunków, w tym sześć gatunków nietoperzy. Większość ssaków związana jest z zakrzewieniami i zadrzewieniami śródpolnymi, żerującymi także na polach oraz łąkach obszaru opracowania. Niektóre gatunki obserwowano w pobliżu siedzib ludzkich. Chiropterofauna (nietoperze). W trakcie prowadzonego monitoringu skupiono się również na nietoperzach, ssakach na które mogą wywierać wpływ pracujące elektrownie wiatrowe. Oddziaływanie negatywne w odniesieniu do tych zwierząt skupia się na możliwości kolizji latających nietoperzy z łopatami wirników oraz wystąpieniem barotraumy w wyniku zmian ciśnienia przy przelocie pomiędzy łopatami. W trakcie prowadzonych prac wykazano dotąd 6 gatunków nietoperzy. Wszystkie objęte są ochroną prawną. Żaden z nich nie jest przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, nie jest umieszczony w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Tabela 5. Stwierdzone gatunki nietoperzy na obszarze monitoringu. Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska CLZ IUCN 1 Nocek rudy Myotis daubentonii LR:lc 2 Mroczek późny Eptesicus serotinus LR:lc 3 Karlik malutki Pipistrellus pipistrellus LR:lc 4 Karlik drobny Pipistrellus pygmaeus 26 5 Karlik większy Pipistrellus nathusii LR:lc 6 Borowiec wielki Nyctalus noctula LR:lc CLZ –czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych; IUCN – między narodowa unia ochrony przyrody; LR:lc – niższego ryzyka, najmniejszej troski. Nietoperze przemieszczały się głównie wzdłuż szpalerów zadrzewień i zakrzewień, wzdłuż cieków i oczek wodnych oraz wokół zabudowań ludzkich. Wysokość przelotów była zazwyczaj niska od 2 m do 10 - 15 m, co jest znacznie poniżej hipotetycznej dolnej granicy łopaty wirnika elektrowni. Część osobników przemieszczała się wyżej, np. borowiec. Literatura podaje, że notowany był nawet na pułapie 100 m. Jednak na obszarze monitoringu, nie obserwowano lotów nietoperzy powyżej ok. 40 m. Opierając się na zebranych dotąd danych, można prognozować, że projektowana inwestycja nie powinna w istotny negatywny sposób oddziaływać na chiropterofaunę obszaru monitoringu. Pozostałe ssaki. Oprócz nietoperzy, obserwowano inne gatunki objęte ścisłą i częściową ochroną prawną, łowne oraz niechronione. Lisy, dziki i sarny to najczęściej występujące na polach duże ssaki. Przemieszczają się po nich, odpoczywają lub żerują. Lisy obserwowano na całym terenie opracowania, podchodziły również pod zabudowania ludzkie. Dziki zazwyczaj trzymają się bliżej kompleksów leśnych i nieużytków, natomiast sarny wędrują po całym terenie. Tabela 6. Spis stwierdzonych ssaków na obszarze opracowania. Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska 1 Jeż Erinaceus europaeus 2 Kret Talpa europea 3 Zając szarak Lepus auropaeus 4 Ryjówka aksamitna Sorek araneus 5 Mysz domowa Mus musculus 6 Mysz polna Apodemus agrarius 7 Mysz leśna Apodemus flavicollis 9 Lis Vulpes vulpes Ochrona Dyrektywa prawna Siedliskowa OG czOG ł OG ł 27 10 Dzik Sus scrofa ł 11 Sarna Capreolus capreolus ł 12 Jeleń Cervus elaphus ł Oznaczenia tabeli: OG – ochrona ścisła; czOG - ochrona częściowa, ł - gatunek łowny. Ssaki reprezentowane były przez gatunki pospolite, kosmopolityczne, eurytopowe. Występują pospolicie w całej Polsce oraz Pomorzu. Preferują siedliska leśne, zadrzewione często żerując na użytkach rolnych. Wykazane ssaki pojawiały się stale lub okresowo na obszarach opracowania głównie w celu żerowania lub wędrówek lokalnych. Najczęściej obserwowaną sarnę, notowano na całym obszarze opracowania, głównie na terenie pól i w sąsiedztwie kompleksów leśnych. Sarna wędrowała w małych stadach od 4 do 12 osobników. Waloryzacja faunistyczna. Większość obszaru opracowania charakteryzuje się niskimi i przeciętnymi walorami faunistycznymi ponieważ zajmują go monokultury agrocenoz. Fauna składa się z gatunków szeroko rozpowszechnionych, związanych głównie z terenami podmokłych łąk, zadrzewieniami śródpolnymi, lasami oraz uprawami rolnymi. Terenami o większych walorach faunistycznych są doliny cieków: Ściegnicy i Kwaczej, oczka śródpolne oraz kompleksy leśne. Stanowią siedlisko bytowania organizmów wodnych, wodno-błotnych i lądowych. Ich otoczenie, na które składają się wysokie trawy, zakrzewienia i zadrzewienia są miejscem bytowania lub żerowania różnych gatunków zwierząt. W sąsiedztwie obszaru opracowania położone są dwie ostoje sieci Natura 2000: ostoja ptasia „Dolina Słupi” PLB220002 i ostoja siedliskowa „Dolina Wieprzy i Studnicy” PLH220038 (ryc. 3). 8. Ochrona przyrody i krajobrazu. 8.1. Walory przyrodnicze i ich ochrona prawna. Istniejące formy ochrony przyrody na obszarze prognozy. Niewielki wschodni fragment obszaru opracowania zachodzi na teren otuliny parku krajobrazowego „Dolina Słupi” (ryc. 2). Wchodzi on w skład krajowego systemu obszarów chronionych (KSOCH), objętych ochroną prawną w myśl ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880). 28 Istniejące formy ochrony przyrody w sąsiedztwie obszaru opracowania. W różnej odległości od terenu opracowania (do 10 km), położone są obiekty objęte różną formą ochrony prawnej: dwie ostoje ekologicznej sieci Natura 2000 i park krajobrazowy „Dolina Słupi” (ryc. 2, 3). Obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 „Dolina Słupi” PLB220002. Obszar obejmuje dorzecze środkowego odcinka rzeki Słupi oraz jej dopływów: Bytowej, Jutrzenki i Skotawy. Charakteryzuje się on urozmaiconym krajobrazem polodowcowym z typowymi formami: jeziorami rynnowymi i wytopiskowymi, równinami sandrowymi oraz wzgórzami moren czołowych. Wśród licznych jezior część stanowi oligotroficzne jeziora lobeliowe. Największymi jeziorami są: Jasień, Skotowskie i Głębokie. Lasy, w wieku 40-100 lat, to głównie lasy iglaste z sosną oraz mieszane i liściaste lasy z bukiem i dębem. W dolinach strumieni występują łęgi olszowo-jesionowe. Krajobraz ostoi jest zróżnicowany, z licznie występującymi wąwozami i wzgórzami, osiągającymi wysokość do 160 m n.p.m. Występują co najmniej 22 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 6 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C3 i C6) następujących gatunków ptaków: kania ruda (PCK), lelek, rybołów (PCK), brodziec piskliwy, gągoł, nurogęś; w stosunkowo wysokim zagęszczeniu (C7) występują w znaczących ilościach: bocian biały, bocian czarny, żuraw, samotnik, lerka i gąsiorek. Wiele cennych, dobrze zachowanych typów siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej tworzących mozaikę. Szczególnie cenne są różnego typu torfowiska i lasy łęgowe. Obszar występowania 6 gatunków zwierząt z Załącznika II, w tym wydry. Położony ok. 2,2 km na wschód od obszaru prognozy (ryc. 3). Specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 „Dolina Wieprzy i Studnicy” PLH220038. Obszar obejmuje część dolin rzek Wieprzy i Studnicy, od źródeł koło Wałdowa i Miastka, aż po miejscowość Staniewice koło Sławna, wraz z dużymi fragmentami zlewni tych rzek, w tym terenami źródliskowymi. Rzeki te mają naturalny charakter, w niewielkim tylko stopniu zostały przekształcone przez człowieka. Wzniesienia morenowe w otoczeniu dolin dochodzą do ponad 200 m n.p.m. Przełomowe odcinki tych rzek mają podgórski charakter. Szczególnie głęboko wcięta jest rynna rzeki Wieprzy (od źródeł do Bożanki). W zlewni Wieprzy zachowały się duże połacie mokradeł, oraz torfowiska wysokie i bory bagienne (teren rezerwatu Torfowisko Potoczek). W dolinach rzek występują starorzecza, mezotroficzne i dystroficzne jeziora, niektóre otoczone torfowiskami mechowiskowymi i podmokłymi oraz 29 świeżymi łąkami. Występuje tu także jezioro lobeliowe (j. Byczyńskie). Na terenach bezodpływowych, liczne są małe mszary i oczka dystroficzne. Cały obszar charakteryzuje się dużą lesistością. Strome zbocza (Pradolina Pomorska) i liczne wąwozy są porośnięte grądami oraz kwaśnymi i żyznymi buczynami, a w obszarach źródliskowych występują olsy źródliskowe i podgórskie łęgi. zachowania jezior lobeliowych i dystroficznych zbiorników wodnych. Ponadto do walorów przyrodniczych należy: podgórski charakter rzek przymorskich, jedna z większych koncentracji źródlisk na Pomorzu, kompleksy leśne w Pradolinie Pomorskiej oraz lasy łęgowe o podgórskim charakterze. Są to również bardzo ważne siedliska dla fauny: wydry Lutra lutra, ryb (w tym łososiowatych), kumaka nizinnego Bombina bombina i traszki grzebieniastej Triturus cristatus. Występuje tu największa znana populacja słodkowodnego krasnorostu Hildenbrandtia rivularis na Pomorzu oraz wiele roślin rzadkich i zagrożonych z Polskiej Czerwonej Księgi Roślin. Cenne biotopy ptaków drapieżnych oraz związanych z obszarami wodno-błotnymi. Położony ok. 2,2 km na południowy-zachód od obszaru prognozy (ryc. 3). Park krajobrazowy „Dolina Słupi”. Powołany uchwałą WRN w Słupsku Nr X/42/81 z dnia 8 grudnia 1981 r. Został utworzony w 1981 roku i jest jednym z najstarszych parków krajobrazowych w Polsce. Jego powierzchnia wynosi 37 040 ha i wraz ze swoją otuliną - 83 170 ha, obejmuje obszar środkowego biegu rzeki Słupi i jej zlewni od miejscowości Soszyca do drogi Krępa-Łosino. Park Krajobrazowy "Dolina Słupi" jest parkiem typu dolinnego, a jego teren został ukształtowany w okresie topnienia północnoatlantyckiego lądolodu, co przyczyniło się do bogactwa form krajobrazu i znacznego zróżnicowania wysokościowego terenu. Charakterystyczną cecha Parku jest jego lesistość, aż 72% powierzchni zajmują lasy. Najczęściej spotykanymi tu zbiorowiskami leśnymi są bory sosnowe świeże i mieszane, znacznie rzadziej bory bagienne. Lasy liściaste Parku reprezentowane są przez kilka typów zbiorowisk, z których największe powierzchnie zajmują buczyny niżowe: kwaśna i żyzna, dolinom rzecznym towarzyszą grądy gwiazdnicowe, łęgi wierzbowo topolowe i zarośla łozowe. Do bardzo interesujących formacji roślinnych należą torfowiska, a wśród nich szczególnie cenne fragmenty nawiązujące do torfowisk wysokich. Ważnym elementem krajobrazu są jeziora o różnej wielkości, kształcie i pochodzeniu, na czele z największym jeziorem Parku - Jeziorem Jasień (590 ha). Do najcenniejszych przyrodniczo należą jeziora lobeliowe z ich reliktową roślinnością. Flora roślin naczyniowych Parku liczy 748 gatunków, z czego wiele z nich to gatunki chronione, zagrożone i ginące. Obszar Parku z jeziorami, licznymi strumieniami i rzekami stanowi 30 dogodne środowisko życia dla wielu gatunków ryb, w tym cennych ryb wędrownych: łososia i troci. Wśród podmokłych terenów znakomite warunki rozwoju znalazło 10 gatunków płazów. Na terenie Parku spotkać można również 4 gatunki gadów. Bogato przedstawia się ornitofauna. Na szczególną uwagę zasługuje gniazdowanie gągoła, błotniaka zbożowego, kani rdzawej, bielika, orlika krzykliwego i puchacza - ptaków zagrożonych i wpisanych do "Polskiej czerwonej księgi zwierząt". Ze względu na różnorodność i bogactwo awifauny cały obszar Parku został uznany za jedną z 118 ostoi ptaków w Polsce. W 2004 cały obszar Parku włączony został do sieci Natura 2000 jako obszar specjalnej ochrony ptaków jako "Dolina Słupi" - PLB 220002. Na obszarze Parku stwierdzono również 41 gatunków ssaków. Dla ochrony najcenniejszych fragmentów naturalnej przyrody, na terenie Parku utworzono 4 rezerwaty przyrody i ustanowiono 57 pomników przyrody (materiały PKDS, 2012). Położony ok. 2,5 km na wschód od obszaru prognozy (ryc. 2). Osobną grupę stanowią opisywane wcześniej cieki i śródpolne oczka wodne, które nie objęte są żadną formą ochrony. Stanowią jednak jeden z najważniejszych komponentów przyrody na obszarze opracowania. Stanowią zazwyczaj refugia, centra bioróżnorodności. Często nie charakteryzują się zbyt duża liczbą gatunków objętych ochroną, jednak tworzą wyspy ekologiczne w monotypowym krajobrazie rolniczym. Z tego względu od dawna podnoszone są głosy w środowisku przyrodników, aby te często jedyne, pozostałości naturalnych ekosystemów chronić poprzez objęcie ich ochroną w formie użytków ekologicznych. Te formy ochrony są najłatwiejsze do wprowadzenia, ponieważ mogą być uchwalane przez gminy. 8.2. Walory krajobrazowe i ich ochrona prawna. Krajobraz kulturowy kształtował się w wyniku napływu ludności w czasach historycznych i jej działalności. Stanowią go głownie elementy zabudowy historycznej, pozostałości rozwoju przemysłowego a także najstarsze ślady bytności ludzkiej. Na obszarze opracowania, część obiektów wpisana jest do rejestru zabytków a cześć zakwalifikowana do wpisu do rejestru zabytków. Parki w ewidencji konserwatorskiej: Kuleszewo – park krajobrazowy z XIX w., Wrząca – park krajobrazowy z drugiej połowy XIX w., Zagórki - park krajobrazowy z drugiej połowy XIX w., Zbyszewo - park krajobrazowy z drugiej połowy XIX w. 31 Cmentarze w rejestrze zabytków i ewidencji konserwatorskiej: Kuleszewo - przykościelny, ewangelicki z końca XIX w. Stanowi granice wpisu do rejestru zabytków kościoła. Nr ewidencyjny A-69. Kuleszewo - nieczynny, ewangelicki z końca XIX w. (najstarszy zachowany nagrobek z 1934 r.). Czytelne granice założenia, stan nagrobków zły (czytelność częściowa). Starodrzew w części wycięty. Słonowice - przykościelny, ewangelicki. Brak nagrobków. Starodrzew (lipy, kasztanowce, jesiony, klony, graby, świerk) zachowany w ok. 50%. Słonowice - ewangelicki, obecnie czynny cmentarz katolicki. Brak przedwojennych nagrobków, brak starodrzewu. Słonowice - nieczynny, ewangelicki z drugiej połowy XIX w. Czytelne granice założenia, brak nagrobków. Drzewostan (kasztanowce, dęby), zachowany w ok. 70%. Wrząca - nieczynny, ewangelicki z drugiej połowy XIX w. Czytelne granice założenia, zachowane nieliczne fragmenty nagrobków. Dobrze zachowany starodrzew (dęby, świerki). Zagórki - nieczynny, ewangelicki z końca XIX w. Czytelny układ, szczątkowe nagrobki (grobowiec rodziny von Bonn – właścicieli folwarku od XVIII w. Starodrzew w części wycięty, liczne samosiejki drzew i krzewów. Zagórki - nieczynny, ewangelicki z początku XX w. Granice nieczytelne (teren ogrodzony siatka, założona szkółka leśna). Najstarszy nagrobek 1941 r.). Zagórki - nieczynny, ewangelicki z drugiej połowy XIX w. Słabo czytelne granice założenia, zachowane pojedyncze fragmenty nagrobków. Na obszarze opracowania zlokalizowane są również archeologiczne dziedzictwa kulturowe w postaci stanowisk archeologicznych. W granicach prognozy znajdują się: - dwie strefy pełnej ochrony archeologiczno – konserwatorskiej W.I. Obejmują stanowiska archeologiczne o własnej formie krajobrazowej o znaczących regionalnych i ponadregionalnych wartościach kulturowych nie objęte wpisem do rejestru zabytków. Dopuszcza się w szczególnych wypadkach prowadzenie działalności inwestycyjnej tylko za zezwoleniem i w zakresie określonym przez wojewódzkiego konserwatora zabytków, - 11 stref częściowej ochrony archeologiczno – konserwatorskiej W.II. Obejmują stanowiska archeologiczne nie objęte ochroną prawną a posiadające istotne wartości dla dziedzictwa kulturowego gminy i budujące jej lokalną tożsamość. Celem ochrony jest wszechstronne udokumentowanie reliktów pradziejowej i średniowiecznej przestrzeni osadniczej poprzez prowadzenie archeologicznych badań ratowniczych wyprzedzających proces zainwestowania terenu, po zakończeniu których teren może być trwale zainwestowany, 32 - 13 stref ograniczonej ochrony archeologiczno – konserwatorskiej W.III. obejmuje stanowiska o mniejszej lub nierozpoznanej wartości kulturowej. Celem ochrony jest wszechstronne udokumentowanie reliktów pradziejowej i średniowiecznej przestrzeni osadniczej poprzez prowadzenie archeologicznych badań interwencyjnych w formie nadzoru archeologicznego realizowanego w trakcie procesu inwestycyjnego. Po rozpoznaniu wartości kulturowych stanowiska w trakcie archeologicznych badań interwencyjnych, w szczególnych przypadkach, może być niezbędne przeprowadzenie archeologicznych badań ratowniczych po zakończeniu których teren będzie mógł być trwale zainwestowany. 9. Ocena odporności środowiska na degradację. W środowisku zazwyczaj funkcjonuje stan względnej równowagi, który powoduje przy jego okresowych wahaniach powrót do stanu wyjściowego i neutralizację niekorzystnych czynników i zmian. Określany jest potencjałem samoregulacyjno – odpornościowym. Zależy on od wielu powiązanych wzajemnie czynników. Czynnikiem najczęściej zubożającym równowagę jest działalność człowieka. Ze względu na występowanie licznych mikrośrodowisk i rozległy obszar, można stwierdzić, że ten teren odznacza się średnią odpornością środowiska na degradację. Przy niezmienionym sposobie dotychczasowego użytkowania terenu posiada on zdolność do regeneracji. Obszar prognozy w większości położony jest na terenach użytków rolnych w obrębie gruntów ornych, co powoduje, że posiada duży potencjał samoregulacyjno – odpornościowy i jest w małym stopniu podatny na degradację. Do najbardziej narażonych na degradację obszarów w wyniku antropopresji należy zaliczyć doliny cieków Ściegnicy i Kwaczej, oczka śródpolne związane z nimi zadrzewienia i zakrzewienia oraz skupiska zadrzewień śródpolnych. Doliny cieków należą do jednych z najbardziej narażonych na zmiany struktur fizjograficznych. Zwłaszcza małe cieki o niewielkiej szerokości wijące się wśród upraw rolnych łatwo mogą ulegać niekorzystnym zmianom. Spowodowane zanieczyszczeniem globalnym (niesionym ciekiem z całego dorzecza) lub punktowym (powodowanym emisją zanieczyszczeń w konkretnym punkcie). Często rolnicy zaorują brzegi cieków w celu zwiększenia powierzchni pól. Tym samym niszczone są pasy ekotonowe i skupiska zakrzewień oraz zadrzewień wzdłuż nich. Brak strefy ekotonu może zwiększać podatność cieku na eutrofizację w wyniku zwiększonego spływu nutrientów. Oczka śródpolne są jednymi z najbardziej narażonych na degradację elementów przyrodniczych. Zazwyczaj są to płytkie o niewielkiej powierzchni zbiorniki, nierzadko o 33 charakterze astatycznym, często otoczone intensywnie gospodarowanymi użytkami rolnymi. Jednym z głównych zagrożeń jest chemizacja rolnictwa. W ostatnim 30-leciu ten czynnik miał małe znaczenie, głównie z powodu upadku PGR-ów. Obecnie w wyniku dopłat unijnych wzrasta użycie nawozów rolniczych i pestycydów. Nadmierny dopływ tych związków może doprowadzić do wzrostu eutrofizacji zbiorników oraz niekorzystnych zmian w biocenozach wodnych. Ponadto zwiększanie upraw kosztem zaorywania ekotonowej strefy trzcinowisk i turzycowisk wokół nich może prowadzić do stopniowego kurczenia się ich powierzchni i zwiększonej możliwości zanieczyszczenia. Wiele rzadkich gatunków roślin i zwierząt jest mało odporna na ich działanie. Często spotykanym zagrożeniem jest zanieczyszczanie oczek wodnych śmieciami i odpadkami wywożonymi z miejscowości i składowanych przy ich brzegu lub w wodzie. Głównym zadaniem ochronnym jest otoczenie oczek wodnych ochroną w postaci użytków ekologicznych oraz niedopuszczanie do ich zanieczyszczania i zniszczenia. Sposobem ochrony jest regulacja gospodarki ściekowej przez kanalizację miejscowości oraz uzdatnianie ścieków w oczyszczalniach ścieków z trzecim kompleksem biologicznym. Większość miejscowości w granicach obszaru zmiany Studium i w najbliższym sąsiedztwie posiada kanalizację ściekową odprowadzająca zanieczyszczenia do gminnej oczyszczalni lub do miejscowych oczyszczalni ścieków. Osobnym zagrożeniem jest penetracja strefy roślinności wokół zbiorników przez ludzi i wyrzucanie odpadów w pobliżu brzegów. Mniejsze znaczenie ma turystyka. Może prowadzić do zwiększenia zanieczyszczenia, jednak opracowanie systemu oczyszczania ścieków oraz skanalizowanie ruchu turystycznego może wydatnie zmniejszyć możliwość negatywnego wpływu na zbiorniki wodne. 10. Potencjalne zmiany środowiska przy braku realizacji ustaleń projektowanej zmiany studium. Na podstawie przeprowadzonych analiz oraz zgromadzonych dotąd danych można prognozować, że zachowanie dotychczasowego użytkowania i zagospodarowania, przy braku realizacji ustaleń zmiany studium, może mieć w przyszłości niewielki wpływ na środowisko. Przekształcenia i degradacja środowiska będą zachodzić głównie na obszarze pól uprawnych, zadrzewień śródpolnych, oczek śródpolnych oraz sąsiadujących z terenem prognozy dolin Ściegnicy i Kwaczej. Śródpolne oczka wodne stanowią jeden z najwrażliwszych elementów środowiska przyrodniczego. Są to zazwyczaj płytkie zbiorniki o niewielkiej powierzchni lustra wody. W czasie szczególnie upalnego lata mogą okresowo tracić większą część wody lub wysychać. W 34 takich środowiskach wykształcają się zazwyczaj specyficzne, rzadkie biocenozy. Często w takich zbiornikach zachowują się chronione lub rzadkie gatunki flory i fauny. Oczka śródpolne stanowią zazwyczaj, w monotypowym krajobrazie rolniczym, biocentra różnorodności gatunkowej. Stanowią przez to ośrodki migracji zwierząt na okoliczne tereny oraz rezerwuary różnorodności gatunkowej. Często poprzez lokalizację w różnych od siebie odległościach tworzą korytarze ekologiczne przydatne do migracji zwierząt. Ważnym składnikiem tych struktur ekologicznych jest pas roślinności szuwarowej oraz zakrzewień i zadrzewień wokół nich. Stanowiące miejsce rozrodu i żerowania wielu gatunków bezkręgowców i kręgowców. Małe zbiorniki wodne są szczególnie podatne na wszelkie wpływy z zewnątrz. Zagrożenie stanowią dla nich: zanieczyszczanie i eutrofizacja, wyrzucanie śmieci i odpadów w pasie roślinności nadbrzeżnej i do wody, zaorywanie, wykaszanie i wyrąbywanie roślinności nadbrzeżnej. Niemniej groźnym zjawiskiem jest wypalanie szuwarów. Innym niekorzystnym zjawiskiem jest obniżanie poziomu wody w wyniku odwadniania terenu wokół. W celu ograniczenia niekorzystnych zjawisk, zaleca się objąć niektóre ochroną w formie użytków ekologicznych oraz prowadzić racjonalną gospodarkę rolną z uwzględnieniem wymogów ekologicznych. Ponieważ zagospodarowanie turystyczne obszaru opracowania jest dotychczas niewielkie, ewentualny rozwój turystyki pieszej i rowerowej nie powinien wpłynąć znacząco na ten teren. Należy liczyć się w przyszłości ze zmniejszeniem emisji zanieczyszczeń do atmosfery w wyniku uruchomienia farm elektrowni wiatrowych projektowanych na obszarze niniejszego opracowania. Jednym z działań proekologicznych, który pozwala na zmniejszenie emisji, głównie CO2 do atmosfery, jest budowa elektrowni wiatrowych. Energia uzyskiwana z elektrowni wiatrowych, nazywana jest czystą ekologicznie formą energii. Według różnych opracowań, przyjmuje się, że 1 kWh energii elektrycznej wytworzony w trakcie eksploatacji elektrowni wiatrowej eliminuje ze środowiska 1kWh energii z elektrowni zużywającej węgiel kamienny. Tym samym eliminuje emisję zanieczyszczeń z tym procesem związanych. "W polskich warunkach efekty zmniejszenia emisji zanieczyszczeń, dla produkcji energii elektrycznej np. dla 15 000 MWh/rok o mocy zainstalowanej 10 MW, kształtują się następująco: - SO2 - 222,6 t/a, - NOx - 58.3 t/a, - CO2 - 23. 792,5 t/a" (Soliński I., Solińska M. 2001). 35 Podane wyżej dane dowodzą dużych korzyści wynikających z zastąpienia energii pochodzącej z węgla, energią ze źródeł odnawialnych. Elektrownie wiatrowe mogą wywierać pewien wpływ na środowisko przyrodnicze w miejscu ich usytuowania i na tereny przyległe. Główne oddziaływanie dotyczy awifauny oraz ssaków. Negatywny efekt może wystąpić przy złym usytuowaniu wież elektrowni. Wstępne obserwacje obszaru planowanej inwestycji, w ramach prowadzonego aktualnie rocznego monitoringu przyrodniczego, pozwalają sądzić, że jej oddziaływanie na ptaki oraz nietoperze będzie niewielkie. Dotychczasowe obserwacji pokazują, że lokalizacja farmy jest bezpieczna dla ptaków wędrujących wzdłuż naturalnych korytarzy ekologicznych i przemieszczających się na obszarze projektowanej farmy wiatrowej. Dla szpaków, myszołowów, grzywaczy oraz drobnych wróblowych projektowana inwestycja budowy elektrowni wiatrowych nie stanowi zagrożenia. Lokalizacja farmy wiatrowej nie powinna stanowić bariery wędrówkowej dla migrantów długodystansowych ptaków. Na obszarze projektowanej inwestycji stwierdzono żerowanie gatunków kluczowych, jednak nie należy spodziewać się negatywnego wpływu na nie pracujących siłowni wiatrowych. Jednak to zagadnienie powinno zostać dokładniej przeanalizowane na dalszych etapach prac planistycznych, po zakończeniu prowadzonego monitoringu przedrealizacyjnego. Dane literaturowe oraz obserwacje własne autora prognozy wskazują na możliwość „przyzwyczajania” się tych ptaków do żerowania wokół pracujących elektrowni wiatrowych. W celu zminimalizowania ewentualnych niekorzystnych oddziaływań elektrowni wiatrowych na faunę należy wykluczyć z inwestycji tereny cenne przyrodniczo, zwłaszcza doliny cieków Ściegnicy i Kwaczej. Należy odsunąć lokalizację wież elektrowni na bezpieczną odległość od obszarów cennych przyrodniczo zwłaszcza oczek śródpolnych, zadrzewień śródpolnych, nieprzerwanych szpalerów przydrożnych i kompleksów leśnych. 11. Ocena skutków oddziaływania realizacji ustaleń zmiany Studium na środowisko. Projektowana inwestycja może oddziaływać na środowisko na etapie budowy, eksploatacji oraz likwidacji. Mając na uwadze etapy budowy, a następnie etap eksploatacji i likwidacji farmy wiatrowej, można prognozować, że realizacja ustaleń zmiany studium może wpływać na następujące elementy środowiska: elementy abiotyczne: powietrze atmosferyczne, • klimat akustyczny, 36 • drgania, • pola elektromagnetyczne, • glebę i powierzchnię ziemi, • wody podziemne i powierzchniowe, • krajobraz naturalny i kulturowy, • klimat, • zasoby naturalne, • dobra materialne, • gospodarkę odpadami, elementy biotyczne: • flora – mogą wystąpić czasowo na etapie budowy, • fauna – mogą wystąpić na etapie budowy i eksploatacji, • różnorodność biologiczną, • ludzi. 11.1. Etap budowy. W skutek realizacji założeń zmienianego studium wystąpi oddziaływanie na środowisko, które skoncentruje się głównie na hałasie. Drugim czynnikiem będzie zanieczyszczenie atmosfery spowodowane przejazdami środków transportu. Wystąpi tu lokalne zapylenie, emisja spalin do środowiska, naruszenie wierzchniej warstwy gleby. Należy podkreślić, że wszystkie te zjawiska będą miały charakter okresowy i ustąpią z chwilą zamknięcia placu budowy. Wpływ na wodę. Wpływ prac budowlanych na wody podziemne i powierzchniowe będzie niewielki. Na obszarze opracowania brak dużych zbiorników, także zbiorników wód podziemnych. Występują nieliczne oczka śródpolne i cieki będące elementami systemu melioracyjnego. Mimo obecności oczek śródpolnych i rowów melioracyjnych, to w wyniku wyłączenia tych elementów z procesu inwestycyjnego i oddalenia projektowanych lokalizacji fundamentów wież i infrastruktury technicznej, projektowana inwestycja nie powinna wpłynąć negatywnie na warunki gruntowo-wodne, zarówno wody podziemne, jak i powierzchniowe i nie wywoływać w nich jakichkolwiek niekorzystnych zmian. Ewentualnie zanieczyszczone substancjami ropopochodnymi wyciekającymi z maszyn i urządzeń technicznych, można 37 skutecznie eliminować poprzez odpowiedni nadzór nad pracą tych urządzeń i utrzymanie ich w nienagannym stanie technicznym. Nie prognozuje się negatywnego wpływu zmiany studium na wody gruntowe i podziemne. Wpływ na powietrze atmosferyczne. Skutek realizacji planowanego dokumentu studium, może mieć negatywny wpływ na stan powietrza, wynikający z konieczności pracy sprzętu budowlanego oraz przejazdów środków transportu, powodujących emisję pyłu oraz produktów spalania oleju napędowego. Niezorganizowana emisja zanieczyszczeń występować będzie podczas realizacji prac budowlanych. Emitowany będzie pył zawieszony i pył opadający oraz CO, NO2. Wpływ emisji zanieczyszczeń powstających w skutek realizacji planowanego dokumentu studium będzie praktycznie ograniczony do obszaru bezpośredniego otoczenia miejsca realizacji prac budowlanych oraz montażowych i nie będzie stanowił zagrożenia dla powietrza, ze względu na rozłożenie prac w czasie i przestrzeni. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia dla powietrza atmosferycznego, zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. Wpływ na klimat akustyczny otoczenia. Realizacji założeń planowanego dokumentu studium będzie wymagała organizacji placu budowy. Prowadzenie budowy przy użyciu maszyn, środków transportu i narzędzi mechanicznych spowoduje powstanie okresowych lokalnych źródeł hałasu. Ze względu na fakt, że prace budowlano – instalacyjno - montażowe prowadzone będą w porze dziennej oraz fakt znacznych odległości placów budowy od najbliższej zabudowy mieszkalnej prognozuje się, że poziom ekwiwalentny hałasu poza terenem prowadzonych prac, spowodowany pracą maszyn budowlanych i towarzyszących im urządzeń mechanicznych, a także ruchem pojazdów samobieżnych i samochodowych, nie przekroczy poziomu dopuszczalnego. Prace budowlano – montażowe, powodujące wysoki poziom hałasu, powinny być prowadzone w porze dziennej. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia dla klimatu akustycznego poza granicami terenów objętych zmianą studium, zatem 38 nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. Wpływ na drgania. Realizacji założeń planowanego dokumentu studium będzie wymagała wykorzystania ciężkiego sprzętu budowlanego, którego praca może wywołać drgania. Drgania te zlokalizowane będą w strefie prowadzonych prac i ustąpią z chwilą ich zakończenia. Ze względu na odległości zabudowy mieszkalnej od placu budowy nie prognozuje się zagrożeń wibracjami dla najbliższych budynków i ludzi w nich przebywających. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia wibracjami poza granicami terenów objętych zmianą studium, zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. Wpływ na pola elektromagnetyczne. Mając na uwadze zakres i charakter możliwych prac prowadzonych podczas realizacji przedsięwzięcia oraz stosowane podczas realizacji założeń planowanego dokumentu zmiany studium urządzenia i maszyny, stwierdza się, że na tym etapie nie wystąpią źródła pól elektromagnetycznych mogących stanowić zagrożenie dla ludzi lub środowiska. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia polem elektromagnetycznym zarówno na terenie realizacji prac, jak i poza granicami terenów objętych zmianą studium. Zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. Wpływ na glebę i powierzchnię ziemi. Mając na uwadze zakres i charakter prowadzonych podczas realizacji założeń planowanego dokumentu studium prognozuje się, że wpływ na glebę i szatę roślinną w fazie budowy będzie ograniczony praktycznie do terenów wytyczonych na drogi dojazdowe, wykopy pod fundamenty, place manewrowe, miejsca składowania elementów konstrukcyjnych oraz wykopów pod kable energetyczne, W związku z tym należy wierzchnią warstwę gleby odkładać w wydzielone miejsce, natomiast grunt z wykopów pod fundamenty wykorzystać do budowy nasypów drogowych i zagospodarowania terenu po zakończeniu budowy. W przypadkach nadmiaru gruntu należy go rozplantować, ewentualnie przewieźć 39 w ustalone miejsca, z możliwością wykorzystania. W przypadkach powstałych szkód na sąsiednich terenach zagospodarowanych rolniczo, należy je zrekompensować osobom lub organom bezpośrednio zainteresowanym, co leży w gestii inwestora. Podkreślić należy, że przy poprawnie prowadzonych i nadzorowanych pracach tereny odległe o kilka metrów od wykopów i składowisk elementów konstrukcji pozostaną nienaruszone, niezależnie od intensywności prowadzonych prac. Po zakończeniu prac, tereny (oprócz terenów pod fundamenty i ewentualne konieczne dojazdy w sytuacjach awaryjnych) powinny być doprowadzone do stanu umożliwiającego zagospodarowanie rolnicze. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się negatywnego wpływu na glebę poza granicami terenów wyłączonych z upraw rolniczych pod drogi i fundamenty objętych zmianą studium, pod warunkiem uwzględnienia zawartych wyżej uwag. Analizę skutków wpływu realizacji założeń planowanego dokumentu studium na etapie budowy na glebę należy przeprowadzić poprzez sprawdzenie stanu terenów sąsiadujących z terenami wyłączonymi z upraw rolniczych po zakończeniu budowy, które powinny być doprowadzone do stanu pierwotnego, umożliwiającego zagospodarowanie rolnicze. Wpływ na wody podziemne i powierzchniowe. Mając na uwadze zakres i charakter prowadzonych podczas realizacji założeń planowanego dokumentu studium prognozuje się, że wpływ na wody podziemne i powierzchniowe będzie znikomy. Wody podziemne w przypadkach, w których zwierciadło znajduje się na niewielkich głębokościach poniżej poziomu terenu, mogłyby być ewentualnie zanieczyszczone substancjami ropopochodnymi wyciekającymi z maszyn i urządzeń technicznych. Sytuacja taka możne być jednak skutecznie eliminowana poprzez odpowiedni nadzór nad pracą tych urządzeń i utrzymanie ich w nienagannym stanie technicznym. Wskazana jest natomiast bieżąca kontrola stanu technicznego stosowanych maszyn i urządzeń i wycofywanie z placu budowy maszyn o złym stanie technicznym. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia dla wód podziemnych i powierzchniowych, zarówno na terenie realizacji prac, jak i poza granicami terenów objętych zmianą studium. Zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. 40 Wpływ na krajobraz naturalny i kulturowy. Elektrownie wiatrowe są nowymi specyficznymi, wysokimi obiektami zmieniającymi krajobraz, a ich lokalizacja odbierana jest zawsze subiektywnie. W trakcie budowy, oddziaływanie elektrowni wiatrowych będzie niewielkie, związane głównie ze wzrostem wysokości wież w trakcie ich stopniowego, częściowego montażu. Oddziaływanie pracujących elektrowni wiatrowych na otaczający krajobraz wynika z wizualnej specyfiki samych konstrukcji, fizjografii obszaru inwestycji oraz struktury osadniczej tego regionu. Specyfika konstrukcji elektrowni polega na wizualnym oddziaływaniu na wartości krajobrazowe danego obszaru, które są ściśle powiązane z konstrukcją turbin wiatrowych, ukształtowaniem terenu oraz strukturą osadniczą regionu, Oddziaływanie elektrowni wiatrowych zależy głównie od jej parametrów wysokościowych. Tak wysokie obiekty stanowią obcy, techniczny element krajobrazu naturalnego. Ze względu na wysokość trudno jest wkomponować i „zamaskować’ elektrownie w krajobrazie, ponieważ górują nad zadrzewieniami. Jednakże obecność kompleksów leśnych, zadrzewień śródpolnych lub wzdłuż dróg przyczynia się do obniżenia dysharmonii krajobrazu. Wokół terenu planowanej inwestycji znajdują się obszary zadrzewione. Planowane usytuowanie elektrowni nie powinno znacząco obniżyć walorów estetycznych krajobrazu. Obecność kompleksu leśnego w północnej i południowej części obszaru prognozy będzie częściowo „maskować” obecność elektrowni wiatrowych. Wpływ na estetyczne walory krajobrazu wywiera sposób malowania elektrowni. Zazwyczaj jest to kolor biały lub pastelowy, który jest najmniej kontrastowy względem tła. Mając na uwadze zakres i charakter prac prowadzonych podczas realizacji założeń planowanego dokumentu studium, zaleca się ustalić na etapie projektowania lokalizacji fundamentów każdej wieży nośnej turbiny, czy w miejscach planowanych lokalizacji fundamentów nie występują lokalne stanowiska archeologiczne. Lokalizacja fundamentów nie może kolidować z występowaniem stanowisk archeologicznych, a w przypadkach wątpliwych projekt wymaga uzgodnień z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, natomiast prowadzenie prac ziemnych wymaga nadzoru archeologicznego. Tereny objęte zmianą projektowanego studium są terenami upraw rolniczych i nie występują na nich dobra kultury współczesnej. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się negatywnego wpływu na dziedzictwo kulturowe i zabytki oraz dobra kultury współczesnej, pod warunkiem uwzględnienia zawartych wyżej uwag. Podczas prowadzenia prac ziemnych należy prowadzić obserwację urobku i miejsc prowadzonych prac przy zdejmowaniu 41 kolejnych warstw ziemi, a w razie zaobserwowania nietypowych wykopalisk należy przerwać prace i zgłosić fakt konserwatorowi zabytków. Wpływ na klimat. Elektrownie wiatrowe poprzez swoją konstrukcję i nie wydzielanie żadnych emisji nie wywierają wpływu na klimat w skali regionalnej. Mogą wpływać na mikroklimat terenów w bezpośrednim sąsiedztwie. Ponieważ projektowane elektrownie będą zlokalizowane w dużym oddaleniu od siebie (>300 m), ich skumulowany wpływ na mikroklimat będzie znikomy. Mając na uwadze, że uciążliwość będzie miała charakter okresowy, głównie w okresie budowy, nie prognozuje się negatywnego wpływu zmiany studium na klimat. Wpływ na zasoby naturalne. W trakcie budowy nie będą pozyskiwane żadne zasoby naturalne w miejscu przedsięwzięcia jak i w najbliższym sąsiedztwie. Nie prognozuje się istotnego negatywnego wpływu zmiany studium na zasoby naturalne. Wpływ na dobra materialne. Na tym etapie skutki oddziaływania realizacji założeń planowanego dokumentu studium na dobra materialne będzie mało znaczący. Może dojść do miejscowych zniszczeń istniejących dróg polnych lub upraw rolniczych, które spowodowane będą transportem materiałów budowlanych i konstrukcji do realizacji założeń planowanego dokumentu studium. Po zakończeniu prac wszelkie miejscowe zniszczenia powinny zostać naprawione. W przypadku szkód spowodowanych w uprawach rolniczych rekompensata za ich spowodowanie leży po stronie inwestora. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się negatywnego znaczącego wpływu na dobra materialne, pod warunkiem uwzględnienia zawartych wyżej uwag. Zaleca się prowadzenie bieżącego monitoringu powstałych szkód, możliwie szybkie ich usuwanie oraz rekompensaty za ich spowodowanie. Wpływa na gospodarowanie odpadami. Mając na uwadze zakres i charakter prowadzonych podczas realizacji założeń planowanego dokumentu studium, odpadem na terenie realizacji przedsięwzięcia będzie gleba i ziemia w tym kamienie (z wykopów pod fundamenty) – kod 17 05 04. Zostanie ona w 42 większości wykorzystana do podbudowy dróg dojazdowych i na okład fundamentu, a w przypadku nadwyżek zostanie przewieziona w odpowiednie miejsca wskazane przez rolników celem rozplantowania. Prognozuje się, że ponadto powstaną następujące odpady: • zużyte oleje syntetyczne silnikowe, przekładniowe i smarowe kod 13 02 06 (odpad niebezpieczny), • zużyte zaolejone czyściwo i ubrania kod 15 02 02 (odpad niebezpieczny), • metale żelazne kod 16 01 17, • odpady budowlane kod 17 01 07, • drewno kod 17 02 01, • niesegregowane zmieszane odpady komunalne kod 20 03 01. Wytwarzane odpady powinny być segregowane i składowane w wyznaczonych i zabezpieczonych miejscach, a wymienione odpady niebezpieczne należy przechowywać w szczelnych zamykanych pojemnikach. Powstający odpad w fazie budowy powinien zostać zagospodarowany przez wykonawcę w sposób zgodny z zasadami gospodarowania odpadami i wymogami ochrony środowiska na dzień realizacji przedsięwzięcia, a transport odpadów z miejsc ich tymczasowego składowania powinien odbywać się w oparciu o środki transportu uprawnionych odbiorców odpadów. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się negatywnego wpływu na zdrowie ludzi pod warunkiem uwzględnienia zawartych wyżej uwag. Podczas budowy należy prowadzić bieżący nadzór nad sposobem segregacji, przechowywania i transportu odpadów z miejsca budowy. Wpływ na florę. W trakcie prac budowlanych nastąpi niewielkie, okresowe zniszczenie szaty roślinnej, przede wszystkim zasiewów rolniczych na obszarze posadowienia wież elektrowni. Negatywny wpływ na florę ograniczony będzie do obszarów placów montażowych oraz dróg dojazdowych i ze względu na niewielką ich powierzchnię nie powinno spowodować wielkich szkód w biocenozie. Nastąpi także okresowe wyłączenie części gruntów z działalności rolniczej. Z prac budowlanych zostaną wyłączone siedliska chronione oraz miejsca lokalizacji gatunków roślin chronionych, występujących na obszarach prawnie chronionych i projektowanych do ochrony. Położenie inwestycji w oddaleniu od tych obszarów pozwalają 43 stwierdzić, że projektowana inwestycja nie wpłynie negatywnie na chronione gatunki roślin oraz na przedmioty ochrony ostoi siedliskowych sieci Natura 2000. Pozwala to prognozować, że planowana inwestycja nie będzie oddziaływać negatywnie na florę obszaru zmiany studium.. Wpływ na faunę. Główne oddziaływanie na zwierzęta w tym ptaki i nietoperze, związane będzie z wysokim poziomem hałasu wytwarzanego przez maszyny budowlane. Mniejsze znaczenie mają wytwarzane spaliny czy same przemieszczanie sprzętu budowlanego. Może dojść do czasowego opuszczenia terenów wokół placów posadowienia wież elektrowni przez ptaki. Obserwacje autora oraz dane z istniejących farm wiatrowych wskazują, że ten wpływ na ptaki jest czasowy i większość z nich powraca na stare tereny po zakończeniu budowy i ustaniu hałasu. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się negatywnego znaczącego wpływu na faunę, szczególnie ptaki i nietoperze. Wpływ na różnorodność biologiczną. Każda inwestycja realizowana w środowisku naturalnym ingeruje pośrednio lub bezpośrednio na lokalne zasoby różnorodności biologicznej. Obszar objęty prognozą charakteryzuje się dużą bioróżnorodnością. Organizmami, na które najbardziej mogą oddziaływać elektrownie wiatrowe są ptaki i nietoperze. Ptaki stanowią najliczniejszą grupę zwierząt prawnie chronionych na tym obszarze. Większość gatunków ptaków skupiona jest na obrzeżach obszaru prognozy: w okolicznych kompleksach leśnych, zbiornikach wodnych oraz w dolinie cieków. Wstępne pobieżne wyniki przedinwestycyjnego monitoringu przyrodniczego nie wykazały istotnych tras migracji ptaków i nietoperzy przez teren prognozy. Główne szlaki przebiegają na północ i południowy-wschód od terenu opracowania, więc w większości oddalone od miejsc projektowanych lokalizacji elektrowni wiatrowych. Obserwowano lokalne przeloty żerowiskowe, głównie pomiędzy skupiskami zadrzewień i zakrzewień śródpolnych oraz zbiorników wodnych. Zgromadzone dotąd dane pozwalają na stwierdzenie, że realizacja ustaleń zmiany studium nie wpłynie negatywnie na zasoby różnorodności biologicznej. Wpływ na ludzi. Mając na uwadze zakres i charakter prowadzonych podczas realizacji założeń 44 planowanego dokumentu studium oraz odległości lokalizacji miejsc budowy od zabudowań i miejsc stałego przebywania ludzi, prognozuje się brak negatywnego oddziaływania fazy budowy na zdrowie okolicznych mieszkańców. Hałas, pylenie i wyziewy substancji toksycznych (farby, lakiery, powłoki antykorozyjne, itp.) mogą być szkodliwe, lub uciążliwe jedynie dla pracowników przedsiębiorstw wykonujących prace budowlano-montażowe, instalacyjne i malarskie w najbliższym otoczeniu placu budowy, którzy będą zabezpieczeni zgodnie z przepisami BHP. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się negatywnego wpływu na zdrowie ludzi pod warunkiem uwzględnienia zawartych wyżej uwag. Zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. 11.2. Etap eksploatacji. Główne uciążliwości i ewentualne zagrożenia dla środowiska, jakie mogą wystąpić na etapie eksploatacji instalacji po realizacji założeń planowanego dokumentu studium to: • zagrożenie dla klimatu akustycznego, • pola elektromagnetyczne, • faunę. Wpływ na powietrze atmosferyczne. Planowany dokument studium zakłada na terenach wprowadzanych zmian budowę elektrowni wiatrowych, które są instalacjami bezobsługowymi i nie posiadają żadnych źródeł emisji pyłów, gazów oraz substancji zapachowych. Prognozuje się, że po realizacji założeń planowanego dokumentu studium eksploatacja instalacji nie będzie powodowała jakichkolwiek zanieczyszczeń powietrza w postaci przekroczeń poziomów szkodliwych substancji w powietrzu oraz emisji substancji zapachowych. Wpływ na klimat akustyczny. Opis terenu objętego zmianą studium w aspekcie analizy akustycznej Po wykonaniu wizji lokalnej terenów objętych zmianą studium oraz po analizie dostarczonych map stwierdzono, że są to tereny otwarte, zagospodarowane rolniczo i zróżnicowane wysokościowo. Stopień zróżnicowania wysokościowego będzie wymagał uwzględnienia poziomów posadowienia poszczególnych elektrowni w analizie akustycznej i 45 obliczeniach numerycznych prowadzonych na etapie opracowywania projektu. Wokół terenów objętych zmianą studium zlokalizowana jest zabudowa mieszkaniowa chroniona akustycznie, głównie w takich miejscowościach jak Kuleszewo, Giełdoń, Zagórki, Zbyszewo, Wrząca i Ciechomice. Specyfika zjawisk akustycznych towarzyszących pracy siłowni wiatrowych Budowa elektrowni wiatrowych na terenie Polski jest zadaniem nowatorskim i charakteryzuje się specyficznymi zjawiskami akustycznymi związanymi z pracą turbin wiatrowych. Oceniając oddziaływanie na środowisko elektrowni wiatrowych w zakresie hałasu należy mieć na uwadze następujące aspekty: a) ograniczenia w postaci dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku dla otaczających terenów, zgodnie z ich sposobem zagospodarowania i funkcjami urbanistycznymi terenu, b) rozpoznanie zjawisk akustycznych związanych z pracą turbin wiatrowych, dotyczących zmian parametrów poziomów mocy akustycznych turbin i poziomu tła w otoczeniu, zależnie od prędkości wiatru. Aspekt pierwszy w postaci dopuszczalnych poziomów imisji hałasu, które decydują w efekcie o odległościach od najbliższej zabudowy mieszkalnej, reguluje Rozporządzenie Ministra Środowiska, z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, Dz.U. Nr 120 poz. 826, wraz z aktualnymi zmianami. Wykonanie oceny zagrożenia hałasem powinno również uwzględniać aspekt drugi, a więc następujące zjawiska akustyczne towarzyszące pracy turbin wiatrowych: • Poziom mocy akustycznej poszczególnych typów turbin jest zróżnicowany, a ponadto może być fabrycznie wyregulowany (redukowany kosztem spadku wydajności). Dodatkowo zmienia się w zależności od prędkości wiatru, wzrasta wraz ze wzrostem prędkości wiatru, a po przekroczeniu pewnej prędkości granicznej praktycznie jest stały. • Poziom tła akustycznego środowiska zmienia się również wraz ze zmianą prędkości wiatru – wzrasta z jego prędkością. Wyniki przeprowadzonych badań [6] i [7] wykazują, że gradient prostej ilustrujący zmiany sumaryczne poziomu hałasu turbiny i tła akustycznego mierzonego w terenie jest mniejszy niż gradient prostej ilustrującej zmiany poziomu hałasu samego tła. Zatem wraz ze wzrostem prędkości wiatru udział tła akustycznego w mierzonym w punkcie kontrolnym sumarycznym poziomie hałasu będzie miał tendencję wzrostową, przy większych odległościach poziom tła będzie porównywalny z poziomem hałasu od pracy elektrowni, a hałas od elektrowni 46 wiatrowych będzie nierozróżnialny z tłem. Dodatkowym czynnikiem na szybszy wzrost poziomu tła przy zabudowie mieszkaniowej chronionej akustycznie, dla której występują ograniczenia poziomów hałasu, jest większa „szorstkość” terenu wokół zabudowy, ze względu na często występujące drzewa, krzewy, budynki i inne obiekty. Opisana wyżej specyfika zjawisk akustycznych powoduje, że w praktyce najbardziej słyszalna jest praca turbin wiatrowych przy prędkościach wiatru poniżej prędkości odpowiadających maksymalnym poziomom mocy akustycznej turbin, przy których hałas turbin maskowany jest wysokim poziomem tła akustycznego. Aktualnie obowiązujące kryteria oceny klimatu akustycznego – zagrożenie hałasem Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku określone są dla terenów chronionych akustycznie, a ich poziomy zależą od sposobu zagospodarowania i przeznaczenia tych terenów. Aktualnie poziomy te określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, Dz.U. Nr 120 poz. 826, wraz z aktualnymi zmianami - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, Dz.U. 2012 nr 0 poz. 110. Na etapie eksploatacji po realizacji założeń planowanego dokumentu studium prognozuje się możliwość wystąpienia negatywnego wpływu na środowisko, w postaci przekroczenia poziomów dopuszczalnych hałasu na najbliżej położonych terenach chronionych akustycznie. W celu wyeliminowania możliwości przekroczenia poziomów dopuszczalnych hałasu na tych terenach należy tak zaprojektować farmę wiatrową, by poziom hałasu emitowany do otoczenia nie przekraczał wartości dopuszczalnych określonych dla najbliższych terenów chronionych akustycznie, już na granicy terenów objętych projektem zmiany studium. Zatem realizacja założeń zmiany dokumentu studium będzie wymagała w przyszłości wykonania analizy akustycznej na etapie projektowania i opracowania raportu oraz uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla realizacji założeń zmienianego studium. Analiza akustyczna ostatecznego projektu farmy wiatrowej powinna wykazać brak przekroczeń poziomów dopuszczalnych hałasu dla terenów chronionych, co możliwe będzie do osiągnięcia przy uwzględnieniu następujących uwag: • Należy przeanalizowań różne warianty ustawienia elektrowni i ostatecznie określić wariant optymalny ze względu na emisję hałasu i produktywność farmy wiatrowej. • Należy mieć na uwadze konieczność redukcji liczby elektrowni z uwagi na 47 przekroczenia poziomów dopuszczalnych emitowanego hałasu. • Należy dobrać odpowiedni typ elektrowni wiatrowej charakteryzujący się możliwie niskim poziomem mocy akustycznej. • Należy mieć na uwadze możliwość redukcji poziomów mocy akustycznej elektrowni wiatrowych poprzez odpowiednie ich przeprogramowanie. • Wyniki przeprowadzonych obliczeń i analizy powinny być przedstawione graficznie na mapach hałasu. Ostatecznie na etapie eksploatacji, po realizacji założeń planowanego dokumentu studium, nie prognozuje się negatywnego znaczącego wpływu na środowisko ze względu na emisję hałasu, pod warunkiem uwzględnienia wyżej opisanych uwag, wyboru optymalnego wariantu realizacyjnego i wykazaniu w wyniku przeprowadzonej analizy akustycznej braku przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu na najbliższych terenach chronionych akustycznie. W celu wykonania analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium proponuje się kontrolne pomiary hałasu po uruchomieniu farmy wiatrowej. Wpływ na drgania. Uwarunkowania prawne w zakresie oddziaływania wibracji na środowisko Niezbędne wymagania w zakresie wibracji i innych drgań parasejsmicznych są zawarte w normach: • PN – 85/B 02170 „Ocena szkodliwości drgań przekazywanych przez podłoże na budynki”, • PN – 88/B 02171 „Ocena wpływu drgań na ludzi w budynkach”. Prognozuje się, że na etapie eksploatacji, po realizacji założeń planowanego dokumentu studium, nie wystąpią wibracje uciążliwe lub szkodliwe dla ludzi i okolicznej zabudowy, ze względu na brak źródeł wibracji mogących stworzyć takie zagrożenie i odległość zabudowy od miejsca lokalizacji elektrowni. Nowoczesne elektrownie wiatrowe posiadają urządzenia tłumiące drgania własne układu. Zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. Wpływ na pola elektromagnetyczne. Uwarunkowania prawne w zakresie oddziaływania na środowisko pól elektromagnetycznych 48 Niezbędne wymagania w sprawie poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku określa Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów, z dnia 30 października 2003 r. (Dz. U. Nr 192 poz. 1883 z 2003r.) Potencjalne źródła i prognozowanie możliwości wystąpienia pól elektromagnetycznych Realizacja założeń projektowanych zmian studium będzie skutkowała powstaniem źródeł pola elektromagnetycznego w postaci wyposażenia turbin, okablowania, linii przesyłowych i urządzeń stacji GPZ. Zatem będzie to pole elektromagnetyczne o częstotliwości sieciowej 50 Hz. Ogólne zasady oceny pola elektromagnetycznego Pierwszy krok w przeprowadzeniu oceny pola elektromagnetycznego polega na określeniu jego zakresu częstotliwości, które zależne są z kolei od rodzaju źródeł (instalowanych urządzeń). W zależności od rodzaju źródeł, a więc częstotliwości pola elektromagnetycznego, określone są w prawodawstwie polskim poziomy dopuszczalne oraz sposoby kontroli i pomiarów. Poziomy dopuszczalne pól elektromagnetycznych w środowisku Poziomy dopuszczalne pola elektromagnetycznego, zgodnie z Rozporządzeniem ministra środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. Ustaw z 2003r. nr 192pz. 1883), dla częstotliwości sieciowej 50Hz wynoszą: • dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową poziom 1kV/m dla składowej elektrycznej i 60A/m dla składowej magnetycznej, zagrożenie występuje wtedy, gdy na terenach zabudowy mieszkaniowej występują wyższe poziomy od dopuszczalnych, • dla terenów dostępnych dla ludności, wartości te wynoszą odpowiednio 10 kV/m i 60A/m, do takich terenów zalicza się wszystkie tereny rolnicze i upraw polowych, można na tych terenach przebywać, prowadzić wszelkie prace polowe, nie należy na nich lokalizować zabudowy mieszkaniowej. Można na takich terenach lokalizować obiekty dla celów prowadzenia działalności gospodarczej, fermy, ogródki działkowe, itp. Zatem można stwierdzić, że przebywanie w obszarach, gdzie pole elektryczne nie przekracza 1 kV/m i pole magnetyczne 60 A/m nie podlega żadnym ograniczeniom, można tu lokować zabudowę mieszkaniową i każdą inną stałego przebywania ludzi. 49 Ponadto projektując linie przesyłowe oraz stacje GPZ uwzględnia się wymogi branżowe i po uwzględnieniu planu zagospodarowania przestrzennego tak dobiera się ich lokalizację, by został zapewniony warunek zachowania poziomów dopuszczalnych pola elektromagnetycznego na najbliższych terenach chronionych przewidzianych planem. Lokalizacja i przebieg tras linii elektroenergetycznych sprawdzana jest na etapie projektowania obliczeniami komputerowymi. Ochrona ludzi i środowiska przed polami elektromagnetycznymi o częstotliwości 50 Hz wytwarzanymi przez linie i stacje elektroenergetyczne GPZ polega na wyznaczeniu wokół tych obiektów pasów technologicznych, w których nie lokuje się zabudowy mieszkaniowej i innych obiektów stałego przebywania ludzi. Jak wykazują obliczenia i pomiary terenowe dla linii elektroenergetycznych składowa magnetyczna pola elektromagnetycznego jest przy powierzchni ziemi pomijalnie mała. Publikowane liczne elektromagnetycznych obliczenia dla i różnych pomiary typów terenowe rozkładu krajowych natężenia napowietrznych pól linii elektroenergetycznych pozwalają określić szerokość wymaganych pasów technologicznych zapewniających brak przekroczenia poziomów dopuszczalnych pól elektromagnetycznych. Na podstawie szeregu dostępnych wyników obliczeń i pomiarów, dla rożnych konfiguracji przewodów, szerokość pasa technicznego dla linii 110 kV stosowanych w projektach farm wiatrowych, zawiera się w granicach 24 m, po 12 m od osi linii (18 m, po 9 m od osi linii, dla linii wąsko gabarytowych o pionowym rozmieszczeniu przewodów). Podkreślić należy, że przy oddalaniu się od linii przesyłowych i innych źródeł pól elektromagnetycznych, natężenie pola elektrycznego i magnetycznego bardzo szybko maleje. Ocena zagrożenia dla środowiska w zakresie emisji pól elektromagnetycznych polega na określeniu zasięgu natężenia pola elektromagnetycznego (pasa technologicznego), poza którym natężenie pola elektromagnetycznego jest mniejsze od poziomu dopuszczalnego. W praktyce wymagana jest taka lokalizacja trasy przebiegu linii elektroenergetycznej, by tereny istniejącej lub przewidzianej planem zagospodarowania przestrzennego zabudowy mieszkaniowej, znalazły się poza wyznaczonym pasem technologicznym dla danego typu linii. W przypadku składowej elektrycznej dla linii elektroenergetycznych wyznacznikiem granicy pasa technologicznego dla linii 110 kV jest wielkość natężenia pola elektrycznego większego od 1 kV/m. Dla stacji elektroenergetycznych (GPZ), projektowanych zgodnie z aktualnymi wymogami, poziomy pól elektromagnetycznych wyższe od dopuszczalnych występują jedynie na terenach wewnątrz stacji. Na zewnątrz, poza ich ogrodzeniem, nie występują 50 poziomy mogące stanowić zagrożenie dla ludzi i środowiska – patrz J. Kucowski, D. Laudyn, M. Przekwas – „Energetyka a ochrona środowiska”, WNT, Warszawa 1993. Ostatecznie na etapie eksploatacji, po realizacji założeń planowanego dokumentu studium, nie prognozuje się negatywnego znaczącego wpływu na środowisko ze względu na pola elektromagnetyczne, pod warunkiem uwzględnienia wyżej opisanych uwag odnośnie zasad projektowania przebiegu tras linii elektroenergetycznych i stacji GPZ. W celu wykonania analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium proponuje się kontrolne pomiary pola elektromagnetycznego po uruchomieniu zadania inwestycyjnego. Wpływ na glebę i powierzchnię ziemi. Po realizacji założeń projektowanej zmiany studium teren niewykorzystany pod budowę fundamentów elektrowni oraz towarzyszącej infrastruktury (głównie GPZ) będzie nadal wykorzystywany gospodarczo pod uprawy rolnicze. Prognozuje się, że na etapie eksploatacji, po realizacji założeń planowanego dokumentu studium, nie wystąpi negatywny wpływ na ten element środowiska. Zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na ten element środowiska. Wpływ na wody podziemne i powierzchniowe. W wyniku realizacji założeń projektowanych zmian studium powstanie instalacja niewymagająca stałej obsługi. Wszystkie pracujące urządzenia monitorowane będą komputerowo systemem zdalnego monitorowania i diagnozowania elektrowni. Na terenach objętych zmianą studium nie wystąpią powierzchnie zbierające wody deszczowe, nie będą powstawały również ścieki bytowe (sanitarne), instalacja nie będzie wytwarzała ścieków z żadnej grupy. Prognozuje się, że na etapie eksploatacji, po realizacji założeń planowanego dokumentu studium, nie wystąpi negatywny wpływ na ten element środowiska. Zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na ten element środowiska. Wpływ na gospodarkę odpadami. Realizacja założeń zmiany studium nie spowoduje powstawania odpadów w sposób ciągły. W przypadkach konieczności wymiany oleju i filtrów w podzespołach turbin może 51 powstać odpad niebezpieczny, inne oleje silnikowe przekładniowe i smarowe (kod130208), materiały filtracyjne i tkaniny do wycierania (kod 150202). Wymiana oleju i filtrów powszechnie prowadzona jest przez wyspecjalizowany zespół w ramach specjalistycznego serwisu, który jednocześnie zabezpiecza transport i utylizację. Wszystkie odpady są odbierane przez firmę specjalistyczną w chwili wymiany, a na terenach lokalizacji farmy wiatrowej nie są magazynowane żadne odpady – jest to praktyka stosowana przez producentów elektrowni wiatrowych w ramach przeglądów serwisowych. Prognozuje się, że na etapie eksploatacji, po realizacji założeń planowanego dokumentu studium, nie wystąpi negatywny wpływ na ten element środowiska. Zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na ten element środowiska. Wpływ na florę. Na etapie eksploatacji nie będzie potrzeby niszczenia płatów roślinności. Nie będzie potrzeby wycinania zakrzewień i zadrzewień. Siedliska pozostaną w stanie niezmienionym. Prognozuje się, że na etapie eksploatacji nie dojdzie do istotnego negatywnego oddziaływania na ten element przyrody. Wpływ na faunę. Dotychczasowe obserwacje i zebrane dane pokazują, że obszar zmiany studium jest bezpieczny dla ptaków wędrujących, zwłaszcza migrantów długodystansowych, wzdłuż naturalnych korytarzy ekologicznych w postaci szpalerów zadrzewień, zakrzewień śródpolnych i przemieszczających się na obszarze prognozy. Na obszarze poddanym niniejszej analizie nie zidentyfikowano dotąd istotnych szlaków migracyjnych ptaków i ssaków. Lokalizacja farmy wiatrowej nie powinna stanowić bariery wędrówkowej dla migrantów dalekodystansowych ptaków. Dotychczasowe obserwacje terenowe wskazują, że większość przelotów ptaków przebiegała na wysokości „bezpiecznej” tzn. poniżej projektowanego dolnego zasięgu łopat wirnika. W celu zminimalizowania ewentualnych niekorzystnych oddziaływań elektrowni wiatrowych na faunę należy wykluczyć z inwestycji tereny objęte ochroną oraz cenne przyrodniczo, które w toku prowadzonego monitoringu przedinwestycyjnego zostaną określone jako mające duże znaczenie dla awifauny i chiropterofauny. Obserwacje terenowe na obszarze projektowanej zmiany studium, nie wykazały dotąd istotnych tras migracji ptaków i nietoperzy. Nie wykazano koncentracji gatunków istotnych dla ostoi sieci Natura 2000 ani gatunków kluczowych, położonych w 52 sąsiedztwie obszaru zmiany studium. Prognozowany brak istotnego negatywnego wpływu inwestycji na faunę został także wykazany w opracowaniu ekofizjograficznym dotyczącym przedmiotowego terenu oraz dotychczasowych wynikach prowadzonego monitoringu przedinwestycyjnego (Janicki 2012). Należy zaznaczyć, ze prognozowanie nie daje 100% pewności braku oddziaływania. Dlatego należy wziąć pod uwagę możliwość sporadycznych kolizji ptaków w pracującymi elektrowniami wiatrowymi. W takim przypadku należy podjąć stosowne do zdarzenia działania minimalizujące (trudne do sprecyzowania na aktualnym etapie prac). Szczegółowe zalecenia będzie można określić po zakończeniu monitoringu, na kolejnym etapie prac nad zmianą miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Mając na uwadze powyższe dostępne informacje nie prognozuje się negatywnego oddziaływania zmiany studium na zwierzęta. Wpływ na ludzi. Nie prognozuje się negatywnego wpływu na zdrowie i samopoczucie okolicznych mieszkańców. Przy poprawnym zaprojektowaniu lokalizacji elektrowni i infrastruktury towarzyszącej nie wystąpi zagrożenie ze względu na emisję hałasu i pól elektromagnetycznych. Przy poprawnie wykonanym projekcie zabudowania chroniona akustycznie położona będzie poza izoliniami określającymi poziomy dopuszczalne hałasu, czyli poza izolinią poziomu dopuszczalnego w porze nocnej. Zabudowania zlokalizowana będzie także poza zasięgiem oddziaływania pól elektromagnetycznych. Może się pojawić poczucie pewnego dyskomfortu związanego z ruchem obrotowym wirników elektrowni wiatrowych lub wystąpić efekt cienia powodowanego przez pracujące łopaty i wieże elektrowni. Jednak ze względu na odległość lokalizacji wież od miejsc stałego przebywania ludzi (zachowanie odległości 500 m), należy uznać te czynniki za mało istotne. Zagrożenie dla ludzi może pojawić się w sytuacji awaryjnej (przewrócenie konstrukcji). Ponieważ planowana inwestycja oddalona jest od siedzib ludzkich oraz będzie spełniała wszelkie normy w zakresie wytrzymałości i obciążeń, nie prognozuje się jej negatywnego oddziaływania w tym względzie na zdrowie i bezpieczeństwo ludzi. Zatem nie prognozuje się bezpośredniego i pośredniego oddziaływanie inwestycji na zdrowie najbliższych mieszkańców. Po realizacji zadania inwestycyjnego zgodnie z założeniami projektu analizowanego studium proponuje się, w celu wykonania analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium, ocenę zagrożenia ludzi hałasem i polem elektromagnetycznym, poprzez wykonanie kontrolnych pomiarów terenowych na etapie eksploatacji. 53 Oddziaływanie skumulowane. W najbliższym sąsiedztwie, projektowane są farmy wiatrowe przy północnej granicy obszaru prognozy w okolicach miejscowości Słonowice i na północ od Kończewa oraz na południe od Ustki (ok. 14,5 km). Znajdują się one na różnych etapach prac planistycznych, więc nie wiadomo czy uzyskają decyzję środowiskową. Ponieważ wspomniane powyżej lokalizacje FW są na etapach projektowych zostały pominięte w analizie jako nieistotne w rozpatrywaniu oddziaływania skumulowanego. Najbliższe pracujące farmy wiatrowe znajdują się w okolicach Lulemina w odległości ok. 1 km. Kolejne zlokalizowane są w okolicach Płaszewa w odległości ok. 2 km oraz Zajączkowa i Widzina w odległościach ponad 3 km. Kolejne farmy wiatrowe znajdują się w okolicach Tychowa w kierunku zachodnim i Bierkowa w kierunku północnym. Obie wymienione farmy zlokalizowane są w odległościach ok. 5 km i ok. 11 km. Raporty z monitoringów porealizacyjnych sąsiadujących farm wiatrowych wskazują na brak negatywnego oddziaływania ich na środowisko przyrodnicze, zwłaszcza ptaki i nietoperze. Dostępne dane z okolicznych farm wiatrowych oraz duże odległości pomiędzy wymienionymi farmami i przedmiotowym przedsięwzięciem pozwala prognozować na brak oddziaływania skumulowanego. Ponieważ pomiędzy nimi znajdują się szerokie wolne korytarze powietrzne gwarantujące bezpieczne przemieszczanie się ptaków i nietoperzy. W korytarzach znajdują się doliny cieków i kompleksy leśne, które stanowią trasy przelotów ptaków. W analizie tego zagadnienia należy brać pod uwagę także inne obiekty mogące negatywnie wpływać na środowisko przyrodnicze. W gminie Kobylnica brak jednak przemysłu ciężkiego, dużych elektrowni konwencjonalnych, dużych ferm hodowlanych i zakładów przemysłowych. Stąd, oddziaływanie skumulowane pomiędzy różnymi rodzajami przedsięwzięć także nie wywoła efektu skumulowanego. Powyższe informacje pozwalają prognozować, że w przypadku przedmiotowej zmiany studium brak będzie negatywnego skumulowanego oddziaływania na środowisko. Transgraniczne oddziaływanie na środowisko. Możliwe jest pozytywne oddziaływanie realizacji założeń analizowanych zmian studium na środowisko w skali globalnej w przypadku ich realizacji. Realizacja przedsięwzięcia będzie skutkowała zmniejszeniem efektu cieplarnianego, poprzez zastąpienie paliw kopalnianych energią czystą, a więc możliwa jest redukcja emisji do powietrza CO2. Mając na uwadze charakter i lokalizację terenów objętych zmianą studium, odległość od najbliższej granicy z Bałtykiem około 50 km, nie prognozuje się transgranicznego 54 oddziaływania na środowisko. Nie zachodzi konieczność prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na ten element środowiska. Wzajemna współzależność poszczególnych czynników. W wyniku realizacji założeń postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium wzajemna współzależność oddziaływania między analizowanymi elementami środowiska nie występuje. Wykorzystanie zasobów naturalnych. Realizacji założeń postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium nie powoduje wykorzystania zasobów naturalnych. 11.3. Etap likwidacji. Realizacja założeń zmiany studium przewiduje na terenach zmiany budowę elektrowni wiatrowych, które są inwestycjami przewidzianymi przeciętnie na 20 i więcej lat eksploatacji. Należy je zatem zaliczyć do inwestycji trwałych. Niemniej jednak przeanalizowano wpływ etapu likwidacji na elementy środowiska potencjalnie narażone na negatywne oddziaływania na etapie likwidacji, do których należy zaliczyć: • wpływ na powietrze atmosferyczne, • wpływ na klimat akustyczny, • wpływ na poziom wibracji, • wpływ na pola elektromagnetyczne, • wpływ na glebę i powierzchnię ziemi, • wpływ na odpady, • wpływ na florę, • wpływ na faunę, • wpływ na ludzi. Wpływ na powietrze atmosferyczne. Potencjalne zagrożenia dla stanu powietrza wynikać będzie z pracy sprzętu budowlanego i środków transportu. Występować będzie emisja niezorganizowana. 55 Emitowany będzie pył zawieszony i pył opadający. Podczas likwidacji wystąpią podobne problemy jak podczas budowy, co omówiono w punkcie 11.1. Na etapie likwidacji zrealizowanych założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia dla powietrza atmosferycznego, zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. Wpływ na klimat akustyczny. W trakcie likwidacji inwestycji, hałas wywołany będzie pracą sprzętu budowlanego i transportowego. Można przyjąć, że zakres prac będzie podobny, jak na etapie budowy. Zatem zagrożenie ponadnormatywnym działaniem hałasu na etapie likwidacji porównywalne będzie z etapem budowy omówionym w punkcie 11.1. Na etapie likwidacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia dla klimatu akustycznego poza granicami terenów objętych zmianą studium, zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. Wpływ drgania. Nie przewiduje się nadmiernych negatywnych poziomów wibracji na etapie likwidacji. Poziomy wibracji będą podobne jak na etapie budowy, co omówiono w punkcie 11.1. Zagrożeni wibracjami o charakterze miejscowym będą pracownicy obsługujący udarowe urządzenia mechaniczne do rozbijania fundamentów. Obsługę tych urządzeń należy wyposażyć w rękawice antywibracyjne. Na etapie likwidacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia wibracjami, zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. Wpływ na pola elektromagnetyczne. Na etapie hipotetycznej likwidacji zrealizowanych założeń dokumentu zmiany studium nie wystąpią źródła pola elektromagnetycznego stanowiące zagrożenie dla środowiska i ludzi. Na etapie likwidacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia polem elektromagnetycznym zarówno na terenie realizacji prac, jak i poza granicami terenów objętych zmianą studium. Zatem nie proponuje się metod 56 prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. Wpływ na glebę i powierzchnię ziemi. Na etapie hipotetycznej likwidacji zrealizowanych założeń dokumentu zmiany studium wykonane prace rozbiórkowe spowodują, że powierzchnia ziemi i gleby zajęta pod konstrukcje zostanie uwolniona od obiektów elektrowni oraz od betonu z fundamentów i dróg dojazdowych. Teren może być przywrócony do produkcji roślinnej, po przeprowadzeniu rekultywacji. Na etapie likwidacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia dla powierzchni ziemi i gleby. Zatem, na etapie likwidacji, nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium dla tego elementu środowiska.. Wpływ na gospodarkę odpadami. Na etapie hipotetycznej likwidacji zrealizowanych założeń dokumentu zmiany studium wystąpią odpady. Elementy konstrukcji, jako odpad metale żelazne (kod 16 01 17) i gruz betonowy (kod 17 01 01). Ponadto powstaną następujące odpady: • zużyte oleje syntetyczne silnikowe, przekładniowe i smarowe kod 13 02 06 (odpad niebezpieczny), • zużyte zaolejone czyściwo i ubrania kod 15 02 02 (odpad niebezpieczny), • odpady budowlane kod 17 01 07, • drewno kod 17 02 01, • niesegregowane zmieszane odpady komunalne kod 20 03 01. Wytwarzane odpady powinny być składowane w wyznaczonych i zabezpieczonych miejscach, a wymienione odpady niebezpieczne winny być przechowywane w szczelnych zamykanych pojemnikach. Ze względu na złożoność prac rozbiórkowych demontaż konstrukcji wykona specjalistyczna firma, która jednocześnie zabezpieczy transport i utylizację odpadów niebezpiecznych. Przed przystąpieniem do prac likwidacyjnych, należy szczegółowo przeanalizować problem odpadów, według aktualnie obowiązujących przepisów dla daty likwidacji, ze względu na możliwości nowelizacji przepisów prawnych w dziedzinie odpadów. 57 Na etapie likwidacji zrealizowanych założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia spowodowanego gospodarką odpadami. Zatem, na etapie likwidacji, nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium dla tego elementu środowiska. Wpływ na florę. Po zlikwidowaniu elektrowni wiatrowych dojdzie do przywrócenia początkowego stanu środowiska oraz flory. Tereny wykorzystane pod fundamenty i drogi serwisowe zostaną zrekultywowane w kierunku gospodarki rolnej. Na etapie likwidacji zrealizowanych założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia dla flory. Zatem, na etapie likwidacji, nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium dla tego elementu środowiska. Wpływ na faunę. Na tym etapie dojedzie do przywrócenia stanu początkowego środowiska, co przyczyni się ponownego wykorzystania terenu przez zwierzęta. Zniknie także efekt bariery dla przemieszczających się ptaków i nietoperzy. Na etapie likwidacji zrealizowanych założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się negatywnego oddziaływania na faunę. Zatem, na etapie likwidacji, nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium dla tego elementu środowiska. Wpływ na ludzi. W wyniku demontażu infrastruktury farmy wiatrowej dojdzie do rekultywacji terenu zajętego przez inwestycję. Nastąpi zanik wszelkich oddziaływań związanych w inwestycją, zwłaszcza hałasu i pól elektromagnetycznych. W wyniku demontażu wież zaniknie subiektywne oddziaływanie na krajobraz naturalny. Ponieważ obszar inwestycji zostanie przywrócony do stanu początkowego, to pozwala prognozować brak jakichkolwiek oddziaływań na człowieka. Na etapie likwidacji zrealizowanych założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się negatywnego oddziaływania na ludzi. Zatem, na etapie likwidacji, nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium dla tego elementu środowiska. 58 12. Opis potencjalnie znaczących oddziaływań realizacji założeń studium na środowisko. Wynikające z realizacji założeń studium. Analizowane przedsięwzięcie wynikające z założeń zmiany dokumentu studium jest inwestycją proekologiczną, produkującą prąd elektryczny z odnawialnych źródeł energii, bez emisji zanieczyszczeń do środowiska. Elektrownie wiatrowe oddziaływują na środowisko głównie poprzez emisję hałasu i na niewielkie odległości emisję pola elektromagnetycznego o częstotliwości sieciowej 50 Hz. Bezpośrednio wpływają głównie na obszary wokół miejsc ich posadowienia. W miarę oddalania efekt akustyczny zmniejsza się. Planowane przedsięwzięcie, będące przedmiotem zmiany założeń studium, wraz z innymi obiektami powodującymi emisję hałasu, może wywierać oddziaływanie skumulowane, lecz możliwość wystąpienia oddziaływania skumulowanego uzależniona będzie od odległości między tymi obiektami. Mając na uwadze położenie terenów lokalizacji planowanej farmy wiatrowej oraz lokalizacje w pobliżu innych farm wiatrowych, należy określić możliwości wystąpienia efektu kumulacji, a następnie oszacować skumulowane oddziaływanie w zakresie emisji hałasu. W skali czasu, planowana zmianą studium inwestycja, będzie wywierać bezpośrednie, pośrednie, chwilowe, stałe, krótko, średnio i długoterminowe, okresowe, pozytywne i negatywne oddziaływanie na środowisko. Potencjalne przewidywane oddziaływanie na środowiska podano w poniższej tabeli: L.p. 1. 2. Typ Oddziaływania 2 Pozytywne Negatywne 3. Bezpośrednie 4. Pośrednie 5. Krótkotrwałe 6. Długotrwałe 7. 8. 9. 10. Odwracalne Nieodwracalne Stałe Okresowe 1 Okres budowy 3 Brak Przekształcenie części powierzchni terenu, emisja pyłu i innych zanieczyszczeń do atmosfery oraz emisja dźwięku Emisja pyłu i innych zanieczyszczeń do atmosfery, emisja dźwięku Oddziaływanie środków transportu i maszyn budowlanych Emisja dźwięku i zanieczyszczeń do atmosfery Przekształcenie części powierzchni terenu Zanieczyszczenie powietrza Brak Brak Emisja do atmosfery oraz hałas maszyn i urządzeń Okres eksploatacji 4 Wytwarzanie czystej energii Emisja dźwięku, pole Emisja dźwięku, pole Brak Brak Emisja dźwięku, pole Brak Brak Emisja dźwięku, pole Emisja dźwięku Wynikające z użytkowania zasobów naturalnych. W wyniku realizacji założeń projektowanego dokumentu zmiany studium nie będą użytkowane nieodnawialne zasoby naturalne. 59 Wynikające z zanieczyszczenia. W wyniku realizacji założeń projektowanego dokumentu zmiany studium nie wystąpi zanieczyszczenie powietrza, ziemi ani wód podziemnych i powierzchniowych. 13. Ocena skutków realizacji zmiany studium dla istniejących form ochrony przyrody i innych obszarów chronionych. Realizacja ustaleń zmiany studium nie stwarza zagrożenia dla istniejących i projektowanych różnych form ochrony przyrody i krajobrazu. Na obszarze zmiany studium zlokalizowany jest fragment otuliny parku krajobrazowego. Jednak teren ten będzie wyłączony z lokalizacji elektrowni wiatrowych. Dotychczasowe obserwacje i dotychczasowe wyniki monitoringu środowiska nie wykazały istotnych zagrożeń dla celów ochrony istniejących obszarów chronionych występujących na obszarze zmiany studium oraz w bezpośrednim sąsiedztwie. Zmiana zagospodarowania terenu w postaci budowy elektrowni wiatrowych wraz z infrastrukturą towarzyszącą nie wywoła istotnych negatywnych oddziaływań w stosunku do flory, fauny i walorów krajobrazowych. W trakcie budowy elektrowni wiatrowych nie dojdzie do zniszczenia stanowisk archeologicznych. Związane jest to z odsunięciem planowanych lokalizacji fundamentów elektrowni oraz elementów technicznej infrastruktury towarzyszącej o kilkaset metrów od tych obiektów. Zebrane dotąd dane wskazują, że realizacja założeń zmiany studium nie spowoduje zagrożenia dla przedmiotów ochrony okolicznych ostoi ptasich i siedliskowych. Teren zmiany studium nie przecina żadnej z ostoi Natura 2000. W związku z powyższym można prognozować, że realizacja ustaleń zmiany studium nie spowoduje naruszenia integralności i spójności sieci natura 2000. 14. Obszar ograniczonego użytkowania. Analizowane zamierzenie inwestycyjne zgodnie z założeniami zmiany projektowanego dokumentu studium nie zmieni sposobu użytkowania tych terenów ani terenów sąsiednich o charakterze rolniczym, tereny te nadal będą użytkowane rolniczo. Analizowane przedsięwzięcie nie wymaga ustalenia obszaru ograniczonego użytkowania. Budowa farmy wiatrowej musi jednak zostać uwzględniona w przyszłości w planowaniu przestrzennym. Należy mieć na uwadze zasięgi i poziomy emisji hałasu farmy wiatrowej, uwzględniając poziomy dopuszczalne obowiązujące na dzień realizacji tworzonych planów zagospodarowania przestrzennego. Zakres ograniczeń dla lokalizacji nowo tworzonych 60 terenów chronionych akustycznie powinien uwzględniać poziomy dopuszczalne hałasu obowiązujące na dzień realizacji i ewentualnych zmian planów zagospodarowania przestrzennego. 15. Rozwiązania eliminujące lub ograniczające oddziaływanie na środowisko. W trakcie analizy zebranych informacji archiwalnych i dotychczasowych wyników monitoringu przedinwestycyjnego, nie wykazano dotychczas możliwości istotnego negatywnego oddziaływania projektowanej inwestycji na środowisko, dlatego na tym etapie nie ma potrzeby planowania działań kompensujących. W celu minimalizacji i eliminacji ewentualnego niekorzystnego oddziaływania projektowanej budowy farmy wiatrowej wraz z infrastrukturą towarzyszącą należy podjąć działania: a) wyłączyć z przedsięwzięcia wykazane istniejące obszary objęte ochroną prawną oraz tereny cenne przyrodniczo o wysokich walorach przyrodniczych i znaczeniu dla flory i fauny (rys. 2, 4), b) kierując się zasadą przezorności, zaleca się dalsze prowadzenie monitoringu przedinwestycyjnego środowiska przyrodniczego, w celu określenia potencjalnego oddziaływania zapisów zmiany studium na faunę, a) w trakcie prac budowlano-montażowych należy odpowiednio składować zdartą warstwę gleby do jej ponownego wykorzystania w celu przywrócenia stanu oraz zapobiegać jej zanieczyszczeniom i przekształceniom rzeźby terenu, b) po zakończeniu prac budowlano-montażowych należy przywrócić teren wokół wież do stanu pierwotnego, c) w konstrukcji wież stosować budowę rurową, która w mniejszym stopniu wpływa na ptaki niż konstrukcja kratowa, d) planowane turbiny wiatrowe muszą być wyposażone w nowoczesne rozwiązania technologiczne, zapewniające jak najmniejszą emisję hałasu i drgań do środowiska, e) w celu eliminacji zjawiska refleksów świetlnych, wieże i łopaty wirnika powinny zostać pomalowane na kolor jasny, pastelowy, matowy, f) nie należy umieszczać reklam na wieżach i gondolach wiatrowych, dopuszczalne jest logo producenta harmonizujące z kolorem samej wieży i gondoli, w wieżach zastosowano oświetlenie w celu eliminacji nocnych zderzeń z ptakami. g) w razie dokonania zniszczeń w środowisku należy podjąć działania kompensujące. 61 16. Metody analizy realizacji postanowień zmiany Studium. Dane zebrane w ramach prowadzonego monitoringu środowiska przyrodniczego, powinny zostać przeanalizowane pod kątem oddziaływania projektowanej inwestycji budowy elektrowni wiatrowych na środowisko, a zwłaszcza ostoje sieci Natura 2000 i uwzględnione w dalszych etapach procedury oddziaływania planowanej inwestycji na środowisko. 17. Wnioski. • Przedmiotem opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko dla budowy farmy wiatrowej z infrastrukturą towarzyszącą. Niniejsza prognoza została sporządzona w związku z zmianą studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kobylnica. • Obszar prognozy obejmuje tereny projektowane dla lokalizacji elektrowni wiatrowych wraz z infrastrukturą towarzyszącą w obrębach ewidencyjnych: Kończewo, Kuleszewo, Słonowice, Słonowiczki, Ścięgnica, Ścięgnica Leśnictwo, Wrząca, Zagórki i Zbyszewo w gminie Kobylnica. • Obszar prognozy obejmuje tereny projektowane dla lokalizacji elektrowni wiatrowych wraz z infrastrukturą towarzyszącą w okolicach miejscowości: Słonowice, Słonowiczki, Ciechomice, Wrząca, Giełdoń, Kuleszewo, Zagórki i Zbyszewo w gminie Kobylnica. • W niniejszej prognozie objęto oceną następujące zagadnienia: określenie skutków dla środowiska, jakie mogą wyniknąć z projektowanego przeznaczenia terenu, dokonanie oceny stanu i funkcjonowania środowiska, jego zasobów, odporności na degradację i zdolności do regeneracji, dokonanie oceny warunków zagospodarowania terenu, wynikających z potrzeb ochrony środowiska, prawidłowego gospodarowania zasobami przyrody, dokonanie prognostycznej oceny zagrożeń dla środowiska w aspekcie budowy na określonych terenach farmy elektrowni wiatrowych, dokonanie oceny skutków dla istniejących form ochrony przyrody oraz obszarów chronionych, dokonanie oceny zmian w krajobrazie. • Prognoza oddziaływania na środowisko zespołu elektrowni wiatrowych z infrastrukturą towarzyszącą wykazała m.in.: 62 pozytywny wpływ na środowisko przyrodnicze w wyniku zmniejszenia emisji zanieczyszczeń przy produkcji energii elektrycznej w elektrowniach konwencjonalnych, na etapie budowy może wystąpić okresowy niekorzystny wpływ na klimat akustyczny oraz niewielki wpływ na glebę w wyniku wykonania wykopów pod fundamenty wież elektrowni, na podstawie zebranych dotąd informacji nie prognozuje się istotnego negatywnego oddziaływania na pozostałe elementy środowiska, nie wykazano negatywnego wpływu funkcjonowania ustaleń zmiany studium na faunę, przede wszystkim na awifaunę. Końcowa ocena oddziaływania inwestycji na ptaki i nietoperze będzie możliwa po zakończeniu trwającego monitoringu przedinwestycyjnego, na dalszych etapach prac planistycznych, projektowana inwestycja nie wpłynie w znaczący sposób na dysharmonię walorów krajobrazowych, realizacja ustaleń zmiany studium nie spowoduje negatywnego wpływu na zabytki kultury i stanowiska archeologiczne. • Na dzień dzisiejszy nie jest możliwe ostateczne określenie wpływu zmiany studium na cele ochrony istniejących obszarów chronionych w tym na cele, przedmiot i integralność obszarów Natura 2000. • Dostępne dotąd dane, wskazują na możliwości braku istotnego negatywnego oddziaływania na obszary Natura 2000, w tym na ich spójność i integralność. • W celu określenia rodzaju oddziaływania zmiany studium na środowisko, prowadzony jest roczny monitoring przedinwestycyjny, ze szczególnym uwzględnieniem awi- i chiropterofauny. • Planowana inwestycja nie spowoduje zagrożenia dla skuteczności ochrony różnorodności biologicznej obszaru objętego zmianą studium. • Ustalenia zmiany studium są zgodne z uwarunkowaniami opracowania ekofizjograficznego podstawowego dla obszaru objętego prognozą. • Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227), projektowana inwestycja wymaga uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia. 63 18. Streszczenie w języku niespecjalistycznym. Niniejsza prognoza została przygotowana na potrzeby zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kobylnica, przyjętym uchwałą Rady Gminy w Kobylnicy Nr III/25/2002 z dnia 30 grudnia 2002 r., zmienionym uchwałą Rady Gminy Kobylnica Nr XL/527/2010, z dnia 16 lutego 2010 r. Tereny objęte zmianą studium obejmują obszary zlokalizowane w woj. pomorskim, gm. Kobylnica. W skład typowej farmy wiatrowej wchodzą elektrownie wiatrowe oraz infrastruktura towarzysząca w postaci stacji GPZ, kabli i linii przesyłowych oraz dróg dojazdowych, z których część ulega rozebraniu po zakończeniu budowy, a część pozostaje celem umożliwienia dojazdu w czasie przeglądów i ewentualnych remontów elektrowni. W opracowanej części prognozy przeanalizowano oddziaływanie inwestycji na następujące elementy środowiska dla etapu budowy, eksploatacji i ewentualnej likwidacji: • wpływ na stan powietrza atmosferycznego, • wpływ na klimat akustyczny, • wpływ na poziom wibracji w środowisku, • wpływ na pola elektromagnetyczne, • wpływ na wody podziemne i powierzchniowe, • wpływ na glebę, • wpływ na dziedzictwo kulturowe i zabytki oraz dobra kultury współczesnej • wpływ na zdrowie ludzi, • gospodarkę odpadami, • nadzwyczajne zagrożenie środowiska, • oddziaływanie transgraniczne, • wykorzystanie zasobów naturalnych, • wzajemna współzależność poszczególnych czynników, • efekty kumulacji. Analizę i ocenę skutków realizacji założeń projektowanej zmiany studium wykonano wykorzystując następujące informacje i materiały, zgodnie ze stanem współczesnej wiedzy i metod oceny: • wizja lokalna w terenie, • ocena zagospodarowania terenu (zabudowa i miejsca stałego przebywania ludzi) w otoczeniu terenów lokalizacji planowanych elektrowni, 64 • odległości miejsc lokalizacji od istniejącej zabudowy i miejsc stałego przebywania ludzi, • dane techniczne dotyczące typów dostępnych aktualnie na rynku elektrowni wiatrowych, • zapisy dokumentów dotyczących przedmiotowej zmiany studium, Analiza skutków realizacji założeń projektowanej zmiany studium na etapie budowy nie wykazała negatywnego znaczącego wpływu na środowisko dla żadnego z analizowanych elementów, stwierdzono: • Wpływ na stan powietrza atmosferycznego - Wpływ emisji zanieczyszczeń powstających w skutek realizacji założeń planowanego dokumentu studium będzie praktycznie ograniczony do obszaru bezpośredniego otoczenia miejsca realizacji prac budowlanych i montażowych i nie będzie stanowił zagrożenia dla powietrza, ze względu na rozłożenie prac w czasie i przestrzeni. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia dla powietrza atmosferycznego, zatem nie zaproponowano metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. • Wpływ na klimat akustyczny otoczenia – Realizacja założeń planowanego dokumentu studium będzie wymagała wykonania prac o charakterze budowlano – instalacyjno – montażowym. Prowadzone będą one w porze dziennej, a przy znacznych odległościach placów budowy od najbliższej zabudowy mieszkalnej nie będą powodowały przekroczeń poziomów dopuszczalnych na najbliższych terenach chronionych akustycznie. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia dla klimatu akustycznego poza granicami terenów objętych zmianą studium, zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. • Wpływ na drgania - Realizacji założeń planowanego dokumentu studium będzie wymagała wykorzystania ciężkiego sprzętu budowlanego. Ze względu na odległości zabudowy mieszkalnej od placu budowy nie prognozuje się zagrożeń wibracjami dla najbliższych budynków i ludzi w nich przebywających. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia wibracjami poza granicami terenów objętych zmianą studium, zatem nie proponuje się metod 65 prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. • Wpływ na pola elektromagnetyczne - Mając na uwadze zakres i charakter możliwych prac prowadzonych podczas realizacji przedsięwzięcia stwierdza się, że na etapie budowy nie wystąpią źródła pól elektromagnetycznych mogących stanowić zagrożenie dla ludzi lub środowiska. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia polem elektromagnetycznym zarówno na terenie realizacji prac, jak i poza granicami terenów objętych zmianą studium. Zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. • Wpływ na wody podziemne i powierzchniowe - Wody podziemne, w przypadkach, w których zwierciadło znajduje się na niewielkich głębokościach poniżej poziomu terenu, mogłyby być ewentualnie zanieczyszczone substancjami ropopochodnymi wyciekającymi z maszyn i urządzeń technicznych. Sytuacja taka możne być jednak skutecznie eliminowana poprzez odpowiedni nadzór nad pracą tych urządzeń i utrzymanie ich w nienagannym stanie technicznym. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia dla wód podziemnych i powierzchniowych, zarówno na terenie realizacji prac, jak i poza granicami terenów objętych zmianą studium. Zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. Wskazana jest natomiast bieżącą kontrolę stanu technicznego stosowanych maszyn i urządzeń i wycofywanie z placu budowy maszyn o złym stanie technicznym. • Wpływ na glebę - Mając na uwadze zakres i charakter prowadzonych podczas realizacji założeń planowanego dokumentu studium prognozuje się, że wpływ na glebę i szatę roślinną w fazie budowy będzie ograniczony do terenów wytyczonych na drogi dojazdowe, wykopy pod fundamenty, place manewrowe, miejsca składowania elementów konstrukcyjnych oraz wykopów pod kable energetyczne. Przy poprawnie prowadzonych i nadzorowanych pracach tereny odległe o kilka metrów od wykopów i składowisk elementów konstrukcji pozostaną nienaruszone, niezależnie od intensywności prowadzonych prac. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się negatywnego wpływu na glebę poza granicami terenów wyłączonych z upraw rolniczych objętych zmianą studium. Analizę skutków wpływu realizacji założeń planowanego dokumentu studium na etapie budowy na glebę należy przeprowadzić poprzez sprawdzenie stanu terenów sąsiadujących z 66 terenami wyłączonymi z upraw rolniczych po zakończeniu budowy, które powinny być doprowadzone do stanu pierwotnego, umożliwiającego zagospodarowanie rolnicze. • wpływ na dziedzictwo kulturowe i zabytki oraz dobra kultury współczesnej - Na etapie projektowania lokalizacji fundamentów każdej wieży nośnej turbiny ustalone zostanie, czy w miejscach planowanych lokalizacji fundamentów nie występują lokalne stanowiska archeologiczne. Lokalizacja fundamentów nie będzie kolidowała z występowaniem stanowisk archeologicznych, a w przypadkach wątpliwych projekt będzie uzgadniany z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Tereny objęte zmianą projektowanego studium są terenami upraw rolniczych i nie występują na nich dobra kultury współczesnej. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się negatywnego wpływu na dziedzictwo kulturowe i zabytki oraz dobra kultury współczesnej. Podczas prowadzenia prac ziemnych należy prowadzić obserwację urobku i miejsc prowadzonych prac przy zdejmowaniu kolejnych warstw ziemi, a w razie zaobserwowania nietypowych wykopalisk należy przerwać prace i zgłosić fakt do konserwatora zabytków. • Wpływ na florę i faunę – Na tym etapie dojdzie do czasowego wyłączenia niewielkich fragmentów upraw pod fundamenty i drogi serwisowe. Dotyczy to upraw rolnych, które są terenami o małym znaczeniu dla fauny. Oddziaływanie na faunę również będzie nie duże i okresowe. Część gatunków wycofa się z terenów budowy, część po zakończeniu prac powróci na dawne tereny. Na tym etapie prognozuje się niewielkie, czasowe oddziaływanie na florę i faunę obszaru studium. • Wpływ na zdrowie ludzi - Mając na uwadze zakres i charakter prowadzonych podczas realizacji założeń planowanego dokumentu studium oraz odległości lokalizacji miejsc budowy od zabudowań i miejsc stałego przebywania ludzi, prognozuje się brak negatywnego oddziaływania fazy budowy na zdrowie okolicznych mieszkańców. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się negatywnego wpływu na zdrowie ludzi. Zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. • Gospodarka odpadami - Mając na uwadze zakres i charakter prowadzonych podczas realizacji założeń planowanego dokumentu studium, podstawowym odpadem na terenie realizacji przedsięwzięcia będzie gleba i ziemia w tym kamienie (z wykopów pod fundamenty). Prognozuje się, że ponadto powstaną następujące odpady: zużyte 67 oleje syntetyczne silnikowe, przekładniowe i smarowe (odpad niebezpieczny), zużyte zaolejone czyściwo i ubrania (odpad niebezpieczny), metale żelazne, odpady budowlane, drewno, niesegregowane zmieszane odpady komunalne. Powstający odpad w fazie budowy będzie zagospodarowany przez wykonawcę w sposób zgodny z zasadami gospodarowania odpadami i wymogami ochrony środowiska na dzień realizacji przedsięwzięcia, a transport odpadów z miejsc ich tymczasowego składowania powinien odbywać się w oparciu o środki transportu uprawnionych odbiorców odpadów. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się negatywnego oddziaływania na środowisko gospodarki odpadami. Zaleca się prowadzenie podczas budowy bieżącego nadzoru na sposobem segregacji, przechowywania i transportu odpadów z miejsca budowy. • Wpływ na dobra materialne - Na etapie budowy może dojść do miejscowych zniszczeń istniejących dróg polnych lub upraw rolniczych, które spowodowane będą transportem materiałów budowlanych i konstrukcji do realizacji założeń planowanego dokumentu studium. Po zakończeniu prac wszelkie miejscowe zniszczenia powinny zostać naprawione, a szkody spowodowanych w uprawach rolniczych będą rekompensowane przez inwestora. Na etapie realizacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się negatywnego znaczącego wpływu na dobra materialne. Zaleca się prowadzenie bieżącego monitoringu powstałych szkód, możliwie szybkie ich usuwanie oraz rekompensaty za ich spowodowanie. Analiza skutków realizacji założeń projektowanej zmiany studium na etapie eksploatacji nie wykazała negatywnego znaczącego wpływu na środowisko dla żadnego z analizowanych elementów, stwierdzono: • Wpływ na stan powietrza atmosferycznego - Planowany dokument studium zakłada na terenach wprowadzanych zmian budowę instalacji bezobsługowych, nie posiadających żadnych źródeł emisji pyłów, gazów oraz substancji zapachowych. Prognozuje się, że po realizacji założeń planowanego dokumentu studium eksploatacja instalacji nie będzie powodowała jakichkolwiek zanieczyszczeń powietrza w postaci przekroczeń poziomów szkodliwych substancji w powietrzu oraz emisji substancji zapachowych. Zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium dla tego elementu środowiska. • Wpływ na klimat akustyczny otoczenia - Na etapie eksploatacji po realizacji założeń planowanego dokumentu negatywnego wpływu na studium prognozuje środowisko, w się postaci możliwość wystąpienia przekroczenia poziomów 68 dopuszczalnych hałasu na najbliżej położonych terenach chronionych akustycznie. W celu wyeliminowania możliwości przekroczenia poziomów dopuszczalnych hałasu na tych terenach należy tak zaprojektować farmę wiatrową, by poziom hałasu emitowany do otoczenia nie przekraczał wartości dopuszczalnych określonych dla najbliższych terenów chronionych akustycznie, już na granicy terenów objętych projektem zmiany studium. Osiągnięcie tego celu będzie możliwe i powinno zostać udokumentowane wykonaniem w przyszłości analizy akustycznej na etapie projektowania. Analiza akustyczna powinna uwzględnić: 1. Różne warianty ustawienia elektrowni i ostatecznie określić wariant optymalny ze względu na emisję hałasu i produktywność farmy wiatrowej. 2. Możliwość redukcji liczby elektrowni w przypadku przekroczeń poziomów dopuszczalnych emitowanego hałasu. 3. Możliwość dobrania odpowiedniego typu elektrowni wiatrowych charakteryzującego się niskim poziomem mocy akustycznej. 4. Możliwość redukcji poziomów mocy akustycznej elektrowni wiatrowych poprzez odpowiednie ich przeprogramowanie. Wyniki przeprowadzonych obliczeń i analizy powinny być przedstawione graficznie na mapach hałasu. Ostatecznie na etapie eksploatacji, po realizacji założeń planowanego dokumentu studium, nie prognozuje się negatywnego znaczącego wpływu na środowisko ze względu na emisję hałasu, pod warunkiem poprawnego zaprojektowania farmy wiatrowej, co powinno być udokumentowane wykonaniem analizy akustycznej i map hałasu. W celu wykonania analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium, proponuje się kontrolne pomiary hałasu po uruchomieniu zadania inwestycyjnego. • Wpływ na drgania - Prognozuje się, że na etapie eksploatacji, po realizacji założeń planowanego dokumentu studium, nie wystąpią wibracje uciążliwe lub szkodliwe dla ludzi i okolicznej zabudowy, ze względu na brak źródeł wibracji mogących stworzyć takie zagrożenie i odległość zabudowy od miejsca lokalizacji elektrowni. Zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium dla tego elementu środowiska. • Wpływ na pola elektromagnetyczne - Realizacja założeń projektowanych zmian studium będzie skutkowała powstaniem źródeł pola elektromagnetycznego w postaci wyposażenia turbin, okablowania, linii przesyłowych i urządzeń stacji GPZ. Zatem będą to pola elektromagnetyczne o częstotliwości sieciowej 50 Hz. Podkreślić należy, 69 że przy oddalaniu się od linii przesyłowych i innych źródeł pól elektromagnetycznych, natężenie składowej pola elektrycznego i magnetycznego bardzo szybko maleje – przykładowo dla linii napowietrznej 110 kV wystarczająca strefa ograniczająca lokalizację zabudowy mieszkaniowej wynosi około 12 m od osi linii. Ostatecznie na etapie eksploatacji, po realizacji założeń planowanego dokumentu studium, nie prognozuje się negatywnego znaczącego wpływu na środowisko ze względu na pola elektromagnetyczne, pod warunkiem zachowania powszechnie znanych zasad lokalizacji obiektów stanowiących źródła. W celu wykonania analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium proponuje się kontrolne pomiary pola elektromagnetycznego po uruchomieniu zadania inwestycyjnego. • Wpływ na wody podziemne i powierzchniowe - W wyniku realizacji założeń projektowanych zmian studium powstanie instalacja nie wymagająca stałej obsługi. Na terenach objętych zmianą studium nie wystąpią powierzchnie zbierające wody deszczowe, nie będą powstawały również ścieki bytowe (sanitarne), instalacja nie będzie wytwarzała ścieków z żadnej grupy. Prognozuje się, że na etapie eksploatacji, po realizacji założeń planowanego dokumentu studium, nie wystąpi negatywny wpływ na wody podziemne i powierzchniowe. Zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na ten element środowiska. • Wpływ na glebę - Po realizacji założeń projektowanej zmiany studium teren niewykorzystany pod budowę fundamentów elektrowni oraz towarzyszącej infrastruktury (głównie GPZ) będzie nadal wykorzystywany gospodarczo pod uprawy rolnicze. Prognozuje się, że na etapie eksploatacji, po realizacji założeń planowanego dokumentu studium, nie wystąpi negatywny wpływ na glebę. Zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na ten element środowiska. • Wpływ na florę i faunę – Zebrane w ramach monitoringu przedrealizacyjnego dane, pozwalają na prognozę o braku istotnego negatywnego oddziaływania na florę i faunę. Teren przeznaczony pod inwestycję nie zawiera siedlisk ujętych w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej. Nie stwierdzono dotąd zwierząt ujętych w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Dane dotyczące występowania ptaków i nietoperzy wskazują, ze obszar prognozy nie stanowi dla nich istotnego miejsca przebywania i rozrodu. Na obszarze prognozy nie stwierdzono istotnych tras migracji ptaków 70 (zwłaszcza migrantów długodystansowych) oraz nietoperzy. Wykazano pojawianie się ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, jednak jak opisano to w opracowaniu, pojawiały się rzadko i w niewielkich liczebnościach. Jedynie gąsiorek odbywa lęgi w granicach zmiany studium, jednak przemieszcza się na małych wysokościach, stąd nie powinien ulegać kolizjom. Zebrane dane wskazują, że obszar prognozy nadaje się do budowy farmy wiatrowej. Prognozuje się brak istotnych zagrożeń dla flory i fauny ze strony skutków realizacji postanowień dokumentu zmiany studium. Zaleca się dalsze prowadzenie przyrodniczego monitoringu przedrealizacyjnego, w celu zebrania pełnych danych ze wszystkich okresów fenologicznych. • Wpływ na ludzi – Realizacja założeń projektu zmiany studium nie wpłynie negatywnego na zdrowie i samopoczucie okolicznych mieszkańców. Przy poprawnym zaprojektowaniu lokalizacji elektrowni i infrastruktury towarzyszącej nie wystąpi zagrożenie ze względu na emisję hałasu i pól elektromagnetycznych. Może się pojawić poczucie pewnego dyskomfortu związanego z ruchem obrotowym wirników elektrowni wiatrowych lub wystąpić efekt cienia powodowanego przez pracujące łopaty i wieże elektrowni. Jednak ze względu na odległość lokalizacji wież od miejsc stałego przebywania ludzi (zachowanie odległości 500 m), należy uznać te czynniki za mało istotne. Zatem nie prognozuje się bezpośredniego i pośredniego oddziaływanie inwestycji na zdrowie najbliższych mieszkańców. Po realizacji zadania inwestycyjnego zgodnie z założeniami projektu analizowanego studium proponuje się, w celu wykonania analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium, ocenę zagrożenia ludzi hałasem i polem elektromagnetycznym, poprzez wykonanie kontrolnych pomiarów terenowych na etapie eksploatacji. • Gospodarka odpadami - Realizacja założeń zmiany studium nie spowoduje powstawania odpadów w sposób ciągły. W przypadkach konieczności wymiany oleju i filtrów w podzespołach turbin może powstać odpad niebezpieczny, inne oleje silnikowe przekładniowe i smarowe, materiały filtracyjne i tkaniny do wycierania. Wszystkie odpady będą odbierane przez firmę specjalistyczną w chwili wymiany, a na terenach lokalizacji farmy wiatrowej nie będą magazynowane żadne odpady – jest to praktyka stosowana przez producentów elektrowni wiatrowych w ramach przeglądów serwisowych. Prognozuje się, że na etapie eksploatacji, po realizacji założeń planowanego dokumentu studium, nie wystąpi negatywny wpływ na ten element środowiska. Zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na ten element środowiska. 71 • Nadzwyczajne zagrożenia środowiska - Elektrownie będą posadowione w bezpiecznej odległości od zabudowy i dróg publicznych, nie ma zatem zagrożenia bezpośredniego od ewentualnej katastrofy budowlanej. Przy wiatrach o prędkościach większych od 25 m/s następuje samoczynne wyłączenie elektrowni z odpowiednim ustawieniem łopat śmigieł, co eliminuje możliwość wystąpienia nadmiernych obciążeń konstrukcji. Elektrownie posiadają systemy przechwytujące olej i obudowę olejoszczelną spełniającą funkcję zasobnika. Przy prawidłowo zaprojektowanym fundamencie i poprawnym montażu konstrukcji nośnej nie prognozuje się nadzwyczajnych zagrożeń dla środowiska. Nie zachodzi konieczność prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na ten element środowiska. • Transgraniczne oddziaływanie na środowisko - Możliwe jest pozytywne oddziaływanie realizacji założeń analizowanych zmian studium na środowisko w skali globalnej w przypadku ich realizacji. Realizacja przedsięwzięcia będzie skutkowała zmniejszeniem efektu cieplarnianego, poprzez zastąpienie paliw kopalnianych energią czystą, a więc możliwa jest redukcja emisji do powietrza CO2. Mając na uwadze charakter i lokalizację terenów objętych zmianą studium, odległość od najbliższej granicy z Bałtykiem około 50 km, nie prognozuje się transgranicznego oddziaływania na środowisko. Nie zachodzi konieczność prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na ten element środowiska. • Wzajemna współzależność poszczególnych czynników - W wyniku realizacji założeń postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium wzajemna współzależność oddziaływania między analizowanymi elementami środowiska nie występuje. • Wykorzystanie zasobów naturalnych - Realizacji założeń postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium nie powoduje wykorzystania zasobów naturalnych. • Efekty kumulacji – Na etapie projektowania należy uwzględnić położono w sąsiedztwie okoliczne farmy wiatrowe i określić efekty kumulacji ze względu na emisję hałasu. Analiza skutków realizacji założeń projektowanej zmiany studium na etapie hipotetycznej likwidacji nie wykazała negatywnego znaczącego wpływu na środowisko dla żadnego z analizowanych elementów. Stwierdzono, że elementy środowiska potencjalnie narażone na negatywne oddziaływania na etapie likwidacji to: atmosfera, klimat akustyczny, poziom wibracji, powierzchnia ziemi i gleba, odpady. Ocena tego etapu przedstawia się następująco: 72 • Wpływ na stan powietrza - Potencjalne zagrożenia dla stanu powietrza wynikać będzie z pracy sprzętu budowlanego i środków transportu. Występować będzie emisja niezorganizowana. Emitowany będzie pył zawieszony i pył opadający. Podczas likwidacji wystąpią podobne problemy jak podczas budowy. Na etapie likwidacji zrealizowanych założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia dla powietrza atmosferycznego, zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. • Wpływ na klimat akustyczny - W trakcie likwidacji inwestycji, hałas wywołany będzie pracą sprzętu budowlanego i transportowego. Można przyjąć, że zakres prac będzie podobny, jak na etapie budowy. Zatem zagrożenie ponadnormatywnym działaniem hałasu na etapie likwidacji porównywalne będzie z etapem budowy. Na etapie likwidacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia dla klimatu akustycznego poza granicami terenów objętych zmianą studium, zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. • Wpływ na poziom wibracji - Nie przewiduje się nadmiernych negatywnych poziomów wibracji na etapie likwidacji. Poziomy wibracji będą analogiczne jak na etapie budowy. Na etapie likwidacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia wibracjami, zatem nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium na tym etapie. • Wpływ na powierzchnię ziemi i glebę - Na etapie hipotetycznej likwidacji zrealizowanych założeń dokumentu zmiany studium wykonane prace rozbiórkowe spowodują, że powierzchnia ziemi i gleby zajęta pod konstrukcje zostanie uwolniona od obiektów elektrowni oraz od betonu z fundamentów i dróg dojazdowych. Teren może być przywrócony do produkcji roślinnej, po przeprowadzeniu rekultywacji. Na etapie likwidacji założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia dla powierzchni ziemi i gleby. Zatem, na etapie likwidacji, nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium dla tego elementu środowiska. • Odpady - Na etapie hipotetycznej likwidacji zrealizowanych założeń dokumentu zmiany studium wystąpią odpady. Ze względu na złożoność prac rozbiórkowych 73 demontaż konstrukcji wykona specjalistyczna firma, która jednocześnie zabezpieczy transport i utylizację odpadów niebezpiecznych. Przed przystąpieniem do prac likwidacyjnych, należy szczegółowo przeanalizować problem odpadów, według aktualnie obowiązujących przepisów dla daty likwidacji, ze względu na możliwości nowelizacji przepisów prawnych w dziedzinie odpadów. Na etapie likwidacji zrealizowanych założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia spowodowanego gospodarką odpadami. Zatem, na etapie likwidacji, nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium dla tego elementu środowiska. • Flora i fauna – Po rozebraniu elementów konstrukcyjnych elektrowni i infrastruktury towarzyszącej, nastąpi przywrócenie zajętym terenom ich początkowej funkcji i charakteru. Nastąpi rekultywacja w kierunku upraw rolnych. Wraz z likwidacją inwestycji nastąpi całkowity zanik ewentualnego oddziaływania farmy wiatrowej na florę i faunę. Na etapie likwidacji zrealizowanych założeń planowanego dokumentu studium nie prognozuje się zagrożenia dla flory i fauny. Zatem, na etapie likwidacji, nie proponuje się metod prowadzenia analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu zmiany studium dla tego elementu środowiska. W prognozie określono potencjalnie znaczące skutki oddziaływań realizacji założeń zmiany studium na środowisko, uwzględniając następujące czynniki: • Realizację założeń zmiany studium. • Użytkowanie zasobów naturalnych. • Emisję zanieczyszczeń. • Efekt kumulacji. Realizacja założeń zmiany studium spowoduje skutek pozytywny poprzez produkcję czystej energii elektrycznej, co korzystnie wpłynie na efekt cieplarniany i ograniczy emisją do atmosfery CO2, nie będzie też wymagała użytkowania zasobów naturalnych. Zakładając poprawne wykonanie projektu lokalizacji elektrowni wiatrowych i odpowiedni ich dobór, nie wystąpi emisja zanieczyszczeń w postaci hałasu i pola elektromagnetycznego, o poziomach większych jak dopuszczalne. W skali czasu, planowana w zmianie studium inwestycja, będzie wywierać bezpośrednie, pośrednie, chwilowe, stałe, krótko, średnio i długoterminowe, okresowe, pozytywne i negatywne oddziaływanie na środowisko. Oddziaływanie to nie będzie skutkowało negatywnie dla środowiska i ludzi. 74 W prognozie wykazano możliwość ograniczenia skutków realizacji założeń studium na środowisko do stopnia nie zagrażającego środowisku i ludziom. Istnieje możliwość zastosowania takich rozwiązań technicznych i projektowych, które ograniczą imisję hałasu i pól elektromagnetycznych do poziomów dopuszczalnych. Podczas wykonywania prognozy trudności i niedostatki wynikające ze stanu rozpoznania elementów środowiska nie wystąpiły, z uwagi na dostępność danych i materiałów dotyczących założeń planowanej zmiany studium oraz środowiska. W prognozie przeanalizowano konieczność ewentualnego ustalenia obszaru ograniczonego użytkowania. Ocena wpływu analizowanego przedsięwzięcia na poszczególne elementy środowiska wykazała, że nie występują istotne zagrożenia dla środowiska na etapie budowy i eksploatacji przedsięwzięcia. Z tego względu nie ma potrzeby wyznaczania obszaru ograniczonego użytkowania na etap budowy i eksploatacji opiniowanego przedsięwzięcia w myśl art.135 ustawy Prawo ochrony środowiska. W podsumowaniu stwierdzono: Przeprowadzona analiza skutków realizacji założeń projektowanej zmiany studium wykazała: 1. Realizacja założeń projektowanej zmiany studium nie będzie skutkowała negatywnym oddziaływaniem na analizowane elementy środowiska i ludzi. 2. Planowane zmianą studium zadanie inwestycyjne jest proekologiczne i zgodne z aktualnym trendem produkcji energii ze źródeł odnawialnych państw Unii Europejskiej oraz założeniami polskiej polityki energetycznej. 3. Poprawnie wykonany projekt techniczny analizowanego zadania inwestycyjnego zapewni, że oddziaływanie na środowisko ograniczone zostanie do granic terenów określonych zmianą studium. W celu minimalizacji i eliminacji ewentualnego niekorzystnego oddziaływania projektowanej budowy farmy wiatrowej wraz z infrastrukturą towarzyszącą należy podjąć działania: a) wyłączyć z przedsięwzięcia wykazane istniejące obszary objęte ochroną prawną oraz tereny cenne przyrodniczo o wysokich walorach przyrodniczych i znaczeniu dla flory i fauny (rys. 4), b) kierując się zasadą przezorności, zaleca się dalsze prowadzenie monitoringu przedinwestycyjnego środowiska przyrodniczego, w celu określenia potencjalnego oddziaływania zapisów zmiany studium na faunę, 75 • w trakcie prac budowlano-montażowych należy odpowiednio składować zdartą warstwę gleby do jej ponownego wykorzystania w celu przywrócenia stanu oraz zapobiegać jej zanieczyszczeniom i przekształceniom rzeźby terenu, • po zakończeniu prac budowlano-montażowych należy przywrócić teren wokół wież do stanu pierwotnego, • w konstrukcji wież stosować budowę rurową, która w mniejszym stopniu wpływa na ptaki niż konstrukcja kratowa, • planowane turbiny wiatrowe muszą być wyposażone w nowoczesne rozwiązania technologiczne, zapewniające jak najmniejszą emisję hałasu i drgań do środowiska, • w celu eliminacji zjawiska refleksów świetlnych, wieże i łopaty wirnika powinny zostać pomalowane na kolor jasny, pastelowy, matowy, • nie należy umieszczać reklam na wieżach i gondolach wiatrowych, dopuszczalne jest logo producenta harmonizujące z kolorem samej wieży i gondoli, w wieżach zastosowano oświetlenie w celu eliminacji nocnych zderzeń z ptakami. • w razie dokonania zniszczeń w środowisku należy podjąć działania kompensujące. Prognoza oddziaływania na środowisko zespołu elektrowni wiatrowych z infrastrukturą towarzyszącą wykazała m.in.: pozytywny wpływ na środowisko przyrodnicze w wyniku zmniejszenia emisji zanieczyszczeń przy produkcji energii elektrycznej w elektrowniach konwencjonalnych, na etapie budowy może wystąpić okresowy niekorzystny wpływ na klimat akustyczny oraz niewielki wpływ na glebę w wyniku wykonania wykopów pod fundamenty wież elektrowni, na podstawie zebranych dotąd informacji nie prognozuje się istotnego negatywnego oddziaływania na pozostałe elementy środowiska, nie wykazano negatywnego wpływu funkcjonowania ustaleń zmiany studium na faunę, przede wszystkim na awifaunę. Końcowa ocena oddziaływania inwestycji na ptaki i nietoperze będzie możliwa po zakończeniu trwającego monitoringu przedinwestycyjnego, na dalszych etapach prac planistycznych, projektowana inwestycja nie wpłynie w znaczący sposób na dysharmonię walorów krajobrazowych, realizacja ustaleń zmiany studium nie spowoduje negatywnego wpływu na zabytki kultury i stanowiska archeologiczne. 76 Na dzień dzisiejszy nie jest możliwe ostateczne określenie wpływu zmiany studium na cele ochrony istniejących obszarów chronionych w tym na cele, przedmiot i integralność obszarów Natura 2000. Dostępne dotąd dane, wskazują na możliwości braku istotnego negatywnego oddziaływania na obszary Natura 2000, w tym na ich spójność i integralność. W celu określenia rodzaju oddziaływania zmiany studium na środowisko, prowadzony jest roczny monitoring przedinwestycyjny, ze szczególnym uwzględnieniem awi- i chiropterofauny. Planowana inwestycja nie spowoduje zagrożenia dla skuteczności ochrony różnorodności biologicznej obszaru objętego zmianą studium. Ustalenia zmiany studium są zgodne z uwarunkowaniami opracowania ekofizjograficznego podstawowego dla obszaru objętego prognozą. Zgodnie z zapisami Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227), projektowana inwestycja wymaga uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia. Przeprowadzona prognoza zmiany studium na środowisko na analizowanym terenie, wskazuje na dzień dzisiejszy, możliwość realizacji przedsięwzięcia budowy zespołu elektrowni wiatrowych z techniczną infrastrukturą towarzyszącą. 77 19. Literatura. Wykaz najważniejszej literatury. • Czeraszkiewicz R. i Oleksiak A. (red.). Ptaki wodno-błotne na Pomorzu Zachodnim. OTOP, Szczecin. • Dobrowolski K.A. & Lewandowski K. 1998. Ochrona środowisk wodnych i błotnych w Polsce. Stan i perspektywy. Oficyna Wydawnicza Instytutu Ekologii PAN, Wyd. I, ss.188. • Dyrcz A. 1989. Tereny ważne dla ornitologii i ochrony ptaków w Polsce. Przegl. Zool. 33(3): 417 – 437. • Głowaciński Z. (red.) 2002a. Polska Czerwona Księga Zwierząt. PWRiL. Warszawa. • Głowaciński Z. (red.) 2002b. Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. PAN, Kraków. • Gromadzki M. (red.) 1994. Ostoje ptaków w Polsce. Biblioteka monitoringu środowiska, OTOP Gdańsk. • Ingielewicz R. Zagubień A. „Problemy hałasu środowiskowego związane z pracą siłowni wiatrowych” Międzynarodowa Konferencja Naukowo – Techniczna na temat siłowni wiatrowych, Kołobrzeg, maj 2000 r.. • Ingielewicz R. Zagubień A. „Hałas elektrowni wiatrowych a ochrona środowiska”, Konferencja Ochrony Środowiska, Wrocław 2004 r. • Jakubiec Z., Guziak R. 1998. Bocian biały Ciconia ciconia w roku 1995 – rozmieszczenie, liczebność, problemy ochrony. Not. Ornit. 39(4): 195-210. • Janicki D. 2006. Lokalizacja farm wiatrowych na Pomorzu Zachodnim. W: Lewandowski P. Energia odnawialna na Pomorzu Zachodnim. Hogben, Szczecin: 247-254. • Janicki D. 2012. Ekofizjografia podstawowa do zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kobylnica. Opracowanie na potrzeby strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Biosfera, Szczecin. • Kondracki J. 2001. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa. • Kot H., Zyska P., Dombrowski A. 1987. Liczebność i rozmieszczenie ptaków wodnych w Polsce w styczniu 1985 roku. Not. ornit. 28(1-4): 17 – 48. • Liro A. (red.) 1998. Strategia wdrażania krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska. Fundacja IUCN Polska, Warszawa. • Liro A., Dyduch-Falniowska A., Makomska-Juchlewicz M. 2002. Natura 2000. Europejska sieć ekologiczna. Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, Warszawa. • Plan rozwoju lokalnego gminy Kobylnica na lata 2007 – 2013. UG Kobylnica, 2007. 78 • Soliński I., Solińska M. 2001. Ekologiczne podstawy systemu wspierania rozwoju energetyki odnawialnej (www.elektrownie-wiatrowe.org.pl/ek_wsp_rozw.htm). • Strategia rozwoju społeczno – gospodarczego gminy Kobylnica na lata 2007 – 2015. UG Kobylnica, 2007. • Szadkowska-Izydorek M., Rekowska J., Więcek M.J. 2009. Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kobylnica. Prognoza oddziaływania na środowisko. Strada Biuro Projektowe, Słupsk. • Tomiałojć L. 1990. Ptaki Polski rozmieszczenie i liczebność. PWN, Warszawa. • Woś A. 1999. Klimat Polski. PWN, Warszawa. • http://www.mos.gov.pl 79 9r.3p|,?ł'? { rl ffin' .-i-Ę* 4.? I.::- * ńd,' .*{.ią lawD !9 I ) .t t: .Ł '/' ł.,' t:r.-" dł');,.|.Ć. 'i ;t 'Y,'-;-*'3.' tl J. -,.i''. : ' t 1.1,, Ir' Ą t ., , a f, t.t. l ź a I \ ł I 41, Rycina 1. Lokalizai)aobszaruprognozy. .j !, . -f /" .:r1i{" - -;- I DolinaSluFii-Ptrk Kraiot'razo*Y Zrodliskowe ' ''',j l I . I I n płkk.jofuulwy ot,linapa*ukni'brefil€go obsfarĆhronbregokreiobłazrr z€spilprryldnkzc'kr4Ńawl .i ;"ł. Ę "***o f' . ^ | I Rycina 2' Loka|izacjaobszaru prognozyna t|e|okd|nejsieci obszaróWchronionych (bez Natura2000). nł /..ł.|"-:-Pt}rgr ..----:*:-1'i .T-sŁ icśm I .€r : \rP*# .'"*\ . t .f s;-jstYrlcln 'Ż, _i 210 '.'Kolooia t't fic ./ / / SlalaloBo / orlb r 'I I { 5łorlecviłłłgiiy - '..!\^br2tó9ło 2@ Tyctrgnn'. '!lę9]łt r , .- ' t Pbszcvro, tiłclfctno .;ł!suehotzc :1 ZXI Rycina 3. Połozenieobszaruprognozyna tle lokalnejsieci Natura2000. Ufi3*o\ ic. \ ł,,'[\}.'t 7rd / rl Ą.*--.ó3,5 ..o '{ I -O p Ąo .ó\ , r' /. o. ;' i ,/ ,'t /:'q "3) I' ł3 ł5 Ó' o _3.' o o '::-e .7,elo $ł)^ o{. 86 .J-e t^ o o\." łł '\'j ,P,quEd,Pi: ilł*riffi T$:::rgmffi* skala 1:25 000 Rycina4. obszarycenneprzyrodnlczo w granicachzmianystudium.
