rodzina - przedszkola

Niech szanowni rodzice raz zechcą uwierzyć, że
dziecię swawolić zwykło nie w złych zamiarach albo
ze złej woli, ale wskutek potrzeby swego organizmu
tak pilnej, jak jedzenie lub picie. Organizm dziecka
potrzebuje ruchu, ćwiczenia członków, wynurzania
ich energii na zewnątrz, gdyż to jest niezbędnym
warunkiem jego rozwijania się i samego wzrostu
Maria Weryho
RODZINA – PIERWSZE ŚRODOWISKO KSZTAŁTUJĄCE NAWYKI
PROZDROWOTNE
Środowiskiem rozwoju dziecka jest rodzina, w której przychodzi ono na świat.
To ona przyczynia się do stawania się odrębną osobą. W niej również uczymy się
pierwszych wzorców zachowań społecznych. Rodzina z jednej strony zapewnia
zaspokojenie psychospołecznych potrzeb jednostki, z drugiej zaś umożliwia
przystosowanie do społeczeństwa, jak również przenoszenie na kolejne pokolenia
norm i wartości przyjętych w danej kulturze. B.Woynarowska sądzi, że rodzina jest
swego rodzaju matrycą dla rozwoju poczucia tożsamości jednostki, a szczególnie
takich ważnych jego wymiarów, jak: poczucie przynależności i poczucie odrębności.
Rodzina jest zatem czymś więcej niż jedynie środowiskiem rozwoju jednostki. Jest
system do którego dziecko należy.1
Ogólnie uznaje się. że każda rodzina ma swoją indywidualną, niepowtarzalną
wewnętrzną organizację i układ stosunków. Według K.Bożkowej i A.Sito, rodzina
musi przystosować się do różnorodnych pozytywnych i negatywnych oddziaływań,
składających się na życie i wpływających na stosunki jednych członków rodziny do
pozostałych. W warunkach korzystnych utrzymana jest harmonia rodzinna; w
warunkach nadmiernych napięć i konfliktów powstają wzajemne antagonizmy, które
mogą spowodować rozkład rodziny.2
Organizacja rodziny wpływa na formy wzajemnego odnoszenia się do siebie jej
członków. Role męża, żony, ojcostwo i macierzyństwo oraz rola dziecka, realizować
się mogą w pełni tylko w rodzinie zgodnej, harmonijnie funkcjonującej. W każdej
1
2
B. Woynarowska (red.): Profilaktyka w pediatrii. Warszawa 1998, s. 76-77.
K.Bożkowa, A.Sito (red.): Opieka zdrowotna nad rodziną. Warszawa 1994, s. 88.
rodzinie istnieją różne systemy wzajemnych powiązań i oddziaływań. Wytwarzają je
poszczególni członkowie, z których każdy ma pewien wpływ na kształtowanie
poziomu i treści powiązań oraz na rozwój osobowości i zachowanie pozostałych
osób.3
Stan zdrowia każdego z członków rodziny i sposób reagowania na chorobę
ściśle wiążą się z mechanizmami podtrzymującymi i oparciem psychologicznym, jakie
dana rodzina stwarza. Na rozwój somatyczny i psychiczny dziecka obok czynników
genetycznych wpływają również czynniki środowiskowe, przede wszystkim związane
ze środowiskiem rodzinnym. I tak np. złe warunki mieszkaniowe, niska kultura
zdrowotna, nieprawidłowe żywienie, nałogi kogoś z rodziny są problemami
wspólnymi, dzielonymi przez wszystkich jej członków. K.Bożkowa i A.Sito twierdzą,
że zdrowie rodziny jest więc pojęciem znacznie szerszym niż suma zdrowia jej
członków. Uwzględnia bowiem rolę wzajemnego oddziaływania psychologicznego,
społecznego i zdrowotnego.4
Zachodnioniemiecki profesor medycyny, H. Stierlin określił następujące warunki
zdrowia rodzinnego:5
-
członkowie rodziny mają wspólny system wartości;
-
wszyscy wzajemnie troszczą się o siebie i interesują się sobą;
-
w rodzinie istnieją warunki dla ujawniania i wyrażenia szerokiej gamy uczuć
takich jak przyjaźń, smutek, czy nawet wrogość;
-
w rodzinie panuje atmosfera ufności;
-
w rodzinie zawsze istnieje szansa prowadzenia dialogu.
Rodzina jest więc podstawową komórką społeczną, w której kształtuje się
zdrowie i postawy jemu sprzyjające.
Zgodnie z hasłem Światowej Organizacji Zdrowia „Zdrowie zaczyna się w
domu, rodzice są pierwszymi edukatorami do zdrowia swych dzieci i rola ich nie
kończy się w momencie rozpoczęcia nauki dziecka w szkole”.6
K. Bożkowa, A. Sito (red.): Opieka zdrowotna nad rodziną. Warszawa 1994, s. 88.
Tamże, s. 88.
5
R. Grębowski: Rodzinne aspekty zdrowego stylu życia. „Problemy rodziny” 1994, nr 5, s. 8, Tom IX-X.
6
B.Woynarowska, M. Sokołowska: Ścieżka edukacyjna – edukacja prozdrowotna i promocja zdrowia w szkole.
Warszawa 2001, s. 16.
3
4
Dom rodzinny to pierwsze środowisko wychowawcze. Tu formują się
najwcześniejsze nawyki, przyzwyczajenia i postawy, które z kolei stanowią podkład
dla dalszych. M.Demel uważa, że w pierwszych latach życia dom pełni niemal
monopolistyczną rolę wychowawczą, potem dzieli ją z przedszkolem, szkołą oraz
instytucjami wspomagającymi.7 Czego więc oczekujemy do rodziny w zakresie
wychowania zdrowotnego? Przede wszystkim:8
-
stworzenia optymalnych (na miarę możliwości) warunków, zapewniających
bezpieczeństwo i zaspokojenie zdrowotnych potrzeb dziecka,
-
właściwej atmosfery sprzyjającej zdrowiu psychicznemu, zainteresowania
rozwojem dziecka, życzliwego stosunku do jego potrzeb, dobrego przykładu,
aktywnej, rozumnej i systematycznej pracy nad kształtowaniem nawyków i postaw
zdrowotnych,
-
organizacji życia, zgodnej z zasadami higieny somatycznej i psychicznej (układ
dnia, godziny snu, podział obowiązków domowych),
-
lojalnej współpracy z przedszkolem, szkołą oraz z właściwymi placówkami
służby zdrowia.
E.Gruszczyk-Kolczyńska,
E.Zielińska,
G.Grabowska
sądzą,
że
rodzice
troszczący się o dziecko są świadomi jest stanu zdrowia. Są i tacy, którzy – z różnych
przyczyn – mało interesują się zdrowiem swojego dziecka, gdyż są zbyt zapracowani,
sami nie odczuwają potrzeby dbania o swoje zdrowie. Czasami zdarzają się rodzice o
dziwnych poglądach na temat zdrowego żywienia i wprowadzają dziecku dietę, która
w rozwijającym się organizmie czyni więcej szkody niż pożytku, np. dieta bez białka
zwierzęcego. Ponadto rodzice rzadko dostrzegają, że ich dziecko gorzej widzi lub
słyszy. Często przyczyną bywa to, że nie mają okazji do porównania swego dziecka z
rówieśnikami.9
Dla zdrowia przedszkolaka i prawidłowego rozwoju psychoruchowego ważne
jest zaspokojenie potrzeby ruchu. Nie jest to trudne, gdyż dzieci w tym okresie życia
7
M. Demel: Pedagogika... op. cit., s. 140.
Tamże, s. 140.
9
E. Gruszczyk- Kolczyńska, E. Zielińska, G. Grabowska: Program wychowania i kształcenia sześciolatków,
Warszawa 2004, s. 26.
8
ustawicznie szukają okazji do zaspokojenia naturalnej potrzeby ruchu. Niestety
zabiegani i zapracowani rodzice zachowują się coraz częściej mało rozsądnie:10
-
nawet, gdy zdają sobie sprawę z potrzeby ruchu, nie stwarzają dziecku okazji
do ruchowego wyżycia się, a potem skarżą się, że jest nadmiernie ruchliwe, ani
chwili nie potrafi spokojnie usiedzieć, przeszkadza.
-
cieszą się, że dziecko jest grzeczne, bo potrafi długo siedzieć przed telewizorem
i nie dostrzegają, jaki ma to niedobry wpływ na rozwój ruchowy, a potem skarżą
się, że różni się od rówieśników, bo jest mniej sprawne i szybko się męczy,
-
nie dbają o to, aby dziecko przebywało odpowiednio długo na powietrzu, a
potem dziwią się, że jest mało odporne i często choruje.
Potrzebne jest więc uświadamianie rodzicom reguł wychowania zdrowotnego i
fizycznego dzieci. Aktywne postawy wobec zdrowia mogą być kształtowane u dzieci
od wczesnego dzieciństwa. Działanie nauczycieli i rodziców w tym zakresie musi być
zintegrowane i zgodne. Jego celem jest stwarzanie w przedszkolu i w domu właściwej
atmosfery i warunków sprzyjających zdrowiu.11
Niestety rzadko można spotkać prawidłowe postawy rodziców w promocji
zdrowia. Rodzice nie zawsze są świadomi, że ponoszą odpowiedzialność nie tylko za
żywienie, ale także za zapewnienie miłości, bezpieczeństwa i stymulacji rozwoju
swych dzieci. Od tych zadań nie zwalnia ich oddanie dziecka do przedszkola czy
podjęcie przez nie nauki w szkole.12
Tak więc, jak powiedział Maciej Demel: „z rąk rodziny otrzymujemy półprodukt
wychowawczy z jego dobrymi i złymi cechami. Dlatego pedagogika kładzie nacisk na
systematyczne wychowanie rodziców z pokolenia na pokolenie, a także na doraźne
uzupełnienie ich wiedzy i umiejętności, m.in. w zakresie spraw zdrowia. Ale
wspomniany półprodukt to bynajmniej nie koniec zadań rodziny, gdyż działa ona
dalej, równolegle z przedszkolem i szkołą. Stąd szczególnie ostro rysuje się problem
systematycznej i lojalnej współpracy”.13
Tamże, s. 27.
Tamże, s. 28.
12
M. Krawczyński, A. Krzyźniak, W.Malawski, A. Gabryel-Grudziak: Wychowanie fizyczne i zdrowotne w
przedszkolu w opinii rodziców. „Wychowanie w Przedszkolu” 1992, nr 2, s. 67.
13
M. Demel: Pedagogika... op. cit., s. 141.
10
11
A zatem rodzina pełni podstawową rolę w promocji i umacnianiu zdrowia. W
ramach rodziny następuje wychowanie zdrowotne i kształtowanie postaw wobec
zdrowia, przekazywanie pewnych elementów wiedzy dotyczącej zdrowia i choroby,
wyrabianie emocjonalnego stosunku do zdrowia jako wartości, uczenie podstawowych
nawyków higienicznych, pielęgnacyjnych, zachowań pro i anty zdrowotnych.
Opracowała: mgr Beata Czerniak
Zespół Przedszkolno – Szkolno – Gimnazjalny w Podlipiu