kancelaria prezesa rady ministrów rady ministrów
advertisement
KANCELARIA PREZESA RADY MINISTRÓW RM-111-222-15 UCHWAŁA NR 222/2015 RADY MINISTRÓW z dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pod nazwą "Zwiększenie wykorzystania krajowego białka zwierzęcych paszowego dla produ~cji wysokiej jakości produktów w warunkach zrównowazonego rozwoju" Na podstawie art. 136 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. 9 finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885, z późn. zm. 1)) Rada Ministrów uchwala, co następuje: § l. l. Ustanawią się program wieloletni pod nazwą "Zwiększenie wykorzystania krajowego białka paszowego dla produkcji wysokiej jakości produktów zwierzęcych w warunkach nr l do zrównoważonego rozwoju", zwany dalej "Programem", stanowiący załącznik uchwały. 2. Okres realizacji Progrąmu ustala się na Jata 2016-2020. § 2. l. Program realizuje Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa ~ Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, Instytut Genetyki Roślin Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu oraz Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach. 2. Nadzór nad realizacją Programu sprawuje minister właściwy do spraw rolnictwa. § 3. l. Łączne wydatki z budżetu 33 936 000 zł, z czego kwotę 960 000 zł 2. Wydatki z budżetu państwa, państwa stanowią na realizację Programu wyniosą wydatki majątkowe. o których mowa w ust. l, zostaną określone zgodnie z harmonogramem ich wydatkowania w ustawach budżetowych na poszczególne lata. l) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2013 r. poz. 938 i 1646, z2014r. poz. 379,911 , 1146, 1626 i 1877 oraz z 2015 r. poz. 238, 532, 1045, 1117, 1130, 1189, 1190, 1269, 1358, 1513, 1830, 1854 i 1890. -2 3. K osztorys realizacji Programu stanowi załączn i k nr 2 do § 4. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęc ia. uchwały . Załączniki do uchwały nr 222/2015 Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 2015 r. Załącznik nr 1 SPIS TREŚCI str. l WPROWADZENIE DO PROGRAMU WIELOLETNIEGO "Zwiększenie wykorzystania krajowego białka paszowego dla produkcji wysokiej jakości produktów zwierzęcych w warunkach zrównoważonego rozwoju" na lata 2016-2020 I.! II Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej horyzontalne znaczenie roślin bobowatych ANALIZA EX-POST DOTYCHCZASOWYCH EFEKTÓW REALIZACJI PROGRAMU, CELOWOŚĆ DALSZYCH PRAC III III.l III.2 IIL3 III.4 IV WIELOLETNIEGO Z DOKUMENTAMI ZGODNOSĆ ZAŁOŻEŃ PROGRAMU STRATEGICZNYMI, WPŁ YW REALIZACJI NA GOSPODARKĘ KRAJU I GŁÓWNE SKUTKI SPOLECZNE I EKONOMICZNE Zgodność założeń Programu wieloletniego z dokumentami strategicznymi z zasadami kształtowania polityki kraju wraz z WPR do 2020 roku Wpływ realizacji projektu na gospodarkę kraju Główne skutki społeczne i ekonomiczne realizacji Programu AKTY PRAWNE I DOKUMENTY STANOWIĄCE PODSTAWĘ REALIZACJI PROGRAMU Powiązanie 3 4 12 24 24 31 32 33 34 V CEL GŁÓWNY I CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU, SPOSÓB MONITOROWANIA I OCENY STOPNIA OSIĄGANIA CELÓW PROGRAMU VI PODSTA WOWE ZAŁOŻENIA SYSTEMU REALIZACJI PROGRAMU 36 40 VI. l Wykaz obszarów badawczych i wykonawców Programu 40 VI.2 Charakterystyka wykonawców Programu 41 VI.3 Mechanizmy współdziałania i koordynacji VI.4 Wykaz obszarów badawczych i zadań 45 VL5 Porównanie zakresów merytorycznych programu 2011-2015 z programem 20 16 - 2020 47 VII VII. l VII.2 CHARAKTERYSTYKA OBSZARÓW BADAWCZYCH I ZADAŃ PROGRAMU 52 52 54 VII.3 VU.4 VII.6 Agrotechniczne sposoby zwiększenia wykorzystania potencjału biologicznego strączkowych w aspekcie efektów produkcyjnych, środowiskowych i ekonomicznych Zwiększenie wykorzystania krajowego białka paszowego dla drobiu i skarmianie i uzyskanie produktów zwierzęcych wysokiej jakości świń Zwiększenie NAKŁADY wykorzystania poprzez ich białka FINANSOWE NA potencjału paszowego renowację REALIZACJĘ trwałych użytków 44 roślin 76 poprzez 100 Doskonalenie i rozwój systemu rynkowego obrotu surowcami rodzimych roślin białkowych poprzez komercjalizację produktów, wykreowanie modelowej, stymulującej rozwój popytu na rodzime rośliny białkowe, strategii biznesowej kreatora rynku, a także monitorowanie i prognozowanie skutków ekonomiczno-finansowych podmiotów uczestniczących w rynku rodzimych roślin białkowych w produkcji VIII wykonawcami Programu Koordynacja zadań realizowanych w ramach obszarów badawczych objętych Programem Nowe metody i techniki dla ulepszenia wartości odmian roślin strączkowych właściwe VII.5 między głównymi 113 zielonych 116 PROGRAMU 122 2 I. WPROWADZENIE wykorzystania DO PROGRAMU białka krajowego "Zwiększenie WIELOLETNIEGO paszowego dla jakości produkcji wysokiej produktów zwierzęcych w warunkach zrównoważonego rozwoju" na lata 2016-2020 Proponowany program wieloletni paszowego dla produkcji zrównoważonego "Ulepszanie wysokiej "Zwiększenie jakości wykorzystania produktów krąjawego białka zwierzęcych w warunkach rozwoju" jest kontynuacją programu realizowanego w latach 2011-2015 pn. krajowych źródeł i wykorzystania w paszach" białka roślinnego, stanowiącego załącznik ich produkcji, uchwały Nr l do systemu obrotu Nr 149/2011 Rady Ministrów z dnia 9 sierpnia 2011 r. w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pod nazwą "Ulepszanie krajowych i wykorzystania w paszach". źródeł białka roślinnego, Podstawę prawną ich produkcji, systemu obrotu do opracowania Programu, którego realizacja przewidzianajest na lata 2016-2020, stanowi art. 136 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885, z późn. zm.). kolejności W nowym Programie, tak jak i w poprzednim, w pierwszej podniesienie poziomu białkowego bezpieczeństwa Programu jakim jest stworzenie możliwości do kraju poprzez mięsa produkcji wysokobiałkowe składniki wieprzowego, pasz w krajowych pochodzi z importu wynikające l) O białka eksporterami (72%) światowej światowym z rodzimych białkowe śruty zrównoważonego drobiowego, 2 mln t rocznie. sojowej o celu wartości jaj niezbędne i mleka Około ok. 4 mld rozwoju. Dla są 80% rocznych potrzeb zł. Rodzi to zagrożenie z dwu przyczyn: głównymi 2) 45% ilości około realizację głównego zwiększania bezpieczeństwa białkowego kraju na cele paszowe i żywnościowe w warunkach krajowej istotnym jest produkcji soi rynku źródeł śruty produkcji niechętna jest są Argentyna, Brazylia i USA; Chiny. decydują 3-4 koncerny. małych śruty ·część Zwiększenie do 50% rocznego zapotrzebowania zapewni tzw. zaoszczędzić około oraz produkcja pasz z rodzimych pracy w rolnictwie, światowej sojowej importują sojowej kraju, dodatkowo pozwoli roślin strączkowych śruty l ,5 mld zł, a produkcji bezpieczeństwo zwiększona składników wykreują uprawa nowe miejsca firmach paszowych i przetwórstwie. Ponadto, około 90% sojowej pochodzi z odmian genetycznie modyfikowanych, którym konsumentów. Krajowe źródła białka są wolne od GMO, co w powyższym kontekście jest ich zaletą. Jednocześnie działania przewidziane do realizacji w Programie wypełnią znaczną część zobowiąza6 prośrodowiskowych, do których realizacji Polska jest zobligowana ze względu na programy Unii Europejskiej oraz krajowe w tym m.in. 3 wynikające ze Wspólnej Polityki Rolnej do 2020 r. Należy zachować potencjał do zmiany lub powrotu do dawnych systemów produkcji rolniczej, opartych na tradycyjnej wiedzy, pomimo korzyści krótkofalowych skutkujących ekonomicznych, zasobów środowiska. jednostronnej eksploatacji strączko\\-;rch do zmianowania korzystnie wzrostem Powszechne wpłynie na stan zwierząt monogastrycznych i bezpośrednio koreluje z przeżuwaczy. realizacją środowiska roślin ważnego państwo, a uzyskany motylkowatych głównego Programu celów dokumentów strategicznych: Strategii Europa 2020 - Strategia Rozwoju Kraju 2020 - Aktywne gospodarka, spra\\ne roślin komponentu pasz dla Dodatkowo realizacja celu Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju społecznemu, przy wprowadzenie i przetworzony plon nasion i zielonej masy, w przypadku drobnonasiennych, pozwoli na wykorzystanie ich jako produkcji Strategii zrównoważonego sprzyjającego społeczeństwo, włączeniu konkurencyjna rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020. Ocena dotychczas uzyskanych wyników wskazuje na i doskonalenia agrotechniką prac genetyczno-hodowlanych ich uprawy, badań żywieniowych paszarni, systemów obrotu plonem rodzimych potencjału paszowego trwałych użytków nad roślin białkowych zielonych w produkcji społeczno-gospodarczej I.l. Diagnoza sytuacji odmianami zwierzętach na konieczność - roślin kontynuacji strączkowych, skarmianych uzyskanymi oraz pełnego wykorzystania białka dla przeżuwaczy. horyzontalne znaczenie roślin bobowatych światowej W skali zajmują około azot z powietrza a wśród nich roślin strączkowych - (bobowatych grubonasiennych) - 15% gruntów ornych i zabezpieczają potrzeby żywieniowe człowieka na białko w około 33%. Szacuje azotowych w uprawy się, że dzięki wiążą około świecie wynosi roślin z bakteriami asymilującymi wolny 120 mln ton N2. Dla porównania produkcja nawozów około rośliny strączkowe symbiozie tych 90 mln ton. Rośliny grubonasienne, które te stanowią szeroką garnę odgrywają ważną rolę gatunków, w rolnictwie w zakresie dostarczania białka dla ludzi oraz jako źródła wysokobiałkowej paszy dla zwierząt. Ze względu na wielostronne w zmianowaniu niezależnie wykorzystywane są dzięki oddziaływanie na się wykorzystanie magazynów i są nieodzownym ogniwem od stosowanego sytemu produkcji. Do ich uprawy i zbioru ponadto te same maszyny co do czemu zmniejsza glebę spiętrzenie prac zbóż (rośliny żniwnych oraz technologicznie podobne), możliwe jest pełniejsze suszarń. 4 Powierzchnia zasiewów ulegała dużym rośliny zmianom. w 1989 również śruty było to kraju w surowce w którym nasiona roślin z planem wysokobiałkowe 385 tys. ha wiele zmian w rolnictwie głównie upadkiem państwowych roślin strączkowych, miała również duży wpływ rośliny się łączna te się około 50 tys. ha areał około strączkowe rośliny uprawy tych roślin roślin strączkowych uprawiane na powierzchni powierzchnia uprawy wynosiła około roślin około 100 tys. ha była dosyć zajmowały stabilna bobowate jadalne na nasiona. Na przestrzeni odnotowano w roku 2002. Od tego okresu powolny przyrost powierzchni zasiewów były Znaczący Zmniejszyła się roślin zbożowych, głównie roślin strączkowych w granicach 140-150 tys. ha, w tym ostatnich lat najmniejszy rośliny czynników niekorzystna relacja cen nasion do ziarna zbóż. pastewne i obserwuje lat 80. i 90. a spowodowane było to na ograniczenie powierzchni uprawy W latach 90. powierzchnia zasiewów i kształtowała przełomie gospodarstw rolnych. W gospodarstwach tych uprawiano przede wszystkim bobik na nasiona jako cenny przedplon dla pszenicy. Ponadto V.'JSOkobiałkowej z tym struktury zasiewów. w tym okresie gwałtownie powierzchnia uprawy na treściwych, kształtowanie na te Nie bez znaczenia była problemy z uzyskaniem mających wpływ związanej ekonomicznych, struktury agrarnej i opartym do produkcji pasz sojowej. Wprowadzenie zasad gospodarki wolnorynkowej na spowodowało zajmowały gospodarczym strączkO\vych były głównym źródłem białka. międzynarodowa, stwarzająca sytuacja w Polsce w okresie ostatnich 25 lat Największą powierzchnię, wynoszącą Związane roku. samowystarczalności roślin strączkowych roślin strączkowych. 25% większej niż W roku 2007 w roku 2002. W roku 2009 bobowatych grubonasiennych i drobnonasiennych 220 tys. ha, a w roku 2012 przekroczyła 350 tys. ha. wzrost zainteresowania tymi gatunkami spowodowany wprowadzeniem dopłat był do ich uprawy, wielu szkoleniom przeprowadzonym miedzy innymi wśród w ramach realizowanego programu w latach 2011-2015 oraz upowszechnianiu rolników materiałów szkoleniowych i instrukcji upowszechnieniowych wypracowanych w ramach realizacji programu. Wszystkie obszary niniejszego Programu przewidują kontynuację działań w ramach transferu wiedzy do praktyki rolniczej. W latach 90. ubiegłego stulecia dominującym w uprawie gatunkiem był groch siewny ogólnoużytkowy i pastewny, uprawiany na obszarze znaczenie uprawy gatunkiem łubinów, głównie wąskolistnego. wynika ze wytrzymałości strąków znacznego postępu około 50 tys. ha. Obecnie wzrasta Wzrost zainteresowania rolników tym hodowlanego dotyczącego, zwiększonej na pękanie i odporności na groźną chorobę łubinów - antraknozę. 5 łubinowe W roku 2012 zasiewy stanowiły około roślinami 33% powierzchni obsianej strączkowymi. Znaczną powierzchnię mało zaJmUJą w Polsce mieszanki strączkowo-zbożowe, zbożowych. znane w innych krajach i w statystyce zaliczane niekiedy do zasiewów Rośliny strączkowe na uprawy wysoką są uprawiane zawartość białka w Polsce stanowi także na zielonkę. Pasza z tych znaczący roślin, względu ze element pasz gospodarskich. Zasiewy przeznaczane na ten cel zajmują około 50-60 tys. ha. Soja, dużego uważana za najważniejszą roślinę strączkowych na świecie, nie ma w Polsce znaczenia uprawowego. Hodowla odmian o krótszym okresie wegetacji daje pewne nadzieje na zwiększenie głównie powierzchni jej zasiewów, ale w południowych rejonach kraju. Rośliny strączkowe zajmują zróżnicowaną powierzchnię Najwięcej Polski. roślin tych się uprawia w województwach kujawsko-pomorskim, wielkopolskim, mazowieckim i lubelskim. Najmniej się uprawia roślin w województwach: małopolskim, opolskim, roślin bobowatych grubonasiennych śląskim w strukturze zasiewów w latach 2010-2012 zdecydowanie do lat 2001-2007 (0,86%) i rośliny wynosił (strączkowe 1,75% jednocześnie był drobnonasienne), ale w poszczególnych rejonach Udział i podkarpackim. zwiększył się tych w porównaniu grubonasienne) i 1,4% (bobowate niż mniejszy w innych krajach UE, gdzie przekracza nawet 5%. Ze względu na znaczenie gospodarcze oraz walory przyrodniczo-ekonomiczne strączkowe odgrywają ważną rolę zmianowania staje szczególnie istotne ze próchnicy, na zielone nawozy głębokiemu wzbogacając wnoszą i dobrze do gleby ilości około Wydzieliny korzeniowe rolnictwa, rosnący udział zbóż systemowi korzeniowemu być wykorzystywany przez ponieważ składniki związany te zwiększają po sobie, międzyplonach uwstecznione związki większym je do roślin. dzięki czemu Dzięki symbiozie wzbogacają glebę w procesie symbiozy ma bardzo jest on wykorzystywany w głębszych dla innych fosforu, zmianowania. wolny azot z atmosfery z Dzięki przemieszczać stają się dostępne następne rośliny asymilującymi Azot atmosferyczny w strukturze mogą pobierać wapnia, fosforu i potasu oraz łubinów uruchamiają z bakteriami brodawkowymi składnik. na 4-8 ton suchej masy i do 150 kg/ha azotu. powierzchniowych warstw gleby, przez co on względu a wprowadzenie tych gatunków do kompleks sorpcyjny gleby. Uprawiane w rozwiniętemu warstw gleby znaczne może roślinnej, Rośliny strączkowe przerywają częste następstwo zbóż zasiewów. zawartość się w produkcji rośliny duże w ten znaczenie dla stopniu przez rośliny niż z nawozów mineralnych, co ma znaczenie zarówno ekologiczne jak i ekonomiczne. Na uwagę 6 zasługuje fakt, odprowadzają że rośliny strączkowe wiążą Ilość wiązanego z plonem. następczych pożniwnych w resztkach Wprowadzenie tych mineralnych. roślin Rośliny strączkowe wytwarzają ją przed znacznie nadmiernym parowaniem, atmosferycznych, co dodatnio Rośliny zbieranego po owsie także się dla roślin glebę silnie ocienia ubijaniem podczas obfitych opadów przedplonem dla zbóż, przemysło-vvych uprawianych w takim stanowisku, w porównaniu do plonu od 0,5 dt/ha do 15,0 dt/ha. Korzystny na wzrost, rozwój i plonowanie zbóż ujawnia się wpływ roślin nie tylko w pierwszym ale wpływ następczy roślin tych w latach o nierównomiernym rozkładzie opadów lub ich niedoborach, gdy żyta i również tendencję pogłównie pszenżyta, dodatkowego zastosowania do jest około azotu mineralnego. wyższa niż owsa o roślin strączkowych rośliny, rosnące w Wartość przedplonowa wielkość równoważną słabe łubinu efektom 60 kg azotu z nawozów mineralnych na l ha. Stwierdza zwiększania zawartości białka stanowiskach po uprawie Inne roślin w glebie dla na strukturę gleby. doskonałym zwiększa się jest pobieranie wnoszonego żółtego plonu, typu większą powierzchnię liściową niż w drugim roku po ich uprawie. Szczególnie korzystny obserwuje zbóż. są zbóż i okopowych. Plon ziarna strączkovvych wpływa strączkowe niż pozwala na ograniczenie stosowania nawozów pszenica i kukurydza. Zwarty porost masy nadziemnej tych chroniąc wielkości od gatunku, azotu do l 00 kg/ha azotu, 25 kg/ha fosforu i 35 kg/ha potasu. płodozmianu do zależy azotu roślin strączko-vvych pozostawiają odmiany i pH gleby. Udane zasiewy więcej symbiotycznie znaczme oraz wzrost w ziarnie zawartości zbóż się uprawianych na azotu w zielonej masie sąsiedztwie roślin strączkowych mogą także korzystać z azotu asymilowanego przez bakterie brodawkowe. Z powodu lepszego zaopatrzenia w azot lepiej plonują i gromadzą więcej białka w ziarnie. Wzrastający udział powierzchni zasiewów bobiku w zmianowaniu sprzyja ograniczeniu zachwaszczenia pszenicy ozimej i porażeniu chorobami grzybowymi. Porażenie korzeni i pędów pszenżyta ozimego oraz żyta, uprawianych po grochu, jest mniejsze niż po jęczmieniu i pszenżycie ozimym. Wskaźnik opłacalności pszenicy ozimej uprawianej po grochu był o 40% większy niż w monokulturze i 28% większy niż w zmianowaniu bez tego gatunku. Analiza ekonomiczna wykazuje, że w zależności od systemu uprawy przy cenie nasion l 000 zł za tonę nadwyżka bezpośrednia wraz z dopłatan1i wynosi odpowiednio dla grochu od 2752 zł do 3132 zł, łubinu żółtego od 1941 zł do 2243 zł, łubinu wąskoli5tnego od l 760 zł do 2 143 zł, łubinu białego od l 991 zł do 2 719 zł. Obszar 3 niniejszego Programu ma za zadanie kontynuację prac zmierzających do poszerzenia wiedzy w aspekcie dążenia do maksymalnego zwiększenia powierzchni upraw roślin strączkowych i ich właściwego miejsca w płodozmianach. 7 Ze względu stanowią (groch) do 44% żywieniowego składnik cenny (łubiny) białka, składników człowieka. diety również składem wraz z kontynuacją Programu. Rozszerzenie powierzchni uprawy zwiększenie o do zmniejszenia deficytu największym roślinnego białka wielu cech wspólnych, różnią się że należą znacznie Zróżnicowanie wymagań korzystną, gdyż ich wartości dokładnej znajomości składu roślin Uzyskane rezultaty strączkowych jest za jedną z na nasiona oraz ważniejszych zarówno pod decydujących strączkowych, o ich względem wartości roślin strączkowych. wynosiła lizyny w białku odznaczają pokarmowej. się niską znacznie cechą układającego dawki paszowe składników a więc także różnicuje wartość oraz rodzaj i stopień szkodliwości rodzimych źródeł białka w żywieniu zwierząt. zaowocowały nowymi, cennymi W 2013 roku liczba zarejestrowanych odmian tych samokończące odmiany bobiku, i białego oraz wyki siewnej o zmienionym pokroju, a odmiany wąsalistnych odznaczających się wymogów fizjologicznym, co wymaga dalszych prac badawczo- 58. Do uprawy wprowadzono nowe łubinu żółtego, ·wąskolistnego mimo chemicznego nasion poszczególnych gatunków wynika działaniu przydatnością nad się niemal we wszystkich rejonach naszego kraju, Intensywne prace hodowlane w ostatnich latach wartościowych dróg paszowego w Polsce. Do gatunków różnej zawartość białka, włókna, tłuszczu, wdrożeniowych łubinów dzięki o wykorzystaniu zawartych w poszczególnych nasionach substancji o niekorzystnym gatunków aminokwasowego prac w Obszarze 4 niniejszego pokarmowej wymaga od energetyczną, strawność białka, zawartość odmianami nasion chemicznego wytwarzanych pasz oraz wiedzy o czynnikach odżywczych. Zróżnicowanie składu z się połączeniu Po glebowych i klimatycznych poszczególnych gatunków jest pozwala na uprawę tych zróżnicowanie zwłaszcza łubinach. do tej samej rodziny między sobą agrotechnicznych, poziomu plonowania jak i cech decydujących różnią znaczeniu paszowym w krajowych warunkach klimatycznych zalicza bobik, groch i łubiny. Gatunki te mimo, natomiast roślin wartości odżywczej uważane ich plonów i prowadzących oraz wiele cennych z punktu się dużą wartością biologiczną. będą wdrażane od 22% aminokwasowym, a przede wszystkim jest w grochu, a najmniej w czemu uzyskana pasza charakteryzuje w programie 2011-2016 zawierają Nasiona tych gatunków zbóż następuje uzupełnienie się składu bobowatych z ziarnem przeżuwających, monogastrycznych i tłuszczu (łubin biały) do l 0% ale najwięcej lizyny, której zwierząt dla roślin strączkowych stanowią ważny mineralnych. Nasiona poszczególnych gatunków zawartością białka, włókna, ilością chemiczny nasiona wysokobiałkowych komponent pasz a także skład na dobry zawartością odmian alkaloidów. Ponadto wyhodowano wiele grochu mniejszą podatnością ogólnoużytkowego na wyleganie. Większość pastewnego, nowych odmian 8 jest plenniejsza od dotychczasowych, nierzadko o 10%. Nowe odmiany użytkowe, stwarzają realną daje szanse uzyskania szanse szybkiego wzrostu plonów nasion samowystarczalności W Obszarze 2 Programu zmierzających będą stanowią nowe typy roślin strączkowych w zakresie produkcji białka co paszowego. kontynuowane prace z zakresu technik hodowlanych, do otrzymania odmian o nowych, korzystnych cechach za pomocą najnowszych, efektywnych metod. Użytki zielone odgrywają wiodącą rolę smakowitością odpo·wiadać i optymalną wartością białka, strawność motylkowatych drobnonasiennych poprawia o połowę dawki nawożenia skład i zapotrzebowanie W warunkach żywienia młodego bydła pastwiskowego zawartej w runi energii. Aby białkiem a zawartości będzie cukrów prostych i dokonać roślin mineralny paszy oraz koniczyną białą może białko opasowego na często występuje w pełni w sezonie pastwiskowym. białka nadmiar w paszy pastwiskowej energią należy wprowadzić właściwe w stosunku do proporcje pomiędzy do runi odpowiednie odmiany traw o wysokiej ustalenia optymalnej ilości takich podsiewów, co przedmiotem prac w ramach Obszaru 6 niniejszego Programu. Uprawa znaczący wpływ l) uzyskać ruń w azotem bez strat plonowania, w stosunku do runi czysto trawiastej. Takie wzbogacenie runi pastwiskowej zaspokoić w przewodzie pokarmowym bezpośredniego Wprowadzenie przy pomocy podsiewu umożliwia obniżenie i pastwiskowa ale przede wszystkim powinna zachodzących specyfice procesów trawiennych, przeżuwaczy. żywieniu bydła. Ruń łąkowa charakteryzować się wysoką strawnością, koncentracją powinna, poza dobrym plonowaniem, energii, w rośliny roślin strączkovvych, na którą dostarczają w Obszarze 3, ma z następujących czynników: pokarmu i tworzą siedliska występowania wielu cennych bezkręgowców, uprawnych, przez co się prace planuje różnorodność biologiczną, wynikającą bobowate gatunków nad głównie przyczyniają owadów, antagonistów szkodników się do biologicznej kontroli roślin występowania niektórych szkodników; 2) wiele gatunków roślin bobowatych (np. koniczyny, uprawa zwiększa różnorodność gatunkową i łubin), to gatunki miododajne, ich liczebności owadów zapylających w agroekosystemach; 3) zwiększają biologiczną brodawkowymi aktywność pozostawiają w azot, co sprzyja rozwojowi gleby, w glebie rożnych gdyż dużą ilość dzięki symbiozie z bakteriami resztek pożniwnych zasobnych grup mikroflory glebowej, a przede wszystkim bakterii. Zasiedlenie gleby przez liczne grupy różnych mikroorganizmów, pośrednio 9 liczbę ogranicza mikroorganizmów szkodliwych dla roślin, czyli poprawia stan fitosanitarny gleby; 4) posiadają dzięki dobrze temu strukturę rozwinięty pozostawiają system korzeniowy, szczególnie gatunki wieloletnie, dużą ilość w glebie resztek pożniwnych, co poprawia gleby oraz bilans glebowej materii organicznej. Dodatkowo silny system roślin rozluźnia podorną warstwę korzeniowy tych szkodliwego zagęszczenia gleby i przeciwdziała powstawaniu podglebia i sprzyja rozwojowi fauny glebowej, w tym dżdżownic. roślin Uprawa konieczności strączkowych doskonale rolnicze korzystne dla klimatu i Zazielenienie ma charakter powyżej i obejmuje trzy praktyki: będzie wymagało obszary EF A. Lista obszarów, z której wiążące z trawami, innymi gatunkami że pozostałe azot oraz międzyplony. uprawami roślin będą powinno wybrać jeden bądź za obszary EF A obejmuje Ponadto wyłączone z obowiązku gospodarstwa, w których ponad 75% strączkowymi lub mieszankami motylkowatych pastewnych lub gruntami odłogowanymi i motylkowate drobnonasienne bardzo dobrze działanie rolnośrodowiskowo-klimatyczne się realizację pod warunkiem, pakietów "Rolnictwo zastosowanie prawidłowego zrównoważone" doboru i i "Ochrona gleb i wód". W ramach następstwa gatunków a w ramach ochrony gleb i wód zakaz uprawy w plonie (Obszar 3). płodozmianu Włączenie o roślin strączkowych na środowisko i motylkowatych drobnonasiennych wpływa roślin głównym do zmianowania dużej produkcyjności, opłacalnego wpływającego wpasowują się w ramach PROW 2014-2020, gdzie planuje wymogów tych pakietów konieczne jest, w przypadku rolnictwa korzystnie upraw, grunty orne w gospodarstwie nie przekraczają 30 ha. Rośliny strączkowe w dywersyfikację powierzchni gruntów ornych na tzw. państwie członkowskim utrzymania obszarów proekologicznych EFA objęte za praktyki przeznaczenia w gospodarstwach państwo członkowskie obszarów uznawanych w danym gruntów ornych jest płatności czyli zazielenienie, które ma na celu dalsze 15 ha gruntów ornych 5% innymi uprawy tzw. zielonych oraz utrzymanie obszarów proekologicznych (EF A). Sprostanie wymogom zazielenienia między dotyczące instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej (WPR). obowiązkowy trwałych użytków o powierzchni płatności bezpośrednich, środowiska, środowiskowej wzmocnienie funkcji więcej w regulacje utrzymywania tzw. obszarów proekologicznych. Wynika to z wprowadzenia od 2015 roku nowego komponentu systemu utrzymanie się wplSUJe zrównoważonego, w płodozmianie, tej samej umożliwia rośliny opracowanie ekonomicznie (Obszar 5), ale glebowe. Uprawa roślin na wytwarzanie wysokiej także strączkowych jakości produktów lO -· ··---------------------------- spożywczych Dążenie spełnia oraz wymogi do wykorzystania plonu bezpośrednio koreluje z związane redukcją użycia z strączkowych obowiązkiem azotu w ramach produkcji. w produkcji pasz gospodarskich (Obszar 4) odpowiedniego przeznaczenia plonu w działaniu "Rolnictwo ekologiczne". Analiza mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń realizacji Programu (SWOT) Słabe Mocne strony • zgodność głównego celu Programu z trzema priorytetami rozwojem inteligentnym, zrównoważonym i sprzyjającym włączeniu społecznemu, • wspieranie innowacji w rolnictwie poprzez zwiększone powiązanie nauki z praktyką rolniczą, • zwiększenie żywnościowego bezpieczeństwa strony • praktyczne wykorzystanie wyników Programu jest uzależnione od światowej koniunktury na rynku surowców białkowych (monopol eksportu- Argentyna, Brazylia, USA; monopol importu Chiny) oraz koniunktury krajowej, tj. cen naston podstawowych gatunków roślin, • przyśpieszenie zmian klimatycznych. kraju poprzez wzrost zaopatrzenia w rodzime samowystarczalności składniki pasz, w uprawie i żywieniu zwierząt roślinami mającymi kompleksowy, korzystny wpływ na środowisko i zrównoważone rolnictwo (zwiększenie bezpieczeństwa paszowego kraju, poprawienie żyzności gleby i zwiększenie plonu roślin następczych, zmniejszenie zużycia paliw w produkcji nawozów azotowych, korzystny wpływ na środowisko, czystość wody i atmosfery), • kompleksowe podejście do zrealizowania głównego celu uwzględniające doskonalenie produktu (krajowe białko roślinne), jego wytwarzania (uprawa) i wykorzystanie (żywienie zwierząt) oraz organizacji rynku i obrotu. Szanse • zwiększony udział • wysokiej jakości przygotowanie eksperckie i warsztatowe wykonawców oraz zdobyte doświadczenie w poprzedniej edycji Programu, • bezpośredni transfer wiedzy i najnowszych wyników badań do praktyki dzięki bardzo szerokiej, bieżącej działalności upowszechnieniowej, • relatywnie niski poziom nakładów finansowych dla gospodarstw, chcących skorzystać z rezultatów Programu, • zwiększająca się świadomość społeczna odnośnie proekologicznych systemów gospodarowania korzystnie wpływa na koniunkturę Zagrożenia • przewaga światowego popytu nad podażą nasion roślin strączkowych może spowodować wykup po wyższych cenach krajowej produkcji, • duża wrażliwość roślin strączkowych na niesprzyjające warunki środowiska, szczególnie wobec zachodzących zmian klimatu, • działania monopolistyczne kilku światowych koncernów mających w swojej dystrybucji prawie całe zasoby poekstrakcyjnej śruty sojowej GMO. roślin strączkowych, • wzrost zapotrzebowania na produkty lokalne, niszowe, których cena staje się kryterium dalszego rzędu. 11 II. ANALIZA EX-POST DOTYCHCZASOWYCH EFEKTÓW REALIZACJI PROGRAMU, CELOWOŚĆ DALSZYCH PRAC. głównym Celem krajowych źródeł w paszach" było (poekstrakcyjna i użytkowej na skutek programu wieloletniego na lata 2011-2015 pn. "Ulepszanie białka roślinnego, ich produkcji, systemu obrotu i wykorzystania stworzenie warunków do zmniejszenia importu śruta sojowa) o ok. 50% w vvyniku białka roślinnego pochodzącego zwiększania wartości z rodzimych surowców, zwiększenia wartości zwierząt. zwiększenia dostępności rodzimych odmian uprawianych w nowych może Badania genetyczne, agrotechniczne oraz możliwa będzie założonych charakterystykę zakończeniu szczegółowych celów wdrożeniowych po przebiegło biologicznej użytkowej białka roślinnego pochodzącego biologicznej i być realną alternatywą żywieniowe powiązane są z uwzględnieniem rachunku ekonomicznego i sytuacji rynkowej. programu paszowego miało nastąpić z polskich surowców. Niniejsze technologiach, których plon odpowiednio przetworzony w żywieniu białka Pełna ocena realizacji planowanego okresu interwencji. Wykonanie w ramach poszczególnych obszarów badawczo- zgodnie Poniżej z planowaniem. szczegółowych dotychczasowej realizacji celów przedstawiono krótką programu realizowanego w latach 2011-2015 wraz ze zidentyfikowanymi na tym etapie obszarami interwencji w przyszłości. Cel szczegółowy wykorzystania ich plonów jako źródła Cel ten realizowany stabilności i roślin strączkowych l. Przystosowanie odmian jakości był plonu badawczo-wdrożeniowych białka w paszach. w zadaniach obszaru badawczego 2 pn. wysokobiałkovvych nad zwiększeniem uprawnych, tj. skracających strączkowych". "Zwiększenie Rezultaty prac i jakości plonu roślin strączkowych zagadnień możliwości zwiększenia efektywności oraz opracowania metod i technik jego roślin stabilności jednoznacznie wskazują na znaczenie dwóch grup roślin do uprawy i lepszego dla ulepszania wartości odmian procesów fizjologicznych proces hodowli odmian i roślin zwiększających efektywność. Do metody końca 2015 roku skracającej wartościmvych· można spodziewać się pełnych wyjściowych dotyczących opracowania być może łubinu wąskolistnego, proces hodowli grochu i materiałów wyników u bobiku (samokończące, uzyskania niskotaninowe o niepękającej okrywie), zidentyfikowania metabolitów wtórnych w nasionach grochu i łubinu, genotypów o obniżonej zawartości oligosacharydów, a także najbardziej stabilnych gatunków i odmian oraz elementów struktury plonu, identyfikacji niezależnych od 12 środowiska, które powinny część i bobiku. Ponadto, formułowania być wyników o charakterze poznawczym i zweryfikowania w najbliższej przyszłości przy identyfikacji regionów genomu grochu czy wyjścia o znaczeniu rolniczym jako punkt w szlakach metabolicznych kształtowania Zakładając realizację łubinów wykorzystywane jako kryteria w selekcji grochu, się będzie miała znaczenie dla hipotez badawczych, pomocnych łubinu, odpowiedzialnych za cechy dla poznania ekspresji genów uczestniczących badanych cech. wszystkich zaplanowanych do końca 2015 roku prac, w niniejszym Programie, w obszarze badawczym 2 pn. "Nowe metody i techniki dla ulepszenia wartości metod i technik odmian uwzględniających na cechy plonotwórcze, planuje się między z wybranymi roślin strączkowych", jakość parametrami nasion oraz zwiększających efektywność fizjologicznymi fotosyntezą i i zapobieganiem aborcji kwiatów, w nasionach. Konieczne są też roślin wpływających ulepszanie procesów fizjologicznych innymi badania nad dziedziczeniem i aparatury pomiarowej, krzyżowań którego celem jest opracowanie nowych korelacją z wykorzystaniem wiązaniem cech hodowli odmian, płonotwórczych nowoczesnej, mobilnej azotu atmosferycznego, poznaniem przyczyn obniżaniem zawartości prace nad poszarzeniem związków antyżywieniowych zmienności genetycznej na drodze oddalonych oraz wykorzystaniem kultur in vitro w opracowaniu nowych metod skracających proces hodowli i markerów molekularnych usprawniających Nowym obiektem badań w tym obszarze będzie soja, której śruta selekcję. z rodzimych odmian może być alternatywą dla surowca importowanego, pochodzącego głównie modyfikowanych. ważnym identyfikacja Tu zadaniem będzie i fotoneutralności oraz opracowanie metodyki selekcji z odmian wczesności genów wcześnie dojrzewających genotypów. Wykorzystanie i opracowanie nm.:vych metod i technik hodowli odmian pozwoli na skrócenie czasu wytwarzania jednej odmiany uprawnej o 'l4 i obniżenie kosztów (koszt wyhodowania jednej odmiany wynosi ok. 2 mln zł). bezpośrednio zainteresowanych kilkadziesiąt zrzeszonych w Polskiej Izbie Nasiennej oraz firm pośrednio nasiennych, rolnicy ponoszonych Rezultatami będzie niezrzeszonych oraz stosujący w uprawie materiał siewny wytworzonych odmiany roślin strączkowych. Ceł szczegółowy 2. Wprowadzenie do aktualnego zmianowania zbożowego roślin strączkowych. Cel ten· realizowany był w zadaniach obszaru badawczego 3 pn. "Nowe trendy w agrotechnice roślin strączkowych i sposoby zwiększenia opłacalności uprawy". Dotychczasowe vvyniki badań przeprowadzonych w latach 2011-20 14 pozwoliły określić ilość biologicznie związanego azotu z powietrza w biomasie łubinu żółtego i łubinu 13 wąskolistnego oraz ilość tego rośliny następczej. składnikajaka że łubin żółty Wykazano, uprawy uproszczonej (bezorkowej) płużnej. pozostaje w resztkach pożniwnych do dyspozycji plonują około zapewnić 20% i umożliwia zużycie białka wpływała na zawartość białka plonowanie łubinu żółtego do 3,09 oraz wartość może być grochu. Deszczowanie zł (od 2,23 niż zł). siewną o około 22% i nawożenia azotem niż oraz najmniejsze nasion łubinu żółtego i wąskolistnego oraz zbóż zbożach, co o około 26%. Pszenica ozima po łubinie żółtym udziałem zbóż. zwiększających plonowała Uprawa tego gatunku po obniża pszenicy po jęczmieniu Wykazano, że źdźbła charakteryzowała się był płużnej, trwałe w uprawie roli w zmianowaniu z udziałem grochu i łubinu kapilarną oraz pojemność gęstość objętościową wodną. porażeniem mniejszym żółtego stosowanie oraz łubinu w wierzchnich warstwach gleby, a zmniejsza Ponadto sprzyja liczniejszemu zasiedlaniu gleby przez stosowania powschodowych herbicydów w uprawie 3 gatunków łubinu. Wzrost wielkopolskim uproszczeń wąskolistnego mikroorganizmy glebowe (bakterie, grzyby i promieniowce). Udowodniono przemysłowe środki o 24,1% i korzeni, zarówno w tradycyjnej jak i uproszczonej uprawie. w porównaniu do tradycyjnej uprawy zwiększa wilgotność łubinie jarym oraz o 32,5% w porównaniu do jej uprawy po sobie. Pszenica ozima uprawiana po grochu przez zgorzel podstawy o 17% koszty produkcji ziarna. Plon ziarna pszenicy ozimej uprawianej w 4-polowym zmianowaniu po grochu vvyższy niż może Uproszczona bezorkowa uprawa roli nie łubinu wąskolistnego po pracy na 30%, co ostatecznie jednym z zabiegów agrotechnicznych w zmianowaniu 4-letnym z 75% wymaga niższego około nakładów (nadwyżka bezpośrednia) uprawiana w 4-letnim zmianowaniu z 50% udziałem lepiej zmniejszenie paliwa o rolnikowi najlepsze efekty ekonomiczne koszty produkcji l kg oraz groch w systemie podobnie jak w systemie tradycyjnej uprawy Zastosowanie uprawy uproszczonej zabiegi agrotechniczne o łubin wąskolistny i zasadność nakładów na produkcji zarówno w regionie kujawsko-pomorskim jak i regionie powodował i białka 3 gatunków zmniejszenie zachwaszczenia łubinu, jednak wzrostowi łubinu, zwiększenie intensywności uprawy plonu nasion towarzyszyło zmniejszenie efektów ekonomicznych. Badania i rzepaku dotyczące wykazały, że waloryzacji w regionie roślin strączkowych warmińsko-mazurskim jako przedplonów dla i dolnośląskim korzystniejsze warunki dla uprawy bobiku i grochu oraz mniej korzystne dla plonów łubinu· w Rośliny strączkowe niż zboża, dały jako przedplony dla rzepaku ozimego i zbóż ozimych występują łubinu. regionie kujawsko-pomorskim, wielkopolskim i lubelskim były zbóż Poziom był zbliżony. korzystniejsze we wszystkich badanych regionach Polski. Dotychczas jesienne V.)'Siewy grochu pozytywne wyniki jedynie w sezonach 2012/2013 i 2013/2014. Przy siewie ozimych 14 odmian grochu w pierwszej i trzeciej dekadzie października 2012 roku przezimowało 60-90% roślin, wynosiły a uzyskane plony w żadnym etapie badań 8,3 - 20,5 dtlha. Po jesiennym wysiewie nie uzyskano satysfakcjonującego plonu nasion. Jedynie w sezonie 2013/2014 w warunkach łagodnej zimy rośliny grochujak i łubinu większych łubinu białego białego przezimowały bez strat. zbożowo strączkowymi wykazały, że łubin żółty Badania nad mieszankami plonuje najwyżej w mieszance z pszenżytem jarym, przy czym w mieszankach ze zbożami korzystnie wpływał zawsze na jęczmieniu, zawartość białka pszenicy i pszenżycie pszenicy uprawianej po w ziarnie. Plon ziarna pszenicy uprawianej po i ich mieszankach z łubinie żółtym łubinem żółtym był w czystym siewie. Pod względem wydajności białka z l ha lepsze efelcty przynosi uprawa bobiku w siewie czystym zbożami. Stwierdzono, że porażone przez patogeny nasiona aniżeli roślin strączkowych były ziarno zbóż, głównie niż mniejszy niż w mieszankach ze w znacznie mniejszym stopniu przez gattmki saprofityczne (głównie przez grzyby z rodzaju Fusarium i Bot1ytis). Rośliny strączkowe na siew punktowy reagowały niejednoznacznym i zróżnicowanym plonowaniem. W porównaniu do tradycyjnego siewu rzędowego bobik wysiewany punlctowo plonował dolnośląskim, podobnie w regionie w regionie lubelskim znacznie podobnie w regionie a w regionie wyżej. Łubin żółty warmińsko-mazurskim, wysiewany dwoma sposobami natomiast u łubinu białego łubin wąskolistny oraz plonował a w regionie wielkopolskim nieznacznie przy siewie punlctowyrn. W regionie wielkopolskim plonował słabiej, warmińsko-mazurskim wyżej uprawiany punlctowo porównywane sposoby siewu nie miały wpływu na wielkość plonu nasion. W niniejszym Programie, w Obszarze badawczym 3 pn. "Agrotechniczne sposoby zwiększenia wykorzystania potencjału biologicznego roślin produkcyjnych, środowiskowych strączkowych w aspekcie efektów i ekonomicznych", którego celem jest opracowanie dla praktyki rolniczej naukowych podstaw z zalcresu agroteclmiki roślin strączkowych, opartych na nowych technologiach uprawy, w ramach prac agrotechnicznych na lata 2016-2020 przewiduje się między konserwującej na innymi wielkość rozpoczęcie strączkowych. roślin strączkowych w uprawie i jakość plonu nasion oraz efekty ekonomiczne. Planuje nowatorską ocenę współdziałania produkcyjności, jakości oceny wysiewu się systemów uprawy roli z bioregulatorami w ksztahowaniu nasion oraz opłacalności produkcji różnych gatunków i odmian roślin W glebach naszego kraju występują bakterie symbiotyczne dla bobiku, grochu i łubinu, natomiast brak ich dla soi, jako gatunlcu obcego w rolniczych ekosystemach. Brak balcterii dla soi lub zwiększenie ich alctywności dla rodzimych gatunków można uzupełnić 15 drogą inokulacji nasiOn przed Siewem aktywnymi szczepami bakterii symbiotycznych. nastąpi Realizacja celu dążenie poprzez zwiększenia udziału roślin strączkowych do w strukturze zasiewów do 500 tys. ha. Taki areał upraw pozwoli na ograniczenie zużycia nawozów azotowych o 30 000 ton czystego azotu zawartego w 88 200 t saletry amonowej, której wartość przemysł wynosi ok. 120 mln Konsekwentnie zmniejszy się także zużycie zużycia gazu w Polsce natomiast od wyprodukowania do zastosowania nawozu mineralnego na l ha pola zwiększają plony zużywa się roślin następczych, nowych, efektywnych, ale o około 25% zużycia 7,5 mln l oleju importowanej l t oleju napędowego Dodatkowo zbóż i rzepaku o około np. oszczędnych napędowego. Zwiększy śruty technologii uprawy paliwa, co przy 500 tys. ha koszty produkcji l kg białka umożliwi uprawy dalsze ograniczenie da oszczędności około roślin strączkowych biologiczny roślin strączkowych najefektywniejszą występowanie Zwiększenie w Programie. i istnieją, będą obszaru uprawy najprostszą drogą przeciwdziałania więc szkodliwych agrofagów, a ·wpływa chemizacja upraw korzystnie także wykorzystywany jest najlepiej wraz z doprecyzowaniem agrotechniki jest to najprostsza droga prowadząca do nadrzędnego ale paszowego z rodzimych gatunków w porównaniu do Potencjał sojowej. opłacalność to rośliny strączkowe 0,6 t z ha. Opracowanie roślin strączkowych w praktyce rolniczej w 40-60%. Rezerwy jakie w tym zakresie obszaru gazu przez nawozowy. Wytwarzanie nawozów azotowych odpowiada za ponad 20 % krajowego obniży zł. na roślin świadczą, że osiągnięcia strączkowych środowiska. degradacji celu jest Ogranicza zmniejsza stosowanie pestycydów. Mniejsza czystość wody i atmosfery. Rezultatami realizacji zainteresowani: rolnicy, producenci rolni i grupy producenckie, firmy i przedsiębiorstwa nasienne, związki branżowe ośrodki doradztwa rolniczego i inne rolnicze służby różnych i producenckie, rolnicze szkolnictwo zawodowe doradcze, stopni, organy administracji rządowej od szczebla gminnego do centralnego, agencje obsługi rolnictwa. Cel szczegółowy 3. Zastąpienie śruty z soi GMO rodzimymi źródłami Cel realizowany w zadaniach obszaru badawczego 4 pn. "Rodzime roślinnego w zdecydowanej żywieniu zwierząt większości odmian zbożowe). roślin strączkowych od siebie antyżywieniowych. Obserwacja ta jest uprawy i składem zarejestrowanych w Polsce oraz wysokobiałkowych (śruty Stwierdzono, różnią się zna~nie roślin. Zawartość związków źródła białka monogastrycznych". Dokonano analizy chemicznej nasion licznych prób innych krajowych pasz suszone wywary białka. że poszczególne odmiany (w ramach gatunku) chemicznym, a szczególnie cenną wskazówką zawartością substancji dla hodowców gatunków tych mineralnych jest bardzo zmienna i środowiska. Przeciętny skład i makuchy rzepakowe, uzależniona chemiczny nasion i pasz objętych od warunków monitoringiem 16 zasadniczo ·wykazały był zbliżony współczesnych dotychczasowe normy wykazują składu są nasiona udział łubinu białego bezpośrednio dodając odpowiednie wyprodukują pełnowartościowe (np. warchlaki, tuczniki, 25% do 40%) kurczęta pełnoporcjowej że one przedstawiały to gatunków, szczególnie grochu wartościowym rodzimym komponentem i upowszechnienia wśród rolników gospodarstwie wyprodukowanych komponenty źródła białka, paszowe roślin użyciem kury, gęsi, najw)'ższy możliwe wymagają częściowego wskazują na wstępne właściwej jest żywienie kur niosek, źródła białka. Indyki, stosowania poekstrakcyjnej dużych nowoczesnych fermach. V\rysoką jakość mięsa pochodzącego z rodzimych źródeł. od Jak wynika wpływ rezultaty tego zabiegu w przypadku nasion grochu. enzymu fitazy na i trzodę mieszanek paszowych z udziałem badań produkcji uszlachetnianie nasion łubinu na drodze ekstruzji jest bezzasadne, natomiast uzyskano korzystne przeprowadzonych zwierząt efekt produkcyjny i ekonomiczny. żywionych białkiem roślinnym pochodzącym Zaobserwowano korzystny możliwość koncentratów opartych wyłącznie o krajowe próby oceny jakości kulinarnej badań mineralno- kaczki). Rolnik na bazie tych koncentratów (od (do 100%) uzyska gwarantującej warchlaki i kaczki z przeprowadzonych (premiksy pasze mineralne, zakwaszacze itp.) sojowej, podobnie jak trzoda i drób utrzymywany w wąskolistnego niż energetycznej skrobi). Niedocenianym w gospodarstwach drobnotowarow)'ch kurczęta, prosięta, tuczników energii metabolicznej koncentraty paszowe odpowiednie dla danej grupy dodając własne zboże tuczników i gęsi z Wstępne badania (dwie odmiany zarejestrowane). Jak W)'nika własnym we witaminowe, aminokwasy, dodatkowe śruty pozostałych jednakże lecz przekazywanie ich do lokalnych wytwórni pasz, które przy ich wykorzystaniu, Stwierdzono, wąskolistnego konieczność wdrożenia Wykazano zasady nie skarmiania mieszanki nasiona mogą być chemicznego wysokobiałkowym. strączkowych, żywienia. Także podobne tendencje (wysoki gatunkiem pastewnym z analiz łubinu odmian tabelarycznych, W)'ższy udział zdecydowanie (o ok. 2 MJ/kg = 30%) w nasionach i bobiku wartości do dotychczasov.rych wykazano (do 25% mieszanki) łubinu możliwość niż żółtego poprawę żółtego wykorzystania przez drób i wąskolistnego. W \\ryniku stosowania większego (do 20% mieszanki dla trzody jak i dla drobiu. Zaobserwowano, szczególnie u udziału pełnoporcjowej) łubinu zarówno kurcząt rzeźnych, niechęć do pobierania diet z bardzo wysokim poziomem łubinu żółtego. W przypadku łubinu wąskolistnego stosowanego u kur nieśnych wykazano dodatni wpływ na rozwój i morfologię przewodu pokarmowego. Większość W)'ników dotychczasowych prac badawczych wykazała znacznie szersze jak dotychczas możliwości stosowania w żywieniu zwierząt monogastrycznych krajowych pasz 17 białkowych pochodzenia roślinnego, duży potencjał możliwości co wskazuje na śruty importu genetycznie modyfikowanej poekstrakcyjnej białkowego bezpieczeństwa oprócz Polski, są rosnące ograniczenia sojowej. Kolejnym wyzwaniem, w dotychczas niespotykanym tempie światowe cenny białka sojowego (prawie trzykrotny wzrost w ostatnich dwóch latach). Wstępne \\-yniki badań terenowych w wybranych gospodarstwach rolnych produkcja mięsa w porównaniu z wpływu może być wieprzowego na bazie pasz krajowych importowaną śrutą sojową. jakość pasz krajowych na mięsa pokazały, że o ok. 17% wstępne przesłanki Uzyskano tańsza korzystnego zasadności wieprzowego. Wykazano brak stosowania procesu ekstruzji dla uszlachetniania nasion łubinu żółtego i wąskolistnego. Jednocześnie przeprowadzone badania wskazują aspekty wynikające zwierząt monogastrycznych w oparciu o rodzime także z aktualnego stanu wiedzy, a w niniejszym Programie została '\\ykorzystania krajowego białka konieczność na ich poszerzenia o nowe dalszego doskonalenia źródła białka roślinnego. świń przydatności wartości i żywieniowej skarmianie będą między innymi odmian soi wraz nasion krajowych z optymalizacją redukcji zawartych w nich czynników "Zwiększenie właściwe poprzez i uzyskanie produktów zwierzęcych wysokiej jakości". Badania dotyczyć oceny Kontynuacja prac przewidziana w Obszarze badawczym 4 pn. paszowego dla drobiu i żywienia antyżywieniowych, dokładniejszego poznania wartości pokarmowej (w tym energetycznej) krajowych pasz wysokobiałko'\\ych ze szczególnym nastąpi uwzględnieniem poprzez opracowanie białka roślinnego nasion łubinu białego wysokobiałkowych zwierzęcej ułatwiając w tych gospodarstwach. odgrywa w naszym kraju wielkotowarowa produkcja prowadzenia badań nad poznaniem granicznych nowoczesnych genotypów zwierząt wszystkie grupy technologiczne bowiem istnieje i różni pomiędzy nimi zwierząt bądź na podwyższenie wartości redukcję· pełnoporcjowych często substancji mechanizmów tych działań nie udziałów ich coraz większą rolę która stwarza konieczność krajowych źródeł białka muszą dla obejmować dając na organizmy do końca składniki pokarmowe Niektóre zabiegi technologiczne obłuszczanie pokarmowej nasion została Jednocześnie zwierzęca, antyżywieniowe. antyżywieni owych, wpływem poprawiając efektywność w zapotrzebowaniu na mieszanek paszowych. Nasiona specyficznym i źródła (warchlaki, tuczniki, indyki, brojlery, kury nioski), duża zmienność je tolerancja na substancje ziemniaka. Realizacja celu gospodarskich. Badania takie (ekstruzja, ekspandowanie, enzymy egzogenne, wpływ białka koncentratów w oparciu o krajowe oraz technologii ich stosowania, stosowania w produkcji oraz czy granulowanie) roślin strączkowych możliwość mogą mieć przez eliminację optymalizacji receptur roślin strączkowych charakteryzują się żywionych zwierząt. Większość Niezbędnym dla praktyki nimi zidentyfikowana. 18 strączkowych zasadności między z frakcji wskazują z aktualnego stanu wiedzy a monogastrycznych w oparciu o rodzime innymi oceny przydatności i wartości optymalizacją na konieczność także nasion żywieniowej prac badawczych nad zwierzęcych (mięso łubinu wpływem i jaja dalszego doskonalenia enzymatyczną białego oraz i gospodarstwach rolnych, działania źródła prowadzenie badanych pasz na fitazy i proteaz na diety łubinowe. gospodarstwami prowadzącymi (1/3 gospodarstw) białka badań nasionami roślinnego uzyskiwanych soi, zwiększenie łubinów wdrażanie w wytwórniach pasz zdolności i poznanie mechanizmów korzystnego Beneficjentami uzyskanych rezultatów, poza drobne gospodarstwa rolne zajmujące się uprawą roślin strączkowych, produkcją mięsa małe oraz programów dotyczących modelowych, i jaj, w tym i lokalne wytwórnie pasz, konsumenci tradycyjnej i wolnej od GMO. Blisko 60 %polskiego wpływ jakość ze także ziemniaka a wyłączeniem wysokotowarową produkcję, będą: certytikowanychjako wolnych od GMO, negatywny białka źródeł białka obróbką termiczno-barową zwierząt moderowania trawienia u wysokobiałkowych produkty markowe, certyfikowane bez GMO), wybranych rodzimych opartych o rodzime one antyżywieniowych, dokładniejszego (enzymy nowej generacji), dalsza popularyzacja i żywieniowych, żywienia nasion krajowych odmian soi wraz opracowanie receptur mieszanek i programów żywieniowych z wartości odżywczej żółtego źródła białka roślinnego. Dotyczą redukcji zawartych w nich czynników uwzględnieniem szczególnym surowców łubinu ich poszerzenia o nowe poznania wartości pokarmowej (w tym energetycznej) krajowych pasz rozpoczęcia roślin nasiOn stosowania procesu ekstruzji dla uszlachetniania nasion wynikające zwierząt niektórych na funkcjonowanie przewodu pokarmowego. Dotychczas wykazano brak i wąskolistnego a przeprowadzone badania aspekty działania i weterynaryjnej jest pozname rolniczej społeczeństwa na zdrowie ludzi ( badania TNS OBOP 2012), deklaruje, zagraża że żywności GMO ma gospodarstwom ekologicznym a stosowanie GMO w systemach rolniczych jest wbrew obowiązkowi "zazielenienia" Wspólnej Polityki Rolnej od 2015. Cel szczegółowy roślin strączkowych 4. Opracowanie modelowego systemu produkcji i obrotu nasionami w Polsce. Cel realizowany w obszarze badawczym 5 pn. "Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju produkcji, infrastruktury rynku i systemu obrotu, a strączkowych także opłacalności wykorzystania roślin na cele paszowe w Polsce''. Podstawovvym zadaniem realizowanych dotychczas badań było opracowanie modelowego systemu rynkowego produkcji i obrotu nasionami roślin strączkowych grubonasiennych, promującego rozwój popytu na nasiona tych roślin na 19 sformułowanego cele paszowe w Polsce. Realizacja tak zadania wymagała wykonania badań dotyczących: I) identyfikacji czynników makroekonomicznych i mikroekonomicznych rozwoju roślin strączkowych, produkcji otrzymanego z nasion 2) konkurencyjności także a strączkowych roślin uwarunkowań stanu wykorzystania w Polsce; strączkowych i systemów obrotu tymi surowcami, a w Polsce, stanu infrastruktury rynkowej także zidentyfikowania silnych i oraz możliwości i zagrożeń krąjawego rynku roślin wielkości 4) opracowania i ryzyka cenowego na rynku nasion wstępnej założeń weryfikacji produkcji i obrotu nasionami rodzimych słabych stron strączkowych; 3) oceny poziomu ryzyka gospodarczego podmiotów na rynku a także białka roślin strączkowych, strączkowych w Po!sce; modelowego sytemu rynkowego roślin strączkowych, uwzględniającego aktualne uwarunkowania mikro- i makroekonomiczne w kraju. pozwoliły Przeprowadzone analizy i oceny w zakresie produkcji roślin strączkowych, surowca oraz skali wykorzystania uzyskać a także poziomu i determinant rozwoju rynku tego białka też, że głównym dopłaty roślinami strączkowymi a obrót towarowy czynnikiem stymulującym do produkcji, a plantacje ze surowca są cechy rynku względu rodzimych że na cele paszowe znikomy. Wykazano na brak popytu i Określone roślin strączkowych rynek tego surowca jest zasiewy rodzimych przeorywane przed zbiorami. i specyficzne roślin otrzymanego z nasion produkowanych w Polsce na cele paszowe. Stwierdzono, niepłynny, rzeczywisty obraz sytuacji roślin strączkowych są trudności ze sprzedażą tego w badaniach uwarunkowania strączkowych stanowiły podstawę skonstruowania dwóch modeli rynkowego obrotu nasionami tych gatunków. Pierwszy model oparty jest o system pionowych w zakresie rozwoju produkcji mięsa komponentów paszowych opartych o powiązań integracyjnych podmiotów wieprzowego i drobiowego przy wykorzystaniu białko rodzimych źródeł. Przeznaczony jest do wykorzystania przez małe lokalne mieszalnie pasz i grupy producenckie. Model drugi natomiast zakłada powszechność jako komponentu paszowego stosowanego w W modelu tym zakłada się, że w początkowym okresie gwarancję jego będzie różnych roślin białkowych proporcjach w stosunku do soi. rozwój rynku rodzimych roślin strączkowych stymulowany przez animatora rynku, co w Polsce stanowić ma funkcjonowania i rozwoju. Prowadzone dotychczas badania nie rozwiązań stosowania rodzimych obejmowały szczegółowych analiz w zalcresie biznesowych i marketingowych na rynku surowców paszowych, które w głównej 20 mierze determinują rozwój krajowego popytu na rodzime przeprowadzenia efektywnego osiągnięto jeszcze pełnego wdrożenia zadań obrazu rośliny białkowe i działań została roślinami białkowymi. związanych Kontynuacja przewidziana w obszarze badawczym 5 pn. poprzez komercjalizację produktów, \\rykreowanie modelowej, rośliny białkowe, nie białka roślinnego. "Doskonalenie i rozwój systemu rynkowego obrotu surowcami rodzimych rodzime Stąd też jest kontynuowanie prac nad dalszym doskonaleniem rynkowego systemu obrotu rodzimymi prac w niniejszym Programie konieczne do rynkowych oraz biznesowych badań niezbędne zatem na wynikach są zaproponowanych modeli do praktyki. z zapewnieniem bezpieczeństwa kraju w zakresie produkcji Bazując i stymulującej rozwój popytu na także strategii biznesowej kreatora rynku, a i prognozowanie skutków ekonomiczno-finansowych podmiotów roślin białkowych monitorowanie uczestniczących w rynku rodzimych roślin białkowych". Konieczne jest stworzenie marki produktów wytworzonych na bazie tych roślin, a także opracowanie strategii ich komercjalizacji. Należy również podjąć prace w zakresie monitorowania, analizowania i prognozowania skutków ekonomicznofinansowych podmiotów też będą uczestniczących w rynku rodzimych prace nad wykreowaniem modelowej strategii biznesowej podmiotu rozwój systemu rynkowego obrotu rodzimych będą roślin białko\vych. Działania na rozwój popytu na ten surowiec, co pobudzający uprawę roślin białkowych Zakłada się, że rodzime roślin białkowych. Niezbędne rezultaty rośliny białkowe, a ich jednocześnie się badań określą uwzględnienie zrównoważonego działania zwiększenia do w praktyce przyczyni bezpieczeństwa białkowego już śruty rzepakowej powinno się do żywnościowe, kraju czynnik zwiększenia a tym samym w warunkach opracowanych modeli systemu \\~)'korzystania nasion zaowocować uporządkowaniem rynku, rynkowej struktury organizacyjnej i logistycznej dla obrotu i i będzie ekonomiczne warunki rozwoJU popytu na rozwoju. Zastosowanie w praktyce roślin strączkowych te nakierowane w Polsce. produkcji oraz wykorzystania tego surowca na cele paszowe i przyczynią stanowić kreującego w tym utworzeniem nowych podmiotów handlowych i tym samym nowych miejsc pracy. Określenie poziomu ekspozycji na ryzyko rynkowe, a także sposobów zarządzania ryzykiem pozwoli na aktywne stabilizowanie dochodów w produkcji, obrocie i przerobie roślin strączkowych, stymulując jakości wykorzystanie już istniejących i powstawanie no\V)'ch systemów produktów zwierzęcych, opartych na paszach bez GMO. Wynikami będą zainteresowani producenci nasion, producenci trzody chle\\rnej, producenci drobiu oraz zakłady paszowe. 21 szczegółowy Cel wysokocukrowych) z użytków 5. Opracowanie mieszanek traw (z zastosowaniem ich odmian roślinami motylkowatymi, przeznaczonych do renowacji zielonych. jakości Cel realizowany w obszarze badawczym 6 pn. "Produkcja wysokiej z trwałych metodą uży1ków zielonych". Efektywność podsiewu jest warunkowana ich meteorologicznymi. Dla zapewnienia w niej roślin wapnowanie gleb, a także składu użytków warunkami nawożenia. łąkach wzrostem plonów pokarmowa pozyskanych pasz samych użytków przed o ok. 400 kg/ha. Stwierdzono z dawki pokarmowej koncentratów prowadzone badania nad pozwolą na trwałych użytków drobnonasiennymi. objętościowych była renowacją. Zwiększenie udziału zwyczajnej do ok. 25% w sianokiszonce oceną pozwoliło białkowych przyrostów masy zielonych, których Końcmvym trwałych użytków odgrywają etapem wyższa niż łąkowej koniczyny z tych i komonicy na ograniczenie, a nawet wyeliminowanie żywieniu bydła mięsnego. w ciała oraz jakości produkowanej ruń została wzbogacona badań będzie określenie mięsa wołowego. Aktualnie wołowiny paszami objętościowymi roślinami motylkowatymi efektów żywieniowych oraz Na podstawie uzyskanych efektów zielonych (TUZ) w badanych gospodarstwach stwierdzono, ·wykonanie renowacji na powierzchni 25% TUZ w kraju tj. udanego podsievvu mieszankami nasion pastewnymi znacznie pełną ocenę efektywności żywienia zwierząt ocena biochemiczna i technologiczna renowacji białka w procesie zakiszania oraz poprawiają jakość i smakowitość paszy pastwiskowej. Wartość kulinarnej, Na zielonych opracowanymi mieszankami istotny wzrost plonów cukrów rozpuszczalnych o ok. 200 kg/ha, które główną rolę zielonych jest poprawa odczynu gleb przez wyrażającą się botanicznego runi pasz botanicznego runi oraz utrzymania niezbędna odpowiednio na pastwiskach - o ok. 250 kg/ha i na z jakością zielonego oraz zoptymalizowanie rodzaju i poziomu poprawę uzyskano oraz właściwego składu motylkowatych drabonasiennych użytku trwałych użytków poprawy stanu jakością skutek wykonania podsiewu bezpośredniego również trwałych roślin może zwiększyć produkcję białka około że 800 tys. ha w warunkach motylkowatych drobnonasiennych z trawami o około 240 tys. ton w skali kraju i zmniejszyć zakup importowanych drogich pasz białkowych skarmianych bydłem mlecznym i mięsnym. specjalizujących się Dotychczas przeprowadzone badania w trzech gospodarstwach w chowie bydła i pastwiska mięsnego, polGżone upowszechniania zróżnicowanych wskazuje na w pod podjęcie w których głównym źródłem na glebach mineralnych gospodarstwach względem pasz średnich pozostałych, siedliskowym, przeprowadzenia szerszych, objętościo\J\.'YCh były trwałe łąki i lekkich, nie które gospodarują trwałych użytkach niż upoważniają dotychczas do ich na znacznie zielonych. PO\vyższe badań, uwzględniających 22 zarówno zróżnicowanie regionalne kraju, zmienność warunków glebowo-wodnych oraz dobór optymalnych technologii renowacji łąk i pastwisk metodą podsiewu bezpośredniego. Z dotychczasowych badań wynika potrzeba podjęcia rozszerzonego zakresu badań oraz doskonalenia uwzględniającego sposoby renowacji TUZ (z wykorzystaniem różnych agregatów oraz herbicydów selektywnych i nieselektywnych z wyłączeniem stosowania środków zawierających glifosat i glufosynat amonowy), jako głównego źródła pasz dla bydła mlecznego i mięsnego. Stwierdzone różnice między jakością rum przeznaczoneJ do zakiszania oraz produkowanych z niej pasz objętościowych, wskazują na brak ścisłego przestrzegania reżimów technologicznych przez rolników w trakcie zbioru i w procesie konserwacji. Upowszechnianie uzyskanych efektów realizacji Programu będzie się odbywało drogą szkoleń rolników i służb doradczych w zakresie wdrażania nowych technologii renowacji użytków zielonych oraz technologii zbioru i konserwacji runi. Kontynuacja prac w niniejszym Programie została przewidziana w obszarze badawczym 6 pn. "Zwiększenie wykorzystania potencjału paszowego trwałych użytków zielonych w produkcji białka poprzez ich renowację". Planowane badania ukierunkowane będą na następujące problemy: l) ocena skuteczności renowacji runi łąk i pastwisk położonych w różnych warunkach glebowych, w tym na glebach organicznych; 2) ocena skuteczności renowacji metodą podsiewu z wykorzystaniem dwóch rodzajów agregatów; 3) ocena różnych terminów renowaCJI zarówno w warunkach przestrzennych (różne regiony kraju) jak i okresów sezonu wegetacyjnego; 4) opracowanie elementów technologii zbioru i zakiszania rum łąkowej z dużym udziałem roślin motylkowatych; 5) ocena ilości i jakości mleka od zwierząt żywionych paszami z runi wzbogaconej w rośliny motylkowate drobnonasienne (motylkowate) oraz gatunków traw wysokocukrowych. Realizacja celu obszaru nastąpi poprzez dążenie do wykonania renowacji na powierzchni przynajmniej 25% TUZ w kraju tj. około 800 tys. ha, co w warunkach udanego podsieYvu mieszankami nasion roślin motylkowatych z trawami pastewnymi może zwiększyć produkcję białka o około 240 tys. ton w skali kraju. Skutkiem podsiewu bezpośredniego użytków zielonych uzyska się poprawę składu botanicznego runi wyrażającą się wzrostem plonów białka, na pastwiskach o około 250 kg/ha i na łąkach o około 400 kg/ha. Nastąpi również 23 istotny wzrost plonów cukrów rozpuszczalnych o około 200 kg/ha, które odgrywają główną rolę w procesie zakiszania oraz korzystnie wpływają na jakość paszy pastwiskowej, a zwłaszcza jej smakowitość. Odbiorcami wyników zainteresowani będą producenci i hodowcy bydła (około 350 tys. gospodarstw w kraju wg GUS) i owiec (9 tys. gospodarstw w kraju wg. GUS), rolnicy posiadający użytki zielone zwłaszcza o mniejszej wartości użytkowej (około 25% powierzchni TUZ w kraju), ośrodki doradztwa rolniczego, Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka oraz Związek Hodowców Owiec i Kóz oraz Polski Związek Owczarski. Upowszechnianie wiedzy i wdrażanie do praktyki rolniczej wyników badań uzyskanych w trakcie realizacji Programu realizowane będzie we wszystkich obszarach badawczych niniejszego Programu. Uzyskane w trakcie realizacji Programu rezultaty badań wszystkich obszarów będą równolegle upowszechniane zarówno od strony naukowej poprzez publikacje naukowe i prezentowanie wyników w trakcie konferencji i seminariów naukowych jak też poprzez bezpośredni kontakt z praktyką rolniczą w trakcie szkoleń, seminariów, pokazów modelowych dla rolników, producentów mięsa i przetwórców. Harmonogramy realizacji wszystkich obszarów badawczych Programu uwzględniają działania informacyjne . . 1 promocyJne. III. ZGODNOŚĆ ZAŁOŻEŃ PROGRAMU WIELOLETNIEGO Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI, WPŁ YW REALIZACJI NA GOSPODARKĘ KRAJU I GŁÓWNE SKUTKI SPOŁECZNE I EKONOMICZNE III.l. Zgodność założeń Programu wieloletniego z dokumentami strategicznymi Cel główny wraz z celami szczegółowymi Programu wpisują się w priorytety unijnych i krajowych dokumentów strategicznych, określających synergiczne funkcje rolnictwa jako niezbędnego elementu rozwoju wraz z kierunkami interwencji. Program wpisuje się w założenia teoretyczne i praktyczne działań z zakresu teorii Gospodarki Opartej na Wiedzy (GOW). Strategia budowy przewagi konkurencyjnej UE w oparciu o GOW przedstawiona została w Strategii Lizbońskiej z 2000 roku, zweryfikowanej Strategii Lizbońskiej z 2005 roku i stanowiącej ich kontynuację strategii Europa 2020 - Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoJu sprzyjającego włączeniu społecznemu. Uwzględniając hierarchiczność dokumentów strategicznych realizacja Programu jest zgodna z celami Strategii Rozwoju Kraju 2020 - Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne 24 państwo, zrównoważonego Strategii rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020, Wspólnej Polityki Rolnej do 2020 roku. EUROPA 2020 - Strategia na rzecz inteligentnego zrównoważonego 1 rozwoju sprzyjająca włączeniu społecznemu. Cel główny Programu wpisuje się w trzy wzajemnie powiązane priorytety: l) rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji; 2) rozwój zrównoważony: bardziej przyjaznej środowisku sprzyjający 3) rozwój z zasobów, i bardziej konkurencyjnej; włączeniu poziomie zatrudnienia, korzystającej wspieranie gospodarki efektywniej społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim zapewniającej spójność społeczną są powiązane Kierunki interwencji Programu i terytorialną. spośród przede wszystkim z 3 7 są: inicjatyw przewodnich strategii "EUROPA 2020", którymi l) "Europa efektywnie korzystająca z zasobów"; 2) "Unia innowacji"; 3) "Polityka przemysłowa w erze globalizacji". dziesięcioleci był bezpośrednio powiązany Globalny rozwój gospodarczy ostatnich z wykorzystaniem zasobów naturalnych Ziemi, które społeczeństw z nieustająco jakości i życia społecznej wymusiły weryfikację zasobów. całe Ograniczona wykorzystania minerały dostępność wartościowania i metale ale że zasobów niemożliwe Większa efektywność wszystkim ze zmianami jakościowymi, w nowych produktów produkcyjnych, korzystająca i nowych poszczególnych zasobów. również żywność, powiązaniu gleba, woda, pożądanych usług, ich wykorzystania powinna co z zasobów" zmiany metod intensywnością z ich jest dalsze stosowanie obecnego modelu stanowić będzie są gospodarczego i zatrudnienia w Europie. Cele Programu "Europa intensywnie powiązaniu eksploatacji w ekosystemy, w których dochodzi do "odnowienia" powodują, gospodarowania. do funkcjonowania zmianami sposobów konsumpcji dóbr i struktury w sposobie Zasoby naturalne to nie tylko paliwa, atmosfera, biomasa i Intensywność ich obywateli. wzrastającą liczbą ludności, stanowią podstawę wskazującą modeli zarządzania, przede kluczowy element wzrostu w pełni zbieżne m.in. na konsumpcji, logistyki się wiązać konieczność z opracowania optymalizacji i prowadzenia inicjatywą procesów działalności gospodarczej jako kluczowych w przeciwdziałaniu zmian klimatu poprzez ogramczeme emisji gazów cieplarnianych w UE o 80-95% do 2050 roku. Rozwój sektora zielonej technologii nie może konkurować z produkcją żywności 25 a efektywność wykorzystania zasobów przyrody powinna korelować z istnieniem trwałych i zrównoważonych sektorów rolnictwa jako źródła bezpiecznych dostaw surowców w Europie dążącej skutkujących do pobudzenia rozwoju innowacji technologicznych, społecznie większą dostępnością zmianami w strukturach zatrudnienia, coraz zrównoważonych" większej w celu zapewnienia gospodarce UE światowych zawirowań zachowując cen surowców, akceptowanymi w maksymalnie "produktów autonomii podczas dużym stopniu zasoby dla przyszłych pokoleń. Realizacja poszczególnych obszarów badawczych Programu w pełni wpiSUJe w inicjatywy "Unia innowacji" oraz "Polityka współpraca pomiędzy systemy podmiotami, Będzie specjalizacji. społecznością włączając małe działalności prowadzenia i i średnie przedsiębiorstwa, środowiskiem biznesowym, białko roślinne doskonałym praktykę rolniczą. roślin strączkowych produkcji, które łączącym naukę i się idealnie wpisuje pozwalają ograniczyć sprzyjającej w dążenie realizującymi zapewni inteligentnej zacieśnianie współpracy pomiędzy Przedmiot interwencji jakim jest rodzime spoiwem w erze globalizacji". Szeroka badawczo-rozwojowej, to realizowane poprzez badawczą przemysłowa s1ę uczelniami, wspólne prace. w systemach gospodarowania jest Z kolei prośrodowiskowa rola do wsparcia technologii i metod wykorzystanie zasobów naturalnych oraz zwiększyć inwestycje w istniejące dobra naturalne. Planowane w ramach realizacji Programu klastry współpracy podmiotów ró?.nych sektorów (hodowla, nasiennictwo, uprawa i wzbogacanie TUZ, przetwórstwo, integrowany chów wysokiej jakości) zagwarantują problemów zapewnią zwierząt, wykorzystanie utrzymanie silnej bazy zwierzęcych dostarczenie produktów istniejącego potencjału, przemysłowej a po rozpoznaniu niezbędnych i bazy wiedzy, w dążeniu do zrównoważonego rozwoju. Strategia Rozwoju Kraju 2020 - Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju - ŚSRK, "Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa" na lata 2012-2020 Wieloaspektowe korzyści wynikające z uprawy roślin strączkowych i wykorzystania plonu rodzimych źródeł białka roślinnego są spójne z określonymi w ŚSRK zasadami polityki rozwoju. Zgodnie z nimi pożądane wykorzystanie endogenicznego interwencji potencjału ukierunkowanych dostosowanych do lokalnych naukowych, doradczych oraz jest zintegrowane na do interwencji co pozwala na terytoriów, ich zasobów i wiedzy przy realizacji globalne uwarunkowań. małych podejście i wyzwama rozWOJOWe, Współpraca średnich a jednocześnie administracji, przedsiębiorstw ośrodków reprezentowanych 26 w Programie przez lokalne wytwórnie pasz, zgodna jest z dążeniem zwiększania podejścia do horyzontalnego na rzecz sektorowego i wpisuje się w cel główny ŚSRK czyli wzmocnieniem wykorzystaniem zape\\niających społecznych gospodarczych, potencjałów instytucjonalnych szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości wpisują się Uzyskane efekty i dalsza realizacja Programu życia ludności. poniżej wymienione Cel 1.3.3. Zwiększenie w obszary i cele interwencji ŚRRK. l. Obszar strategiczny I bezpieczeństwa ~ Sprawne i efektywne obywatela. bezpośrednio Przedmiot interwencji żywnościowego, potencjału utrzymaniem wyżywienia ludności określonym na produkcji produktów spożywczych, dzięki żywności w utrzymaniu gleby w dobrej wielkości strategicznie poziomie. bezpieczeństwa ukierunkowanie na zapewnienie rolno-spożywczych. Działania w tym wsparcie produkcji bezpieczeństwa koresponduje z utrwalaniem kulturze rolnej, produkcji rolniczej i zapasów jakości państwo, i jakości Rangę przez zwiększenie na rzecz wzrostu jakości produktów rolno- żywności metodami integrowanymi, ekologicznymi, wdrażanie tradycyjnymi i regionalnymi oraz wytwarzanej z lokalnych surowców, rozwój i systemów kontroli ze jakości żywności, bezpieczeństwa i rozwój jakości "Strategią Zrównoważonego badań produktów 2. rozwój rolno-spożywczych mają bezpośredni związek Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa" na lata 2012-2020, określonym na bezpieczeństwa żywności, na rzecz podobnie jak utrzymywanie produkcji rolnictwa w wyżywienia ludności dla Programu podnosi żywnościowego rynku niezbędnej wielkości i jakości niezbędnej dla strategicznie poziomie. Obszar strategiczny II - Konkurencyjna gospodarka, Cel Il.2. Wzrost wydajności gospodarki, Cel szczegółowy Zwiększenie II.2.3. konkurencyjności i modernizacja sektora rolno-spożywczego. Planowane kierunki interwencji w ramach realizacji Programu są tożsame do ewolucyjnego rozwoju, a eksploracja nowych nisz rynkowych podnoszeniu z rynkiem. wartości dodanej Osiągnięcie skutkując nowych przewag silniejszym będzie powiązaniem zapewnione produktów przy wykorzystaniu rodzimych i lokalnych czynników. stymulujące modernizację spożywczej, wzmacniające dywersyfikację źródeł Programu pokrywają wdrożeniowych, poprawę i funkcje innowacyjności środowiskowe i z dążeniem do dążeniem będzie sprzyjać gospodarstw rolnych dzięki wysokiej opłacalności produkcji rolno- związanych wspierające z rolnictwem. Cele stymulowania rozwoju prac wsparcia powstawania klastrów, jakości Wdrażane będą działania i publiczne rolnictwa oraz dochodów gospodarstw domowych się z sprawnego doradztwa. badawczoRacjonalne 27 gospodarowanie zasobami w rolnictwie i rybactwie wymaga kontynuacji upowszechniania dobrych praktyk i wspierania form gospodarowania sprzyjających ochronie środowiska wraz z rozwojem rolnictwa zintegrowanego. Przewagi konkurencyjne budowane na produkcji masowej ale z wytwarzaniem produktów wysokiej jakości skutkują powiązaniem silniejszym gospodarstw rolnych z rynkiem (poprawa organizacji producentów rolnych, poprawa logistyki w łańcuchu Cele szczegółowe: Podwyższenie Zwiększenie w tym rynki hurtowe). IL3.1. Wzrost popytu na wyniki badań, stopnia komercjalizacji badań naukowych, IL3.2. II.3.3. Zapewnienie kadr dla B+R, 11.3.4. wykorzystania rozwiązań innowacyjnych. Horyzontalna środowiskiem środki rolno-żywnościowym, współpraca ośrodków naukowym, produkcji czy naukowych (uczelnie funkcjonującym wokół ·wyższe, instytuty) wraz ze podmiotów komercyjnych, też świadczących usługi bazujące dostarczających na nowych metodach, pozwoli na przeniesienie do praktyki rolniczej dotychczas uzyskanych i planowanych rezultatów. Synergia współpracy pozwoli na wykorzystanie dotychczasowego potencjału kadr w kreowaniu przekształceń osadzonych na innowacyjności. Cel szczegółowy IL6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko. Kierunki interwencji przewidziane do realizacji w ramach Programu w konieczność kompleksowego, wykorzystania zasobów. Z tego transportu, budownictwa, Dobrodziejstwo dla gospodarki środowiska strączkowych, wskazują na dotyczyć z wodnej, wynikające działalności środowiska Zachowanie potencjału odmianami, zapewnią elastyczność do będą one kwestii efektywnego wszystkich kluczowych energetycznej, polityki surowcowej, rolnictwa, ochrony z różnorodności roślin z uprawy bezpośrednie powiązanie zanieczyszczeń pochodzących wiedzy na temat ochrony względu efektywności obszarów, m.in. zmian klimatu, podejścia zintegrowanego wpisują się biologicznej. roślin i wykorzystania dążeniem do ograniczenia rolniczej. Ponadto, promowany będzie ilości rozwój poprzez upowszechnianie dobrych praktyk rolniczych. odmianowego i jednocześnie ciągłe w dostosowywaniu się prace hodowlane nad novvymi rolnictwa do zmian klimatu na skutek globalnego ocieplenia. Realizacja Programu w pełni wpiSUJe stę w strategiczne zadania państwa o charakterze systemowym w perspektywie 2020 roku tj.: l) zadanie 14. zatrudnienia Modernizacja na obszarach sektora rolno-spożywczego wiejskich, wykorzystanie wewnętrznych umożliwiających specjalizację oraz dywersyfikacja unikatowych zasobów regionów; 2.8 2) zadanie 15. jakości Poprawa żywnościowego poprzez żywności wspieranie zwiększenie bezpieczeństwa żywności wytwarzania metodami integrowanymi, ekologicznymi, tradycyjnymi i regionalnymi oraz z lokalnych surowców. Realizacja tych zadań Zrównoważonego znajduje odzwierciedlenie w "Strategii Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa" na lata 2012-2020, a realizacja poszczególnych głównym obszarów badawczych Programu jest zgodna z celem życia strategii "Poprawa jakości na obszarach wiejskich oraz efektywne wykorzystanie ich zasobów i potencjałów, w tym rolnictwa rybactwa, bezpieczeństwa białkowego strączkowych dla zrównoważonego kraju na cele paszowe i w pełni koreluje z poszczególnymi celami rozWOJU kraju". Zwiększanie żywnościowe poprzez uprawę roślin szczegółowymi strategii. Bezpieczeństwo żywnościowe. Cel 3. Priorytet 3.1.Utrzymanie i poprawa jakości bazy produkcyjnej rolnictwa i rybactwa. Utrzymanie gruntów rolnych w dobrej kulturze rolnej, służące zachowaniu tych gruntów w gotowości do produkcji przy równoczesnym uwzględnieniu wymogów Obecnie bezpośrednie roślinnej głównym środowiska. instrumentem realizacyjnym tego kierunku interwencji są płatności w ramach WPR. Konieczne jest zachowanie bazy genetycznej produkcji zarówno ze względu na wartości wynikające ale przede wszystkim spowodowane jest to z tradycji i kultury obszarów wiejskich, koniecznością zabezpieczenia wartościowych odmian roślin uprawnych i roślin towarzyszących tym uprawom. jakości, Priorytet 3.2. Wytwarzanie wysokiej bezpiecznych dla konsumentów produktów rolno-spożywczych. stanowią Prace w ramach Programu wsparcie dla wytwarzania wysokiej jakości towarów, w tym produktów wytwarzanych metodami integrowanymi, ekologicznymi i tradycyjnymi z lokalnych surowców i zasobów. programów pomocowych inwestycji produktów oraz podnoszących mających jakość Należy zadbać o dalsze wsparcie w ramach na celu wytwarzanie nowych asortymentów wytwarzanej produkcji, wprowadzania przez producentów certyfikatów i znaków jakości, jakościowych pomoc promocję w zakresie unikalnych cech polskich produktów tradycyjnych, organizację konkursów promujących produkty regionalne, tradycyjne i ekologiczne. Wytwarzaniu wysokiej jakości, bezpiecznych dla konsumentó'w, produktów rolno-spożywczych będzie służyło (podobnie jak to ma miejsce obecnie) rozbudowane prawodawstwo wspólnotowe i krajowe, wprowadzające zasady i ograniczenia w odniesieniu do procesu produkcji, przetwórstwa oraz handlu surowcami i produktami rolnymi i żywnościowymi. Istotne w tym zakresie jest wdrażanie 29 i przestrzeganie w szczególności m.m. zasad stosowania przestrzeganie zasad zintegrowanej ochrony Należy podejmować działania żywności, zrównoważonego roślin roślin, ochrony i integrowanej produkcji. na rzecz opracowania nowych krajowych systemów rejestracji nowych produktów w ramach systemów już jednocześnie uwzględniając środków istniejących jakości w kraju i UE, nowe nisze i preferencje konsumentów. Priorytet 3.4. Podnoszenie świadomości i wiedzy producentów oraz konsumentów rolno-spożywczej w zakresie produkcji i zasad żywienia. Szczególnego znaczenia w tym kontekście nabiera również promocJa wysokiej jakości, bezpiecznych dla konsumenta produktów rolno-spożywczych, realizowana m.in. poprzez kampanie informacyjne o produktach wytwarzanych metodami integrowanymi, ekologicznymi i tradycyjnymi (które powinny być uzupełnieniem pozostałych działań informacyjnych i promocyjnych na temat żywności oraz dotyczyć m.in. promowania w kraju i za granicą produktów wytworzonych w ramach uznanych systemów jakości). Należy promować również kulturowe i może żywności, zachowanie regionalnej specyfiki służyć Cel4. Wzrost która ma duże znaczenie m.in. budowie wizerunku kraju. produktywności i konkurencyjności sektora rolno-spożywczego. Priorytet 4.1. Modernizacja i wzrost innowacyjności sektora rolno-spożywczego. Priorytet 4.2. Kreowanie oraz transfer wiedzy i technologii służącej zrównoważonemu rozwojowi sektora rolno-spożywczego. Dążenie do zwiększenia udziału roślin strączkowych w płodozmianach oraz zwiększenia wykorzystania plonu bezpośrednio wpływa na konieczność dostosowania technologii uprawowych oraz wymusza modernizację i zmianę podejścia w systemach chowu zwierząt. Transfer wiedzy będzie zapewniony dzięki planowanym w ramach Programu licznym szkoleniom i działaniom promocyjnym. Współpraca środowiska naukowego i czerpanie z osiągnięć nauki przez małych i średnich przedsiębiorców oraz rolników przy modelowaniu wykorzystania rodzimego białka roślinnego w systemach gospodarowania, uwzględniając zwiększania aspekty ekonomiczne, są jednymi efektywnych metod wiedzy i pobudzania innowacyjnego rozwoju. Priorytet 4.3. Dostosowanie struktur sektora wyzwań z najbardziej rolno-spożywczego do zmieniających się w Polsce, UE i skali globalnej. Działani'a zmierzające produkcji (jakimi jest m.in. do dywersyfikacji z punktu widzenia zarządzania ryzykiem w zaopatrzenia rolnictwa w środki śruta sojowa genetycznie modyfikowana białkowy do produkcji pasz) jest istotne zarówno importowana przeznaczona jako podstawowy komponent źródeł długofalowych procesach ekonomicznych, jak też 30 społecznym wychodzi naprzeciw oczekiwaniom w zakresie zrównoważonego i polityce na poziOmie krajowym UE rozwoju i ostatnich refom1 WPR. Cel5. Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich. Priorytet 5.1. Ochrona środowiska różnorodności naturalnego w sektorze rolniczym i biologicznej na obszarach wiejskich. Priorytet 5.2. Adaptacja rolnictwa i rybactwa do zmmn klimatu oraz ich udział w przeciwdziałaniu tym zmianom (mitygacji). założeniach Zawarta w ogólnych uprawy strączkowych drobnonasiennych, oraz obecności powiązane prośrodowiskowego charakterystyka łanie trwałych użytków w bioróżnorodności ze wzrostem roślin zielonych bytującej z dążeniem do zrównoważonego żywności, produkcji zdrowej bobowatych we wszystkich elementach ekosystemów oraz z ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych współgra znaczema bezpośrednio wykorzystania przestrzeni rolniczej jako miejsca bez nadmiemej eksploatacji zasobów, z utrzymaniem potencjału do odnowy i wielokierunkowego wykorzystywania. III. 2. Powiązanie z zasadami Odnosząc się do zasad kształtowania polityki kraju wraz z WPR do 2020 roku. kształtowania polityki, Program koreluje solidamości wewnątrzpokoleniowej potrzeb bez uszczerbku dla i poza i międzypokoleniowej możliwości przyszłe środowiska. skutkujących Cele Programu tym m.in. WPR, systemu zwłaszcza płatności są do zmiany lub powrotu do dawnych systemów zatem w pełni "zazielenienia", oraz w zakresie transferu wiedzy, poprawy strączkowych na spójne z programami UE oraz krajowymi, w w obszarach wsparcia produkcji klimatycznego". Ponadto cele Programu organizacji wiejskich realizacji w ramach Programu wyrażają się żywnościowych, zależnych i są powiązane w realizacji woli w ramach "Działania rolnośrodowiskowo­ spójne z priorytetami PROW 2014-2020 konkurencyjności łańcuchów obszarach są roślin białkowych wszystkich sektorów rolnictwa, synergiczneJ ekosystemach gospodarowaniu zasobami i przystosowaniach do zmian klimatu. decyzyjnych, a korzyści wzrostem produkcji przy jednostronnej eksploatacji zasobów bezpośrednich, wzmocnienia zasadą pokolenia UE produkcji rolniczej, opartych na tradycyjnej wiedzy pomimo krótkofalowych ekonomicznych, z przez zaspokajanie obecnych zaspokajania potrzeb przez nią. Należy zachować potencjał pośrednio z w Działania zasadą udziału funkcji Zachęta gospodarowania na obszarach wiejskich przez obrazowanie efektywnym przewidziane do obywateli w procesach społeczeństwa podchodzącego organizmów modyfikowanych genetycznie (GMO). roślin do wpływu sceptycznie do zmian w systemie jaki mąją obywatele na 31 środowisko wzmacnia przy podejmowaniu decyzji o sposobach gospodarowania w przestrzeni i czasie, udział społeczeństwa roślin wykorzystania plonotwórczych, strączkm;vych wpisują się przez dostępnej koreluje działania. za realizowane możliwości Również idea dopełnianie się podjętych działań (bezpośrednia finansowa dla rolnika z jednoczesnym doskonaleniem Racjonalność rozwoju. Stymulacja w popularyzowanie partnerstwa publiczno-prywatnego, co v-vyraża się zintegrowanej polityki zrównoważonego wraz z zapewnieniem polepszenia ich współodpowiedzialności skutkuje poczuciem zachęta w propagowaniu idei potencjału plonotwórczego). gospodarcza, przy optymalizacji kosztów z wykorzystaniem najlepszej wiedzy w przypadku korzystania z dobrodziejstw uprawy bezpośrednio z zasadą ostrożności roślin strączkowych, wpływem i zapobiegania przed negatywnym na zdrowie ludzi oraz na środowisko naturalne. W priorytetach programów ochrony z najważniejszych sukcesywną zadań redukcję Międzynarodov.rym środowiska wskazywane jest emisji Rokiem motylkowate drobnonasienne gazów Roślin przeciwdziałanie cieplarnianych. Strączkowych. stanowią znaczący cieplarnianych, a działania zmierzające do l) Protokołem 2) Polityką Klimatyczną poszczególnych regionów jako jedno ustanowiła ONZ Rośliny element zwiększenia zmianom klimatu, przez strączkowe redukujący ich uprawy są rok rośliny oraz uwalnianic 2016 się gazów zgodne z: z Kioto do Ramowej Konwencji ONZ o ochronie klimatu Ziemi; Polski - strategiami redukcji gazów cieplarnianych w Polsce do 2020 r. Ponadto wspieranie rozwoju infrastruktury naukowo-badawczej i edukacyjnej oraz działalności badawczo-rozwojowej jednostek naukowych i instytucji otoczenia również III.3. przedsiębiorstw zajmujących się a także rozwój transferem technologii do gospodarki, prowadzi do podniesienia konkurencyjności. Wpływ realizacji projektu na gospodarkę kraju Koszty realizacji proponowanego Programu pięciu przedsiębiorstw, lat. Będą (bezpośrednich i jednak niewspółmiernie pośrednich), rolnictwa i ochrony wynosić będą około niskie do późniejszych korzyści dla gospodarki kraju jak środowiska. Większy też dla rozwoju obszar upraw podniesie kraju oparte obecnie na imporcie modyfikowanej genetycznie bioróżnorodność płodozmianu następczych. Zwiększenie poprawi żyzność powierzchni uprawy gleby oraz zapewni roślin zł w okresie ekonomicznych zrównoważonego bezpieczeństwo śruty paszowe sojowej. Zwiększona v.ryższc plony strączkowych pociągnie ograniczenie zapotrzebowania na nawozy azotowe co zmniejszy niezbędnych 34 mln zużycie za roślin sobą paliw kopalnych, do ich produkcji i dostarczania na uprawy. Z kolei mniejsza chemizacja upraw 32 wpływ ma korzystny na środowisko, czystość wody i atmosfery. w pierwszym cyklu programowania modeli działania systemu organizac:xjnej i logistycznej dla obrotu i wykorzystania nasion rzepakowej powinno zaowocować uporządkowaniem opracowanych rynkowej struktury roślin strączkowych i śruty rynku w tym utworzeniem nowych podmiotów handlowych i tym samym nowych miejsc pracy. na ryzyko rynkowe, a także sposobów Wdrożenie zarządzania Określenie poziomu ekspozycji ryzykiem pozwoli na aktywne stabilizowanie dochodów w produkcji, obrocie i przerobie roślin strączkowych. Sytuacja taka przyczyni się podmiotów nasion oraz większej aktywności do organizujących produkcję śruty nasion roślin strączkowych, odbiór wytworzonych także dostaw komponentów od producentów estru rzepakowego, a wysokobiałkowych wykorzystujących w powstawaniu na terenie gmin lub regionów do zakladów paszowych i ferm podobnie jak podmiotów przetwórczych, nowe systemy jakości produktów zwierzęcych, opartych na paszach bez GMO. Gospodarstwa rolne, producenci pasz i fermy powmny ekonomiczne z korzyściami dla konsumenta i środowiska, co osiągnąć łącznie lepsze efekty się wpisuje w zasady rozwoju zrównoważonego rolnictwa. 111.4. Główne skutki społeczne i ekonomiczne realizacji Programu Stworzenie warunków dla wzrostu bezpieczeństwa białkowego wynikającego kraju, z wykorzystania rodzimych surowców co ma znaczenie strategiczne, antyimportowe, ekonomiczne i proekologiczne, tj.: l) stymulacja gospodarcza regionów o wprowadzenie do produkcji rolnej słabszych warunkach glebowych, ze roślin strączkowych, które względu mogą być na na takich glebach uprawiane oraz stymulacja rozwoju przedsiębiorczości poza rolnej w postaci rozwoju przetwórni pasz w regionach o słabiej bazujących na wytworzonym materiale (szczególnie rozwiniętym rolnictwie); 2) ograniczenie zanieczyszczenia środowiska (powietrza i gleby) dzięki zmniejszonemu wykorzystaniu nawozów azotowych i paliw kopalnych oraz uproszczonym systemom uprawy w zróżnicowanym i proekologicznym płodozmianie; 3) oszczędności wynikające z wprowadzenia niskonakladowych technologii uprawy; 4) stworzenie podstaw naukowych do hodowli ulepszonych odmian roślin strączkowych pozbawionych dotychczasowych wad; 5) podniesienie kwalifikacji zawodowych rolników, technologie uprawy, skutki następcze roślin uwzględniających strączkowych w nowoczesne płodozmianie i możliwości samozaopatrzenia w wysokobiałkowe komponenty pasz; 33 wartości 6) poznanie aktualnej pozwalające pokarmowej nowych odmian na wprowadzenie nowych wartości roślin strączkowych żywienia do polskich norm drobiu i trzody chlewnej, w konsekwencji do lepszego wykorzystania tych komponentów paszowych przez zwiększenie zwierzęta wpłynie oraz poprawy ekonomiki odchowu, co na zysków rolników; 7) opracowanie receptur koncentratów dla wszystkich grup zwierząt zwiększające atrakcyjność wysokobiałkowych hodowlanych i mieszanek wyłącznie ofert produkcyjnych małych pełnoporcjowych na bazie pasz krajowych, gospodarstw rolnych (w tym rodzinnych) i ekologicznych; 8) możliwości prowadzenia zintegrowanej zwiększenie zdolności produkcji rolnej, która wpłynie wyłącznie wytwórczych produktów lokalnych w oparciu o miejscowe pasze, w konsekwencji prowadzące do zwiększenia na miejsc pracy oraz wzrostu dochodów rolników i pracowników przemysłu rolno-spożywczego; 9) korzystne warunki dla samoorganizacji i wzrostu rynku pracy na poziomie lokalnym (gminnym) przez organizację spółek z zakładami paszowymi i fermami l O) stworzenie warunków dla produkcji IV. AKTY PRAWNE I DOKUMENTY PROGRAMU l) rozporządzenie 2002 żywności pozbawionej komponentów gusty konsumentów. STANOWIĄCE PODSTAWĘ REALIZACJI (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia ustanawiające r. współpracę zwierząt; uwzględniającej pochodzenia GMO, produkcji nasion, obrotu surowcem i ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie z późn. bezpieczeństwa żywności (Dz. Urz. WE L 31 z O1.02.2002, str. l, zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 6, str. 463, z późn. zm.); 2) rozporządzenie września (WE) nr 1829/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 2003 r. w sprawie genetycznie zmodyfikowanej UE L 268 z 18.10.2003, str. l, z późn. żywności i paszy (Dz. Urz. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, ' rozdz. 13, t. 32, str. 432, z późn. zm.); 3) rozporządzenie września (WE) nr 1830/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 2003 r. dotyczące możliwości śledzenia i etykietowania organizmów 34 zmodyfikowanych genetycznie oraz możliwości paszowych wyprodukowanych organizmów i zmieniające dyrektywę z śledzenia żywności i produktów zmodyfikowanych genetycznie 2001/18/WE (Dz. Urz. UE L 268 z 18.10.2003, str. 24, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 32, str. 455, z poźn. zm.); 4) rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 487, z późn. zm.); 5) rozporządzenie 2013 r. w Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 z dnia 17 grudnia sprawie finansowania i monitorowania jej oraz wspólnej polityki uchylające rozporządzenia zarządzania rolnej, nią Rady (EWG) nr 352/78, (WE) nr 165/94, (WE) nr 2799/98, (WE) nr 814/2000, (WE) nr 1290/2005 i (WE) nr 485/2008 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 549, z późn. zm.); 6) rozporządzenie 2013 r. Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1307/2013 z dnia 17 grudnia ustanawiające przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej oraz rozporządzenie Rady (WE) nr 637/2008 i rozporządzenie uchylające Rady (WE) nr 73/2009 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 608, z późn. zm.); 7) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z późn. zm.); 8) ustawa z dnia 3 O marca 200 l r. o rolniczych badaniach rynkowych (Dz. U. z 2015 r. poz.ll60); 9) ustawa z dnia 9 listopada 2012 r. o nasiennictwie (Dz. U. poz. 1512, z późn. zm.); l O)ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2015 r. poz. 594, z późn. zm.); ll)ustawa z dnia 25 czerwca 2009 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. z 2015 r. poz. 497); 12)ustawa z dnia 22 lipca 2006 r. o paszach (Dz. U. z 2014 r. poz. 398, z późn. zm.); 13)ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i późn. nawożeniu (Dz. U. z 2015 r. poz. 625, z zm.); 14)ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885, z późn. zm.); 35 15) Ramowe Stanowisko Rządu RP dotyczące organizmów genetycznie zmodyfikowanych (GMO)- dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 18 listopada 2008 r. V. CEL GŁÓWNY I CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU, SPOSÓB MONITOROWANIA I OCENY STOPNIA OSIĄGANIA CELÓW PROGRAMU Głównym bezpieczeństwa celem Programu białkowego zrównoważonego jest możliwości stworzenie kraju na cele paszowe i do żywnościowe zwiększania w warunkach rozwoju. Cele szczegółowe Programu: uwzględniających l) opracowanie nowych metod i technik fizjologicznych roślin wpływających zwiększających efektywność ulepszanie procesów na cechy plonotwórcze, jakość nasion oraz hodowli odmian; 2) opracowanie dla praktyki rolniczej naukowych podstaw z zakresu agrotechniki strączkowych, opartych na nowych technologiach uprawy, \vykorzystanie potencjału a w konsekwencji biologicznego sprzyjających zwiększeniu powierzchni zwiększenie właściwe wykorzystania krajowego białka śruty większe na roślin strączkowych, opłacalność i prowadzącego do ograniczenia importu poekstrakcyjnej 3) wpływających uprawy roślin uprawy, w kraju sojowej; paszowego dla drobiu i świń poprzez skarmianie i uzyskanie produktów zwierzęcych wysokiej jakości; 4) doskonalenie i rozwój systemu rynkowego obrotu surowcami rodzimych białkowych poprzez stymulującej rozwój popytu na rodzime kreatora rynku, a komercjalizację także produktów, wykreowanie rośliny białkowe, roślin modelowej, strategii biznesowej monitorowanie i prognozowanie skutków ekonomiczno- finansowych podmiotów uczestniczących w rynku rodzimych roślin białkowych; 5) zwiększenie potencjału wykorzystania paszowego trwałych użytków zielonych w produkcji białka poprzez ich renowację; 6) upowszechnianie wiedzy i wdrażanie do praktyki rolniczej wyników badań uzyskanych w trakcie realizacji Programu. Sposób monitorowania i oceny stopnia Realizacja zadań ujętych osiągania w Programie podlega nadzorowi i kontroli Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Monitorowanie będzie się odoywać zadań postępów na podstawie corocznych w zakresie realizacji sprawozdań oraz na podstawie raportów kwartalnych, środków celów Programu Programu merytorycznych z wykonania obrazujących celowość finansmvych przewidzianych do realizacji zadań każdego i \vykorzystanie z obszarów. Od wyników 36 kontroli i akceptacji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi pieniężnych środków kolejnych transz zależeć będzie również przeznaczonych na wykonywanie przekazanie zadań ujętych w Programie. Efekty realizacji Programu i Gleboznawstwa - Państwovvy będą przedstawiane przez Instytut Uprawy Instytut Badawczy w Puławach Nawożenia Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Infonnacja o stanie realizacji oraz o v.rynikach będzie corocznie przedkładana Radzie Ministrów. głównego Do monitorowania "liczba opracowań, publikacji i wykorzystania rodzimych zróżnicowanie stanowi płaszczyznę Główny cel z vvykorzystaniem wspólną wspólny miemik pod i źródeł o możliwościach białka roślinnego". Biorąc oraz sposobów ich realizacji określenie nazwą pod uwagę takiego miernika dla zobrazowania postępów prac przewidzianych do realizacji. szczegółowe wskaźników cele podanych w poszczególne lata w zadaniach realizację zadań posłuży działań propagujących piśmiennictwo roślin strączkowych obrębie zadań w celu Programu Programu poniższej będą określane będą monitorowane co roku tabeli i opisach obszarów. Cele na corocznie w umowach zawieranych na Programu. 37 Mierniki realizacji Programu Lp. Cel główny Wartość Miernik B bazowa i D docelowa mierników w poszczególnych latach 2016 B Stworzenie l. n'łożłiwości do zwiększania bezpieczeństwa białkowego kraju na cele paszowe i żywnościowe w warunkach zrównoważonego rozwoju. liczba opracowań, publikacji i działań D 2018 2017 B D B D 2019 D B 2020 B D o 8 o 13 o 21 o 19 o 18 o 431 o 396 o 404 o 322 o 582 o 1316 o 2821 o 2260 o 2270 o 2270 o 100 o !50 o 90 o 40 o 80 o 20 o 44 o 164 o 518 o 30 o 16 o 16 o o o o o o o 14 o 15 o o 17 o 17 propagujących piśmiennictwo o możliwościach wykorzystania rodzimych i źródeł białka roślin strączkowych roślinnego 2. Cele szczegółowe Opracowanie nowych metod i technik uwzględniających ulepszanie procesów fizjologicznych roślin wpływających na cechy pianotwórcze, jakość nasion oraz zwiększających efektywność hodowli odmian. liczba analiz fizjologicznych oraz liczba analiz wartości siewnej liczba analiz biochemicznych i molekularnych oraz liczba kompletów analiz bioinformatycznych liczba obiektów (odmiany, rody, linie) w doświadczeniach liczba uzyskanych lub analizowanych kombinacji krzyżówkowych, populacji mieszańcowych oraz linii in vitro i DH liczba zidentyfikowanych lub przebadanych genów i markerów związanych z cechami użytkowymi roślin 3. Opracowanie dla praktyki rolniczej naukowych podstaw z zakresu agrotechniki roślin strączkowych, opartych na nowych technologiach uprawy, wpływających na większe wykorzystanie potencjału biologicznego roślin strączkowych opłacalność uprawy, a w konsekwencji sprzyjających zwiększeniu powierzchni uprawy w kraju i prowadzącego do ograniczenia importu poekstrakcyjnej śruty sojowej. liczba opracowanych technologii uprawy dla poszczególnych gatunków, odmian, uwzględniająca ilość wiązanego azotu, sposób uprawy, rozmieszczenie roślin w łanie, zastosowanie hydrożeli 17 38 ; 4. 1 Zwiększenie wykorzystania krajowego paszowego dla drobiu i świń poprzez właściwe skarmianie i uzyskanie produktów zwierzęcych wysokiej białka jakości. . Doskonalenie i rozwój systemu rynkowego obrotu surowcami rodzimych roślin białkowych poprzez komercjalizację produktów, wykreowanie modelowej, stymulującej rozwój popytu na rodzime rośliny białkowe, strategii biznesowej kreatora rynku, a także monitorowanie i prognozowanie skutków ekonomicznofinansowych podmiotów uczestniczących w rynku rodzimych 5. i liczba oznaczeń wartości pokarmowej krajowych komponentów białkowych liczba opracowanych receptur koncentratów o o 11 o 11 o Ił o 11 o o o 6 o 6 o o o 6 o o o II o 11 o 11 o o o l o 2 o o o o o o o l o 2 o 2 o o o o lo l o lo o o o l 16 wysokobiałkowych liczba opracowanych receptur mieszanek na bazie krajowych źródeł pełnoporcjowych białka liczba przygotowanych założeń metodycznych liczba przeprowadzonych badań analitycznych o 2 ; liczba opracowanych modeli roślin białkowych. Zwiększenie wykorzystania potencjału paszowego trwałych użytków zielonych w produkcji białka poprzez ich 6. renowację. l liczba opracowanych składów mieszanek traw i roślin motylkowatych liczba założonych i prowadzonych doświadczeń z podsiewami roślinami motylkowatymi oraz trawami cukrowymi liczba wykonanych oznaczeń wartości pokarmowej runi łąkowej oraz pozyskiwanych w doświadczeniach łanmvych pasz liczba przeprowadzonych doświadczeń o 6 o o o o o o o o o 6 o 6 o o 6 o 6 o 45 o 117 o 117 o 117 o 117 \6 ; ; o o o 3 o 3 o 3 o o o 8 o 16 o 16 o l 16 o o o 16 o 16 o 16 o 16 o 16 żywieniowych 7. Upowszechnianie wiedzy i wdrażanie do praktyki rolniczej wyników badań uzyskanych w trakcie realizacji Programu. liczba wykonanych badań w zakresie oceny podstawowych parametrów mleka liczba przeprowadzonych szkoleń i seminariów upowszechniających wyniki Programu l l l 39 ' VI. PODST AWOWE ZAŁOŻENIA SYSTEMU REALIZACJI PROGRAMU Vl.l. Wykaz obszarów badawczych i wykonawców Programu Obszar l. 2. Tytuł obszaru Koordynacja zadań realizowanych w ramach obszarów badawczych objętych Programem. Nowe metody 1 techniki dla ulepszenia wartości odmian roślin Wykonawca Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa- Państwowy Instytut Badawczy w Puławach Instytut Genetyki Roślin Polska Akademia Nauk w Poznaniu strączkowych. 3. 4. 5. 6. Agrotechniczne sposoby zwiększenia Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu wykorzystania potencjału biologicznego roślin strączkowych w aspekcie efektów produkcyjnych, środowiskowych i ekonomicznych. Zwiększenie wykorzystania Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu krajowego białka paszowego dla drobiu 1 świń poprzez właściwe skarmianie 1 uzyskanie produktów zwierzęcych wysokiej jakości. Doskonalenie 1 rozwój systemu Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu rynkowego obrotu surowcami rodzimych roślin białkowych poprzez komercjalizację produktów, wykreowanie modelowej, stymulującej rozwój popytu na rodzime rośliny białkowe, strategii biznesowej kreatora rynku, a także monitorowanie 1 prognozowanie skutków ekonomiczno-finansowych podmiotów uczestniczących w rynku rodzimych roślin białkowych. Zwiększenie wykorzystania potencjału Instytut Technologiczno-Przyrodniczy trwałych użytków w Falentach paszowego zielonych w produkcji białka poprzez ich renowację. 40 VI. 2. Charakterystyka wykonawców Programu Nawożenia VI.2.1 Charakterystyka Instytutu Uprawy Państwowego Działalność Instytutu Uprawy Puławach Badawczego w ważnych Instytutu Badawczego w i Gleboznawstwa- Puławach Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowego realizację zadań (lUNO PIB) jest ukierunkowana na Instytutu szczególnie dla planowania i realizacji polityki państwa w zakresie: kształtowania l) gleboznawstwa i w zakresie gospodarki 2) opiniowania rolniczej ziemią zachodzących przydatności oceny oddziaływania na 3) kreowania postępu środowiska środowisko przyrodnicze; poprzez wdrażanie i upowszechnianie roślinnej w poszczególnych regionach kraju; nowych nawozów, dopuszczania ich do obrotu oraz technologicznego, z 4) wspierania produkcji rolniczego w Polsce oraz oceny zmian uwzględnieniem różnych zasad rozwoju zrównoważonego systemów i technologii produkcji metodami ekologicznymi, przyjaznymi dla roślinnej; środowiska rolniczego oraz zdrowia ludzi i zwierząt; 5) wspierania Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w realizacji "Działania rolnośrodowiskowo -klimatycznego"; 6) prognozowania skutków środowiskowych określonej polityki wobec rolnictwa i obszarów wiejskich; 7) prognozowania skutków zmian klimatycznych i sposobów adaptacji do nich rolnictwa. lUNO PIB daje zadań realizacji zadań, które mają charakter publiczny. Tematyka o charakterze publicznym obejmuje najbardziej istotne kwestie działań i wspieraniem rozwojem produkcji z gwarancję wcześniejszych nakierowane roślinnej. kształtowaniem środowiska Aktualnie podejmowane zwłaszcza lat, na nad wsp1erame rolniczego polskiego do dorobku nauki nawożenia. Są rolnictwa w z nadzorem i zrównoważonym działania nawiązują w zakresie gleboznawstwa i rozWOJU związane one wyraźnie aktualnych Jego uwarunkowaniach, zdeterminowanych przez członkostwo w UE i oddziaływanie globalizacji. Oceniając możliwości należy stwierdzić, że lUNO PIB posiada wysoko wykwalifikowanych pracowników naukowych i technicznych, nowoczesną aparaturę badawczą i realizacji zadań Program bazę doświadczalno-wdrożeniową, wdrożone metody i procedury o badawcze, struktury organizacyjne zdolne do koordynowania i organizacji administrowania puławskiego środkami ośrodka badań oraz finansowymi. lUNO PIB jest kontynuatorem 150-letniej tradycji nauk rolniczych. Posiada unikalną bazę danych o środowisku 41 uwzględnieniem rolniczym, ze szczególnym uwarunkowań środowiska glebowego oraz o wpływie przyrodniczych i agrotechniczno-organizacyjnych na wydajność z hektara i jakość surowców roślinnych. Znaczące, z punktu widzenia predyspozycji do koordynowania realizacją Programu, osiągnięcia IUNG PIB w ostatnim okresie to między innymi stworzenie zintegrowanego systemu informacji o przestrzeni rolniczej, ocena stopnia skażenia gleb oraz opracowanie, przy współpracy z innymi instytutami, Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej. IUNG PIB jest też krajowym Punktem Kontaktowym ds. Gleb wyznaczonym przez właściwy organ UE. JUNG PIB w okresie 60 lat swojej kreowania postępu w produkcji roślinnej działalności w sposób istotny przyczynił się środowiska w Polsce oraz w zakresie ksztahowania rolniczego. Nagromadzone, stale wzbogacane i aktualizowane zasoby informacji na obiektywizację działu opinii i poglądów, ważnych do pozwalają z punktu widzenia rozwoju rolnictwa, jako gospodarki narodowej i przezwyciężania problemów rozwoju obszarów wiejskich. Roślin VI.2.2. Charakterystyka Instytutu Genetyki Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu Instytut Genetyki Roślin Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu (I GR PAN) jest w Polsce ważnym centrum naukowym w zakresie badań genetycznych i molekularnych. IGR P AN jest bardzo dobrze przygotowany do genetycznego doskonalenia pod względem kadrowym, warsztatowym i laboratoryjnym. prof. Stefan Barbacki był czołowym w kraju propagatorem roślin strączkowych, Już zarówno 60 lat temu jego założyciel, roślin strączkowych. IGR PAN ma uprawnienia do nadawania stopnia doktora i doktora habilitowanego nauk rolniczych oraz jest właścicielem publikowanego przez wydawnictwo Springera czasopisma "Journal of Applied Genetics". Z inicjatywy IGR PAN ustanowiono w 1994 r. Naukową z Zakresu Genetyki genarnikę roślin Roślin. Do priorytetowych specjalności Krajową Nagrodę IGR PAN zalicza się uprawnych, genetyczne podstawy odporności na stresy abiotyczne i choroby, genetykę obliczeniową i biotechnologię. Realizowane są one w pięciu zakładach, tj.: Biologii Stresów Środowiskowych, Biometrii i Bioinformatyki, Biotechnologii, Genetyki Patogenów i Odporności Roślin oraz Genomiki. W Programie obszar badawczy pod wartości nazwą "Nowe metody i techniki dla ulepszenia odmian roślin strączkowych" obejmuje 6 zadań badawczych, których wyniki będą w hodowli osiągnięto uwzględniano sprawności procesów przydatne w ulepszeniu odmian uprawnych. Dotychczasowy dzięki ulepszeniu indeksu fizjologicznych. żniwnego, Jednocześnie, natomiast nie szczególne skutecznych metod i technik selekcji właściwości przyspieszających postęp biologiczne utrudniały opracowanie doskonalenie odmian. Podejmowane 42 zadania dotyczyć będą najważniejszych efektywności hodowli nowych odmian roślin w tym hodowli. W ich realizacji ośrodków problemów, naukov.'Ych, będą uczestniczyć wyposażonych mających zwiększenia zwiększenia znaczenie dla plonów i skrócenia procesu grupy badawcze IGR PAN oraz grupy z innych w najnowocześniejszy sprzęt. VI.2.3. Charakterystyka Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, uczelnia o bogatych tradycjach połowy drugiej XIX wieku posiada gospodarstw i zakładów bazę doświadczalno-badawczą doświadczalnych, w tym o profilu rolniczo-sadowniczym i trzech o profilu i praktykę. Uczelnia posiada pięć Doskonałości, Centrów współuczestnikiem z jednostkami najnowocześniejszą działających licznych konsorcjów samorządu międzynarodowych. Zakresy merytoryczne Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, ukierunkowane są głównie na oraz czynny podejmowane wyposażonych rozwiązywanie z Biotechnologii, gospodarką, udział przez jest współpracuje naukov.rych. Uniwersytet bierze dydaktykę badania, Pilotową Stację współpracy na rzecz w postaci dwunastu o profilu rolniczym, jednego leśnym, łączących w Europie 1 sieci terytorialnego ośmiu sięgających w programach osiem wydziałów w nowoczesne zaplecze badawcze, aktualnych problemów gospodarki narodowej w zakresie m.in.: l) biochemii, biologii molekularnej, biotechnologii; 2) uprawy roli i roślin, nasiennictwa roślin rolniczych; 3) sekwencjonawania DNA, oznaczania markerów genetycznych i 4) roślin, zwierząt człowieka; inżynierii rolniczej, żywienia zwierząt, genomiki, fizjologii i histologii zwierząt; 5) wykorzystania i przerobu drewna, doskonalenia metod produkcji; 6) pozyskiwania unikalnych produktów pokarmowych; 7) wdrażania innowacyjnych rozwiązań konstrukcyjno- budowlanych oraz wodno- ścieko\\ych; 8) efektywnego zarządzania. Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu uczestniczy w Programie Operacyjnym "Innowacyjna Gospodarka", oraz w "Wielkopolskiej Platformie Innowacyjnej". VI.2.4. Charakterystyka w Fałentach Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach (ITP) jest instytutem badawczym nadzorowanym przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. ITP dysponuje znacznym potencjałem eksperckim i dobrze rozwiniętą infrastrukturą techniczną, prowadzi badania 43 naukowe i prace rozwojowe w dziedzinie nauk przyrodniczych i technicznych 72.1 Polska Klasyfikacja Działalności, w następujących obszarach: użytkowanie l) ochrona, i ksztahowanie trwałych użytków zasobów wodnych, środowiska i przyrody, agroekosystemów, zielonych oraz krajobrazu i infrastruktury obszarów wiejskich; 2) innowacyjne, kompleksowe technologie rolno-spożywczym, i przetwórstwie w produkcji infrastrukturze roślinnej, zwierzęcej technicznej wsi oraz w pozyskiwaniu energii ze źródeł odnawialnych; bezpieczeństwo 3) stosowanych technologii oraz użytkowania maszyn i urządzeń. się w opracowywaniu metod jakość wody, gleby i atmosfery ITP jako jedyna placówka naukowa specjalizuje ograniczających UJemny wpływ produkcji rolnej na również stosowanych w praktyce. Prowadzi badawczo-rozwojowe kompleksowe badania naukowe i prace dotyczące trwałych użytków zielonych, zaopatrzenia wsi w wodę, oczyszczania wody na obszarach wiejskich. VI.3. Mechanizmy współdziałania i koordynacji między głównymi wykonawcami Programu będą współpracowały Wszystkie jednostki Programu, jednocześnie realizując będzie należał Do koordynatora cele szczegółowe na rzecz osiągnięcia głównego celu poszczególnych obszarów badawczych. nadzór merytoryczny nad wykonawcami poszczególnych obszarów badawczych w zakresie corocznego ustalania obiektów badawczych, doboru metodyki i sposobu prezentacji wyników na potrzeby celu szczegółowego "Upowszechnianie wiedzy i wdrażanie do praktyki rolniczej wyników będzie opracowywać w trakcie realizacji Programu". Koordynator szkoleń i spotkań, upowszechniających doradztwa rolniczego, stacji Odmian Roślin przedsiębiorstw Uprawnych, Krajowego Centrum Edukacji Rolniczej, się określonymi hodowlą roślin, związków w rozdziale VII. Programu w przedmiotu danego cyklu lub etapu badawczo jakości uzyskanych roczny harmonogram oceny odmian Centralnego producenckich. Wykonawcy poszczególnych obszarów badawczych zjednostkami badań wyniki Programu z wykorzystaniem bazy doświadczalnych zajmujących Programu tj. ośrodków Ośrodka szkół Badania rolniczych, branżowych i grup będą współpracować części "współpraca" -wdrożeniowego. Będzie to w zakresie dawać gwarancję i poprawności wyników przekazywanych w sprawozdaniach Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Bieżąca współpraca stanowić podstawę oraz wspólna ocena uzyskiwanych rezultatów może do ewentualnych zmian i korekt w Programie w trakcie jego realizacji. 44 Każdy z czterech wykonawców Programu zadań Programu na podstawie zawieranej z nim corocznie przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi umowy cywilno-prawnej. będzie otrzymywał dotację celową realizację W umowach, poza zakresami merytorycznymi poszczególnych zadań sprawozdawczości merytorycznej i finansowej z wykonania wszystkich i kosztorysów na finansowych, określone zostaną zadań sposoby Programu. VI.4. Wykaz obszarów badawczych i zadań Obszar badawczyl. Zadanie Obszar badawczy 2. Koordynacja zadań realizowanych badawczych objętych Programem. w N owe metody i techniki dla ulepszenia wartości ramach obszarów odmian roślin strączkowych. Zadanie 2.1. Zadanie 2.2. Zadanie 2.3. grochu (Pisum sativum L.), łubinu wąskolistnego (Lupinus angustifolius L.) oraz łubinu białego (L.albus L.) poprzez obniżenie w nasionach zawartości antyżywieniowych oligosacharydów rodziny rafinozy oraz obniżenie podatności grochu na askochytozę. Identyfikacja genów warunkujących zawartość alkaloidów oraz zawiązywanie i utrzymywanie organów generatywnych u łubinów. Zastosowanie metod biotechnologicznych dla zwiększenia . . . 1 przysp1eszema postępu biologicznego w hodowli roślin Poprawa wartości użytkowej strączkowych. Zadanie 2.4. Zadanie 2.5. Zadanie 2.6. Obszar badawczy 3. Zadanie 3 .l. Zadanie 3.2. Zadanie 3.3. Zadanie 3 .4. Krzyżowania oddalone w obrębie rodzajów Lupinus, Pisum i Viciaposzukiwanie nowej zmienności genetycznej i sposobu skrócenia cyklu hodowlanego z wykorzystaniem kultur in vitro. ' . Analiza wskaźników dziedziczenia zm1ennosc1, sposobu fizjologicznych u łubinu wąskolistnego l grochu siewnego oraz możliwości ich wykorzystania w ulepszaniu produktywności roślin. Fotosynteza liści, formowanie i aborcja organów generatywnych, rozwój korzeni oraz wiązanie azotu atmosferycznego jako procesy istotne dla pozwmu l jakości plonu roślin strączkowych w warunkach stresowych. Agrotechniczne sposoby zwiększenia wykorzystania potencjału biologicznego roślin strączkowych w aspekcie efektów produkcyjnych, środowiskowych i ekonomicznych. Doskonalenie technologii uprawy roślin strączkowych ze szczególnym uwzględnieniem bobiku, łubinu białego l SOl w środowiskowych aspekcie efektów produkcyjnych, i ekonomicznych dla rolnictwa zrównoważonego. Produkcyjność i produktywność roślin strączkowych w uprawie konserwującej z uwzględnieniem integrowanej ochrony roślin. Rozmieszczenie roślin w łanie a rozwój, plonowanie i jakość nasion najplenniejszych odmian grochu, bobiku, łubinu i soi w różnych regionach kraju. Efekty stosowania bioregulatorów oraz diagnostyka patogenów strączkowych nas w na roślin grzybowych zasiedlających 45 l Zadanie 3.5. Zadanie 3.6. 1 Obszar badawczy 4. Zadanie 4.1. uprawianych w warunkach integrowanej ochrony roślin. Określenie możliwości uprawy ozimych form roślin strączkowych, uprawy pasowej oraz efektów stosowania hydrożeli w warunkach agroklimatycznych Polski. Opracowanie technologii uprawy soi z uwzględnieniem warunków regionalnych kraju. Zwiększenie wykorzystania krajowego białka paszowego dla drobiu i świń poprzez właściwe skarmianie i uzyskanie _produktów zwierzęcych wysokiej .iakości. składników pokarmowych Monitoring l substancji antyżywieniowych nowych odmian nasion roślin strączkowych l innych krajowych źródeł białka roślinnego pod kątem ich przydatności żywieniowej. Zadanie 4.2. Zadanie 4.3. Zadanie 4.4. Zadanie 4.5. Zadanie 4.6. Obszar badawczy S. Zadanie 5 Obszar badawczy 6. Zadanie 6 Ocena przydatności l wartości żywieniowej nas w n krajowych odmian soi, optymalizacja procesów redukujących zawarte w nich czynniki antyżywieniowe. Opracowanie nowych receptur koncentratów wysokobiałkowych i programów żywieniowych przydatnych w produkcji pasz dla lokalnych wytwórni i gospodarstw rolnych. Ocena jakościowa surowców zwierzęcych wyprodukowanych na bazie rodzimych źródeł białka roślinnego. Zwiększenie wartości odżywczej wybranych komponentów pasz pochodzących z rodzimych źródeł białka roślinnego. Rodzime źródła białka jako modulator trawienia i prozdrowotnego funkcjonowania przewodu pokarmowego zwierząt u mono gastrycznych. Doskonalenie i rozwój systemu rynkowego obrotu surowcami rodzimych roślin białkowych poprzez komercjalizację produktów, wykreowanie modelowej, stymulującej rozwój popytu na rodzime rośliny białkowe, strategii biznesowej kreatora rynku, a także monitorowanie i prognozowanie skutków ekonomiczno-finansowych podmiotów uczestniczących w rynku rodzimych roślin białkowych. Zwiększenie wykorzystania potencjału paszowego trwałych użytków zielonych w produkcji białka poprzez ich renowację. Zwiększenie wykorzystania potencjału trwałych użytków zielonych w produkcji białka paszowego dla bydła mlecznego. 46 VI.S. Porównanie zakresów merytorycznych Programu 2011-2015 z Programem 2016-2020 Koszt zadań Programów w latach (w tys. zł) 20112016Tytuł części Lp. Zad. Tytuł obszaru/zadania brak pełna 2020 obszaru/zadania 2015 owa Obszar badawczy!. Koordynacja zadań realizowanych w ramach obszarów badawczych ob'ętych Proararnem Koordynacja zadań realizowanych w Koordynacja zadań ramach obszarów realizowanych w ramach 526 l. 438 l. + badawczych obszarów badawczych objętych objętych Programem. Programem. Obszar badawczy 2. Nowe metody i techniki dla ulepszenia wartości odmian roślin strączkowych 2. Analiza położenia Poprawa wartości loci warunkujących użytkowej grochu (Pisum sztywność łodygi i sativum L.), łubinu odporność 977 wąskolistnego (Lupinus na askochytozę angustifolius L.) oraz grochu (Pisum łubinu białego sativum L.) l 354 2.1. (L. albus L.) poprzez + [zad. 2.9]. obniżenie w nasionach 3. Wpływ zmienności zawartości antyskładu i zawartości żywieniowych a-D-galaktozydów oligosacharydów rodziny 520 na jakość rafinozy oraz obniżenie fizjologiczną nasion podatności grochu na Program Wieloletni 2011-2015 Program Wieloletni 2016-2020 (kontynuacja) roślin strączkowych 4. askochytozę. [zad. 2.6). Identyfikacja wybranych genów warunkujących zawartość warunkujących alkaloidów oraz ważne zawiązywanie Identyfikacja genów cechy użytkowe i utrzymywanie organów generatywnych u łubinów. i ich charakterystyka funkcjonalna u łubinu wąsko listnego 5. Zakres kontynuacji l 025 - 2.2. + - (Lupinus angustifolius L.) [zad. 2.8]. Fizjologiczna i genetyczna kontrola rozwoju kwiatów i owoców u roślin l 971 953 strączkowych 6. [zad. 2.3). Opracowanie metody skracania cyklu hodowlanego wybranych , gatunków roślin strączkowych z zastosowaniem techniki pojedynczych nasiOn Zastosowanie metod biotechnologicznych dla zwiększenia 2.3. i przyspieszenia postępu biologicznego w hodowli roślin strączkowych. - - + 879 l 472 47 - 7. ... ------------------------------------------------------------ i kultury in vitro [zad. 2.10]. Zbadanie sposobu dziedziczenia i opracowanie skutecznej metody selekcji dla pękania okrywy nasiennej u bobiku niskotaninowego, 570 samokończącego [zad. 2.11]. Krzyżowania Badanie stabilności plonowania roślin oddalone w rodzajów Lupinus, Pisum i Viciaposzukiwanie nowej zmienności genetycznej i sposobu skrócenia cyklu hodowlanego z wykorzystaniem kultur in vitro. Analiza zmienności, sposobu dziedziczenia strączkowych wskaźników 8. obrębie - 9. 2.4. w celu wyodrębnienia 2.5. form zmniejszających 10. ryzyko uprawy [zad. 2.5]. Znaczenie wykorzystani a wody i składników pokarmowych dla poziomu i stabilności II. - + - 585 - + - 882 970 produktywności roślin. efektywności plonowania odmian i rodów grochu siewnego [zad. 2.2]. fizjologicznych u łubinu i grochu siewnego oraz możliwości ich wykorzystania w ulepszaniu wąskolistnego - 2.6. Fotosynteza liści, formowanie i aborcja organów generatywnych, rozwój korzeni oraz wiązanie azotu atmosferycznego jako procesy istotne dla poziomu i jakości plonu roślin strączkowych w warunkach stresowych. 972 - - + l 710 Określenie fizjologicznych wskaźników odporności na suszę 730 odmian i materiałów hodowlanych roślin strączkowych [zad. 2.1]. Obszar badawczy 3. Agrotechniczne sposoby zwiększenia wykorzystania potencjału biologicznego roślin strączkowych w aspekcie efektów produkcyjnych, środowiskaw ch i ekonomicznych. 12. Ocena trwałego Doskonalenie technologii oddziaływania uprawy roślin uproszczeń w strączkowych, ze uprawie roli' na szczególnym plonowanie, jakość uwzględnieniem bobiku, nasion i efekty łubinu białego i soi, w 4 747 2 724 + ekonomiczne aspekcie efektów uprawy grochu i produkcyjnych, 3.1. łubinu w środowiskowych i - 48 zmianowaniu z ekonomicznych dla rolnictwa różnym udziałem 13. zbóż.[zad. 3.1]. Przyrodnicze, produkcyjne i ekonomiczne skutki zrównoważonego. Produkcyjność uprawy trzech gatunków łubinu na plonowanie, jakość nasion oraz efekty ekonomiczne przy zastosowaniu nisko-, średnio- i ' strączkowych w uprawie konserwującej z różnej intensywności i produktywność roślin 3.2. uwzględnieniem integrowanej ochrony - - + l 000 759 - - + l 200 l 456 roślin. wysokonakładowej 14. technologii uprawy.fzad. 3.2]. Rolnicza i ekonomiczna waloryzacja przedplonów strączkowych w uprawie zbóż i rzepaku.[zad. 3.3]. 3.3. Rozmieszczenie roślin w łanie a rozwój, plonowanie i jakość nasion najplenniejszych odmian grochu, bobiku, łubinu i soi w różnych regionach kraju. i 15. Jesienny siew grochu i łubinu białego jako kierunek do większego Efekty stosowania bioregulatorów oraz diagnostyka patogenów grzybowych zasiedlających nasiona wykorzystania roślin strączkowych potencjału uprawianych w warunkach integrowanej ochrony 3.4 biologicznego tych 3.4 ]. 16. roślin.[zad. roślin. Wpływ nawożenia Określenie możliwości słomą i uprm'ly w mieszankach na plonowanie i jakość nasion roślin strączkowych.[zad. 3.5]. l 17. Monitorowanie ważniejszych patogenów grzybowych oraz potencjału - + - 600 l 262 - + - l 540 l 660 uprawy ozimych form roślin strączkowych, 3.5. uprawy pasowej oraz efektów stosowania hydrożeli w warunkach agroklimatycznych Polski. Opracowanie technologii uprawy soi z l uwzględnieniem warunków regionalnych kraju. - - 3.6. 3 271 600 + toksynotwórczego wybranych gatunków roślin strączkowych w różnych warunkach siedliskowye:h Polski.fzad. 3.6]. Obszar badawczy 4. Zwiększenie wykorzystania krajowego białka paszowego dla drobiu i świń poprzez właściwe skarmianie i uzyskanie produktów zwierzęcych wysokiej jakości. 49 18. Ocena wartości pokarmowej rodzimych źródeł białka roślinnego (zad. 4.1). 4.1. Monitoring składników pokarmowych i substancji antyżywieniowych nowych odmian nasion roślin strączkowych i innych krajowych źródeł białka roślinnego pod kątem ich przydatności żywieniowej. 19. Ocena możliwości stosowania rodzimych źródeł białka w gospodarstwach tradycyjnych i ekologicznych (zad. 4.2). + - - + - 2 029 l 951 - - + - 1503 - - + 4 259 - - + - - - l 150 l 296 Opracowanie nowych receptur koncentratów wysokobiałko'h')'Ch 4.3. i programów żywieniowych 4.2. 20. - przydatnych w produkcji pasz dla lokalnych wytwórni i gospodarstw rolnych. Ocena przydatności i wmtości żywieniowej nasion krajowych odmian soi, optymalizacja procesów redukujących zawarte w nich czynniki - antyżywieniowe. 21. Ocena przydatności oraz określenie granicznych udziałów rodzimych źródeł białka roślinnego dla zwierząt gospodarskich z ferm - - przemysłowych (zad. 4.3). 22. Wpływ zabiegów technologicznych na podwyższenie 4.5. Zwiększenie wartości odżywczej wybranych komponentów pasz pochodzących z rodzimych wartości źródeł białka roślinnego. pokarmowej rodzimych źródeł 2393 2 771 białka roślinnego ' (zad. 4.4). 23. 4.4. - Ocena jakościowa surowców zwierzęcych wyprodukowanych na bazie rodzimych źródeł + - 1972 białka roślinnego. 24. Wpływ rodzimych źródeł białka roślinnego na stan funkcjonowania przewodu pokarmowego 4.6. Rodzime źródła białka jako modulator trawienia i prozdrowotnego funkcjonowania przewodu pokarmowego u zwierząt mono gastrycznych. l 544 + - 2 240 50 zwierząt oraz produktów zwierzęcych (zad. 4.5). Obszar 5. Doskonalenie i rozwój systemu rynkowego obrotu surowcami rodzimych roślin białkowych poprzez ! komercjalizację produktów, wykreowanie modelowej, stymulującej rozwój popytu na rodzime rośliny ' białkowe, strategii biznesowej kreatora rynku, a także monitorowanie i prognozowanie skutków ekonomicznofinansowych podmiotów uczestniczących w rvnku rodzimych roślin białkowych. 25. Ekonomiczne Doskonalenie i rozwój uwarunkowania systemu rynkowego obrotu rozwoju produkcji, surowcami rodzimych roślin białkowych poprzez infrastruktury rynku i systemu obrotu, a komercjalizację 836 957 + 5 także opłacalności produktów, wykreowanie · wykorzystania modelowej, stymulującej roślin strączkowych rozwój popytu na rodzime na cele paszowe w rośliny białkowe, strategii Polsce (zad. 5.1 ). biznesowej kreatora rynku, a także monitorowanie i prognozowanie skutków ekonomiczno-finansowych podmiotów uczestniczących w rynku : rodzimych roślin jakość białkO\\-'VCh. i Obszar 6. Zwiększenie wykorzystania potencjału paszowego trwałych użytków zielonych w produkcji białka poprzez ich 26. renowację. Ocena wpływu podsiewu runi 6. Zwiększenie wykorzystania potencjału trwałych użytków trwałych użytków zielonych roślinami motylkowatymi i trawami wysokocukrowymi na jakość i wartość pokarmową pasz dla bydła mięsnego. zielonych w produkcji białka paszowego dla bydła mlecznego. + 1967 l 1904 51 VII. CHARAKTERYSTYKA OBSZARÓW BADA W CZY CH I ZADAŃ PROGRAMU VII.l. Obszar badawczy l. Zadanie 1. Koordynacja zadań realizowanych w ramach obszarów objętych badawczych Programem. Wykonawca Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa PIB Cel Koordynacja zadań planowanych do realizacji w Programie w okresie 2016-2020 w celu ich sprawnej i terminowej realizacji. Uzasadnienie Zadania Programu zostały zaplanowane dla kilku wykonawców. Ich zakres vvymaga uporządkowanego współdziałania i wzajemnej harmonizacji dla w Programie celów. W ramach poszczególnych obszarów sprawozdawczością techniczno-finansową, publikowanego w ramach Programu pól doświadczalnych organizacją piśmiennictwa, osiągnięcia założonych cząstkowe szkoleń, zadania opracowywaniem terminarzy wizytacji wszystkich obszarów. Koordynacja zapewni zatem zsynchronizowanie umożliwiając transparentne i planowanie podstawowych prac. Koordynator Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi i ze prowadzeniem wykazu czy prowadzenie strony internetowej Programu w czasie trwania Programu związane pełni pozostałymi są wspólne dla działań cząstkowych nieprzeciągające się również rolę łącznika w czasie pomiędzy wykonawcami w zakresie wymiany informacji i przygotowywania materiałów na potrzeby Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Koordynacja realizowana będzie wg następującego mechanizmu: l) kontrola prowadzonych badań laboratoryjnych i doświadczeń polowych; 2) organizacja roboczych spotkań z kierownikami obszarów; współpracy 3) koordynowanie między wszystkimi realizującymi podmiotami poszczególne obszary badawcze Programu; 4) koordynowanie doświadczeń opracowania jednolitych metodyk w przypadku podobnych każdy budżetowy realizowanych w różnych rejonach kraju; 5) opracowanie harmonogramu zadań i nakładów finansowych na rok na potrzeby sprawozdawczości Progiamu; 6) udział w realizacji badań zadań w ramach obszarów badawczych objętych Programem; naukowych i organizacja współpracy między wykonawcami 52 7) przygotowanie raportu merytorycznego z realizacji zadań w ramach obszarów badawczych objętych Programem (w każdym roku realizacji); 8) zapewnienia obsługi administracyjno - finansowej realizowanego Programu; 9) opracowanie harmonogramu szkoleń i spotkań upowszechniających wyniki Programu z wykorzystaniem bazy ośrodków doradztwa rolniczego, stacji doświadczalnych oceny odmian Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych, Krajowego Centrum Edukacji Rolniczej, szkół rolniczych, przedsiębiorstw zajmujących się hodowlą roślin, związków branżowych i grup producenckich; l O) udział i organizacja naukowych konferencji krajowych i zagranicznych związanych z problematyką Programu; 11) administrowanie strony internetowej Programu. Mierniki realizacji obszaru badawczego l. (Zadania 1.) możliwe do wykorzystania w ocenie realizacji efektów: l) liczba przeprowadzonych kontroli realizacji zadań; 2) liczba zorganizowanych spotkań z wykonawcami obszarów badawczych. Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy Etap I- 2016 r. l. Merytoryczna kontrola realizacji zadań uczestniczących w Programie instytucji. 2. Opracowanie sprawozdań okresowych. 3. Organizacja i udział w spotkaniach z wykonawcami obszarów badawczych. 4. Uczestniczenie w spotkaniach krajowych i zagranicznych związanych z problematyką Programu. 5. Opracowanie harmonogramu szkoleń spotkań upowszechniających wyniki Programu. 6. Upowszechnianie wyników Programu. 7. Wizytacja wybranychjednostek realizujących zadania Programu. Etap II- 2017 r. Kontynuacja prac z roku poprzedniego. Etap III - 2018 r. Kontynuacja prac z roku poprzedniego. Etap IV- 2019 t. Kontynuacja prac z roku poprzedniego. Etap V - 2020 r. Kontynuacja prac z roku poprzedniego. 53 VII.2. Obszar badawczy 2. Nowe metody i techniki dla ulepszenia wartości odmian roślin strączkowych Wykonawca Instytut Genetyki Roślin PAN Cel Opracowanie nowych metod i technik fizjologicznych efektywność roślin wpływających uwzględniających jakość na cechy plonotwórcze, ulepszanie procesów zwiększających nasion i hodowli odmian. Uzasadnienie Dla realizacji roślin strączkowych głównego o niezbędne celu Programu wyższych jest dostarczenie rolnikom odmian i bardziej stabilnych plonach. Dotychczasowe wyniki programu wieloletniego "Ulepszanie krajowych źródeł białka roślinnego, ich produkcji, systemu obrotu i wykorzystania w paszach" realizowanego w latach 2011-2014 najważniejsze problemy cechy poszczególnych gatunków, które wymagające należy ulepszyć sprawności na choroby, ulepszanie zwiększających efektywność technik suszę glebową badania nad wiązaniem zadania oraz wprowadzić nowe, a trzy zwiększenie okres tworzenia nowych metody biotechnologiczne dla wskaźniki odporności grochu i łubinów. na chłód i Ważną grupę stanowić będą procesów fizjologicznych roślin, np. azotu atmosferycznego i fazą rozwoju roślin- wiązaniem kwiatów i są całkowicie nich łubin biały), zoptymalizować hodowlę do selekcji nowe ulepszyć wartość paszową zwiększeniem sprawności skracających się opracować skrócenia cyklu hodowli kolejnych gatunków (bobik, odmian syntetycznych bobiku, w nasionach, Wśród procesów fizjologicznych oraz opracowanie selekcji i metod odmian. W planowanych badaniach zamierza na najważniejsze zbadania i wyjaśnienia dla realizacji postawionych celów. znajdują się obniżenie zawartości związków antyżywieniowych odporności oraz wskazują stanowią częściową kontynuację, fotosyntezą, strąków. Trzy tzn. na podstawie uzyskanych wyników w latach 2011-2015 opracowywana będzie ta sama metoda hodowli dla nowego gatunku lub dla tego samego gatunku inna metoda. Żadne z zadań nie stanowi prostej kontynuacji Programu 2011-2015. Zadania 2.4. i 2.7. tego Programu Realizacja obszaru badawczego nie jest współpracy wymaga różnych z czołowymi specjalistami i dziedzin (Instytut Fizjologii Warmińsko-Mazurski- Hodowla Roślin możliwa Roślin w jednym ośrodkami zostały zakończone. ośrodku naukowym, lecz naukowymi w kraju z zakresu Polskiej Akademii Nauk- fizjologia, Uniwersytet biochemia, Uniwersytet Mikołaja Kopernika- biologia molekularna, Strzelce - hodowla bobiku). W konsekwencji trwałym efektem obszaru 54 -----······--··-·---------------------------------- ., powinny być wartościowe materiały wyjściowe masowej selekcji, dotyczące dla hodowli, nowe, skuteczne techniki skracające szczególnie procesów fizjologicznych oraz metody Dużą wartość będzie miała wieloletni cykl wytwarzania nowych odmian. roślin hodowcom wiedza z zakresu genetyki i fizjologii z wyników Programu hodowcy roślin będą wiedzę posiadali strączkowych. przekazana Korzystając w zakresie tworzenia odmian o wyższych, stabilnych i lepszych jakościowo plonach. Charakterystyka roślin Odmiany uprawnych są najważniejszych jednym z w rolnictwie. Uzyskiwanie coraz bardziej ulepszonych odmian produkcji roślinnej bez zwiększenia się głodu rozprzestrzenieniu naukowy. człowiekowi w niektórych rejonach Zwiększenie plenności 600 lat naukowym, a między zwłaszcza poło·wy odmianowy. reagujących zapobiegło wpływ to przykładem wydajności roślin miał na wzrost pszenicy od kilku do kilkunastu dt z ha siedemdziesięciu Konkurencyjność zbóż dzięki zajęło osiągnięciom dt z ha osiągnięto zaledwie w czasie 50 lat roślin strączkowych osiągnięto także duży postęp życzenia, tych gatunków jednak pozostawia wiele do ozimych, korzystających z zapasów wody zimowej i silnie na nawożenie azotowe. Badania naukowe niezbędne dla uzyskania postępu odmianowego opracowany przez hodowców model odmiany danego gatunku, które zwielokrotnienie czego modelowym XIII a XIX stuleciem. Natomiast XX wieku. W hodowli szczególnie wobec świata, produkcji dynamicznemu rozwojowi genetyki, potrojenie plonów od dwudziestu kilku do ponad drugiej umożliwiło powierzchni uprawy. W efekcie jest Zielona Rewolucja dr N. Borlauga. Zasadniczy postęp środków należy ulepszyć, aby zwiększyć przydatność muszą uwzględniać wskazujący cechy roślin, w uprawie i wykorzystaniu. Badania planowane w ramach omawianego obszaru uwzględniają następujące przesłanki: l) dotychczasowy postęp ulepszeniu indeksu ogramezonego w plenności żniVvnego wzrostu wielu gatunków części (rozwój części osiągnięto generatywnych wegetatyVvTiych). Olbrzymie w spraVvTiości procesów fizjologicznych, których parametry nie głównie roślin kosztem rezerv.y były dzięki tkwią dotychczas wykorzystywane w hodowli na szeroką skalę; 2) v.yhodowanie nowej odmiany zajmuje l 0-12 lat. pozwalające na skrócenie tego procesu, a Niezbędne są także zwiększenie metody i techniki precyzji selekcji oraz liczby i wielkości testowanych populacji. W konsekwencji badania procesów fizjologicznych dotyczą dwu grup roślin wpływających zagadnień na cechy możliwości płonotwórcze ulepszenia oraz opracowama 55 metod i technik zwiększających efektywność procesu hodowli nowych odmian. Do badań włączono soję, nowy gatunek dla zwiększenia możliwości wyboru gatunku dostosowanego do określonych warunków środowiskowych oraz otrzymywania poekstrakcyjnej śruty z krajowych, niemodyfikowanych odmian. Zadanie 2.1. Poprawa wartości użytkowej łubinu białego angustifolius L.) oraz zawartości podatności grochu (Pisum sativum L.), anty-żywieniowych łubinu wąskolistnego (L. alhus L.) poprzez obniżenie (Lupinus w nasionach oligosacharydów rodziny rafinozy oraz obniżenie askochytozę. grochu na Wykonawca IGRPAN Współpraca Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Ceł Celem zadania będzie w wykształcaniu wybranych na askochytozę) jakościowy potwierdzenie użytkowych odporność hodowlanych i odmian grochu, zawartości antyżywieniowych uczestniczących genów cech grochu (metabolizm cukrowców i ze zidentyfikowanymi nasion i współwystępowania roślin wcześniej na QTL, odpowiedzialnymi za porażenie łubinu wąskolistnego odporność i skład patogenem oraz uzyskanie linii białego o maksymalnie zredukowanej oligosacharydów rodziny rafinozy (ang. RFOs). Uzasadnienie Występujące w nasionach roślin strączkowych a-D-galaktozydy sacharozy (oligosacharydy rodziny rafinozy, ang. rafjinose family oj oligosaccharides - RFOs), stanowią od kilku do kilkunastu procent suchej masy nasion. podstawO\vych czynników wzdymający w przewodzie pokarmowym u obniżająca zawartość kiełkowaniu jak też dążenie względu ze zwierząt zawartości obniżenia, bądź niektórych eliminacji tych ' celu konieczne jest prowadzenie są do przez nie efekt nasion, poddawaniu ich kosztów przygotowania surowca, prozdrowotnych. związków rozległych badań wywoływany płukaniu pod\V)'ższenia związków na te zaliczane monogastrycznych. Obróbka nasion RFOs polega m.in. na moczeniu i lub fermentacji, co prowadzi do spadku do antyżywieniowych, Związki Stąd uzasadnione jest z nasion na drodze hodowlanej. W tym na zasobach genowych, mutantach, jak liniach hodowlanych w celu wytypowania genotypów o zredukowanej zawartości też RFOs, lub \\')'branych oligocukrów (przede wszystkim werbaskozy i stachiozy). Dotychczas prowadzone 56 ... w tym zakresie prace na grochu z polskich zasobów genowych oraz dają bieżących krzyżowaniach szerokie podłoże dla wytypowania do dalszej hodowli genotypów o RFOs. Innym sposobem na RFOs redukcję może być RFOs z nasion najniższej zawartości zablokowanie szlaku syntezy poprzez wyciszenie ekspresji genu syntazy galaktinolu (PsGOLS), wytwarzającego galaktinol - wskazały Dotychczasowe analizy interesujących główny donor reszt galaktozowych w szlaku biosyntezy RFOs. rejony w genomie, odpowiedzialne za cech, natomiast niektóre geny w niezidentyfikowane. Ogranicza to możliwość podatnych grochu do jego odmian oraz Profilowanie ekspresji metabolicznych, obrębie przeniesienia obniżenie genów pozwoli aktywnych w formach pożądanych wysoko- dokładny pozostają genów z form mniej poziomu substancji uzyskać wykształcanie tych rejonów nadal antyżywieniowych. obraz genów i szlaków i nisko-oligosacharydowych oraz uaktywnianych podczas odpowiedzi na porażenie patogenem i wytypowanie najważniejszych nałożonych drogą mapowania genetycznego i profilowania ekspresji. Przeprowadzona zostanie analiza zmian aktywności genów odporności. enzymu Porównana zostanie lokalizacja rejonów genów i enzymów podczas dojrzewania nasion genotypów grochu o maksymalnej i minimalnej zawartości RFOs. Pozwoli to na stwierdzenie, na którym etapie embriogenezy dojrzewania dochodzi do osłabienia syntezy RFOs i które geny i enzymy odgrywają tu rolę regulatorową. Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy Etap I- 2016 r. l. Wytypowanie sekwencji genów o zróżnicowanej Mycosphaerella pinodes oraz genów o ekspresji w reakcji na zróżnicowanej porażenie ekspresji w szlaku biosyntezy oligosacharydów. 2. Mapowanie genetyczne i weryfikacja QTL. Potranskrypcyjne wyc1szame genu syntazy galaktinolu (PsGOLS) w grochu. 3. Monitoring obniżania zawartości RFOs i wzrostu zawartości galaktozylocyklitoli w nasionach grochu i łubinów w wyniku prac hodowlanych. Etap II- 2017 r. Kontynuacja prac z roku poprzedniego. Etap III- 2018 r. Kontynuacja prac z roku poprzedniego. Etap IV- 2019 r. 57 -· -----·---. .. Wytypowanie sekwencji genów o zróżnicowanej ekspresji w reakcji na porażenie l. zróżnicowanej Mycosphaerella pinodes oraz genów o ekspresji w szlaku biosyntezy o ligo sacharydów. 2. zróżnicowania Mapowanie genetyczne i potwierdzenie ekspresji vvybranych genów. Potranskrypcyjne wyciszenie genu syntazy galaktinolu (PsGOLS) w grochu. Określenie 3. wpływu w nasionach grochu oraz jakość 4. Monitoring fizjologiczną obniżania zawartości w nasionach grochu i łubinów akumulację PsGOLS na wyciszenia ekspresji RFOs nasion. zawartości RFOs i wzrost galaktozylocyklitoli w wyniku prac hodowlanych. Etap V- 2020 r. l. Wytypowanie sekwencji genów o zróżnicowanej ekspresji w reakcji na zróżnicowanej Mycosphaerella pinodes oraz genów o porażenie ekspresji w szlaku biosyntezy oligosacharydów. 2. zróżnicowania Mapowanie genetyczne i potwierdzenie ekspresji wybranych genów. Potranskrypcyjne wyciszenie genu syntazy galaktinolu (PsGolS) w grochu. Określenie 3. wpływu wyciszenia w nasionach grochu oraz jakość ekspresji fizjologiczną akumulację PsGOLS na RFOs nasion. Wykorzystanie wyników w praktyce Przewidywanym efektem praktycznym kontrolujących zawartość podatnych na Zwiększy i to askochytozę antyżywieniowych. możliwość o odporność współwystępowanie na Mycosphaerella w genomie wyznaczonych przeniesienia genów odporności z form grochu mniej do odmian uprawnych oraz obniżenia poziomu substancji Uzyskanie odmian grochu o łubinu wąskolistnego wytypowanie genów kandydatów, oligosacharydów w nasionach oraz pinodes u grochu. Zweryfikowane zostanie genów i QTL. będzie obniżonej zawartości podwyższonej zawartości RFOs, a łubinu białego będzie cyklitoli i galaktozylocyklitoli, przydatne dla wyboru odmian z przeznaczeniem na cele paszowe lub jako naturalnego źródła pro-zdrowotnych cyklitoli i ich a-o-galaktozydów do stosowania jako dodatki paszowe. Wyniki realizacji zadania będą wykorzystane przez producentów producentów wysokobiałkowych pasz i hodowców dostępne zwierząt materiału gospodarskich oraz nasiennego, będą ogólnie dla instytucji naukowych i naukowo-dydaktycznych. Współpraca Uniwersytet użytkowej Warmińsko-Mazurski, usługa grochu (Pisum sativum L.), łubinu białego (L. albus L.) poprzez naukowo-badawcza pn. "Poprawa łubinu wąskolistnego obniżenie w nasionach wartości (Lupinus angustifolius L.) oraz zawartości anty-żywieniovvych 58 oligosacharydów rodziny rafinozy oraz składu w zakresie analiz chromatograficznych, w nasionach krzyżówek obniżenie podatności łubinów, grochu i i zawartości grochu na askochytozę" cukrowców rozpuszczalnych analiz molekulamych ekspresji genów szlaku biosyntezy oligosacharydów, potranskrypcyjnego wyciszania ekspresji genu syntazy obniżenia zawartości galaktinolu u grochu oraz fizjologicznych skutków oligosacharydów rodziny rafinozy i pod\vyższenia zawartości galaktozylocyklitoli w nasionach. usługi Tabela l. Koszt instytucję współpracującą badawczej realizowanej przez zadania 2.1. w kolejnych latach realizacji Programu (w tys. Instytucja 2017 2016 Uniwersytet WarmińskoMazurski w Olsztynie l zł). 2019 2018 ~l 76 w ramach 114 2020 125 Razem 556 152 i Zadanie 2.2. Identyfikacja warunkujących genów zawartość alkaloidów oraz zawiązywanie i utrzymanie organów generatywnych u łubinów. Wykonawca IGRPAN \V spółpraca Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Cel badań Celem będzie łubinu alkaloidów u uczestniczących identyfikacja genów białego 1 żółtego w szlaku syntezy z zastosowaniem techniki RNA-seq oraz charakterystyka molekularnych i fizjologicznych przemian utrzymywanie organów generatywnych u łubinu żółtego regulujących zawiązywanie oraz (współpraca). Uzasadnienie zawartości Poziom hodowli obniżony łubinu białego i alkaloidów w nasionach łubinu wąskolistnego został do 0,002% suchej masy, natomiast żółtego zawartość wyższa. Dąży się jest znacznie tych związków do podobnego potwierdziły warunkujących stosowność o zróżnicowanej metody zawartości zawartość alkaloidów w w nasionach obniżania zawartości alkaloidów w nasionach tych gatunków. Wyniki obecnie prowadzonych identyfikacji genów w procesie badań łubinie w kierunku wąskolistnym sekwencjonawania transkryptomów linii/genotypów alkaloidów dla identyfikacji różnicowej ekspresji genów kandydatów. Zastosowanie podobnej techniki u pozostałych gatunków uprawnych łubinów 59 pozwoli na pełniejsze wykorzystania nasion częściowo łubinów poznany pod warunkujące geny poznanie tła w żywieniu. Szlak syntezy alkaloidów względem ogólną genetycznego tej cechy kluczowej z punktu widzenia został do tej pory też biochemicznym. Dla wszystkich gatunków opisano zawartość łubinu alkaloidów. Ponadto, dla wąskolistnego opublikowano sekwencje dwóch genów szlaku syntezy tj. dekarboksylazy lizynowej (LDC) i transferazy hydroksymultifloryny/hydroksylupaniny (HMT/HLT). Wyniki dotychczasowych badań dla główny łubinu wąskolistnego wskazują, że lucundus genów/enzymów warunkujący ogólną zawartość mających związków. tych zajmują inne loci niż gen Identyfikacja konkretnych kluczowe znaczenie dla syntezy alkaloidów i poznanie ich istniejący sekwencji nie tylko znacznie podniesie praktyczny, opublikowane geny stwarzając możliwość będzie miało stan wiedzy, ale wymiar projektowania markerów ,.zakotwiczonych" w genach, które mogą być stosowane w selekcji hodowlanej. Utrzymywanie odpowiednio kilku pozornie Prawidłowy niezwiązanych również aktywności czynników stresowych Następstwo oraz sobą białek przemian przebieg fazy generatywnej jej inicjacji, jak działania z dużej ilości zależy zachodzących nasion jest wypadkową w czasie ontogenezy rośliny. zarówno od czynników determinujących czas rośliny, metabolicznej już białko bogatych w na etapie homeostazy hormonalnej czy zawiązanych kolejnych etapów rozwoju jest wynikiem aktywności kwiatów oraz strąków. niewielkiej grupy genów (FT, SOCl, TOE, SPL) i regulatorowego RNA (miR156, miR172) przez nie kodowanych. Indukcja kwitnienia w najkorzystniejszych dla rozwoju nasion warunkach przyczynić się do optymalnego wykorzystania potencjału może fotosyntetycznego (RUBISCO, inwertazy, biosyntezy i dystrybucji cukrów), a co za tym idzie zgromadzenia maksymalnie V~.'Ysokich ilości białek produktywności jest pobieranie makroelementów i mikroelementów, w tyn1 azotu zapasowych w nasionach asyn1ilowanego przez bakterie brodawkowe. Dlatego łubinu żółtego. też niezwykle zmian ekspresji wybranych genów w tych kluczowych dla ontogenezy fazach wzrostowo-rozwojowych. zarówno metabolizm roślin, jak również utrzymywanych organów generatywnych DodatkOV~.'Ymi wybrane procesy są Równie istotne dla ważnym jest poznanie prawidłowego przebiegu modulującymi czynnikami pozwalające modyfikować ilość aktywacja strefy odcinającej, warunki stresowe. We wszystkich opisanych mechanizmach czy istotną odpowiedź rolę na odgrywają fitohormony (auksyny, etylen, kwas abscysynowy, jasmoniany, gibereliny). Ich wzajemne zależności tworzące homeostatyczny kwitnienia, aktywację strefy odcinania, lub bezpośrednio są związane układ wyraźnie wpływają na determinację aktywność fotosyntetyczną rośliny, które czasu pośrednio z plonowaniem. 60 Do realizacji założonego l) wyselekcjonowanie i celu niezbędne jest: określenie aktywności zmian transkrypcyjnej genów odpowiedzialnych za regulację i przebieg procesów związanych z produkcją asymilatów oraz \\'YZnaczenie ich potencjalnego wpływu na ilość zawiązywanych i utrzymywanych organów generatywnych łubinu żółtego; 2) określenie udziału \\'Ybranych fitohormonów niskocząsteczkowych regulatorowych RNA w procesach zawiązywania i utrzymywania kwiatów i strąków. Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy Etap I- 2016 r. l. Eksperyment RNA-seq dla łubinu białego i żółtego, analiza ekspresji różnicowej obejmująca złożenie wytypowanie de novo transkryptomów i/lub genów kandydatów określenie poziomów ekspresji, zaangażowanych potencjalnie w syntezę alkaloidów u obu gatunków, wytypowanie genów referencyjnych do analiz qPCR. 2. Założenie upraw przygotowanie materiału do konstrukcji bibliotek transkryptomowych oraz identyfikacja i oznaczanie ekspresji genów związanych z funkcjonowaniem fitohormonów i determinacją wieku rośliny. 3. Określenie zależności pomiędzy ilością zawiązanych a aktywnością fotosyntetyczną i metabolizmem organów generatywnych, cukrów u łubinu żółtego (współpraca). Etap II- 2017 r. l. Eksperyment RNA-seq dla obejmująca złożenie wytypowanie łubinu białego i żółtego, de novo transkryptomów i/lub genów kandydatów potencjalnie analiza ekspresji określenie różnicowej poziomów ekspresji, zaangażowanych w syntezę alkaloidów u obu gatunków, wytypowanie genów referencyjnych do analiz qPCR. 2. Sekwencjonowanie bibliotek transkryptomowych. Bioinformatyczna selekcja genów istotnych dla regulacji metabolizmu fitohormonów, cukrów, aminokwasów oraz prekursorów miRNA i kontrolowanych przez nie genów docelowych z 3. gospodarką mineralną hormonalną związanych oraz wiekiem rośliny. Analiza ekspresji genów, w różnych wariantach uprawy roślin (nawożenie, aplikacja hormonów, dostępność transkryptomów. wody), Oznaczanie \V}rtypowanych poziomu wybranych w organach wegetatywnych oraz generatywnych łubinu na podstawie fitohormonów analizy cukrów żółtego. Etap III- 2018 r. 61 Analiza ekspresji genów kandydatów z zastosowaniem techniki real-time PCR l. w genotypach słodkich i gorzkich łubinu białego optymalizacja warunków reakcji 2. Identyfikacja pełnej długości ich ekspresji, określenie uwzględniająca sekwencji i żółtego (wcześniejsza tradycyjne reakcje PCR i qPCR). kodujących wybranych genów oraz badanie poziomu miRNA i transkryptów ich genów docelowych w różnych warunkach uprawy (nawożenie, aplikacja hormonów, dostępność wody)- kontynuacja badań. Określenie 3. wcześniej poziomu wybranych fitohormonów- kontynuacja. Lokalizacja tkankowa wybranych swoistych mRNA, białek oraz fitohormonów. Etap IV- 2019 r. Analiza ekspresji genów kandydatów z zastosowaniem techniki real-time PCR l. w genotypach słodkich i gorzkich optymalizacja warunków reakcji 2. Oznaczenie aktywności łubinu białego uwzględniająca żółtego i (wcześniejsza tradycyjne reakcje PCR i qPCR). transkrypcyjnej wy1ypowanych genów w takich samych warunkach uprawy i analizy porównawcze wyników ich ekspresji w kolejnych trzech latach badań. zaangażowanych Identyfikacja sekwencji promotorowych genów w funkcjonowanie fitohormonów, czynników transkrypcyjnych lub miRNA. Etap V- 2020 r. L Analiza ekspresji genów kandydatów z zastosowaniem techniki real-time PCR w genotypach słodkich i gorzkich optymalizacja warunków reakcji 2. żywotności Badanie i białego uwzględniająca żółtego i (wcześniejsza tradycyjne reakcje PCR i qPCR). siły kiełkowania pyłku okółkach. poszczególnych łubinu z kwiatów rozwijających się zaangażowanych Identyfikacja genów na w metabolizm jasmonianów. Opracowanie wyników, weryfikacja hipotez badawczych. Wykorzystanie wyników w praktyce Przeprowadzone doświadczenia pozwolą w syntezę alkaloidów u łubinu białego i na wytypowanie genów żółtego oraz zaprojektowanie markerów zaangażowanych molekularnych "zakotwiczonych" w sekwencji genów zostaną w syntezę wykorzystane w selekcji materiałów hodowlanych. Wskazane egzogenne i endogenne czynniki specyficznie wpływające na procesy alkaloidów, które zostaną zaangażowanych i utrzymywania organów generatywnych Przeprowadzone zostaną metabolicznych istotnych generatywnych łubinu łubinu żółtego, a w rezultacie na plonowanie. prace dotyczące wyodrębnienia dla procesów zawiązywania żółtego, w tym miRNA zawiązywania grup genów oraz szlaków utrzymywania (porównawcza analiza organów bibliotek 62 transkryptomowych).W przypadku rozwojowej wrażliwość fitohormony) oraz łubinu żółtego wyznaczona zostanie zależna od fazy na badane czynniki egzogenne (makroelementy i mikroelementy, określony zostanie ich wpływ na plonowanie. Wreszcie zaproponowany zostanie ogólny model regulacji rozwoju generatywnego będą molekularnym. Wyniki prac ogólnie dostępne łubinu żółtego na poziomie dla instytucji naukowych i naukowo- dydaktycznych. Współpraca Mikołaja Uniwersytet "Identyfikacja genów u łubinów" w genetycznych, Kopernika warunkujących zawiązywanie zakresie ekstrakcji, analiz usługa w Toruniu, chromatograficznych hormonów lokalizacji charakterystyki molekularnych i fizjologicznych przemian i utrzymywanie organów generatywnych Tabela 2. Koszt usługi roślinnych regulujących oraz zawiązywanie instytucję współpracującą zadania 2.2 w kolejnych latach realizacji Programu (w tys. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu materiałów roślin. badawczej realizowanej przez Instytucja pn. i utrzymywanie organów generatywnych molekulamych identyfikacji naukowo-badawcza w ramach zł). 2016 2017 2018 2019 2020 Razem 179 218 204 175 151 927 Zadanie 2.3. Zastosowanie metod biotechnologicznych dla biologicznego w hodowli zwiększenia przyspieszenia postępu roślin strączkowych. Wykonawca IGRPAN Współpraca Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o. Grupa Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Cel Celem badań będzie opracowanie metod wykorzystujących kultury zarodków in vitro w powiązaniu z techniką pojedynczych nasion do szybkiego utrwalania zmienności rekombinacyjnej i mutacyjnej łubinu białego (Lupinus albus L.), grochu siewnego (Pisum sativum L.) i bobiku (Vicia faba var. minor L.) w powiązaniu z selekcją genotypów o pożądanych cechach, a także przystosowanie metody hodowli odmian syntetycznych bobiku do wytwarzania mieszańców syntetycznych z wykorzystaniem linii wsobnych. 63 Uzasadnienie Rośliny strączkowe wykorzystywane są w większości należą linie homozygotyczne. do roślin Osiąganie samopylnych, w których hodowli rośliny mieszańcowe przez że homozygotycznego jest procesem wieloletnim, co powoduje, odmiany trwa kilkanaście lat. Skrócenie tego okresu znacznie nowych odmian oraz zwiększyłoby konkurencyjność stanu wyhodowanie nowej obniżyłoby koszty wytworzenia polskich firm hodowlanych na rynkach międzynarodowych. Jedną z metod hodowli, szczególnie zalecanych dla bobiku jako wykazujących często allogamicznej, jest hodowla odmian syntetycznych, heterozji. Odmiany syntetyczne charakteryzują się rośliny częściowo znaczny efekt wysokim i stabilnym plonowaniem oraz dobrym wyrównaniem. Warunkiem uzyskania wysokiej wydajności i dobrej jakości odmiany syntetycznej jest odpowiedni dobór komponentów rodzicielskich o najlepszej zdolności właściwościach umożliwi kombinacyjnej. Zestaw linii homozygotycznych o znanych wyhodowanie różnych odmian syntetycznych w krótkim cyklu hodowlanym. W celu zwiększenia zmienności poddane działaniu genetycznej materiałów wyjściowych będą mutagenów chemicznych. Dla przyspieszenia procesu otrzymywania form niezbędnych homozygotycznych, białego, podjęte będą prace w hodowli związane roślin strączkowych, z kulturą in vitro zarodków tak, aby w roślin. w tym bobiku i łubinu z przystosowaniem techniki pojedynczych nasion (single seed descent, SSD) do warunków szklarniowych, a 2 pokolenia linie homozygotyczne ciągu roku także połączenie można było uzyskać tej techniki co najmniej W przypadku grochu siewnego opracowana dotychczas metodyka otrzymj'\:vania linii SSD będzie markerów molekulamych związanych poszerzona o zastosowanie wczesnej selekcji za z odpornością [pea seed-borne mosaic virus, PSbMV], na mączniakiem porażenie pomocą wirusem mozaiki grochu prawdziwym (Erysiphe pisi) oraz z fuzariozą (Fusarium oxysporum fsp. pisi). Wirus mozaiki grochu jest patogenem przenoszonym przez nasiona. Jego do nawet 80%. Mączniak występowanie może powodować prawdziwy jest również chorobą w uprawach grochu. Straty plonu spowodowane Straty plonu powodowane chorób. Selekcja patogenem rośłin pracochłonne molekularnych roślin fuzariozą są mączniakiem są znacznie większe, niż straty w plonie od l 0% powszechnie występującą szacowane na 25% do 30%. w wyniku występowaniu innych odpornych na choroby jest prowadzona na drodze inokulacji grochu w warunkach polowych lub szklarniowych. Metody te i nie zawsze skuteczne. związanych patogeny. Markery te będą Alternatywą może być z genami (lub rejonami genomu) są zastosowanie markerów warunkującymi odporność zastosowane do genotypawania roślin F2 uzyskanych z na krzyżowań 64 między odmianami zróżnicowanej o odporności. Do także sztucznej inokulacji, a geny zostały etapów zostaną rośliny z zastosowaniem techniki pojedynczych nasion wybrane genotypie. Otrzymane linie SSD, po ich dalszych rozmnożeniu, będą o hodowli pożądanym fenatypowane z zastosowaniem powtórnie genotypowane w celu sprawdzenia, czy pożądane zachowane w wyselekcjonowanym na wczesnym etapie hodowli materiale roślinnym. Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy Etap I- 2016 r. l. Przeprowadzenie łubinu białego doświadczeń w celu określenia optymalnych warunków uprawy i bobiku w warunkach szklarniowych w ciągu całego roku, ustalenie warunków prowadzenia kultur in vitro zarodków wyizolowanych z nasion łubinu białego mieszańców 2. grochu, Przygotowanie i bobiku, a łubinu białego także wykonanie krzyżowań i bobiku do dalszych materiałów wyjściowych niedojrzałych w celu uzyskania badań. bobiku do hodowli odmian syntetycznych, zbadanie stopnia obcozapylenia, wytworzenie populacji syntetycznych z istniejących linii homozygotycznych oraz indukowanie mutacji. Etap II- 2017 r. l. Rozpoczęcie procesu uzyskiwania linii SSD grochu siewnego, łubinu białego i bobiku metodą tradycyjną oraz z wykorzystaniem kultury in vitro zarodków. 2. Wybór markerów molekularnych choroby oraz ich weryfikacja na 3. związanych materiałach z odpornością grochu na badane hodowlanych. Testowanie populacji syntetycznych bobiku uzyskanych w poprzednim etapie, wysiew pokolenia MI, wytwarzanie nowych populacji syntetycznych, badanie stopnia obcozapylenia, traktowanie nasion mutagenami chemicznymi i wysiew w izolacji zupełnej. Etap III- 2018 r. l. Genotypowanie roślin mieszańcowych grochu za pomocą wybranych markerów molekularnych. 2. Kontynuacja procesu otrzymywania linii SSD łubinu białego i bobiku za pomocą kul tur in vi tra. 3. Chów 'wsobny linii homozygotycznych bobiku otrzymanych metodą tradycyjną, testowanie populacji syntetycznych bobiku uzyskanych w poprzednich etapach, wytwarzanie nowych populacji syntetycznych, badanie stopnia obcozapylenia, wysiew pokolenia MI i M2. 65 Etap III- 2019 r. l. Uzyskanie linii SSD grochu siewnego, łubinu białego i bobiku oraz ich rozmnożenie. 2. Chów wsobny linii homozygotycznych bobiku otrzymanych metodą tradycyjną, testowanie populacji syntetycznych bobiku uzyskanych w poprzednich etapach, wytwarzanie nowych populacji syntetycznych, badanie stopnia obcozapylenia, wysiew pokolenia Mz i M3. Etap IV - 2020 r. Genotypowanie linii SSD grochu siewnego za pomocą markerów wykorzystanych do l. zmienności selekcji w pokoleniu Fz oraz ocena ich efektywności selekcji markerowej fenotypowej, weryfikacja na choroby grochu za pomocą testów inokulacyjnych. 2. Testowanie uzyskanych populacji syntetycznych bobiku, wysiew pokolenia hl4, opracowanie metodyki hodowli odmian syntetycznych bobiku. Wykorzystanie wyników w praktyce badań W wyniku przeprowadzonych w zakresie wdrażania oraz analizy możliwości spółek hodowlanych zostaną sporządzone nowoczesnych metod biotechnologicznych protokoły zawierające szczegółowy skracania cyklu hodowlanego opis metod pozwalających roślin strączkowych. wdrożenie systemów Zainteresowanym podmiotom zostanie zawierająca szczegółowy przekazana dokumentacja na opis poszczególnych etapów cyklu hodowlanego prowadzonego z wykorzystaniem kultur in vitro. Zastosowanie przez spółki hodowlane opracowanych procedur pozwoli na skrócenie cyklu hodowli nowych odmian grochu i łubinu tych gatunków co najmniej o 2-3 lata, co w efekcie spowoduje zmniejszenie kosztów hodowli roślin o ok. 20%. W trakcie realizacji Programu przewiduje kilkuset linii SSD o wysokim stopniu podmiotom prowadzącym działalność włączone bezpośrednio do homozygotyczności, w zakresie hodowli doświadczeń które roślin. się zostaną Linie te uzyskanie przekazane będą mogły być hodowlanych, a kilka najlepszych może zostać zarejestrowanych jako nowe odmiany. Opracowana metoda hodowli odmian syntetycznych bobiku będzie syntetyczne miała zastosowanie w praktycznej hodowli nowych odmian. Odmiany charakteryzują się wyższym plonowaniem ze heterozji i lepszym przystosowaniem do warunków hodowlany zmniejszą przeprowadzonych prac względu środowiska. na Ze występowanie względu efektu na krótki cykl s1ę koszty hodowli twórczej będą ogólnie dostępne dla instytucji naukowych i naukowo- zachowawczej. Wyniki dydaktycznych. 66 Współpraca Hodowla usługa Roślin Strzelce Sp. z o.o. Grupa Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, naukowo-badawcza pn. "Optymalizacja metody hodowli odmian syntetycznych zwiększenie bobiku oraz zmienności przez indukowane mutacje" w zakresie badań genetycznych oraz analiz materiałów genetycznych i hodowlanych. Tabela 3. Koszt usługi badawczej realizowanej przez instytucję współpracującą zł). zadania 2.3 w kolejnych latach realizacji Programu (w tys. Instytucja 2016 Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o. Grupa IHAR 2017 2018 94 132 w ramach 88 2019 2020 104 140 Razem 558 Zadanie 2.4. Krzyżowania zmienności kułtur oddalone w obrębie rodzajów Lupinus, Pisum i Vicia - poszukiwanie nowej genetycznej i sposobu skrócenia cyklu hodowlanego z wykorzystaniem in vitro. Wykonawca IGRPAN Cel Celem zadania jest wytworzenie gospodarczo i odporne na antraknozę) i grochu (sztywna łodyga) wartościowych form łubinu (wczesne poprzez krzyzowanie oddalone oraz próby skrócenia cyklu hodowlanego z wykorzystaniem metody eliminacji chromosomów. Uzasadnienie W ramach zadania przewiduje się wykonanie krzyzowań rodzajów Lupinus, Pisum i Vicia dla poszukiwania nowej przeprowadzone krzyzowania w obrębie łubinów i andyjski) w celu uzyskania form i odpornością na antraknozę się sztywnością łodygi. zarodki, które zamierają oraz krzyzowań zmienności uprawnych charakteryzujących oddalonych w obrębie genetycznej. Zostaną (łubin biały, żóhy, wąskolistny się jednocześnie grochu z gatunkami rodzaju Vicia Poniewaz w krzyzowaniach oddalonych uzyskuje wczesnością cechującymi się najczęściej we wczesnym stadium rozwoju z powodu braku bielma, dlatego przewiduje się 'włączenie kultur niedojrzałych zarodków, a takze prazarodków wewnątrz zalązków dla otrzymania gospodarczo wartościowych mieszańców łubinu Dotychczas me udało się opracować efektywnej metody i grochu. uzyskiwama linii homozygotycznych roślin strączkov.'Ych poprzez haploidyzację form mieszańcowych 67 z \V)'korzystaniem procesu androgenezy. Wydaje wśród poszukiwanie eliminację tzw. roślin strączkO\vych się, że alternatywną metodą może być gatunku "zapylacza", odpowiedzialnego za mieszańcowego chromosomów we wczesnym stadium rozwoju zarodka "metody bulbosowej" jęczmienia), u pozwoliłoby co homozygotyczne, a dalej podwojone haploidy i w konsekwencji W celu uzyskania niedojrzałych roślin wspomagającej zarodków jako techniki (z powodzeniem stosowanych W realizacji zadania planuje wcześniej otrzymywać skracałoby haploidalnych w zadaniu przewiduje (na wzór się formy cykl hodowlany. wykorzystanie kultur rozwój haploidalnych zarodków dla innych gatunków roślin). się: l) opracowanie parametrów optymalnych do przeprowadzenia krzyżowań oddalonych w warunkach szklarnio\V)'ch; 2) opracowanie metodyki uzyskiwania linii homozygotycznych w wyniku krzyżowań oddalonych z wykorzystaniem łubinu i grochu zjawiska eliminacji chromosomów jednego gatunku; 3) optymalizację i warunków mieszańcowych kultur niedojrzałych zarodków haploidalnych mieszańców łubinu dla uzyskania linii homozygotycznych i i grochu; 4) opracowanie protokołu umożliwiającego wdrożenie otrzymywania mieszańców ważnych o w praktyce hodowlanej metody gospodarczo homozygotycznych dla skrócenia cyklu hodowlanego Harmonogram realizacji zadania z podziałem cechach oraz linii roślin strączko\V)'ch. na etapy Etap I -2016 r. l. Przeprowadzenie doświadczeń dotyczących krzyżowań oddalonych w obrębie rodzajów Lupinus, Pisum i Vicia. 2. Dokonanie wyboru łubinów uprawnych materiału doświadczalnego i \V)'konanie (łubin biały, żółty, wąskolistny w obrębie i andyjski) w celu uzyskania form charakteryzujących się jednocześnie wczesnością oraz krzyżowań grochu z gatunkami rodzaju Vicia krzyżowań i odpornością na antraknozę cechującymi się sztywnością łodygi. Etap II- 2017-2018 r. l. Opracowanie i optymalizacja warunków kultur haploidalnych jak i mieszańcowych, niedojrzałych pochodzących zarodków, zarówno z krzyżowań oddalonych. 68 2. Wykonanie doświadczeń dotyczących modyfikacji pożywek (podstawowego składu, cukrów i substancji wzrostowych) oraz warunków fizycznych (temperatura, fotoperiod, rodzaj światła). Etap III- 2019-2020 r. l. Uzyskanie mieszańców łubinu i grochu o cechach homozygotycznych z wykorzystaniem kultur pożądanych niedojrzałych w hodowli oraz linii zarodków w warunkach in vitro, sprawdzenie micszańcowości i homozygotyczności otrzymanych użyciu roślin przy metod cytologicznych lub cytometrycznych. 2. Przekazanie uzyskanych protokołu opracowanie przydatnych we materiałów hodowcom do zawierającego wdrażaniu doświadczeń polowych oraz opis metod zastosowanych w zadaniu, nowych technologii w hodowli łubinu i grochu. Wykorzystanie wyników w praktyce zostanie sporządzony zawierający szczegółowy opis metod Na podstawie uzyskanych wyników z wykonanych protokół wdrożeniowy biotechnologicznych oraz skrócić przez spółki spółek hodowlanych, pozwalających otrzymać nową zmienność genetyczną łubinu cykl hodowlany poprzez haploidyzację hodowlane opracowanych metod pozwoli łubinu odmian dla i grochu o 2-3 lata, łubinu cennych skrócić obniżając jednocześnie W "'Yniku realizacji zadania przewiduje mieszańców badań i grochu, które się zostaną materiałów. mogą stanowić Wykorzystanic l O-letni cykl hodowli nowych koszty wytworzenia odmiany. uzyskanie linii homozygotycznych oraz przekazane zainteresowanym hodowlanym oraz innym zainteresowanym w celu przetestowania w polowych i w konsekwencji i grochu potencjalny materiał spółkom doświadczcniach do rejestracji nowych odmian. Zadanie 2.5. Analiza zmienności, wąskołistnego sposobu dziedziczenia i grochu siewnego oraz wskaźników możliwości fizjologicznych u łubinu ich wykorzystania w ulepszaniu produktywności roślin. Wykonawca IGRPAN Cel Celem zadania wąskolistnego będzie zbadanie możliwości zwiększenia produktywności łubinu i grochu poprzez ulepszenie wskaźników fizjologicznych, w tym: 69 ----------------------------·-·--·· l) analiza zmienności wodnego 2) liści określenie parametrów fluorescencji, w kolekcji wskaźnikami wybranymi potencjału chlorofilu oraz materiałów wyjściowych (doświadczenia między korelacji zawartości polowe); fizjologicznymi, a plonem i elementami struktury plonu; 3) wyodrębnienie genotypów o wartościach skrajnych wskaźników wybranych fizjologicznych, wykonanie krzyżowań i analiza sposobu ich dziedziczenia; 4) oszacowanie wpływu genotypu i środowiska na kształtowanie wybranych fizjologicznych u łubinu wąskolistnego 5) zbadanie zmian wybranych wskaźników i grochu; wskaźników fizjologicznych związanych z postępem hodowlanym; 6) opracowanie metody hodowli z wykorzystaniem nowoczesnej aparatury pomiarowej testującej wskaźniki fizjologiczne roślin. Uzasadnienie Postęp w plonowaniu uzyskiwanego w indeksu zbożach, roślin strączkowych w Polsce jest o wiele mmeJszy od rzepaku czy kukurydzy i uzyskany żniwnego. Podobną sytuację się spotyka Wielkiej Brytanii, Niemczech czy w Czechach. głównie dzięki w innych krajach europejskich np. w Jedną z podstawowych przyczyn takiej sytuacji jest silny wpływ przebiegu warunków pogodowych na kształtowanie i elementów jego struktury. Niewykorzystane dotychczas rezen:vy wskaźników określających poprawieniu się tkwią plonu nasion w ulepszaniu stan fizjologiczny i sprawność aparatu fotosyntetycznego u roślin. W programach hodowlanych wskaźniki kryteria selekcji. Tymczasem wstępne te niezmiernie rzadko wykorzystywane badania wskazują m.in. na związki są niektórych parametrów fluorescencji chlorofilu z plonem nasion i elementami jego struktury. znaczenie dla hodowli będą miały informacje o i sposobie dziedziczenia wspomnianych jako Duże zróżnicowaniu materiałów wyjściowych wskaźników oraz możliwości wykorzystania nowoczesnej, mobilnej aparatury pomiarowej. Harmonogram realizacji zadania z Przygotowanie u założeń łubinu wąskolistnego podziałem metodycznych i postępu i groch)'oraz przeprowadzenie Przeprowadzenie doświadczeń w na etapy doświadczeń materiałach polowych dla oceny hodowlanych zmienności (łubin wąskolistny dośw·iadczeń. polowych oceniających zmienność oraz krzyżowania wybranych genotypów o skrajnych wartościach cech (łubin wąskolistny i groch). 70 Etap III- 2018.r. doświadczeń Przeprowadzenie oceniających polowych zmienność u grochu, oszacowanie wartości cech w populacjach pokolenia F 1 (łubin wąskolistny i groch) oraz populacji mapującej łubinu wąskolistnego. Etap IV- 2019 r. Analiza sposobu dziedziczenia na podstawie oceny wartości cech w pokoleniach R, F 1 i Fz, (łubin wąskolistny i groch). Etap V - 2020 r. doświadczeń l. Przeprowadzenie polowych dla oceny postępu w materiałach hodowlanych (łubin wąskolistny i groch) oraz analiza zmienności wskaźników fizjologicznych w populacji mapującej grochu. 2. Końcowe opracowanie wyników ze szczególnym uwzględnieniem metody hodowli wykorzystującej parametry fizjologiczne związane z plonowaniem. Wykorzystanie wyników w praktyce Realizacja postawionego celu u dwóch gatunków roślin strączkowych pozwoli na poznanie zakresu zmienności pod względem wybranych wskaźników fizjologicznych, skorelowanych z parametrami plonowania, sposobu ich dziedziczenia i możliwości wykorzystania w hodowli w zwiększaniu zdolności płonotwórczych odmian. Wyniki będą na bieżąco przekazywane spółkom hodowlanym, innym zainteresowanym oraz będą ogólnie dostępne dla instytucji naukowych i naukowo-dydaktycznych. Zadanie 2.6 . Fotosynteza wiązanie liści, formowanie i aborcja organów generatywnych, rozwój korzeni oraz azotu atmosferycznego jako procesy istotne dla poziomu i strączkowych jakości plonu roślin w warunkach stresowych. Wykonawca IGRPAN Współpraca Instytut Fizjologii Roślin Polskiej Akademii Nauk w Krakowie Cel Celem :prac będzie i genetycznych czynników strączkowych identyfikacja fizjologiczno-morfologicznych, biochemicznych stanowiących o zależności jakości od przebiegu procesów fotosyntezy generatywnych, rozWOJU korzeni i wiązania liści, N w i poziomu plonu nasion formowania i aborcji organów zróżnicowanych warunkach 71 środowiskowych głównych (susza, niedobór N, P, chłód) uczestniczą genów, które oraz uzupełnienie badań o aspekt funkcjonalny w podstawO\~rych procesach; ekspresji tych genów u genotypów (odmian) grochu skrajnie określenie poziomu różniących się efektywnością fotosyntezy i wykorzystania azotu. Uzasadnienie sprzyJaJą Naturalne warunki glebowo-klimatyczne w Polsce nie strączkowych. wysokich, a wiemych plonów gatunków w dostępności opadów oraz składników chłód plonowanie. często jest się składników to procesy efektywność COz, decydujące od zaopatrzenia węglowodanów pochodzących współzależności procesy biorca). zależne roślin wodę te część aktywność i składniki mogą i i ich w tak zmiennych, a liści enzymów N akumulowanego w liściach. są zależne wcześniejszych analiz od podaży sugerują, że pokarmowe (N i P). Prawdopodobnie konkurujące być reakcją fotosyntetycznej i różnią na środowiska to o podstawowe asymilaty (relacja donor- szczególnie istotne u tych gatunków sprawności są chłód roślin strukturalnie się efektywnością (przymrozki) we wczesnych fazach (np. susza, niedobór są dokładnie u nich poznane. składników pokarmo\\rych, chłód fazach wegetacji i wysokie temperatury w końcowej fazie wzrostu) istotnie zmieniają dystrybucję roślinne, roślinach różnią się architekturą łanu, wykształcają azotu atmosferycznego oraz początkowych pobierania związanej aktywności Rhizobium wzrostu. Fenotypowe i genotypowe aspekty tych relacji nie w efektywność ograniczające jest zmienny i zależny zarówno od genotypu, jak i temperatury o odmiennej Stresowe czynniki czynniki stresowe wielkości i aktywność fotosyntetyczna w N i P i z tym z fotosyntezy. Wyniki których odmiany zróżnicowane liście temperatury i N pochodzi z procesu wiązania N z przez bakterie Rhizobium, od siebie i zwykle Współzależności strączkowych, wiązania w wahań produktywności roślin dominującą a rozmiary systemu korzeniowego i oraz zaopatrzenia główne środowiska. Sprawność roślin (liści) Przeważająca część związanego przebieg tych amplitudy transpiracji, o poziomie stanowią fotosyntetycznych, które Niedobory wody, zaburzenia pokarmowych, wzory dystrybucji asymilatów w niekorzystnych warunkach zależna rosnące we wczesnych fazach wzrostu to Asymilacja wykorzystania starzenie pokarmowych, pozyskiwaniu asymilatów w roślinie. Są to procesy regulowane m.in. przez hormony a ich przebieg, szczególnie w generatywnej fazie wzrostu, może być istotny zarówno dla poziomu, jak i cech jakościowych plonu. Warunki stresowe zwykle przyspieszają procesy starzenia się roślin. decydujące Zakres i spektrum tych zmian, znaczenie dla wigoru roślin, ich zależnych także zdolności od genotypu, może mieć adaptacyjnych, wzorów dystrybucji N i C do organów generatywnych, przebiegu kwitnienia i formowania kwiatów (młodych 72 strąków) jakości oraz ich aborcji, a w konsekwencji dla Wcześniejsze wstępne wysokości i łubinu wskazywały, że obserwacje grochu i plonu nasiOn. roślinne, niektóre hormony podobnie jak komercyjne stymulatory (m.in. preparaty z aktywnym P i rozpuszczalnym Si), powstrzymują wymagają szczegółowych w Instytucie Fizjologii rzeczywiste, się roślin procesy starzenia tj. i potwierdzeń). Roślin redukują negatywne skutki stresów (dane te Zaplanowane wykorzystanie opracowanego Polskiej Akademii Nauk modelu badawczego powinno fizjologiczno-biochemiczne przyczyny generatywnych i umożliwić opracowanie metod redukcji aborcji natężenia młodych określić organów tego procesu. Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy Etap I- 2016 r. l. Analiza wariancji i kowariancji cech fotosyntetycznych, korzenimvych, Rhizobium oraz jakości i wysokości w optymalnych warunkach głównych plonu u pastewnych i jadalnych odmian grochu środowiskowych, uczestniczących genów uzyskanie danych nt. sekwencji w procesie fotosyntezy, projektowanie starterów i opracowanie warunków reakcji qPCR w optymalnych warunkach 2. Porównanie właściwości i strąków w celu biochemicznych bliższego określenia materiału roślinnego i utrwalenie aktywności odpadających i środowiska. nieodpadających kwiatów przyczyn ich aborcji, skolekcjonowanie zawartości (organów generatywnych), pomiar składu auksyn, cytokinin i ABA, wyznaczenie parametrów oceny (ABA/IAA i IAA/IBA) w materiale, pomiar jakościowy i hormonalnego ilościowy głównych poliamin oraz rozpuszczalnych cukrów w materiale. 3. Założenie pięcioletniego doświadczenia zmienności genetycznej wyjściowych i nowych odmian terminy siewu i z tym hodowli form w obrębie lepiej krajovvych łubinu wąskolistnego związany łubinu, polowego, analiza zakresu spektrum stres chłodu, znoszących zasobów kolekcyjnych, linii w zakresie reakcji na wczesne próba identyfikacji przydatnych dla kiełkowanie i wschody w chłodnej i wilgotnej glebie oraz tolerujących przymrozki powschodowe. l. Analiza wariancji i kowariancji cech fotosyntetycznych, korzeniO\vych, Rhizobium oraz jakości i wysokości aktywności plonu u pastewnych i jadalnych odmian grochu w optymalnych warunkach środowiskowych, uzyskanie danych nt. sekwencji głównych genów uczestniczących w procesie fotosyntezy, projektowanie starterów i opracowanie warunków reakcji qPCR w optymalnych warunkach środowiska, analiza ekspresji wybranych genów w optymalnych warunkach środowiska. 73 2. Kontynuacja pięcioletniego doświadczenia zmienności genetycznej wyjściowych i nowych odmian terminy siewu i z tym hodowli form w obrębie krajowych zasobów łubinu wąskolistnego związany łubinu, polowego, analiza zakresu spektrum stres chłodu, znoszących lepiej kolekcyjnych, linii w zakresie reakcji na wczesne próba identyfikacji przydatnych dla kiełkowanie i wschody w chłodnej i wilgotnej glebie oraz tolerujących przymrozki powschodowe. 3. Opracowanie nowych glebową poprzez: w fazie wypełniania wskaźników identyfikację mniejszej linii i podatności kwitnących roślin materiałów o mniejszej podatności na suszę na suszę i dojrzewania nasion przy pomocy pomiarów parametru fluorescencji chlorofilu "a" w liściach i stopnia dyskryminacji izotopu 13 C w suchych nasionach oraz poprzez identyfikację linii i materiałów hodowlanych, u których azot w nasionach pochodzi w największym stopniu z biologicznego pomocy pomiarów stosunku które dojrzewały 14 wiązania, przy N/ 15 N w suchych nasionach. Zbadanie czy nasiona, w warunkach niedoboru wody lepiej znoszą suszę w następnym sezonie wegetacyjnym i mogą stanowić lepszy materiał siewny (współpraca). Etap III- 2018 r. l. Jak w pkt 2 etapu II. 2. Rozpoczęcie trzyletnich badań nad wpływem zróżnicowanego zaopatrzenia roślin w azot, fosfor i wodę na systemu fenotypową korzeniowego, genotypową zmienność efektywności fotosyntetycznych i komponentów w czynnikowych i doświadczeniach współzależność wiązanta procesu efektywności i N2, cech parametrów wykorzystania wody, N i P wazonowych nad grochem oraz ocena poziomu plonowania i tolerancji stresu, analiza ekspresji wybranych genów w warunkach stresu wodno-mineralnego (w każdym roku stosowany inny stres). 3. Rozpoczęcie dwuletnich doświadczeń ograniczenia aborcji kwiatów oraz polowych zwiększenia oceniających możliwości plonu nasion u badanych gatunków roślin strączkowych. Etap IV- 2019 r. l. Jak w pkt l etapu III. 2. Kontynuacja jak w pkt 2 etapu III. 3. Kontynuacja jak w pkt 3 etapu III. 4. Kompleksowa analiza znaczenia zmienności genotypowej w przebiegu badanych procesów fizjologicznych i cech morfologicznych dla jakości i wysokości plonu 74 nasiOn grochu przydatności oraz poziOmu tolerancji stresu wodno-mineralnego, ocena kompleksu tych cech dla praktyki hodowlanej. Etap V - 2020 r. l. Zakończenie jak w pkt l etapu IV. 2. Zakończenie jak w pkt 2 etapu IV. 3. Zakończenie jak w pkt 3 etapu IV. 4. Zbadanie wpływu aminokwasowy warunków dojrzewania białka dojrzałości stopnia skład nasiOn na i próba termicznego "utrwalenia" optymalnego składu nasion. Wykorzystanie wyników w praktyce Rozwój systemu korzeniowego, efektywność procesy starzenia nasion się roślin liści, strączkowych, i aborcji młodych N2, aktywność roślinie oraz organów generatywnych to procesy, których o jakościowych szczególnie w stresowych warunkach i ilościowych cechach plonu środowiska. podlegające to procesy uwarunkowane genetycznie, zwykle środowiska, efektywność wiązania mechanizmy dystrybucji asymilatów w współzależność może decydować i Są Rhizobium i pobierania oraz wykorzystania wody, N i P w formowaniu plonu, i sprawność fotosyntetyczna zmienność aktywność silnej preSJi a ich znaczenie dla formowania plonu nasion jest prawdopodobnie genotypowo specyficzne i w planowanych dużym badań stopniu powinny zależne genotyp-środowisko. od efektów interakcji powyższe rozstrzygnąć wyjaśnić na ile poziom i jakość plonu zróżnicowania w przebiegu w/w procesów. i krajowych odmian jest zależny Analiza funkcjonalna głównych genów istotnym - zarówno ze względów poznawczych, jak i utylitarnych - od genetycznego Wyniki kontrolujących niektóre z tych procesów będzie uzupełnieniem dostępnej wiedzy. Wyniki powmny ocenić możliwość zastosowania kompleksu cech w selekcji i dostarczyć szereg innych informacji o istotnym znaczeniu praktycznym. Opracowanie warunków zbioru nasion dla optymalizacji i biochemicznych czynników regulujących składu białka, aborcję identyfikacja fizjologicznych młodych w warunkach stresu, rozpoznanie oraz opracowanie instrukcji najefektywniejszych substancji chemicznych plenność roślin wat1ości to wyniki, których pozyskanie paszo'wej nasion, strączkowych ograniczających stabilizacją organów generatywnych wdrożeniowej ten proces i może przyspieszyć plonowania i na stres suszy w Polsce. Wyniki będą stymulujących prace nad polepszeniem zwiększeniem ogólnie stosowania odporności dostępne roślin dla instytucji naukowych i naukowo-dydaktycznych. Współpraca 75 -------------------------------------- Instytut Fizjologii Roślin badawcza pn. "Wprowadzenie nowych fizjologicznych i suszę usługa Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, naukowo- wskaźników odporności na chłód oraz metod zmniejszania podatności na te stresy u odmian i materiałów hodowlanych roślin strączkowych" Tabela 4. Koszt w zakresie analiz biochemicznych, fizjologicznych i badań polowych. usługi instytucję współpracującą badawczej realizowanej przez zł). zadania 2.6. w kolejnych latach realizacji Programu (w tys. Instytuc.ia Instytut Fizjologii Roślin Polskiej Akademii Nauk w Krakowie w ramach 2016 2017 2018 2019 2020 Razem 183 86 154 151 236 810 VII.3. Obszar badawczy 3. zwiększenia Agrotechniczne sposoby strączkowych potencjału wykorzystania biologicznego roślin w aspekcie efektów produkcyjnych, środowiskowych i ekonomicznych. Wykonawca Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Cel Opracowanie dla praktyki rolniczej naukowych podstaw z zakresu agrotechniki strączkowych, wpływających opartych na nowych technologiach uprawy, potencjału wykorzystanie a w konsekwencji roślin biologicznego sprzyjających zwiększeniu ograniczenia importu poekstrakcyjnej śruty strączkowych, na opłacalność roślin większe uprawy, powierzchni uprawy w kraju i prowadzącego do sojowej. Uzasadnienie Siedlisko pełni funkcję płonotwórczą względem roślin ograniczone nie tylko przez też zawartość dostępnych dla uprawnych, a jego zasoby roślin składników są pokarmowych, ale jako przestrzeń uzytkowa. Dlatego ważne jest wykorzystanie w pełni naturalnych zasobów środowiska dużych w istniejących nakładów ekosystemach. Uprawa roli to wysoce energii ogniwo agrotechniki, w którym ekonomiczne, poprzez obniżenie kosztów, a także pracochłonne, potrzebujące można poprawić efekty organizacyjne, poprzez skrócenie czasu wykonywania zabiegów. Ma to szczególne znaczenie na glebach terminów agrotechnicznych jest trudne, a koszty uprawy są ciężkich, gdzie dotrzymanie bardzo wysokie. Wprowadzone w ostatnich dekadach nowe uproszczone (bezorkowe) systemy uprawy roli, uprawa konserwująca, zwana też zachowawczą lub ochronną oraz uprawa pasowa nie 76 posiadają zaleceń badań przedmiotem uprawa pasowa potencjału ochronę są zgodne z zasadami rolnictwa produkcyjnego gleby poprzez środowiska dyrektywą rośliny strączkowe. zró,vnoważonego, przeciwdziałanie Jednocześnie przyrodniczego. obowiązującej oraz utrzymanie procesom clegradacyjnym oraz sprzyjają one spełnieniu zaleceń związku w krajach UE od l stycznia 2014 roku w działania ramy wspólnotowego zakłada które Parlamentu Europejskiego i Rady 20091128/WE z dnia 21 ustanawiającej Będące konserwująca uproszczone systemy uprawy roli, w tym uprawa integrowanej ochrony roślin z uwzględniających agrotechnicznych, na rzecz października zrównoważonego 2009 r. stosowania pestycydów (Dz. UE. L 309 z 24.11.2014 r. str. 71, z późn. zm.). Jej celemjest ograniczenie liczebności agrofagów z \\')'korzystaniem w pierwszej w tym właściwego płodozmianu Badania IUNG PIB charakteryzujących się zmniejszyła się roślinnej ciągu w ostatnich 30 lat o około 40%, a ujemny bilans materii organicznej w glebie i zmniejszającą się silnie wysyconych na krótkie rotacje zmianowań i monokultury degradujące glebę w środowisku. Dlatego w celu ograniczenia zmianowrul. zbożami należy dążyć do zwiększenie udziału roślin strączko\\rych. się materii organicznej w glebie w rejonach intensywnym poziomem produkcji ograniczające bioróżnorodność przejawia metod niechemicznych i odpowiedniej agrotechniki. wskazują, że zawartość żyzność mają ró\Vllież wpływ oraz kolejności zwiększenia bioróżnorodności Pozyty\Vlly upraw, poprzez wpływ roślin strączkowych w poprawie stanu fitosanitarnego, struktury oraz wzrostem na glebę aktywności biologicznej i retencji wodnej. Rośliny strączkowe względu ze możliwości na szerokie wykorzystania, redukcji emisji gazów cieplarnianych poprzez wspomaganie sekwestracji zrównoważonych . elementem zró\Vlloważonego odbywa produkcji, które me się między innymi poprzez stosowanie technologii i środowiska i sprzyjają pozyskiwaniu plonów o wysokich standardach opłacalności żywnościowych produkcji. Szczególna rola symbiozy z bakteriami diazotrofowymi świata, około zwiększeniu jakościowych, i paszowych oraz roślin strączkowych zró\Vlloważonego bezpiecznych w ich osiąganiu ekonomicznej wynika z efektu (współżyjącymi) mogącymi związać rocznie, w skali w wiązanie azotu cząsteczkowego bardzo zróżnicowane składnik oraz i ekologicznego rolnictwa. Wśród gatunków oraz zalecanych praktyce rolniczej odmian występują gleby, środowisku 90 mln ton azotu atmosferycznego. Biologiczne czynnikiem środków żyzności z powietrza jest' najbardziej ekonomicznym sposobem wzbogacania gleby w ten ważnym istotnym systemów gospodarowania. Realizowanie idei rolnictwa degradują wykorzystaniu do celów węgla są zdolność typy morfologicznie. Zróżnicowane roślin strączkowych gatunki i dużo typów 77 duże morfologicznych odmian stwarza w praktyce zwartego łanu roślin, problemy z uzyskaniem optymalnie byłoby przy którym plonowanie danego gatunku i odmiany najlepsze. Ponadto istnieje potrzeba oceny wpływu stosowania bioregulatorów dogJebowych i nalistnych na produkcyjność syntetyczne i jakość nasion roślin strączkowych. związki, wykazujące aktywność już wpływające Bioregulatory to naturalne lub roślin. na biochemiczne, morfologiczne i fizjologiczne procesy o działaniu biostymulacyjnym stosowane są małych ilościach, przy stosowaniu w bardzo Substancje świata z powodzeniem w wielu krajach ale roślinach w Polsce dotychczas ich stosowanie jest marginalnie, w tym sporadyczne w strączkowych. Wśród roślin strączkowych uprawianych w Polsce gatunków brak jest też odmian ozimych. Jesienne siewy odmian ozimych zapewniają lepsze wykorzystanie wody zimowej, której zazwyczaj w fazie krytycznej pod względem zapotrzebowania na początku kwitnienia do zawiązywania strąków. Poszukiwanie roślin w warunkach Polski odmian ozimych z katalogu jedną wodę możliwości uprawnych UE brak - od wykorzystania uważać należy za z dróg prowadzących do wprowadzenia takich odmian pozajuż prowadzonymi pracami nad otoczkowaniem i kondycjonowaniem przedsiewnym nasion. Wreszcie w obszarze planuje się podjęcie prac nad gatunkiem do tej pory nieobjętym Programem realizowanym w Jatach 2011-2015 czyli gatunków uprawnych na świecie strączkowych zajmującym 76% ich 22% oleju o dużej zawartości o doskonałym składzie białkowa soją. jednocześnie i areału. Sojajestjednym z najważniejszych najważniejszym Cenny siclad chemiczny nasion nienasyconych kwasów aminokwasowym sprawia, że tłuszczowych jest to zawierających oraz 33-45% najważniejsza roślin 18- białka świecie roślina na oraz druga na świecie roślina oleista. wysuniętych Polska jest jednym z najbardziej prowadzona jest hodowla twórcza soi, gatunku zmienność występujących na świecie na ciepłolubnego północ państw, dnia krótkiego a nasiona nie fotoperiodyczna dojrzewają wrażliwość dojrzewają lub soi. Dlatego też jednym z jest otrzymanie odmian o laótkim olaesie wegetacji, zbyt wydłużają późno. dojrzewających ogromna szerokości okres wegetacji Sytuację najważniejszych w których więc odmian nie jest przydatna w naszej geograficznej. Odmiany soi przeniesione w warunki dnia długiego roślin, gatunkiem z komplikuje celów hodowlanych maksymalnie do połowy września. Zwiększenie wzrostu cen Pojawiły się śruty zainteresowania uprawą soi w ostatnich Jatach jest konsekwencją dużego sojowej. Poprawiło to znacznie nowe odmiany soi, które mogą konkurencyjność być uprawy soi w Polsce. uprawiane w warunkach Polski, 78 a mianowicie ukraińska Annushka i Mavka oraz austriacka odmiana Merlin. Perspektywy uprawy soi w Polsce, wobec aspektów ekonomicznych, nowego wydają się systemów wsparcia, uwzględnieniem aktualnych systemów z zwiększaniu uprawy dobre, a wdrożenie kształtu WPR i rozwijanych do praktyki rolniczej najbardziej warunków regionalnych kraju powinno sprzyjać rośliny. tej Zadanie 3.1. Doskonalenie technologii uprawy bobiku, łubinu białego roślin strączkowych, uwzględnieniem ze szczególnym środowiskowych i soi, w aspel,cie efektów produkcyjnych, i ekonomicznych dla rolnictwa zrównoważonego. Wykonawca Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Współpraca Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Hodowla Roślin Smolice, Sp. z o. o. Grupa !HAR Cel Opracowanie podnoszących nowych, ekonomicznie metodami agrotechnicznymi i soi w warunkach rolnictwa wpływu następczego łubinu białego udziałem zbóż, określenie skuteczności ilości balcteryjnych, pozostawionego dla azotu związanego długości zbioru oraz roślinie), technologii i jalmść plonów bobiku, Realizacja celu i soi na nastąpi uprawy, łubinu białego poprzez wydajność zmianowań określenie z różnym stosowania krajowych i zagranicznych szczepionek z powietrza przez badane gatunki oraz roślin następczych (rozmieszczenia nasion na wielkość zrównoważonego. bobiku, uzasadnionych, oraz określenie wpływu zmienności desykacji (wyrównanie dojrzewania okresu przechowywania na jalmść materiału ilości azotu matemaJnej roślin), terminu siewnego roślin strączkowych. Uzasadnienie Dokonujący się wyposażone systematycznie postęp techniczny w wyniku którego rolnictwo jest w coraz doskonalszy ale i drogi agrotechnicznych, zmusza do poszukiwania nowych strączkowych. Dotychczasowe wyniki w latach 2011-2015 z że jedną z dróg do przeprowadzenia zabiegów rozwiązań również do obniżenia w uprawie roślin przeprowadzone w programie wieloletnim łubinem żółtym, łubinem wąskolistnym prowadzących może być trwałe badań sprzęt i grochem siewnym wykazały, kosztów produkcji nasion stosowanie uprawy uproszczonej, eliminującej orkę roślin strączkowych jalm zabieg najbardziej 79 energochłonny. Badań takich nie przeprowadzono dotychczas z bobikiem, i soją. Praktyka rolnicza, a zwłaszcza dysponujący nowoczesnym i bardzo wydajnym i nowych ekonomiczniejszych zainteresowania badania udziałem zbóż Określony obejmą łubinu białego roli bobiku, wpływ wywołanego one dużym, bardzo nie tylko całe odbudowę tych gatunków na bo bezpośrednio około 75% takiej wiedzy zachęcających do tych przewidziane są i soi w zmianowaniu z (od 50% do 75%), na fizyczne, chemiczne i biologiczne Określone zostaną ale doświadczeniach W partii nasion, w tym oczekują rolniczym, technologicznych uprawą roślin strączkowych. zostanie glebowego, sprzętem rozwiązań dotyczące oddziaływania większych potencjalni producenci łubinem białym różnym właściwości gleby. zdegradowanego dziś środowiska udziałem zbóż w zmianowaniu. uzyskane efekty produkcyjne oraz ekonomiczne, cztero letnie cykle zmianowania, wraz z zbożami lub rzepakiem jako roślinami następczymi. Jedną z nowych metod agrotechnicznych przewidzianych w tych badaniach, która stwarza szanse zwiększenia efektywności procesu wiązania azotu przez rośliny strączkowe, a przez to lepsze wykorzystania ich potencjału plonotwórczego, jest koinokulacja. Polega ona na szczepieniu nasion tak jak dotychczas bakteriami symbiotycznymi oraz dodatkowo na naswn szczepiemu koinokulacji na wykazane na Efektywność endofitami wydajność przykładzie (bakteriami wolnożyjącymi). symbiotycznego systemu wiązania Stymulujące zostało azotu, działanie dotychczas koniczyny i lucerny oraz w zagranicznych badaniach z będzie koinokulacji oceniona soją. na tle stosowania zagranicznych szczepionek bakteryjnych oraz dotychczas stosowanych krajowych szczepionek w łubinie, grochu i soi. Nowym elementem z powietrza przez bobik, będzie rozpoczęcie łubin biały soję, i wiedzy, która wykorzystana zagadnienia szczególnie będzie ważnego 15 nad ilością rozcieńczenia, łubinu, oparte poszczególne gatunki uprawiane na średnich, a są N. Wyniki tych badań dostarczą praktyce rolniczej do zbilansowania w rolnictwie nawożenia azotem odmiany wskazuje na badań glebach - na dobrych. z II połowy konieczność rozpoczęcie badań ścisłych nad łubin żółty Postęp dotyczące wymagań XX wieku. Podaje się w nich, wymagania glebowe i powinny na najsłabszych, łubin wąskolistny genetyczny jaki wniosły weryfikacji tej tezy. W wpływem roślin następczych, zrówr10ważonym. łubinu mają zróżnicowane następujących łubin biały o wyniki związanego z wykorzystaniem nawozu Dotychczasowe zalecenia agrotechniczne dla praktyki rolniczej glebowych azotu na podstawie najnowszych metod badawczych opartych na zastosowaniu metody izotopowego azotowego wzbogaconego w izotop badań że być na aktualnie zarejestrowane związku z tym przewiduje warunków glebowych na plonowanie i się jakość 80 nasion trzech gatunków średnich łubinu uprawianych na: glebach najsłabszych (klasa V i VI), glebach (klasa IV a i IVb) oraz glebach dobrych (klasa III a i Illb ), w tym samym rejonie. Istotnym zadaniem jest rozwiązanie problemu ochrony plantacji przed zachwaszczeniem. W tym zakresie przewiduje polowych mających i zdolnością doświadczeń roślin. będą Badania te ukierunkowane szczególnie na łubinu. wszystkie trzy gatunki produkcyjnych przeprowadzenie grupy na celu opracowanie technologii kontroli zachwaszczenia zgodnych z zasadami integrowanej ochrony Dobra się roślin strączkowych jakość materiału siewnego roślin strączkowych. kiełkowania jest jednym Powinien on z ważniejszych charakteryzować się wysoką energią oraz wysokim wigorem. Produkcja nasienna wymaga większej wiedzy niż aspektów roślin strączkowych różnych produkcja nasion na cele paszowe. Wynika to z uprawy typów morfologicznych, stosowanych desykantów, ustalania optymalnego terminu zbioru, wilgotności i długości nasion przy zbiorze oraz postępowania z nasionami po zbiorze, w tym warunków okresu przechowywania nasion. Badania z tego zakresu przewiduje się prowadzić z bobikiem, grochem i łubinem. Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy Etap l- 2016r. l. Założenie i przeprowadzenie siedemnastu JeSlemą następczych. rodzaje gleby, zawierających Badane nawożenie, będą następujące herbicydy z polowych ścisłych, a czynniki: system uprawy roli, wyłączeniem stosowania środków glifosat i glufosynat amonowy, koinokulacja, szczepionki bakterii brodawkowych, azot znakowany środków zawierających postępowania doświadczeń 15 N, desykanty z wyłączeniem stosowania glifosat i glufosynat amonowy, terminy zbioru, z nasionami po zbiorze na zostaną wegetacji przeprowadzone jakość materiału wpływ siewnego. W czasie obserwacje przebiegu faz rozwojowych, zachwaszczenia, występowania agrofagów. 2. Określenie: obsady roślin, zmian właściwości fizyko-chemicznych biologicznych gleby, elementów struktury plonu, plonu i jego związanego 3. oraz jakości, ilości z powietrza azotu oraz efektów ekonomicznych. Upowszechnienie v..ryników badań na szkoleniach i sympozjach dla rolników, dniach pola, targach, wystawach, konferencjach oraz w formie publikacji. Etap II- 2017 r. l. Założenie i przeprowadzenie dwudziestu ścisłych, łanowych, pięciu doświadczeń polowych w tym demonstracyjnych, a jesienią następczych. Badane będą 81 ------··--- czynniki: systemy uprawy roli, rodzaje nawożenie, gleby, herbicydy z wyłączeniem stosowania środków zawierających glifosat i glufosynat amonowy, koinokulacja, desykanty z szczepionki bakterii brodawkowych, wyłączeniem stosowania środków amonowy, terminy zbioru nasion, jakość materiału 2. azot znakowany zawierających wpływ postępowania 15 N, glifosat i glufosynat z nasionami po zbiorze na siewnego. Przeprowadzenie obserwacji w czasie wegetacji przebiegu faz rozwojowych, zachwaszczenia, właściwości występowania agrofagów. Określenie roślin, obsady zmiany fizyko-chemicznych oraz biologicznych gleby, element struktury plonu, plon nasion i jego jakość, ilości związanego z powietrza azotu oraz efekty ekonomiczne. 3. Upowszechnienie wyników badań w praktyce na: szkoleniach i sympozjach dla rolników, dniach pola, targach, wystawach, konferencjach oraz w formie publikacji popularno-naukowych. Etap III- 2018 r. l. Założenie i przeprowadzenie dwudziestu siedmiu ścisłych, łanowych, między innymi nawożenie, herbicydy z polowych, w tym jesienią następczych. demonstracyjnych, a następujące doświadczeń Badane będą czynniki: systemy uprawy roli, rodzaje gleby, wyłączeniem stosowania środków zawierających glifosat i glufosynat amonowy, koinokulacja, szczepionki bakterii brodawkowych, azot znakowany 15 N, desykanty z wyłączeniem stosowania środków zawierających glifosat i glufosynat amonowy, terminy zbioru nasion, z nasionami po zbiorze na jakość 2. materiału wpływ postępowania siewnego. Przeprowadzenie obserwacji w czasie wegetacji: przebiegu faz rozwojowych, zachwaszczenia, właściwości występowania agrofagów. Określenie roślin, obsady zmiany fizyko-chemicznych oraz biologicznych gleby, elementy struktury plonu, plon nasion i jego jakość, ilość związanego ekonomiczne. Upowszechnienie wyników z powietrza azotu oraz efekty badań w praktyce rolniczej na szkoleniach i sympozjach dla rolników, dniach pola, targach, wystawach, konferencjach oraz w formie publikacji popularno-naukowych. Etap IV- 2019 r. l. Założenie i przeprowadzenie dwudziestu siedmiu ścisłych, łanowych, między innymi demonstracyjnych, a następujące czynniki: doświadczeń polowych w tym jesienią następczych. systemy uprawy roli, Badane rodzaje będą gleby, 82 nawożenie, herbicydy z wryłączeniem stosowania środków zawierających glifosat i glufosynat amono\\'J, koinokulacja, szczepionki bakterii brodawko\\'Ych, azot znakowany 15 N, desykanty z \\'Yłączeniem stosowania środków zawierających glifosat i glufosynat amono\\'J, tenniny zbioru nasion, z nasionami po zbiorze na jakość 2. materiału wpływ postępowania siewnego. Przeprowadzenie obserwacji w czasie wegetacji: przebiegu faz rozwojo\\'Ych, zachwaszczenia, zmiany \\'JStępowania właściwości agrofagów. Określone zostaną: obsada roślin, fizyko-chemicznych oraz biologicznych gleby, elementy struktury plonu, plon i jego jakość, ilość związanego z powietrza azotu oraz efekty ekonomiczne. 3. Upowszechnienie wyników w praktyce rolniczej na szkoleniach i sympozjach dla rolników, dniach pola, targach, wystawach, konferencjach, oraz w formie publikacji popularno-naukO\\'JCh. Etap V - 2020 r. l. Wykonanie zabiegów agrotechnicznych na 11 ocena przebiegu faz rozwojo\\'Ych określenie: roślin doświadczeniach następczych, oraz \\'JStępowania elementów plonowania, plonu i jego agrofagów, jakości oraz efektów obliczeń statystycznych, ekonomicznych. 2. Zestawienie i analiza uzyskanych \\'Yników, \\'Ykonanie syntetyczne opracowanie wyników. 3. Upowszechnienie wyników w praktyce rolniczej na szkoleniach i sympozjach, dniach pola, targach, \\'JStawach oraz w formie publikacji popularno-nauko\\'Ych, instrukcji wdrożenio""'Ych, zaleceń dla praktyki. Upowszechnienie \\ryników na konferencjach nauko\\'Ych oraz w fonnie publikacji nauko\\'Ych. Wykorzystanie wyników w praktyce Wyniki badań dostarczą praktyce rolniczej wiedzy z zakresu no\\'Ych, ekonomicznie uzasadnionych technologii upra\\'Y bobiku, zainteresowania uzasadnionych uprawą łubinu białego i soi, stwarzających szansę tych gatunków w kraju. Wprowadzenie do praktyki rolniczej zmianowań z udziałem bobiku, łubinu białego znacznego ograniczenia stosowania nawozów azoto\\'Jch, ważnego i sm przyczyni przez te łubin biały rośliny umożliwi nawożenia azotem zbóż i soję. Rozpoznanie ilości się aspektu zgodnego z rolnictwa zrówńoważonego. Uzyskana zostanie nowa wiedza w zakresie z powietrza przez bobik, wzrostu ilości wiązania do ideą azotu "\\'Jprodukowanego azotu" w praktyce rolniczej wykorzystanie tej wiedzy do zmniejszenia innych roślin następczych. W zaleceniach agrotechnicznych 83 uwzględniona bakteriami zostanie nowa wiedza brodawkowymi strączkowych. oraz dotycząca stosowania roli tradycyjnego szczep1ema naston koinokulacji dotycząca Poszerzona zostanie wiedza praktyczna wysokiej jakości materiału produkcyjności w roślin ulepszania produkcji siewnego roślin strączkowych. Współpraca usługa L Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, pn: "Określenie ilości możliwości związanego azotu biologicznie jego wykorzystania przez przez rośliny następcze" wzorców niezbędnych dokalibracji naukowo-badawcza łubin biały i soję oraz w zakresie przygotowania spektometru NOI-6e izotopu azotu 15 N, zastosowania izotopu azotu 15 N i pobrania prób glebowych oraz materiału roślinnego, określenia plonu organów wegetatywnych i nasion, analizy laboratoryjnej prób glebowych i materiału roślinnego, oznaczenia ilości azotu pobranego przez i soję obliczeń z gleby, nawozu oraz z powietrza, łubin biały statystycznych i opracowanie wyników. Roślin 2. Hodowla łubinu "Pionowanie wpływu Smolice, Sp. z o. o. Grupa IHAR, w zróżnicowanych usługa naukowo-badawcza pn: określenie warunkach glebowych oraz desykacji, terminu zbioru i długości okresu przechowywania nasion na jakość materiału siewnego" w zakresie wąskolistnym i białym w założenia doświadczeń zróżnicowanych polowych z łubinem żóhym, warunkach glebowych (gleba słaba, średnia i dobra), przeprowadzenia obserwacji przebiegu faz rozwojowych i obsady wykonanie zabiegów agrotechnicznych, zbioru i elementów struktury plonu, w materiale zawierających siewnym wydajności białka, określenia oraz Tabela 5. Koszt desykacji z roli wyłączeniem plonu, określenia zmienności matemalnej stosowania glifosat i glufosynat amonowy, terminu zbioru i przechowywania nasion na dotyczących określenia jakość materiału roślin, środków długości okresu siewnego, wykonania pomiarów efektów ekonomicznych uprawy. usług badawczych realizowanych przez instytucje zadania 3.1. w kolejnych latach realizacji Programu (w tys. Instytucja 2016 Uniwersytet Przyrodniczo!Humanistyczny w Siedlcach 54 Hodowla Roślin Smolice Sp. z o. o. Grupa IHAR 53 2017 61 60 2018 współpracujące w ramach zł). 2019 2020 Razem 61 61 29 266 63 64 27 267 '--- 84 Zadanie 3.2. Produkcyjność produktywność i roślin z uwzględnieniem integrowanej ochrony strączkowych konserwującej w uprawie roślin. Wykonawca Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Cel Określenie spełniającej roślin strączkowych efektów produkcji nasion zrównoważonego wymogi rolnictwa w uprawie uwzględnieniem z konserwującej, racjonalniejszego wykorzystania warunków siedliskowych z ukierunkowaniem na powstrzymanie degradacji gleb i wypełnienie obowiązku stosowania integrowanej ochrony. Uzasadnienie Technologia uprawy mulczu z międzyplonu produktywności konserwującej słomy. lub bazuje na uproszczonej uprawie roli oraz ochronę gleby oraz jej konserwująca Uprawa różnymi przed użyciu ma na celu zachowanie Rośliny formami degradacji. mulczujące oddziałują niekorzystnie na rozwój chwastów poprzez dużą konkurencyjność w stosunku do innych roślin oraz ograniczenie dostępu światła do powierzchni gleby. Do mulczowania pola powinno rosnące międzyplony ścierniskowe oraz międzyplony mulczowane przyczynia oddziałuje (żyto ozime się lub gorczycę białą, żyto z rezygnuje się wyką kosmatą). roślin. się dużą rolę rozkładu energii i robocizny ale naturalnym. Uprawa konserwująca zakłada potencjału clegradacyjnym oraz lub facelię błękitną roślin w stanowiska energochłonnego ochronę również się są zużycia wyraźne, gdyż bardzo oddziałują paliwa. nie tylko na środowisko do utrzymania równowagi w środowisku pozytywnie jest zgodna z zasadami rolnictwa produkcyjnego gleby poprzez środowiska zabiegu. w ograniczaniu emisji C02 do atmosfery, na substancji organicznej oraz mniejszego glebowe i mogą w znacznym stopniu przyczynić utrzymanie oleistą We wszystkich technologiach uprawy z wprowadzenia systemów bezorkowych zmniejszają nakłady przede wszystkim szybko Siew z orki przedzimowej, najbardziej Systemom bezorkowym przypisuje skutek wolniejszego tempa rzodkiew allelopatyczne, do ograniczenia erozji wodnej i wietrznej oraz korzystnie na wzrost, rozwój i plonowanie konserwującej Korzyści jak przeznaczać się działanie przyrodniczego, zrównoważonego, przeciwdziałanie a jednocześnie które procesom sprzyJa integrowanej ochronie roślin. Brak rozpoznania i zaleceń agrotechnicznych dotyczących 85 konserwującej efektów stosowania uprawy w produkcji nasion roślin strączkowych na tle tradycyjnej uprawy płużnej, uzasadnia podjęcie i przeprowadzenie takich badań. Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy Etap I- 2016 r. Założenie doświadczeń i przeprowadzenie 10 z wysiewem wybranych gatunków ścierniskowym, międzyplonie polowych oraz demonstracyjnych roślin strączkowych ozimym i słomie w mulcz po międzyplonie (z przedplonu) oraz w tradycyjnej uprawie orkowej Gako kontroli), przeprowadzenie obserwacji przebiegu faz rozwojowych roślin i występowania agrafagów oraz określenie: zmian właściwości fizyko-chemicznych oraz biologicznych gleby, elementów plonowania, plonu nasion i jego jakości. Jesienią założenie doświadczeń następczych. Etap II- 2017 r. Kontynuacja prac z roku poprzedniego. Etap III- 2018 r. Kontynuacja prac z roku poprzedniego. Etap IV- 2019 r. Kontynuacja prac z roku poprzedniego. Etap V - 2020 r. Zbiór doświadczeń następczych badań, oraz analizy laboratoryjne, podsumowanie analiza uzyskanych wyników, wykonanie obliczeń statystycznych, syntetyczne opracowanie wyników. We wszystkich latach realizacji zadania wskazania praktyce najlepszych rozwiązań. będą upowszechniane jego wyniki celem Upowszechnianie publikacji naukowych, popularno-naukowych, instrukcji praktyki, organizacji i udziału będzie następować wdrożeniowych, w formie zaleceń dla w szkoleniach, sympozjach, dniach pola, targach, wystawach rolniczych i konferencjach naukowych oraz branżowych. Wykorzystanie wyników w praktyce W wyniku prowadzonych o produkcyjnych skutkach uprawy roślin. badań praktyka rolnicza otrzyma najnowsze informacje konserwującej i stosowaniu zasad integrowanej ochrony Dostarczona zostanie wiedza nie tylko o efektach produkcyjnych ale o efektach ekonomicznych uprawy konserwującej, które będą przede wszystkim wiązały się ze znacznym ograniczeniem stosowania nawozów azotowych w zmianowaniu oraz opłacalność uprawy dzięki mniejszemu zużyciu paliwa i mniejszym również zwiększą nakładom pracy. 86 Opracowanie konserwującej technologii uprawy roślin strączkowych stworzy praktyce podstawy wdrożenia systemu produkcji roślinnej rolniczej przyjaznego środowisku glebowemu, konsekwencją, którego będzie poprawa żyzności gleby (dobrostanu gleby). Zadanie 3.3. Rozmieszczenie roślin w łanie a rozwój, plonowanie i jakość nasion najplenniejszych odmian grochu, bobiku, łubinu i soi w różnych regionach kraju. Wykonawca Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Współpraca Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Uniwersytet Rzeszowski w Rzeszowie, IUNiG PIB Cel Waloryzacja warunków siedliskowych kraju do uprawy roślin strączkowych uwzględniająca określenie wpływu wielkości i jakości terminu i gęstości siewu w kształtowaniu struktury łanu, plonu nasion najplenniejszych odmian wybranych gatunków strączkowych w różnych regionach kraju oraz zwiększenie metodarni agrotechnicznymi wykorzystania potencjału biologicznego najplenniejszych odmian grochu, bobiku, łubinu i soi. Uzasadnienie Istnieje potrzeba opracowama parametrów łanu rokujących uzyskanie wysokich plonów nasion w różnych regionach klimatyczno-glebowych kraju dla najlepszych odmian ważnych gospodarczo gatunków roślin strączkowych szczególnie różniących się pod względem typu wzrostu (tradycyjne, sarnokończące, pastewne jadalne). Zachowanie optymalnej zwartości łanu roślin decydujących podczas wegetacji stanowi jeden z zasadniczych czynników o wielkości plonu nasion każdego gatunku. Od zwartości łanu zależy powierzchnia asymilacyjna, która wpływa w dużym stopniu na wykorzystanie promieniowania fotosyntetycznie czynnego i w konsekwencji decyduje o produkcji biomasy. Nadmierne zagęszczenie to zmniejszenie takich komponentów plonowania jak liczba strąków i nasion na roślinie oraz masa l 000 nasion, a ponadto wzrost podatności na wyleganie. Zwartość łanu kształtowana jest wypadkową ilości wysiewu oraz polowej zdolności wschodów, a ta jest przez jakość materiału siewnego oraz warunki siedliskowe. Choć pomiędzy obsadą roślin, a pozostałymi składowymi plonu występują najczęściej korelacje ujemne to ich wzajemny wkład w kształtowanie wielkości plonu może być zrekompensowany, gdyż nawet przy małej obsadzie roślin, można uzyskać wysoki plon nasion. W łanach słabo zwartych 87 --------------------------------------- rośliny zazwyczaj wykształcają więcej roślinie nie zawsze rekompensuje nasion, jednak większa gleby, a ta w poszczególnych regionach kraju jest opracowania dla najlepszych odmian z łubin biały ważnych oraz soja) parametrów pod zróżnicowana. wpływem Istnieje gospodarczo gatunków łanu rokujących siedlisko-roślina-sposób wysiewu poszczególnych gatunków pojedynczych kraju. doświadczeń nie Oczekiwać można, że obsady uwilgotnienia więc potrzeba roślin strączkowych uzyskanie wysokich plonów nasion w różnych regionach klimatyczno-glebowych kraju. Istotnym dla jest rozpoznanie interakcji i nasion na małą zwartość łanu, będącą następstwem obniżonej roślin. Zwartość łanu roślin strączkowych kształtuje się również (groch, bobik, strąków liczba osiągnięcia tego celu siewu. Zalecane przez hodowców roślin strączkowych wyznaczone uwzględniających zróżnicowania precyzyjne rozpoznanie interakcji zostały ilości na podstawie klimatyczno- glebowego genotypowo-środowiskowej pozwoli na poprawę wyników ekonomicznych uprawy tej grupy roślin, poprzez zmniejszenie kasztochłonnego elementu, jakim jest są nakłady na materiał siewny. Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy Etap I- 2016 r. l. Założenie i przeprowadzenie 12 doświadczeń Obserwacje: przebiegu faz rozwojowych polowych w roślin, sześciu regionach kraju. zachwaszczenia, występowania chorób i szkodników. 2. Określenie polowej zdolności parametrów fizjologicznych wschodów, roślin, strat zagęszczenia łanu roślin w czasie wegetacji, w czasie wegetacji, plonu nasion i jego jakości. Etap II- 2017 r. Kontynuacja prac z roku poprzedniego. Etap III- 2018 r. Kontynuacja prac z roku poprzedniego oraz dodatkowo założenie doświadczeń upowszechnieniowo-demonstracyjnych. Etap IV- 2019 r. Kontynuacja prac z roku poprzedniego oraz dodatkowo założenie doświadczeń upowszechnieniowo-demonstracyjnych. Etap V - 2020 r. Analizy laboratoryjne, wykonanie obliczeń podsumowanie badań, analiza uzyskanych wyników, statystycznych, syntetyczne opracowanie wyników. We wszystkich latach realizacji zadania wskazania praktyce najlepszych rozwiązań. będą upowszechniane jego wyniki celem Upowszechnianie będzie następować w formie 88 wdrożeniowych, publikacji naukowych, popularno-naukowych, instrukcji udziału praktyki, organizacji i zaleceń dla w szkoleniach, sympozjach, dniach pola, targach, wystawach rolniczych i konferencjach naukowych oraz branżowych. Wykorzystanie wyników w praktyce Wyniki badań zweryfikują dotychczasowe normy wysiewu i warunków siedliskowych, szczególnie uzależnionych od rejonach kraju. Zakłada się, że w rejonach o ilości większej rozkładu i "plastyczne" lepiej wysiewu niż różnych rośliny strączkowe wypełniając przestrzeń łanu, wymagać będą jako mniejszej normy w warunkach gorszych siedlisk. Zalecana od dawna jednolita norma wysiewu dla poszczególnych gatunków niższa, opadów w je do surnie opadów lub nieco lepszych warunkach glebowych, a więc w lepszych warunkach siedliskowych, rośliny dostosują będzie zróżnicowana i dla lepszych warunków siedliskowych co obniży koszty materiału siewnego i zwiększy opłacalność uprawy. Współpraca l. Uniwersytet Przyrodniczy roślin "Rozmieszczenie w Wrocławiu, we łanie usługa a rozwój, plonowanie i naukowo-badawcza jakość nasion pn: strączkowych w regionie dolnośląskim", 2. Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, pn: "Rozmieszczenie strączkowych 3. Uniwersytet roślin w łanie usługa naukowo-badawcza jakość a rozwój, plonowanie i nasion w regionie kujawsko-pomorskim", Warmińsko-Mazurski "Rozmieszczenie roślin w łanie w Olsztynie, usługa a rozwój, plonowanie i naukowo-badawcza pn: jakość nasion strączkowych w regionie warmińsko-mazurskim", 4. Uniwersytet Rzeszowski "Rozmieszczenie roślin w w łanie Rzeszowie, usługa naukowo-badawcza a rozwój, plonowanie i jakość nasion pn: strączkowych w regionie podkarpackim", 5. IUNG PIB Puławy usługa naukowo-badawcza pn: "Rozmieszczenie a rozwój, plonowanie i jakość nasion strączkowych roślin w łanie w regionie lubelskim" w zakresie przeprowadzenia obserwacji przebiegu faz rozwojowych, wykonania zabiegów agrotechnicznych, prób występowania materiału roślinnego plonowania i chwastów i agrofagów, zbioru i i prób glebowych, określenia wydajności białka, określenia składu określenia plonu, pobrania elementów struktury plonu, poziomu chemicznego, opracowania i zestawienia wyników. Tabela 6. Koszt usług badawczych realizowanych przez instytucje zadania 3.3. w kolejnych latach realizacji Programu (w tys. współpracujące w ramach zł). 89 Instytucja 2016 2017 2018 2019 2020 Razem Uniwersytet Przyrodniczy we 49 79 107 112 100 447 Uniwersytet TechnologicznoPrzyrodniczy w Bydgoszczy 30 33 33 33 17 146 Uniwersytet WarmińskoMazurski w Olsztynie 31 31 31 31 21 145 Uniwersytet Rzeszowski w Rzeszowie 31 31 31 31 21 145 IUNGPIB 31 31 31 31 22 146 Wrocławiu Zadanie 3.4. Efekty stosowania zasiedlających ochrony bioregu1atorów nasiona oraz roślin strączkowych diagnostyka patogenów grzybowych uprawianych w warunlmch integrowanej roślin. Wykonawca Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Współpraca Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Cel Ocena produkcyjność i sposobu wpływu stosowania i jakość nasion zastosowania bioregulatorów roślin strączkowych w uprawie, poprzez określenie zdrowotności ocena łubinu anatomicznych nasion bobiku, grochu siewnego, toksynotwórczego grzybów z rodzaju Fusarium dogJebowych nalistnych optymalnej dawki poszczególnych anatomiczne części potencjału oraz soi, ocena zasiedlających na części nasion. Uzasadnienie W praktyce rolniczej, poprzez wyeliminować umiejętne środków stosowanie ochrony roślin, łatwo stresogenne czynniki biotyczne jak chwasty, patogeny czy szkodniki, natomiast znacznie trudniej jest zapewnić skuteczną ochronę przed stresowymi czynnikami abiotycznymi (m.in. susza, niekorzystna temperatura, zasolenie gleby). Reakcjami na stres wywołane zaburzenia homeostazy czyli równowagi organizmu oraz dysproporcjami hormonalnymi. Szacuje abiotycznego plon uzyskanego z roślin roślin uprawnych poddanych może działaniu się, być że nawet ograniczeniem fotosyntezy w wyniku kilkanaście stresów biotycznych. są działania czynnika razy mniejszy od Przyjmując, że o wielkości 90 działania spadku plonu, w skutek stresów abiotycznych, decyduje skala może być wyprzedzające bądź bioregulatorów. Substancje te poprzez modyfikację potencjału gatunków różnych plonotwórczego wpływ wykazują pośredni roślin, działania na procesy biochemiczne pozwalają wpływ jakość na na rośliny w zwiększenie strączkowych. zebranego plonu. uprawne. Ich glebowego, natomiast zachodzące na roślin w tym i bezpośredni wpływ właściwości środowiska dotyczy poprawy dotyczy ich lub różnych interwencyjne stosowanie metabolizmu Dodatkowym atutem biostymulatorów jest ich Biostymulatory procesów roślinie oczekiwać można, że perspektywiczną drogą fizjologicznych i biochemicznych w przeciwdziałania zaburzeń pośredni wpływ bezpośredni roślinie. Trafuość doboru bioregulatora zależy od pełnego rozpoznania interakcji-roślina-czynnik stresowy-bioregulator. W ramach zadania badawczego prowadzona anatomicznych części będzie też nasion (bobik, groch siewny, łubin, i technikami biologii molekularnej. Analizy fitopatologiczne ocena fitopatologiczna metodą tradycyjną soja) metodą tradycyjną o cechy morfologiczne grzybów) będą przeprowadzone na okrywie nasiennej, zarodkowej z nasion roślin każdego części Do oceny będą użyte liścieniach nasiona (anatomiczne i osi części) z gatunków i odmian badanych w Programie. Analizy molekularne anatomicznych nasion przeprowadzone wyizolowane bezpośrednio zostaną metodą PCR i real-time PCR w oparciu o DNA ze zmielonych anatomicznych ważniejszych toksynotwórczego będzie strączkowych. (w oparciu mającymi w syntezie mykotoksyn. Zgodnie z kluczową rolę monitoring upraw na obecność i pasze wysokobiałkowe są mające negatywny wpływ dla uzyskania zdrowego patogenów. Często potencjału roślin strączkowych na celu wykrywanie genów rozporządzeniem wymagań i Rozwoju Wsi z dnia 18 kwietnia 2013 r. w sprawie (Dz. U. poz. 505), nasion. Ocena gatunków patogenów grzybowych prowadzona metodami PCR i real-tirne PCR biorących udział części Ministra Rolnictwa integrowanej ochrony materiału roślin siewnego odgrywa nasiona przeznaczone na konsumpcję mogące syntetyzować mykotoksyny, na zdrowie ludzi i zwierząt. W takich przypadkach kluczową rolę zasiedlane przez grzyby odgrywa ich precyzyjna identyfikacja oraz określenie potencjału toksynotwórczego. Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy Etap I-2016 r. l. Założenie ośmiu ścisłych doświadczeń łubinem i soją polowych i demonstracyjnych z grochem, z uwzględnieniem dawek i sposobów aplikacji bioregulatorów, obserwacje przebiegu faz rozwojowych roślin i występowania stresów abiotycznych, określenie obsady roślin, elementów plonowania, plonu nasion i jego jaJeości oraz efektów ekonomicznych. 91 2. Przeprowadzenie doświadczeń roślin strączkowych anatomicznych potencjału laboratoryjnych z nasionami gatunków i odmian badanych w Programie, analizy fitopatologiczne i molekularne części liścienie, oś nasion (okrywa nasienna, toksynotwórczego ważniejszych zarodkowa), ocena gatunków patogenów grzybowych. Etap II- 2017 r. Kontynuacja prac z roku poprzedniego. Kontynuacja prac z roku poprzedniego. Etap IV- 2019 r. Kontynuacja prac z roku poprzedniego. Etap V- 2020 r. Uzupełniające badania fitopatologiczne oraz ocena badań, bioregulatorów. Analizy laboratoryjne, podsumowanie skutków stosowania analiza uzyskanych wyników, wykonanie obliczeń statystycznych, syntetyczne opracowanie wyników. We wszystkich latach realizacji zadania wskazania praktyce najlepszych rozwiązań. będą upowszechniane jego wyniki celem Upowszechnianie wdrożeniowych, publikacji naukowych, popularno-naukowych, instrukcji praktyki, organizacji i udziału będzie następować w formie zaleceń dla w szkoleniach, sympozjach, dniach pola, targach, wystawach rolniczych i konferencjach naukowych oraz branżowych. Wykorzystanie wyników w praktyce Praktyka rolnicza otrzyma najnowszą wiedzę dotyczącą produkcyjność roślin stosowania, dawek i sposobu aplikacji bioregulatorów na jakościowe nasion. Fitopatologiczna ocena anatomicznych potencjału i rozpoznanie toksynotwórczego ważniejszych rozwiązań najlepszych części nasion i cechy roślin strączkowych patogenów grzybowych powiększy kompendium wiedzy z zakresu etiologii chorób grzybowych i pozwoli na opracowanie tratniejszych metodyk ochrony patogenów roślin roślin strączkowych strączkowych pozwoli na przed agrofagami. Wzbogacenie banku efektywniejsze prowadzenie hodowli odpornościowej. Współpraca Uniwersytet "Diagnostyka Warmińsko-Mazurski patogenów grzybowych w Olsztynie, zasiedlających uprawianych w warunkach integrowanej ochrony doświadczeń usługa naukowo-badawcza pn: nasiona roślin" laboratoryjnych z nasionami gatunków i odmian roślin strączkowych w zakresie przeprowadzenia roślin strączkowych w Programie, analizy fitopatologiczne i molekularne anatomicznych części badanych nasion (okrywa 92 liścienie, nasienna, oś potencjału zarodkowa), ocena ważniejszych toksynotwórczego gatunków patogenów. Tabela 7. Koszt usługi badawczej realizowanej przez instytucję współpracującą zadania 3.4. w kolejnych latach realizacji Programu (w tys. Instytucja Uniwersytet Warmińsko­ Mazurski w Olsztynie w ramach zł). 2016 2017 2018 2019 2020 Razem 69 74 90 94 70 397 Zadanie 3.5. Określenie możliwości efektów stosowania uprawy ozimych form hydrożeli w warunkach roślin strączkowych, uprawy pasowej oraz agrokłimatycznych Połski. Wykonawca Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Współpraca Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, IUNG PIB Cel Poszukiwanie sposobów uprawy w warunkach Polski poprzez roślin i odmian zimujących ocenę zimotrwałości strączkowych. Określenie form grochu, bobiku i ozimych form wybranych gatunków produkcyjnych 1 ekonomicznych efektów zastosowania uprawy pasowej w agrotechnice grochu, bobiku, jakościowe nasion oraz łubinu białego określenie wpływu hydrożeli efekty ekonomiczne uprawy wybranych gatunków łubinu 1 so1 na cechy na wzrost, rozwój i plonowanie oraz roślin strączkowych na glebach lżejszych. Uzasadnienie W katalogu roślin uprawnych UE znajduje roślin strączkowych. Można przypuszczać, że część znacznie wyżej niż 548 odmian jarych i ozimych z tych odmian będzie plonować w Polsce odmiany krajowe. Dotychczas wykonane badania nad przezimowaniem ozimych odmian grochu siewnego siewu - optymalny 10-15 słabszym niż łubin się łącznie wskazują października. na bardzo ważne Wynika to z tego, systemie korzeniowym, dostępność że znaczenie jesiennego terminu dla grochu i bobiku - roślin o wody pozimowej, ma fundamentalne znaczeme. Zastosowanie specjalnych z wykorzystaniem polimerów zabiegów chroniących (otoczkowanie nasion), naswna odmian jarych przed w okresie przed nastaniem odpowiednich warunków do rozpoczęcia głównie pęczmemem wegetacji, pozwala 93 wyrosłym roślinom także z takich nasion potrzeba prowadzenia dalszych badań na lepsze wykorzystanie wody pozimowej. Istnieje nad doborem nowych substancji do otoczkowania i technicznymi aspektami ich stosowania. Pasowa uprawa roli polega na wydzieleniu dwóch stref, oczyszczonego z mulczu i rzędzie roślin uprawianego pasa roli w międzyrzędzia. Dzięki temu stworzone jednocześnie większa część znaczącego ułatwia są wzrost korzeni. korzystne warunki do siewu i wschodów Ściółka pozostająca Dzięki zwiększonej nośności na powierzchni działaniem powierzchni gleby wykonanie zabiegów agrotechnicznych (np. głębokimi rośliną uprawy roli gleba pod nieproduktywnym parowaniem, destrukcyjnym chwastów. roślin, a powierzchni gleby pozostaje pokryta ściółką (mulczem). Pomimo intensywności ograniczenia oraz pozostawionego bez uprawy mechanicznej wcześniejsze jest wzruszona, co glebę chroni przed deszczu oraz ogranicza rozwój możliwe jest bardziej terminowe siewy, opryski) bez niszczenia pola koleinami. Ograniczenie uprawy roli do jednego przejazdu agregatem uprawoworównież siewnym nie tylko pozwala na terminowy siew ale obniża znacznie koszty uprawy roli. dogłebowe Jednym z sposobów zatrzymania wody w glebie jest hydrożelu. Hydrożele objętość to wielocząsteczkowe przyjmują postać żelu. Specyficzną cechą hydrożeli i i zatrzymania wody oraz oddawanie jej W zależności 4000 ml polimery, które po od rodzaju jeden gram dostępnej środowiska. Od i odporniejszymi dla roślin rozkład i właściwości wodne gleb. jest możliwość wchłaniania hydrożelu może zmagazynować lat prowadzi się mikrobiologiczny Działanie zwilżeniu zwiększają swoją w razie potrzeby w okresie suszy. wody. Zalecane do stosowania kilkudziesięciu na roślinom naturalnych zastosowanie od 300 ml do ponad hydrożele są przyjazne dla badania nad bardziej efektywnymi środkami ulepszającymi środków wiążących w glebie strukturę może być wspomagane przez wprowadzenie do gleby naturalnych lub syntetycznych substancji zdolnych do łączenia cząstek glebowe. W ostatnich latach polimerów żelowych. elementarnych i mikroagregatów w wzrosło Zastosowanie wyróżniających się dużymi trwałe makroagregaty zainteresowanie wykorzystaniem w rolnictwie polimerów potrzebami wodnymi, w uprawie może skutkować roślin strączkowych, lepszym pokryciem tych potrzeb i zapobiegać skutkom stresu suszy. Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy: Etap I- 2016 r. 94 l. Założenie czterech doświadczeń doświadczeń i soi, czterech uprawą pasową polowych z grochu, bobiku, polowych z wczesnowiosennymi i łubinu późnojesiennymi siewami grochu i łubinu. 2. Wykonanie prac laboratoryjnych nad uszlachetnieniem (otoczkowaniem) nasion oraz założenie dwóch doświadczeń polowych z grochem i bobikiem z zastosowaniem hydrożeli. 3. Na wszystkich doświadczeniach przeprowadzenie zabiegów agrotechnicznych, roślin, występowania obserwacje przebiegu faz rozwojowych oraz wzrostu określenie agrofagów, elementów plonowania, plonu nasion i jego jakości. Etap II- 2017 r. Kontynuacja prac z roku poprzedniego oraz założenie doświadczeń demonstracyjnych. Etap III- 2018 r. Kontynuacja prac z roku poprzedniego. Etap IV- 2019 r. Kontynuacja prac z roku poprzedniego. Etap V - 2020 r. Analizy laboratoryjne, podsumowanie badań, analiza uzyskanych wyników, wykonanie obliczeń statystycznych, syntetyczne opracowanie wyników. We wszystkich latach realizacji zadania wskazania praktyce najlepszych rozwiązań. będą upowszechniane jego wyniki celem publikacji naukowych, popularno-naukowych, instrukcji praktyki, organizacji i udziału będzie następować Upowszechnianie wdrożeniowych, w formie zaleceń dla w szkoleniach, sympozjach, dniach pola, targach, wystawach rolniczych i konferencjach naukowych oraz branżowych. Wykorzystanie wyników w praktyce Wyniki badań wskażą praktyce rolniczej najbardziej przydatne do uprawy odmiany ozime, niezarejestrowane w Polsce. Dotychczas wykonane badania nad przezimowaniem ozimych odmian grochu siewnego wskazują na bardzo siewu. Zastosowanie specjalnych zabiegów pęcznieniem po wysiewie jesiennym pozwoli wykorzystanie wody pozimowej. Określona w systemie pasowych oraz wykazane strączkowych efektów w reakcji na produkcyjnych chroniących wyrosłym zostanie zostaną uprawę pasową. i ekonomicznych ważne znaczenie jesiennego terminu nasiona odmian jarych przed z takich nasion celowość różnice uprawy roślinom roślin strączkowych pomiędzy gatunkami Praktyka rolnicza otrzyma wyniki stosowania hydrożeli na lepsze w roślin określenia uprawie roślin 95 strączkowych, sorpcyjną ich wpływu na zawartości materii orgamczneJ w glebie oraz pojemność usługa naukowo- kompleksu glebowego. Współpraca l) Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, badawcza pn. "Określenie możliwości w warunkach agroklimatycznych Polsld" w zakresie uprawy ozimych form roślin strączkowych założenia doświadczeń polowych, przeprowadzenia zabiegów agrotechnicznych, przeprowadzenia obserwacji przezimowania występowania • jakości roślin, przebiegu faz rozwojowych roślin, określenia: obsady roślin, chwastów, szkodników i chorób, elementów plonowania, plonu i jego oraz prac laboratoryjnych nad poszukiwaniem skutecznych otoczek do jesiennego siewu nasion; 2) IUNG PIB, usługa naukowo-badawcza pn. "Efekty stosowania roślin strączkowych" w zakresie założenia doświadczeń hydrożeli w uprawie polowych, przeprowadzenia zabiegów agrotechnicznych, przeprowadzenia obserwacji przebiegu faz rozwojowych roślin, określenia obsady roślin, występowania chwastów, szkodników i chorób, elementów plonowania, plonu i jego jakości. Tabela 8. Koszt usług badawczych realizowanych przez instytucje zadania 3.5. w kolejnych latach realizacji Programu (w tys. zł). współpracujące w ramach Instytucja 2016 2017 2018 2019 2020 Razem Uniwersytet TechnologicznoPrzyrodniczy w Bydgoszczy 74 84 104 107 77 446 74 84 103 107 77 445 . IUNG PIB Zadanie 3.6. Opracowanie technologii uprawy soi z uwzględnieniem warunków regionalnych kraju. Wykonawca Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Współpraca Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Uniwersytet Rzeszowski w Rzeszowie, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, IUNG PIB, Danko Hodowla Roślin Sp. z o.o. Cel 96 Opracowanie agrotechnicznych zasad uprawy soi w określenie siedliskowych oraz różnych warunkach równoleżnikowego uzasadnionego ekonomicznie zasięgu uprawy soi w Polsce. Uzasadnienie W ostatnich latach wzrosło Polsce w niemodyfikowanej genetycznie. Obserwowane zwiększenie spowodowane znacznym wzrostem cen poekstrakcyjnej importowana śruta dużego Pomimo zbliżyły się pochodzi prawie w Czynniki zewnętrzne sprzyjające światowych śruty są się sojowej oraz obawami, wynosiły około rolników że uprawą soi l ,6-1, 7 t/ha. było pojawienie uprawiane w warunkach agroklimatycznych Polski. rozwojowi uprawy soi to wysokie ceny nasion i zostało wysokie i tyko w 2011 roku ostatnich lat zainteresowaniu mogą być nowych odmian soi, które powierzchni uprawy soi sOI z odmian genetycznie modyfikowanych. plony soi nie większości spośród sprzyjającym Istotnym czynnikiem się średnie wyboru odmian, do dwóch t/ha, a w całości uprawą zainteresowanie śruty utrzymujące się na rynkach sojowej oraz "zazielenienie" wspólnej polityki rolnej. Konieczne jest jednak określenie efektów produkcyjnych i ekonomicznych uprawy soi ze wskazaniem dla praktyki rolniczej najkorzystniejszych wariantów uprawy a realizacja zadania pozwoli na wskazanie regionów odpowiednich do upowszechniania uprawy soi w Polsce. Ocena regionów, wartości siewnej zebranych nasion pozwoli na wyznaczenie optymalnych pozwalających na prowadzenie krajowej produkcji nasiennej tego gatunku. Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy Etap I- 2016 r. l. Założenie przeprowadzenie rozwojowych zabiegów roślin, plonowania oraz 2. ścisłych doświadczeń czternastu struktury wielkości polowych w agrotechnicznych, łanu, wskaźników różnych określenie rejonach kraju, przebiegu faz fizjologicznych, komponentów i jakości plonu nasion. Ocena wartości siewnej zebranych nasion soi. Etap II- 2017 r. l. Założenie czternastu doświadczeń określenie ścisłych doświadczeń polowych w rejonach kraju oraz demonstracyjnych, przeprowadzenie zabiegów agrotechnicznych, przebiegu faz rozwojowych roślin, fizjologicznych, komponentów plonowania oraz 2. różnych struktury wielkości łanu, wskaźników i jakości plonu nasion. Ocena wartości siewnej zebranych nasion soi. 97 Etap III- 2018 r. Założenie ścisłych doświadczeń różnych rejonach kraju oraz demonstracyjnych, przeprowadzenie zabiegów agrotechnicznych, czternastu doświadczeń określenie przebiegu faz polowych w rozwojowych fizjologicznych, komponentów plonowania, roślin, struktury wielkości i jakości łanu, wskaźników plonu nasion oraz efektów ekonomicznych. Etap IV- 2019 r. Założenie oraz czternastu doświadczeń określenie: ścisłych doświadczeń polowych w różnych regionach kraju demonstracyjnych, przeprowadzenie zabiegów agrotechnicznych, przebiegu faz rozwojowych fizjologicznych, komponentów plonowania, roślin, struktury wielkości i jakości łanu, wskaźników plonu nasion oraz efektów ekonomicznych. Etap V - 2020 r. Przeprowadzenie doświadczeń demonstracyjnych oraz ścisłych i laboratoryjnych. Podsumowanie wykonanie obliczeń badań, analiza uzyskanych wyników, statystycznych, syntetyczne opracowanie wyników. We wszystkich latach realizacji zadania wskazania praktyce najlepszych rozwiązań. będą upowszechniane jego wyniki celem Upowszechnianie publikacji naukowych, popularno-naukowych, instrukcji praktyki, organizacji i uzupełniających doświadczeń udziału będzie następować wdrożeniowych, w formie zaleceń dla w szkoleniach, sympozjach, dniach pola, targach, wystawach rolniczych i konferencjach naukowych oraz branżowych. Wykorzystanie wyników w praktyce Określenie efektów produkcyjnych i ekonomicznych uprawy soi pozwoli na wskazanie praktyce rolniczej najkorzystniejszych wariantów uprawy. Efekty realizacji zadania pozwolą na określenie regionów kraju odpowiednich do upowszechniania uprawy soi w Polsce. Współpraca l. Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, "Opracowanie technologii uprawy soi dla regionu 2. Uniwersytet Rzeszowski w Rzeszowie, usługa usługa naukowo-badawcza pn: dolnośląskiego", naukowo badawcza pn: "Opracowanie technologii uprawy soi dla regionu podkarpackiego", 98 3. Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, usługa naukowo- badawcza pn: "Opracowanie technologii uprawy soi dla regionu kujawskopomorskiego", 4. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski usługa w Olsztynie, naukowo-badawcza pn: "Opracowanie technologii uprawy soi dla regionu warmińsko-mazurskiego", 5. Puławach, usługa JUNG PIB w naukowo-badawcza pn: "Opracowanie technologii uprawy soi dla regionu lubelskiego", 6. Danko Hodowla Roślin Sp. z o.o., usługa naukowo badawcza pn: "Opracowanie technologii uprawy soi dla regionu mazowieckiego" w zakresie założenia doświadczeń polowych, przeprowadzenia zabiegów agrotechnicznych, przeprowadzenia obserwacji przebiegu faz rozwojowych występowania roślin, określenia: obsady roślin, chwastów, szkodników i chorób, elementów plonowania oraz plonu i jego jakości. Tabela 9. Koszt usług badawczych realizowanych przez instytucje zadania 3.6. w kolejnych latach realizacji Programu (w tys. Instytucja 2016 2017 współpracujące w ramach zł). 2018 2020 2019 Razem l ~ Uniwersytet Przyrodniczy we 75 84 102 107 78 446 Uniwersytet Rzeszowski w Rzeszowie 67 75 92 95 69 398 Uniwersytet TechnologicznoPrzyrodniczy w Bydgoszczy 76 107 78 447 78 445 Wrocławiu l Uniwersytet Warmińsko Mazurski w Olsztynie 75 JUNG PIB 75 Danko Hodowla Roślin Sp. z o.o. 41 102 l ' l i l 84 102 106 84 102 107 78 446 56 60 43 246 l i VII.4. Obszar badawczy 4. Zwiększenie właściwe wykorzystania krajowego białka paszowego dla drobiu i świń poprzez skarmianie i uzyskanie produktów zwierzęcych wysokiej jakości. 99 Wykonawca Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Cel Zwiększenie właściwe wykorzystania krajowego białka świń paszowego dla drobiu i poprzez skarmianie i uzyskanie produktów zwierzęcych wysokiej jakości. Uzasadnienie Polska importuje znaczne w śruty postaci SOJOWeJ określony zmodyfikowanych późn. poz. 398, z ilości GMO. śruta z że życie zm.) wejdzie w ceny pasz krajowych sojowa charakteryzuje reguły są roślin Zakaz stosowania i światowych się stają się bardzo roślin strączkowych. Wzrastające antyżywieniowych a stosować pozostałych wysokobiałkowych nowych odmian ich do oceny drobiu i świniach zainteresowanie wraz z Podjęcie odbiorców a przede wszystkim prac nad krąjowymi odmianami soi usuwania czynników białkowych były nasion niektórych źródeł może poprawić soi. W nasionach łubinów białka będzie podwaliną roślin strączkowych ich będzie mieć duże oceną jaJeościową produktów certyfikowanych (np. bez GMO). Jak dużym udziałem wykazują duże rolnicy żywieniowe testy na mogą mieć korzystny zwierzęcych pozwoli na poszerzenie rynku powstawania lokalnych wykazały wstępne żywnościowych badania, w przypadku zastosowanie procesów termiczno-barowych wartość pokarmową, obecne znaczenie praktyczne surowców są która staje się zbliżona do bądź jaJeości oligosacharydy (rafinoza, werbaskoza), które większych ilościach są związkami antyżywieniowymi, jednakże dawkach przede wszystkim w ramach prac realizowanych w programie 2011-2015. Kontynuowanie wyprodukowanych na bazie rodzimych małych nasiona dotychczasowe badania, gospodarstw rolnych, u których prowadzone oraz popularyzatorskie. w żywieniu zwierząt optymalizacją wykazały tych prac w oparciu o coraz doskonalsze receptury enzymatycznych Jednakże pasz krajowych konieczne jest zainteresowanie w stosowaniu krajowych koncentratów średnich w stworzenie i przebadanie receptur paszowych z uszlachetnionych krajowych nasion soi. Jak z małych i sojowej, co a jej krajowe substytuty przydatności żywieniowej wartości żywieniowej także śruty cen poekstrakcyjnej wysoką wartością odżywczą, badań prowadzących określenia genetycznie dla rolników coraz bardziej atrakcyjne. kontynuowanie wyrnaga pasz l stycznia 2017 r. W ostatnich dwóch latach gorsze. Z tego powodu, aby racjonalnie strączkowych w Polsce w ustawie z dnia 22 lipca 2006 r. o paszach (Dz. U. z 2014 r. obserwowany jest znaczny wzrost powoduje, potrzebnego na cele paszowe białka przede wszystkim wpływ na zdrowie zwierząt podawane w bardzo i ludzi spełniając modulatora trawienia i prozdrowotnego funkcjonowania przewodu pokarmowego. role Podjęcie 100 tych badań może poszerzyć spektrum zainteresowania nasionami krajowych roślin strączkowych. Zadanie 4.1. Monitoring składników pokarmowych i substancji roślin strączkowych nasion antyżywiełliowych nowych odmian źródeł białka roślinnego i innych krajowych pod kątem ich przydatności żywieniowej. Wykonawca Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Cel Monitorowanie parametrów strączkowych żywieniowych nowych odmian roślin pastewnych, w tym poprzez analizy chemiczne i badania biologiczne. Uzasadnienie Wynikiem prac hodowców strączkowych. Charakteryzują się często żywieniowymi. roślin są nowe odmiany roślin pastewnych w tym one nie tylko innymi parametrami uprawowymi, lecz także Sytuacja ta wymaga bieżącego określania wartości pokarmowej poprzez wykonywanie licznych analiz chemicznych (m.in. sklad aminokwasowy, ogólne, białko strawne, tłuszcz surowy, makro i rnilcroelementy, czynniki pozwolą strony włókno białko surowe, ADF, NDF, frakcje cukrowców, antyżywieniowe), (energia metaboliczna, energia strawna, wyniki roślin a także ścisłych badań współczynniki strawności biologicznych jelitowej). Uzyskane z jednej strony na doskonalenie prac hodowlano-selekcY.inych, a z drugiej będą informacją o skali zmienności wartości pokarmowej w ramach poszczególnych gatunków, lat i warunków wegetacji. Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy Etap I- 2016-2017 r. - l. Wykonanie analiz chemicznych nasion wszystkich strączkowych pasz odmian wraz z nasionami soi krajowej oraz wybranych innych białkowych (produkty rzepakowe, z produkcji biopaliw, 2. dostępnych drożdże Oznaczenie czynników białko roś] in roślinnych ziemniaka, produkty uboczne pastewne). antyżywieniowych i mykotoksyn oraz przeprowadzenie pierwszych badań biologicznych na zwierzętach. 3. Prowadzenie szkoleń i popularyzacja uzyskanych wyników wśród rolników, wytwórni pasz i hodowców roślin. Etap II- 2018-2020 r. 101 l. Kontynuacja monitoringu wartości pokarmowej odmian nasion chemiczne analizy laboratoryjne, biologiczne badania roślin obejmująca strawnościowe oraz oznaczanie czynników antyżywieniowych. 2. Przekazanie hodowcom roślin uzyskanych wyników oraz prowadzenie szkoleń dla rolników i wytwórni pasz. Wykorzystanie wyników w praktyce Uzyskane w rezultacie prowadzonych dotyczącą wartości zmienności pokarmowej krajowych badań i analiz wyniki źródeł białka roślinnego poszerzą wiedzę poprzez ocenę stopnia jej w ramach poszczególnych gatunków, lat i warunków wegetacji. Przetwórstwo paszowe uzyska niezbędną wiedzę o istotności różnic w jakości poszczególnych odmian w ramach gatunków i potwierdzenie, czy przy ocenie przydatności paszowej sięjedynie można kierować gatunkiem. Zadanie 4.2. Ocena przydatności procesów i wartości redukujących żywieniowej nasion krajowych odmian soi, optymalizacja zawarte w nich czynniki antyżywieniowe. Wykonawca Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Cel Optymalizacja metod uszlachetniania nasion krajowych odmian soi z przeznaczeniem na żywienie zwierząt monogastrycznych. Uzasadnienie W ostatnich latach istotnie wzrosło w Polsce jak i w innych krajach UE zainteresowanie rolników i hodowców odmian roślin Dzięki charakteryzują się pracom hodowlanym nowe odmiany soi wegetacji, co w sposób surowca paszy znaczący zwiększa atrakcY.iność białkowej. oleju (nienasycone kwasy Ponadto nasiona soi tłuszczowe) Jak dotychczas nie dokonano oceny Niestety surowe nasiona soi świń. może uprawy tej znacznie czynniki podnieść dokonywać podwyższoną temperaturą i ciśnieniem coraz krótszym okresem potencjalnego źródłem wartościowego ich antyżywieniowe konieczność rodzimej soi. wartość żywieniową. nasion krajowych odmian soi. całkowicie uniemożliwiają Przed skarmieniem zachodzi produkcją rośliny jako bardzo dobrym wartości żywieniowej posiadają i chymotrypsyn~ oraz ureazę), które to drobiu i co są uprawnych (inhibitory trypsyny ich stosowanie w ich uszlachetnienia. żywieniu Można tego (zmiennym w zależności od uwilgotnienia nasion i poziomu inhibitorów). Jak dotychczas nie prowadzono rodzimych prac badawczych 102 nad optymalizacją uszlachetniania nasion soi otrzymanych z krajowych upraw. Wydaje się, że przydatne mogą być bądź procesy ekstruzji, ekspandowania, toastowania granulowania z użyciem przegrzanej pary wodnej (kondycjonowanie). Dobór warunków fizycznych i optymalizacja metod uszlachetniania wymagają zostaną przekazane analitycznych, których rezultaty w warunkach klimatycznych Polski skutkują przeprowadzenia prac badawczo przemysłowi paszowemu. Uprawy soi uzyskaniem plonu o zbyt dużej wilgotności warunkuje dobór odpowiednich parametrów procesów przetwórczych w wilgotności jej zależności co od poziomu. Zastosowanie właściwych warunków procesów fizycznych w trakcie uszlachetniania potencjalnie wskazuje na możliwość pominięcia drogiego procesu dosuszania zebranych nasion soi. Harmonogram realizacji zadania z Etap I podziałem na etapy 2016 r. l. Analiza cherniczna składu składników pokarmowych polskich odmian soi, oznaczenie poziomu czynników antyżywieniowych. 2. Wykonanie doświadczenia biologicznego na możliwości ewentualnego udziału kurczętach surowych naswn celem soi określenia w mieszankach pełnoporcjowych. Etap II- 2017-2018 r. l. Wykonanie seńi antyżywieniowych 2. prac badawczych nad możliwościami eliminacji czynników z krajowych nasion soi. Wybór metody i optymalnych parametrów fizycznych. Wykonanie biologicznych na drobiu i świniach mających na celu doświadczeń optymalizację receptur paszowych z udziałem uszlachetnionej soi. 3. Wykonanie ścisłych doświadczeń współczynników strawności składników strawnościowych celem określenia pokarmowych, aminokwasów i wartości energetycznej (EM i DE) uszlachetnionych nasion soi. Etap III l. 2019-2020 r. Wykonanie w skali technicznej (wytwórnie pasz) testów i prac badawczych celem dokonania adaptacji proponowanych metod 1 parametrów fizycznych uszlachetniania krajowych nasion soi. 2. Wykonanie analiz chemicznych w skali doświadczalnej doświadczeń dla sprawdzenia biologicznych na drobiu i skuteczności świniach zabiegów prowadzonych w skali technicznej. 103 3. Przekazanie uzyskanych rezultatów praktyce rolniczej poprzez odczyty, szkolenia i demonstracje. Wykorzystanie wyników w praktyce Uzyskane rezultaty będą nowatorskie w skali kraju. Z jednej strony będą stanowić dla hodowców roślin pozwolą rolnikom uzależnienia Być może zostaną także umożliwiony zbiorze a nowej białkowej kraju od importu dokonanie optymalizacji i wyboru nasion soi. krajowych odmian soi, a z drugiej i wytwórniom pasz na ich racjonalne zagospodarowanie. Wkomponowanie pełnoporcjowych do mieszanek ograniczenie żywieniowej przydatności informacje o śruty właściwej paszy powinno będzie metody lub metod fizycznego uszlachetniania związane zostanie ich zbiór przy zbyt o dane na dalsze sojowej. Bardzo istotne dla praktyki wyeliminowane koszty żywienia zwierząt wzbogacą się wpłynąć informujące z suszeniem nasion soi po dużej wilgotności. Polskie normy o wartości pokarmowej uszlachetnionych nasion krajowej soi. Zadanie 4.3. Opracowanie nowych żywieniowych receptur koncentratów wysokobiałkowych i programów przydatnych w produkcji pasz dla lokalnych wytwórni i gospodarstw rolnych. Wykonawca Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Współpraca Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Wytwórnia Pasz "Morawski" w Kcyni Cel Opracowanie nowych receptur koncentratów żywieniowych grochu dla drobiu i pomarańczowego świń wysokobiałkowych w oparciu o nasiona krajowej soi, (naturalny czynnik wybarwienie produkty uboczne z produkcji biopaliw, nasiona żółtka łubinu białego białka i programów ziemniaka, nasiona jaj i mięsa drobiowego), oraz inne krajowe źródła białka roślinnego. Uzasadnienie . Zakłada się, że zbożem, uzyskane koncentraty, z jednej strony zwłaszcza w żywieniu uzupełnione w gospodarstwie rolnym własnym pozwolą całkowicie wyeliminować poekstrakcyjną śrutę sojową, zwierząt młodych, będących w pierwszym okresie odchowu, 104 a z drugiej, korzystnie możliwość wpłyną produkcję na jakość mięsa na jakości wysokiej i jaj. W konsekwencji otwarta zostanie stosowania pasz pochodzących z roślin GMO. Powinno to konsumentów poprawić żywnością uzyskaną z sytuację ekonomiczną zwierząt chowu żywności, markowej, certyfikowanej rolników, wpłynąć bez na wzrost zainteresowania karmionych paszami krajowymi, a także lokalnych wytwórni zakładów pasz żywnościowych. Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy Etap I- 2016-2017 r. l. Wykonanie na drobiu (kury, kaczki, uwzględnieniem piskląt, żywieniowych mających wysokobiałkowych prosiąt gęsi, indyki) i świniach, i warchlaków serii na celu opracowanie i pozbawionych białka ze szczególnym ścisłych optymalizację składu doświadczeń koncentratów importowanej soi oraz programów żywieniowych. 2. Dokonanie wyboru najlepszych koncentratów programów żywieniowych dla praktyki rolniczej. Etap II- 2018-2019 r. Doświadczenia testy terenowe prowadzone w wybranych wytwórniach pasz mające i gospodarstwach rolnych, koncentratów i programów na celu sprawdzenie opracowanych receptur żywieniowych w warunkach praktycznych. Etap III - 2020 r. Podjęcie prac nad możliwością przemyśle spożywczym stosowania pasz naukowych, produkcji w gospodarstwach rolnych i lokalnym wysokiej pochodzących bazujących jakości żywności z roślin certyfikowanej i markowej bez doświadczeń GMO poprzez wykonanie na uzyskanych wynikach z lat poprzednich. Analiza uzyskanych rezultatów. Wykorzystanie wyników w praktyce Dzięki roślinnego (m.in. nasiona krajowej soi, nasiona nasiona grochu się zastosowaniu nowych, dotychczas me badanych krajowych pomarańczowego) możliwoś& żywienia pozbawionymi importowanej bobiku, białko ziemniaka, oraz udoskonaleniu metod optymalizacji receptur poszerzy najmłodszych śruty łubinu białego, źródeł białka zwierząt gospodarskich paszami całkowicie sojowej. Współpraca lOS Warmińsko-Mazurski l. Uniwersytet "Opracowanie nowych receptur i programów nasiona krajowej soi, białka naukowo-badawcza pn. żywieniowych łubinu białego koncentratów w doświadczeń doświadczeniach źródła białka białkowych dla indyków, składu diet, oceny opracowama programów białkowych, żywienia analizy wyników wzrostowych, w tym wzrostowych, doglądania wdrożenia doświadczalnych, ptaków udziałem indyków z produkty i inne rodzime w zakresie opracowania receptur koncentratów opracowania metodyki dla drobiu w oparciu o pomarańczowego, ziemniaka, nasiona grochu uboczne z produkcji biopaliw, nasiona roślinnego" usługa w Olsztynie, krajowych surowców opracowanych programów żywienia indyków. 2. Wytwórnia Pasz "Morawski" w Kcyni, wysokobiałkowych koncentratów wdrożeń usługa naukowo-badawcza pn. "Wytworzenie gęsi dla kur, kaczek, oraz świń, przeprowadzenie w gospodarstwach indywidualnych oraz opracowanie na podstawie wykonanych badań żywieniowych nowych receptur koncentratów wysokobiałkowych i programów przydatnych w produkcji pasz dla lokalnych wytwórni i gospodarstw rolnych" w zakresie wytworzenia koncentratów doświadczalnych, konfekcjonowania uzyskanych koncentratów i przeprowadzenia doświadczeń na zwierzętach. Tabela l O. Koszt usług badawczych realizowanych przez instytucje zadania 4.3. w kolejnych latach realizacji Programu (w tys. Instytucja współpracujące w ramach zł). 2016 2017 2018 2019 2020 Razem Uniwersytet WarmińskoMazurski w Olsztynie o 70 74 50 o 194 Wytwórnia Pasz ,,Morawski" w Kcyni o 69 100 100 142 411 Zadanie 4.4. Ocena jakościowa surowców zwierzęcych wyprodukowanych na bazie rodzimych źródeł białka roślinnego. Wykonawca Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Współpraca Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy 106 Cel różnicy jakościowej Dokonanie naukowej oceny w mięsa, Jego przetworów i produktów zwierzęcych, otrzymanych ze zwierząt monogastrycznych, skarmianych paszami, zawierającymi wyłącznie krajowe białka roślinne. Uzasadnienie Wśród roślinnego rolników żywiących świnie oraz niektórych uzyskanych produktów zakładów zwierzęcych ubojowych skarmianych paszami sojowymi, sojową. Dotychczas to wyłącznie podstawie subiektywnej oceny. Wydaje naukowych, które potwierdzą przetworami i produktami w lub można spotkać się z źródeł białka poglądem, że jakość jest lepsza w porównaniu z produktami otrzymanymi ze zwierząt są i drób paszami na bazie krajowych zawierającymi importowaną poekstrakcyjną śrutę niezweryfikowane informacje, przekazywane na się być zaprzeczą zwierzęcymi w celowym przeprowadzenie dokładnych hipotezie o zależności od badań różnicy pomiędzy mięsem, użytej paszy. Wykonane jego zostaną tym celu najnowsze naukowe metody analiz fizyko-chemicznych oraz organoleptycznych przy wykorzystaniu najbardziej adekwatnej aparatury. Ocenie jakościowej poddane zostanie zarówno mięso świńjak i drobiu (kurczęta, kaczki, gęsi, indyki) a także jaja kurze. Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy Etap I- 2016-2017 r. l. Wykonanie jakości wstępnych prac analitycznych dla wyboru optymalnych metod oceny badanych surowców zwierzęcych. 2. Wykonanie doświadczeń na rodzajach rodzimych pasz uzyskania produktów zwierzętach żywionych białkowych zwierzęcych dietami o i/lub poekstrakcyjnej różnych śruty o zmiennych parametrach poziomach i sojowej w celu jakościowych oraz przeprowadzenie ich oceny. Etap II- 2018-2019 r. l. Wykonanie oceny doświadczeń jakościowej surowców zwierzęcych wytworzonych w ramach i testów terenowych prowadzonych w ramach zadania 4.3. 2. Wybór najlepszych produktów, opracowanie receptur i instrukcji technologicznych. Etap III - 2020 r. Dostan:!:zenie danych i informacji niezbędnych dla ewentualnej certyfikacji żywności markowej bez stosowania pasz pochodzących z roślin GMO. 107 We wszystkich etapach przeprowadzenie szkoleń i działań promocyjnych mających na celu popularyzowanie żywności źródeł wyprodukowanej na bazie krajowych białka roślinnego. Wykorzystanie wyników w praktyce Ewentualne potwierdzenie naukowe lepszej zwierząt żywionych paszami krajowymi certyfikacji, konsekwencji a w produktami. Zapotrzebowanie na produktów spowoduje białka stymulację surowców uzyskiwanych od fundamentalne znaczenie dla ich zainteresowania konsumentów produkcyjne przy wytwarzaniu nowych zwiększenie areału paszowego oraz może mieć zwiększenia środki jakości uprawy roślin strączkowych, zakładów rozwoju lokalnych takimi jakościowo zmniejszenie importu przetwórstwa mięsnego i w konsekwencji nowe miejsca pracy. Współpraca Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, pn. "Przeprowadzenie badań usługa najnowszymi metodami fizyko - organoleptycznymi przy nowoczesnej aparaturze do oceny jakościowej w zakresie badań laboratoryjnych, przeżyciowej oceny umięśnienia naukowo-badawcza chemicznymi oraz mięsa drobiu i i otłuszczenia świń" zwierząt oraz oceny jakościowej surowców zwierzęcych. Tabela 11. Koszt usługi badawczej realizowanej przez instytucję współpracującą zadania 4.4. w kolejnych latach realizacji Programu (w tys. Instytucja Uniwersytet TechnologicznoPrzyrodniczy w Bydgoszczy 2016 2017 50 50 l l w ramach zł). 2018 2019 2020 Razem 118 100 100 418 l Zadanie 4.5. Zwiększenie wartości odżywczej z rodzimych źródeł białka wybranych komponentów pasz pochodzących roślinnego. Wykonawca Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Współpraca Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt Polskiej Akademii Nauk w Jabłonnej Cel 108 możliwość Zastosowanie procesów termiczno-barowych i enzymatycznych jako zwiększenia wartości pochodzących pokarmowej pasz, otrzymanych z komponentów źródeł białka roślinnego. z rodzimych Uzasadnienie Pasze uzyskane w oparciu o krajowe źródła białka roślinnego wartością pokarmową w porównaniu z paszami zawierającymi w swym składzie importowaną poekstrakcyjną śrutę sojową. Jedną białkowych uzyskanych z rodzimych uszlachetniających. białka. skrobię z możliwości podwyższenia jakości źródeł uszlachetniające zawierają Nasiona grochu i bobiku się, że prawie dwukrotnie zabiegi termiczno-barowe (ekstruzja) nasion grochu i bobiku co powinno, poprzez zwiększyć wartość odżywczą większość rzepakowych występuje antyżywieniowa, poprawę w postaci nieprzyswajalnej fityny. ogranicza dostępność wykorzystania składników zawierających białka. składu zdecydowanie roślin. Zdecydowana Związek wpływa jak i w produktach ten, jako substancja na W ostatnich latach nastąpił duży postęp zwiększających strawność białka mieszanek opartych o nasiona także obniżenie wartości wpłynąć na zwierząt żywionych na łubinowo-rzepakowe. roślin strączkowych zbóż. strawności, diet i wyników produkcyjnych nasion niż modyfikować makroelementów i mikroelementów, a komponenty pomniejszającym wartość odżywczą enzymów skrobia tych pasz. Zastosowanie enzymu najnowszej generacji fitaz powinno podstawie diet ich jej sicrobi i roślin strączkowych niektórych aminokwasów egzogennych, co w konsekwencji odżywczej świnie niż rodzimych pasz uzyskanych z nasion tych fosforu (ok.70%) obecna w nasionach więcej mogą modelować poprawę komponentów jest zastosowanie zabiegów Skrobia ta jest znaczenie gorzej trawiona przez drób i Przypuszcza charakteryzują się niższą Kolejnym czynnikiem jest ograniczona strawność w produkcji egzogennych proteaz - pasz. Przypuszcza roślin strączkowych się, że powinno ich zastosowanie do poprawić ich wartość żywieniową. Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy Etap I- 2016-2018 r. l. Wykonanie analiz chemicznych i żywionych dietami z doświadczeń udziałem różnych biologicznych na drobiu i świniach poziomów udziału nasion grochu i bobiku poddanym zabiegom termiczno-barowym. 2. Wykonanie doświadczeń na drobiu i świniach mających na celu optymalizację poziomów fitaz i proteaz w mieszankach paszowych. Etap II- 2019-2020 r. 109 ~~~~---·-·- 1. Wybór optymalnych poziomów w mieszankach oraz ich ocena w ekstrudowanych naswn grochu doświadczeniach żywieniowych i bobiku świniach na i drobiu. 2. Wybór optymalnych poziomów fitaz i proteaz oraz ich ocena w żywieniowych doświadczeniach na świniach i drobiu. Wykorzystanie wyników w praktyce możliwości Poznanie zwiększenia wartości strączkowych i produktów rzepakowych pozwoli na paszowych, a także Będzie na poprawę odżywczej krajowych nasion zwiększenie ich udziału w mieszankach uzyskiwanych wyników produkcyjnych i ekonomicznych. to kolejnym krokiem do ograniczenia importu poekstrakcyjnej czyli do roślin zwiększenia bezpieczeństwa białkowego państwa. śruty sojowej GMO Polskie rolnictwo stanie się bardziej konkurencyjne dla pozostałych krajów UE. Współpraca Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt Polskiej Akademii Nauk w Jabłonnej, usługa naukowo-badawcza pn. pochodzących "Zwiększenie wartości odżywczej z rodzimych źródeł białka wybranych komponentów pasz roślinnego" w zakresie przygotowania i przeprowadzenia badań na kurczętach i świniach. Tabela 12. Koszt usługi badawczej realizowanej przez instytucję współpracującą zadania 4.5. w kolejnych latach realizacji Programu (w tys. Instytucja 2016 2017 2018 w ramach zł). 2019 2020 Razem Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt PAN 120 127 198 100 190 735 w Jabłonnej '---c-- Zadanie 4.6. Rodzime źródła białka jako modulator trawienia i prozdrowotnego funkcjonowania przewodu pokarmowego u zwierząt monogastrycznych. Wykonawca Uniwer~ytet Przyrodniczy w Poznaniu Współpraca Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt Polskiej Akademii Nauk w Jabłonnej 110 Ceł Zdefiniowanie strączkowych, korzystnych czynników fizykochemicznych żywienia istotnych z punktu widzenia optymalnego nasiOn zwierząt roślin i zdrowia konsumentów. Uzasadnienie roślin W nasionach werbaskozy, stachiozy) oraz wykazują działanie szczególnie endogennej występują pożytecznej licznie oligosacharydy (rafinozy, nieskrobiowe (NSP), które w Jednakże, wykazują i drobiowi pożytecznych liczby węglowodany antyżywieniowe. świniom wspomożeniu strączkowych tzw. działanie konkurencyjną gospodarskich i zmniejszenie węglowodanów prawidłowości Określenie o charakterze strawności antyżywieniowym, układu funkcjonowania umożliwi bliższe nasion konsekwencją ma stopień wielkości czego jest zmniejszenie nie zagrażająca rozkładu pokarmowych, określenie nabłonka żywność bakterii wybranych parametrów (zawartość jelita, retencja tlenu, treści status pokarmowej, zdefiniowanie korzystnych czynników chemicznych oraz fizycznych roślin strączkowych konsumentów. Istotny oraz redukcję zachorowalności, składników pakannowego mikrobiologiczny, parametry histomorfo logiczne itp.) na mikroflory jelitowej (m.in. Lactobacillus sp.). Wzrost zabiegów weterynaryjnych, przez co produkowana jest bezpieczna konsumentów. polegające prebiotyczne patogennych (m.in. E. coli, Salmonella sp., Clostridium sp.), zdrowiu ilościach, podawane w mniejszych bakterii jelitowych powoduje większa zdrowotność zwierząt większych ilościach istotnych z punktu widzenia wpływ żywienia zwierząt jak i zdrowia na procesy trawienia i funkcjonowania przewodu pokarmowego rozdrobnienia nasion roślin strączkowych i rzepaku. Dokonanie optymalizacji drobin tych pasz wpłynie na poprawę ich wykorzystania przez zwierzęta. Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy Etap I 2016-2017 r. Wykonanie analiz chemicznych i w celu określenia składników doświadczeń parametrów funkcjonowania biologicznych na drobiu i świniach układu pokarmowego i strawności pokarmowych. Etap II 2018-2020 r. l. Wybór gatunków i odmian nasiOn roślin strączkowych o najlepszym składzie chemicznym z punktu funkcjonowania przewodu pokarmowego i przeprowadzenie ścisłych badań żywieniowo- fizjologicznych. 111 Określenie wpływu 2. strawność stopnia rozdrobnienia nasion składników roślin strączkowych i rzepaku na układu pokarmowych i parametry funkcjonowania pokarmowego oraz wybór najlepszych parametrów rozdrabniania. Wykorzystanie wyników w praktyce Poznanie wpływu roślin nasion strączkowych podstawą funkcjonowania przewodu pokarmowego jest mieszanek paszowych z udziałem nasion roślin co maksymalne wykorzystanie przez cech fizycznych nasion roślin strączkowych nasion roślin strączkowych roślin strączkowych. zwierząt gospodarskich bezpośrednie zwierząt oraz bilansowania będzie przekładało się bezpośrednio pozwoli na "pro umożliwi na ich substancji chemicznych lub układu oraz rzepaku na funkcjonowanie żywieniowe" ukierunkowanie utworzenie standardu jakości żywieniowej będzie zwiększenie statusu zdrowotnego Szczególnie istotne żywionych na parametry prawidłowego do zwierzęta. Określenie wpływu pokarmowego oraz proces trawienia hodowców oraz rzepaku nasionami roślin strączkowych, co będzie miało przeniesienie na zwiększenie bezpieczeństwa żywności i konsumentów. Współpraca l. Uniwersytet "Rodzime Warmińsko-Mazurski źródła białka w Olsztynie, usługa naukowo-badawcza pn. jako modulator trawienia i prozdrowotnego funkcjonowania przewodu pokarmowego u zwierząt monogastrycznych" w zakresie przygotowania i przeprowadzenia badań na drobiu wraz z opracowaniem wyników. 2. Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt Polskiej Akademii Nauk w Jabłonnej, usługa naukowo-badawcza pn. "Rodzime i prozdrowotnego funkcjonowania źródła białka przewodu jako modulator pokarmowego u trawienia zwierząt monogastrycznych" w zakresie przygotowania i przeprowadzenia badań na kurczętach brojlerach i na świniach wraz z opracowaniem wyników. Tabela 13. Koszt usług badawczych realizowanych przez instytucje współpracujące w ramach zadania 4.6. w kolejnych latach realizacji Programu (w tys. zł). Instytucja 2016 2017 2018 2019 2020 l Uniwersytet Warmińsko-Marzurski w Olsztynie o 50 i 106 147 100 l l Razem l 40~ 112 Instytucja 2017 2016 2020 2019 2018 Razem Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt 443 85 100 118 90 50 Polskiej Akademii Nauk w J abłonnej VII.S. Obszar badawczy 5. Zadanie Doskonalenie i rozwój systemu rynkowego obrotu surowcami rodzimych roślin białkowych poprzez komercjalizację produktów, wykreowanie modelowej, stymulującej rozwój popytu na rodzime rośliny białkowe, strategii biznesowej kreatora rynku, a także monitorowanie i prognozowanie skutków ekonomiczno-finansowych podmiotów uczestniczących w rynku rodzimych roślin białkowych. Wykonawca Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Cel Doskonalenie i rozwój systemu rynkowego obrotu surowcami rodzimych roślin białkowych poprzez komercjalizację produktów, wykreowanie modelowej, stymulującej rozwój popytu na rodzime prognozowame monitorowanie uczestniczących rośliny białkowe, strategii biznesowej kreatora rynku, a skutków ekonomiczno-finansowych także podmiotów w rynku rodzimych roślin białkowych. Uzasadnienie W badaniach realizowanych w latach 2011-2015 przedstawiono rzeczywisty obraz sytuacji w zakresie produkcji nasion roślin strączkowych, a także poziom i determinanty rozwoju rynku tego surowca w Polsce na cele paszowe. W wyniku przeprowadzonych analiz stwierdzono, że rynek nasion roślin strączkowych nasionami na cele paszowe znikomy. Wykazano zasiewy rodzimych sprzedażą niepłynny, też, że głównym roślin strączkowych są dopłaty brak popytu i trudności ze jest tego surowca a obrót towarowy tymi czynnikiem do produkcji, a plantacje ze są względu przeorywane przed zbiorami. w badaniach uwarunkowania i specyficzne cechy rynku rodzimych stanowiły podstawę stymulującym na Określone roślin strączkowych skonstruowania dwóch modeli rynkowego obrotu nasionami tych gatunków. 113 Pierwszy model oparty jest o system pionowych powiązań integracyjnych podmiotów w zakresie rozwoju produkcji mięsa wieprzowego i drobiowego przy wykorzystaniu komponentów paszowych opartych o białko rodzimych źródeł. Przeznaczony jest on do wykorzystania przez małe lokalne mieszalnie pasz i grupy producenckie. Model drugi natomiast zakłada powszechność stosowania rodzimych roślin białkowych jako komponentu paszowego stosowanego w różnych proporcjach w stosunku do soi. W modelu tym zakłada się, że rozwój rynku rodzimych roślin strączkowych w Polsce w początkowym okresie będzie stymulowany przez animatora rynku, co stanowić ma gwarancję jego funkcjonowania i rozwoju. Badania dotychczasowe me obejmowały jednak szczegółowych analiz w zakresie rozwiązań biznesowych i marketingowych na rynku surowców paszowych, które w głównej mierze determinują rozwój krajowego popytu na rodzime rośliny białkowe i są konieczne do przeprowadzenia efektywnego wdrożenia zaproponowanych modeli do praktyki. Stąd też nie osiągnięto jeszcze pełnego obrazu zadań i działań rynkowych i biznesowych związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa kraju w zakresie produkcji białka roślinnego. Bazując zatem na wynikach badań z obszaru badawczego 5 programu realizowanego w latach 2011-2015 niezbędne jest kontynuowanie prac nad dalszym doskonaleniem rynkowego systemu obrotu rodzimymi roślinami białkowymi. Konieczne jest stworzenie marki produktów wytworzonych na bazie tych roślin, a także opracowanie strategii ich komercjalizacji. Niezbędne są też prace nad wykreowaniem modelowej strategii biznesowej podmiotu kreującego rozwój systemu rynkowego obrotu rodzimych roślin białkowych. Działania te nakierowane będą na rozwój popytu na ten surowiec, co jednocześnie stanowić będzie czynnik pobudzający uprawę roślin białkowych w Polsce. Kontynuowane będą również prace w zakresie monitorowania, analizowania i prognozowania skutków ekonomiczno-finansowych podmiotów uczestniczących w rynku rodzimych roślin białkowych. Zakłada się, że popytu na rodzime zwiększenia rezultaty badań pozwolą określić ekonomiczne warunki rozWOJU rośliny białkowe, a ich uwzględnienie w praktyce przyczyni się do produkcji oraz wykorzystania tego surowca na cele paszowe i żywnościowe, a tym samym przyczynią się zrównoważonego do zwiększenia bezpieczeństwa białkowego kraju w warunkach rozwoju. Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy Etap I- 2016 r. 114 Przygotowanie założeń metodycznych w zakresie badań nad komercjalizacją produktu roślin białkowych oraz oceny ekonomiczno-finansowych skutków funkcjonowania podmiotów na rynku roślin białkowych w warunkach zrównoważonego rozwoju. Etap II- 2017 r. l. Przeprowadzenie badań analitycznych w zakresie komercjalizacji produktu rodzimych roślin białkowych 2. Przygotowanie oraz opracowanie strategii komercjalizacji produktów. założeń metodycznych tworzenia modelu strategii biznesowej dla podmiotu kreującego rynek rodzimych roślin białkowych. Etap III- 2018 r. Opracowanie strategii biznesowej dla podmiotu białkowych, z uwzględnieniem kreującego czynników ekonomicznych, rynek rodzimych stymulujących roślin popyt na rodzime rośliny białkowe i zwiększających produkcję tych roślin. Etap IV- 2019 r. Optymalizacja funkcjonowania opracowanej strategii biznesowej podmiotu kreującego rynek rodzimych ekonomiczną białkowych roślin białkowych oraz analiza jego oddziaływania sytuację na podmiotów uczestniczących w łańcuchu obrotów rodzimych roślin na cele paszowe. Etap V - 2020 r. Zaproponowanie optymalnego systemu komercjalizacji produktu stworzonego na bazie rodzimych roślin białkowych podstawie wniosków funkcjonalności płynących oraz strategii biznesowej podmiotu kreującego od uczestników rynku w zakresie ich rynek na przydatności, i efektywności ekonomicznej. Wykorzystanie wyników w praktyce Odbiorcami wyników realizacji zadania będą uczestnicy obrotu rolnego w kraju, jak Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - jako instytucja rolnego w Polsce, a także ośrodki mająca wpływ również na ksztah rynku naukowo-badawcze w zakresie ekonomii rolnictwa. Obszar badawczy 6. Zwiększenie w produkcji wykorzystania białka poprzez ich potencjału paszowego trwałych użytków zielonych renowację. Wykonawca 115 Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach Cel Zwiększenie potencjału wykorzystania trwałych paszowego użytków zielonych w produkcji białka poprzez ich renowację. Uzasadnienie Powierzchnia trwałych użytków zielonych (TUZ) w Polsce wynosi ok. 3,2 mln ha. Ich udział Przeciętny wynosi ok. 75%. i wynosił 3,8 t/ha. Niepokojącym użytkowania ulegają zjawiskiem zaniedbań, braku zabiegów całkowity składu i pokarmową nawożenia i użytkowania zbliżonych do optymalnych jest jest skład jeszcze na ponad 50% botanicznego runi łąk pielęgnacyjnych i niewłaściwego udział roślin motylkowatych przyczyną brak jest niskiej jakości paszy wskaźników określających florystyczny runi. W warunkach racjonalnego oraz w warunkach klimatycznych a możliwe trwałych był (rozluźnienie). i pogorszenia jej walorów smakowych. Jednym z podstawowych wartość paszową mięsnego, do degradacji darni degradacji i zachwaszczeniu, a niewielki drobnonasiennych w runi lub ich ich mlecznego i występującym niekorzystne zmiany prowadzą również i pastwisk (zachwaszczenie), które Tereny te na skutek bydła na poziomie 5,2 t/ha, a na pastwiskach są zachodzące powierzchni TUZ w kraju dla poziom plonów siana uzyskany w 2012 r. (dane GUS) na łąkach kształtował się polskich niższy przeżuwaczy, głównie w powierzchni paszowej dla utrzymanie zwłaszcza pożądanego składu meteorologicznych gatunkowego runi pod względem jakości produkowanych pasz z niej pasz. Natomiast występowanie w ostatnich latach niesprzyjających czynników użytkowanie, łatwo nieodpowiednie naturalnych jest procesem niepożądanym ze względu Dotyczy to zarówno plonowania jak i w wyniku niekorzystnych zmian w się zawartości zwierząt trawożernych. ilościowym jak i łąk błędów popełnionych przez zielone do upraszczania składu i pastwisk. Degradacja zbiorowisk trawiastych na stopniowe wartości składzie w nich podstawowych użytki doprowadza florystycznego runi, a nawet do degradacji oraz obniżanie ich wartości użytkowej. biologicznej paszy, pogarszającej gatunkowym zbiorowisk trawiastych i składników pokarmowych, niezbędnych obniżania w żywieniu Z tego powodu uzyskiwane plony z TUZ w kraju, zarówno w jakościowym świadczą się tylko o częściowym wykorzystaniu ich ujęciu potencjału produkcyjnego. Pasze z trwałych objętościowymi powinny smakowitością i optymalną użytków zielonych aby charakteryzować się zawartością białka, specyfice procesów trawiennych zachodzących konkurować wysoką z innymi paszami koncentracją energii strawnej, a przede wszystkim powinny w przewodzie pokarmowym odpowiadać przeżuwaczy. 116 Wyprodukowanie takiej paszy jest możliwe w rośliny motylkowate drabonasienne tj. po wzbogaceniu runi łąkowej i pastwiskowej koniczynę łąkową, komonicę zwyczajną, koniczynę białą oraz koniczynę szwedzką. Szacuje się, że udział roślin motylkowatych drabonasiennych w runi pastwisk jest niewielki (zaledwie kilka procent). Liczne grupy roślin w runi jak do tej pory nie są w pełni trwałych łąk korzyści wynikające wykorzystywane. z obecności Zwiększenie ich Dzięki tej udziału w runi powoduje wzbogacanie plonów oraz wzrost koncentracji energii metabolicznej, ogólnego i białka strawnego w paszy. lub białka ich symbiozie z bakteriami z rodzaju Rhizobium zdolnymi do wiązania azotu atmosferycznego, który (transfer N), możliwe jest ograniczenie nawożenia częściowo tym jest przekazywany trawom składnikiem, co przekłada się na znaczne zredukowanie kosztów produkcji pasz. Stosunkowo użytków tanią efektywną metodą zielonych jest podsiew. roślin i odmiany traw oraz i sposobu jej roślin i wprowadzenia roślin motylkowatych w Tą metodą, zubożałą ruń można wzbogacić darń w gatunki motylkowatych, dostosowanych do warunków siedliskowych użytkowania. Efektywność tego zabiegu warunkuje optymalny dla tej grupy odczyn gleby, zastosowanie odpowiedniego dla rodzaju gleby sposobu podsiewu, termin jego wykonania oraz przebieg warunków meteorologicznych. rośliny Spasanie wzbogaconej runi pastwiskowej w zwiększa nie tylko jej jakość, zwierzęcych (mleka i mięsa). Wołowina została wzbogacona w produktów z TUZ, których ruń ale również poprawia wartości i mleko od rośliny charakteryzują się niższą całkowitą zawartością tłuszczów kwasów tłuszczowych, Natomiast zwiększa się których nadmiar w mleku i motylkowate drobnonasienne związany mięsie zawartość smakowe i bydła jakościowe karmionego paszarni motylkowate drobnonasienne i jest z niższą zawartością nasyconych chorobą niedokrwienną kwasów tłuszczowych serca. omega-3 oraz poprawia się stosunek kwasów ornega-6 do ornega-3. Zadanie 6. Zwiększenie wykorzystania paszowego dla bydła potencjału trwałych użytków zielonych w produkcji białka mlecznego. Wykonawca 117 Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach Cel Ocena przydatności dwóch metod podsiewu zdegradowanych łąk położonych określenie glebach mineralnych i organicznych, wykonanych w dwóch terminach, poprzez optymalnych warunków uzyskania wysokiej udziałem roślin jakości uwzględnieniem motylkowatych z kiszonki z runi efektów łąkowej żywieniowych oraz na dużym z ilościowych i jakościowych cech mleka. Uzasadnienie Niewłaściwe użytkowanie, zła pod łąkami trwałymi, murszowych, obniżenie roślin położonymi są najczęściej plonów oraz ich o niskiej pratotechnika lub zachwianie stosunków wodnych gleb wartości zarówno na glebach mineralnych jak i torfowopostępującej powodem jakości na skutek żywieniowej, roślin zwierząt. W celu należy wykonać renowację użytku odpowiednią motylkowatych. Dotychczas stosowane metody renowacji z wykorzystaniem agregatów podatność zwłaszcza w warunkach gleb torfowo-murszowych, ze starej runi okazały się mało Zakłada się, że skuteczne. frezującego badaniami agregatu szeroko pasmowo poddawanej renowacji znacznie poprawi skuteczność około roślinności warunkiem w żywieniu wykorzystania wartości wykorzystanie 30% powierzchni również łąkowej z dużym jest jej dobra jakość, pokarmowej tak zakonserwowanej paszy kształtowana procesu kiszenia. Z danych literaturowych wynika, wartość pokarmową mają duży, wynoszący już Wraz ze darni) motylkowatych jest jej konserwacja przez zakiszanie. Podstawowym pełnego bydła (poniżej dużą (starej runi). Najefektywniejszym sposobem paszowego wykorzystania runi roślin na tego zabiegu na tych glebach, w wyniku zmniejszenia konkurencyjności dotychczasowej udziałem względu tych gleb na ugniatanie, utrudnione wprowadzanie nasion do gleby konkurencyjność objętego udział zwiększaniem się udziału roślin prostych, wysokiej się że tej grupy najlepszy skład chemiczny i pojemności uzyskać dobrą kiszonkę roślin roślin buforowej i z takiej runi głównie przebiegu największą motylkowatych. Jednak w runi utrudnia proces zakiszania. motylkowatych w runi jej liniowo. Wynika to prawidłowego zachowaniem mieszanki o 50% udziale w runi ponad 30%, do zakiszania pogarsza Aby w runi gatunków przez wprowadzenie do runi nasion odpowiednich gatunków i odmian traw oraz talerzowych, oraz zwiększającego się udziału a nawet szkodliwych dla powstrzymania i odwrócenia tego procesu metodą ich degradacji. Efektami degradacji jest przydatność jako surowca z niskiej koncentracji w niej cukrów niższej zawartości należy stosować suchej masy podczas zbioru. zabiegi przebieg procesu zakiszania. Podsuszanie runi z udziałem ułatwiające roślin i stymulujące motylkowatych oraz 118 stosowanie dodatków kiszonek, o większej ułatwiających proces zakiszania zawartości białka w umożliwia paszy oraz lepszej łąkowej najczęściej Kiszonki z traw i koniczyny uzyskanie dobrej jakości smakowitości. stosuje się w żywieniu wysoko wydajnych krów mlecznych. Żywienie tego typu paszą pozwala na ograniczenie udzialu w dawce pokarmowej pasz treściwych. i skład chemiczny mleka krów zawartość wyższa w porównaniu z z przewiędniętej lepszą mleczność łąkowej niż koniczyny z koniczyny w porównaniu z mlekiem krów Dodatkową zaletą żywienia żywieniem kiszonką wykazano żywionych kiszonką W mleku krów C18:3 n-3 jest 2-3 krotnie dietami z udziałem traw. doświadczeniach żywionych kiszonką objętościowymi. innymi paszarni W krów kiszonką z traw jest kilkanaście razy titoestrogenów z grupy izoflawonoidów, które wywierają żywionych z koniczyny wyższa zawartość wpływ korzystny łąkowej łąkowej w mleku na zdrowie konsumentów dzięki ich właściwościom zapobiegającym procesom utleniania. Żywienie krów kiszonką z koniczyny enzymów, które łąkowej wpływa również przyczyniają się i tłuszczu w zakiszanych tłuszczowych w zmniejszenie ilości żywienia zwiększenie żwaczu jak i w białka i wartości skarmianej paszy treściwej. pokarmowej W wyniku czego zdegradowanych łąkach trwałych metodą doświadczeń zlokalizowanych nienasyconych kwasów sianokiszonki wydajności łanowych w pozwoli nastąpi obniżenie oraz zapobiegnie się wystąpieniu ketozy u krów o wysokiej będzie rozkładu białka krów. Zahamowanie tych procesów zwiększeniu zawartości mleku. Poprawa Zadanie realizowane koncentracji pewnych do zmniejszenia tempa i rozmiarów roślinach, sprZJ.ia lepszemu wykorzystaniu na kosztów mlecznej. założonych czterech na na wytypowanych gospodarstwach (w województwach wielkopolskim, mazowieckim, podlaskim i lubelskim). W tym celu w każdym gospodarstwie zostaną założone na glebie mineralnej, drugie na glebie torfowo-murszowej. Na każdym porównywana skuteczność podsiewu runi łąkowej doświadczenia, jedno lub dwa mieszankami traw i jedno doświadczeniu będzie roślin motylkowatych dwiema metodarni (I czynnik): l) metodą z wykorzystaniem agregatu do podsiewu częściowo niszczącego starą darń (talerzowy Vredo); 2) metodą z wykorzystaniem agregatu szeroko pasmowo frezującego (około 30% powierzchni podawanej renowacji - agregat wykonany w ITP). Drugim badanym czynnikiem będą dwa terminy podsiewu (II czynnik) - termin jesienny i termin wiosenny. Efekt podsiewu oceniany wielkości będzie na podstawie zmian składu florystycznego runi, plonowania i wartości pokarmowej runi. Corocznie powierzchnia wszystkich łanów 119 będzie koszona trzykrotnie, a skoszona belach cylindrycznych. Badany pokarmową łąkowej Będzie ruń będzie będzie wpływ przeznaczona do zakiszania w dużych dodatków kiszonkarskich na jakość i wartość kiszonki produkowanej w technologii ze znacznym ilość oceniana udziałem koniczyny dużych bel cylindrycznych. Kiszonki z runi łąkowej będą skarmiane krowami mlecznymi. i jakość pozyskiwanego mleka (sucha masa, tłuszcz, białko, mocznik, komórld somatyczne). Harmonogram realizacji zadania z podziałem na etapy Etap I- 2016 r. l. Rozpoznanie składu botanicznego i warunków siedliskowych (glebowo-wodnych) w wybranych gospodarstwach. 2. Opracowanie składu mieszanek nasion traw i roślin motylkowatych w dostosowaniu do warunków siedliskowych łąk. 3. Wykonanie renowacji metodą podsiewu (dwoma agregatami) w terminie jesiennym. 4. Nadzór zbioru i zakiszenia runi łąkowej z TUZ w gospodarstwach. 5. Ocena j aleości dotychczas produkowanych pasz z runi 6. Wyjściowa łąkowej. ocena wydajności i jaJeości mleka. Etap II- 2017 r. l. Wykonanie renowacji metodą podsiewu (dwoma agregatami) w terminie wiosennym. 2. Ocena składu botanicznego runi I pokosu na obiektach doświadczalnych podsianych w terminie jesiennym oraz niepodsianych. 3. Nadzór zbioru i zakiszenia runi łąkowej z TUZ w gospodarstwach. 4. Ocena jakości pasz uzyskiwanych z łąk podsianych oraz bez podsiewu. 5. Ocena wydajności i jakości mleka. 6. Szkolenia i publikacje. Etap III- 2018 r. l. Ocena składu botanicznego runi I pokosu na obiektach doświadczalnych podsianych w obu terminach. 2. Ocena wartości użytkowej laboratoryjną w zakresie runi metodą zawartości Lwu pierwszego pokosu oraz składników metodą pokarmowych ze wszystkich pokosów. 3. Ocena plonowania runi łąkowej w trzech pokosach na doświadczeniach. 4. Nadzór zbioru i zakiszenia runi łąkowej z TUZ w gospodarstwach. 120 5. Ocena jakości pasz produkowanych z łąk podsianych oraz bez podsiewu. 6. Ocena wydajności i jakości mleka. 7. Szkolenia i publikacje. Etap IV- 2019 r. l. Ocena wartości użytkowej laboratoryjną runi metodą zawartości w zakresie Lwu pierwszego pokosu oraz składników metodą pokarmowych ze wszystkich pokosów. łąkowej w trzech pokosach na doświadczeniach. 2. Ocena plonowania runi 3. Nadzór zbioru i zakiszenia runi 4. Ocenajakości 5. Ocena wydajności i jakości mleka. 6. Szkolenia i publikacje. łąkowej z TUZ w gospodarstwach. pasz produkowanych z łąk podsianych oraz bez podsiewu. Etap V - 2020 r. l. Ocena wartości użytkowej laboratoryjną runi metodą zawartości składników w zakresie metodą Lwu pierwszego pokosu oraz pokarmowych ze wszystkich pokosów. łąkowej w trzech pokosach na doświadczeniach. 2. Ocena plonowania runi 3. Nadzór zbioru i zakiszenia runi 4. Ocenajakości 5. Ocena wydajności i jakości mleka. 6. Szkolenia i publikacje oraz opracowanie łąkowej z TUZ w gospodarstwach. pasz produkowanych z łąk podsianych oraz bez podsiewu. zaleceń w zakresie sposobów i efektów renowacji TUZ oraz jakości uzyskiwanych z nich pasz. Wykorzystanie wyników w praktyce Proponowane w zadaniu metody podsiewu ukierunkowane na potencjału produkcyjnego ważne względu ze na możliwość treściwych. Najtańszym w politykę rolną UE trwałych użytków poprawę wykorzystania zielonych i jakości uzyskanych z nich pasz, ograniczenia zużycia drogich wysokobiałkowych pasz sposobem renowacji jest metoda podsiewu, która wpisuje zmierzającą do niskonakładowych są się form produkcji oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii w rolnictwie. Rozwiązanie zielonych, ich zwłaszcza potencjału problemu w zakresie doskonalenia technologii podsiewu na glebach torfowo-murszowych, pozwoli na efektywne wykorzystanie produkcyjnego wprowadzonych gatunków traw i pastwiskową. użytków również roślin w wyniku intensywnego rozwoju motylkowatych drobnonasiennych w Wykorzystanie odmian tetraploidalnych traw i roślin nowo ruń łąkową lub motylkowatych 121 charakteryzujących drobnonasiennych wpłynie na poprawę strawności energetyczno-białkowego i s1ę dużym smakowitości dawek pokarmowych, potencjałem poprawę uzyskanej paszy oraz ważnych znacząco produkcyjnym w racjonalnym bilansu żywieniu bydła zarówno mlecznego oraz mięsnego. badań dadzą odpowiedź Uzyskane wyniki łąkowej z dużym udziałem roślin kształtuje się jaJeość i wartość a ponadto w jakim zakresie na pytanie jaka jest przydatność rum motylkowatych drobnonasiennych do zakiszania oraz jak pokarmowa kiszonek wyprodukowanych z ich można ją modyfikować poprzez stosowanie udziałem różnego rodząju dodatków kiszonkarskich. VII. NAKŁADY FINANSOWE NA nakłady Planowane będącą sumą na zakup REALIZACJĘ finansowe na realizację PROGRAMU Programu kosztów poszczególnych obszarów, z czego urządzeń i aparatury. W przypadku, jeśli stanowią kwotę kwotę 960 tys. końca realizacji Programu nie zł stanowią uległy całkowitej zł wydatki zadania tego Programu nie kontynuowane w ramach programu wieloletniego po 2020 r., zakupione które do 33 936 tys. będą urządzenia/aparatura, amortyzacji, zostaną przekazane wskazanym przez ministra właściwego do spraw rolnictwa podmiotom. Wydatki te będą pokrywane ze środków określanych poszczególne lata, których dysponentem jest minister służyły wyłącznie w ustawach właściwy budżetowych do spraw rolnictwa i na będą do realizacji celów Programu. 122 Załącznik nr 2 Kosztorys realizacji Programu Tabela. l Kosztorys zbiorczy realizacji programu wieloletniego l) Koszt w tys. Lp. zł Wyszczególnienie pozycji kosztorysu Wynagrodzenia i narzuty na place, RAZEM 2017 2018 2019 2020 1620 2048,5 2119,5 2141,1 2025,8 9954,9 231,2 313,7 332,7 338,7 306,2 1522,5 2016 1. w tym bezosobowy fimdusz plac 2. Wyjazdy i szkolenia 176 231 255 247 239 1148 3. Materiały 450 545 595 571 537 2698 4. Usługi 1961 2294 2755 2672 2488 12170 5. Inne koszty bezpośrednie 612,5 748,5 720,5 691,5 808,5 3581,5 6. Razem koszty bezpośrednie (poz. 1-5) 4819,5 5867 6445 6322,6 6098,3 29552,4 7. Koszty pośrednie* 562,5 704 727 715,4 714,7 3423,6 8. Zakup urządzeń/aparatury 196 764 o o o 960 9. OGÓŁEM** 5578 7335 7172 7038 6813 33936 i wyposażenie obce Tabela 2. Koszt obszarów badawczych realizowanych w ramach programu wieloletuiego1l Koszt w tys. Lp. zł Wyszczególnienie pozycji kosztorysu 2016 2017 2018 2019 2020 RAZEM l. Koordynacja zadań realizowanych w obszarów badawczych objQtych Programem ramach 92 96 105 107 126 526 2. Nowe metody i techniki dla ulepszenia odmian roślin strączkowych wartości l 765 l 686 l 520 l 488 l 603 8062 3. Agrotechniczne sposoby zwiększenia wykorzystania potencjału biologicznego roślin strączkowych w aspekcie efektów produkcyjnych, środowiskowych i ekonomicznych l 878 2 248 2486 2 539 l 981 11132 4. Zwiększenie wykorzystania krajowego białka paszowego dla drobiu i świń poprzez właściwe skarmianie i uzyskanie produktów zwierzęcych wysokiej jakości l 349 2 717 2 481 2 340 2 468 11355 5. Doskonalenie i rozwój systemu rynkowego obrotu surowcami rodzimych roślin białkowych poprzez 160 236 195 170 196 957 334 352 385 394 439 l 904 5578 7335 7172 7038 6 813 33 936 komercjalizację produktów, wykreowanie modelowej, stymulującej rozwój popytu na rodzime rośliny białkowe, strategii biznesowej kreatora rynku, a także monitorowanie i prognozowanie skutków ekonomiczno-finansowych podmiotów uczestniczacvch w rvnku rodzimvch roślin białkowych 6. Zwiększenie trwałych wykorzystania potencjału paszowego zielonych w produkcji białka użytków poprzez ich renowację 7. OGÓŁEM 1 Tabela 3. Koszt zadań Programu w latach 2016-2020, w tym koszt wyjazdów zagranicznych (w tys. zł) ll Lp. Nr zadania 2017 2016 Kont zadania Koszt wyjazdów ugrani cznych w ramach zadania 2019 2018 Koszt zadania Koszt Koszt zadania wyjazdów zagrani 2020 Koszt Koszt Koszt wyjazdów zadania wyjazdów zagrani 1:agrani w ramach z.adania Koszt zadania zadania Koszt zadania Kosz l wyjazdów zagrani cznych w ramach zadania cznych w ramach anych w ramach zadania anych RAZEM Koszt wyjazdów zagrani cznych w ramach zadania 92 o 96 o 105 o 107 o 126 o 526 o 2.1. 256 lO 284 o 257 12 267 ó 290 5 1354 27 3. 2.2. 460 o 460 7 383 5 344 o 324 o 1971 12 4. 2.3. 323 o 273 5 260 o 285 5 331 o 1472 10 5. 2.4. 135 o 126 o 117 o 105 o 102 o 585 o 6. 2.5. 208 6 230 7 186 o 172 6 174 o 970 19 7. 2.6. 383 o 313 o 317 o 315 o 382 o 1710 o 8. 3.1. 459 o 551 o 607 o 621 o 486 o 2724 o 9. 3.2. 128 o 153 o 170 o 173 o 135 o 759 o 10. 3.3. 245 o 294 o 326 o 332 o 259 o 1456 o 11. 3.4. 213 o 255 o 282 o 286 o 226 o 1262 o 12. 3.5. 280 o 335 o 371 o 379 o 295 o 1660 o 13. 3.6. 553 o 660 o 730 o 748 o 580 o 3271 o 14. 4.1. 153 2 345 2 263 2 261 2 274 3 1296 11 115. 4.2. 210 2 377 3 304 3 288 3 324 3 1503 14 16. 4.3. 158 3 492 3 443 5 424 3 434 3 1951 17 17. 4.4. 273 3 452 2 433 5 406 4 408 4 1972 18 18. 4.5. 349 2 550 3 521 5 425 3 548 4 2393 17 19. 4.6. 206 3 501 2 517 3 536 3 480 4 2240 15 20. 5. 160 o 236 o 195 6 170 o 196 o 957 6 21. 6. 334 o 352 o 385 o 394 o 439 o 1904 o 5 578 31 7 335 34 7 172 46 7 038 29 6 813 26 l. l. 2. OGOLEM 166 339 2 Tabela 4. Kosztorys obszaru badawczego l. Koordynacja zadań realizowanych w ramach obszarów badawczych objętych Programem 1 l Koszt w tys. zł Lp. Wyszczególnienie pozycji kosztorysu 2016 l. Wynagrodzenia i narzuty na płace, w tym bezosobowy fimdusz plac 2. Wyjazdy i szkolenia 3. Materiały 4. Usługi 5. Inne koszty 6. Razem koszty 7. Koszty 8. OGÓŁEM** i wyposażenie obce bezpośrednie bezpośrednie (poz. 1-5) pośrednie* 2017 2018 2020 2019 RAZEM 64 64 73 73 85 359 14 14 15 15 18 76 4 4 4 4 4 20 5 9 7 8 8 37 o o o o o o 4 4 4 5 9 26 77 81 88 90 106 442 15 15 17 17 20 84 92 96 105 107 126 526 Tabela 5. Kosztorys obszaru badawczego 2. Nowe metody techniki dla ulepszenia wartości odmian roślin strączkowych 1 l zł Koszt w tys. Lp. Wyszczególnienie pozycji kosztorysu 2016 2017 2018 2019 2020 RAZEM 520 521 502 502 481 2 526 118 143 137 141 132 671 36 52 44 40 29 201 182 194 176 168 157 877 693 617 650 644 791 3 395 14 12 27 20 34 107 l 445 l 396 l 399 l 374 l 492 7 106 7. Koszty pośrednie* 124 126 121 114 111 596 8. Zakup 196 164 o o o 360 l 765 1686 l 520 1488 1603 8 062 Wynagrodzenia i narzuty na l. płace, w tym bezosobowy fundusz płac 2. Wyjazdy i szkolenia 3. Materiały 4. Usługi i wyposażenie obce 5. Inne koszty bezpośrednie 6. Razem koszty bezpośrednie (poz. 1-5) . urządzeó/aparatury 9. OGÓŁEM** 3 Tabela 6. Kosztorys obszaru badawczego 3. Agrotechniczne sposoby zwiększenia wykorzystania potencjału biologicznego roślin strączkowych w aspekcie efektów produkcyjnych, środowiskowych i ekonomicznych 1' Koszt w tys. zł Lp. Wyszczególnienie pozycji kosztorysu 2017 2016 płace, 2018 2019 2020 RAZEM 472 567 625 639 498 2801 w tym bezosobowy fundusz płac 68 83 92 94 73 410 2. Wyjazdy i szkolenia 63 77 85 87 68 380 .J. " Materiały 71 84 93 97 75 420 4. Usługi 949 1072 1286 1339 992 5638 5. Inne koszty bezpośrednie 170 253 199 180 186 988 6. Razem koszty 1725 2053 2288 2342 1819 10227 7. Koszty pośrednie* 153 195 198 197 162 905 8. OGÓŁEM** 1878 2248 2486 2539 1981 11132 Wynagrodzenia i narzuty na l. i wyposażenie obce bezpośrednie (poz. 1-5) Tabela 7. Kosztorys obszaru badawczego 4. Zwiększenie wykorzystania krajowego białka paszowego dla drobiu i świń poprzez właściwe skarmianie i uzyskanie produktów zwierzęcych wysokiej jakości!' Koszt w tys. Wyszczególnienie pozycji kosztorysu Lp. ' 2016 zł 2017 2018 2019 RAZEM 2020 330 582 580 580 578 2650 l w tym bezosobowy fundusz płac 20 48 46 46 44 204 2. Wyjazdy i szkolenia 51 69 80 81 100 381 3 Materiały 143 228 300 279 278 1228 4. Usługi 220 485 744 630 657 2736 5. Inne koszty bezpośrednie 408 470 475 471 539 2363 6. Razem koszty 1152 1834 2179 2041 2152 9358 7. Koszty 197 283 302 299 316 1397 8. Zakup o 600 o o o 600 9. OGÓŁEM** 1349 2717 2481 2340 2468 11355 Wynagrodzenia i narzuty na płace, l. i wyposażenie obce bezpośrednie pośrednie* urządzeń/aparatury (poz. l-5) 4 Tabela 8. Kosztorys obszaru badawczego 5. Doskonalenie i rozwój systemu rynkowego obrotu surowcami rodzimych roślin białkowych poprzez komercjalizację produktów, wykreowanie modelowej, stymulującej rozwój popytu na rodzime rośliny białkowe, strategii biznesowej kreatora rynku, a także monitorowanie i prognozowanie skutków ekonomiczno-finansowych podmiotów uczestniczących w rynku rodzimych roślin białkowych 1 l Koszt w tys. Lp. l zł Wyszczególnienie pozycji kosztorysu 2016 2017 63 Wynagrodzenia i narzuty na place, 92 RAZEM 2020 2019 2018 92 92 99 438 ' l. w tym bezosobowy fundusz plac 8 15 15 15 15 68 2. Wyjazdy i szkolenia 10 17 28 21 24 100 3. Materiały 14 17 8 8 8 55 4. Usługi 54 84 39 23 12 212 5. Inne koszty bezpośrednie 2 2 3 3 23 33 6. Razem koszty bezpośrednie (poz. 1-5) 143 212 170 147 166 838 7. Koszty pośrednie* 17 24 25 23 30 119 8. OGÓLEM** 160 236 195 170 196 957 i wyposażenie obce -·· Tabela 9. Kosztorys obszaru badawczego 6. Zwiększenie wykorzystania potencjału paszowego tnvałych użytków zielonych w produkcji białka poprzez ich renowację 11 Koszt w tys. Lp. Wyszczególnienie pozycji kosztorysu -- 2016 Wynagrodzenia i narzuty na płace, l. w tym bezosobowy fundusz płac zł 2017 2018 RAZEM 2020 2019 l 222,5 247,5 255,1 284,8 1180,9 3,21 10,7 27,7 27,7 24,2 93,5 66 171 l- 2. Wyjazdy i szkolenia 12 12 14 14 14 3. Materiały 35 13 11 Ił 11 i wyposażenie -- 81, : ··~ 4. Usługi 5. Inne koszty 6. Razem koszty bezpośrednie (poz. 1-5) 7. Koszty pośrednie* 8. OGÓł,EM** obce 45 bezpośrednie 36' 36 36 36 189 17,5 64,5 14,5 7,5 12,5 12,5 277,5 291 321 328,6. 363,3 1581,4 56,5 61 64 65,4 75,7 322,6 385 394 439 l 334 352 19041 5 T a b ela 10 Wvy1k az urzą • ,J )2) dzen. l apara t ury l anowanych w ramac hP rogramu 1. l wszt.ICh rea rtzac.JI Nazwa urządzenia/aparatury Lp. Szt. Nr zada Planownny rokzakupu ni n młyn laboratoryjny/tnący l. l Plnnowanc finansowanie w tys. zł 55 2017 z akcesoriami 2.6. 2. 3. laserowy miernik pomiaru powierzchni liścia l miernik zawartości chlorofilu l 23 2016 9 2016 higrometr 4. liściowy fluorymetr chlorofilowy z 5. wyposażeniem program do analizy sprzężeń markerów program do mapowania cech 6. 7. 2 2.5. l 2017 2.1. 2017 ilościowych sprzęt do analizy polimorfizmu markerów z wykorzystaniem metody HRM aparat do analiz PCR w czasie rzeczywistym 8. 9. l 22 2.1 2017 21 Finansowanie w l 00% z zadaniu 2.5 PW oraz wykorzystanie wyłącznic do realizacji zadaniu 2.5 programu. Finansowanie w l 00% z zadania 2.1 PW oraz wykorzystanie wyłącznie do realizacji zadania 2.1 programu. 13 13 40 45 2016 2.2 10. licznik nasion stółlaminarny l l 15 2.3. 30 2016 12. Cieplarka (inkubator) l 7 2.4 13. laboratoryjny ekstrudero ok. l 50 -200 kg/godzinę zaopatrzony w urządzenie pozwalające precyzyjnie regulować i monitorować ciśnienic robocze a także panującą wewnątrz ekstrudera temperaturę 2016 4.1 75 wydajności 14. * laboratoryjny granulator z kondycjonerem i chłodnicą o zmiennych wielkościach granul, nastawnym ciśnieniu a także kontrolowanych warunkach w procesie kondycjonowania, temperaturze pary wodnej i czasie 4.2 l l 4.3 75 2017 75 4.4 75 4.5 75 4.6 75 4.1 25 4.2 25 4.3 Finansowanie w l 00% z zadania 2.1 PW oraz wykorzystanie wyłącznic do realizacji zadania 2.1 programu. Finansowanic w 50% z zadania 2.1 oraz w socr:, z zadania 2,2 wykorzystanic wyłącznic do realizacji zadań 2.1 i 2.2 programu. 45 tys. zł z zadania 2.1, 45 tys. zł z zadania 2.2. 45 2016 11. 2.6 programu. Finansowtmic w 100%1 z zadania 2.6 PW wykorzystanie wyłącznie do realizacji zadania 2.6 programu. Finansowanie w l 00% z zadania 2.5 PW oraz wykorzystanic wyłącznie do realizacji zadania 2.5 programu. Finansowanie w l 00% z zadania 2.5 PW oraz wykorzystanie wyłącznic do realizacji zadania 2.5 programu l 2.1 Finansowanie w l 00% z zadania 2.6 PW oraz wykorzystanie wyłącznie do realizacji zadania 22 2017 l l 2016 (l szt.) 2017 (l szt.) Sposób finansowania 2017 25 4.4 25 4.5 25 4.6 25 Finansowanie w l 00% z zadania 2.3 PW oraz wykorzystanie wyłącznie do realizacji zadania 2.3 orogramu. Finansowanie w l 00% z zadania 2.3 PW oraz wykorzystanie wyłącznie do realizacJi zadania 2.3 programu. Finansowanie w l 00% z zadania 2.4 PW oraz wykorzystanie wyłącznie do realizacji zadania 2.4 programu. Finansowanie w l 00% z obszaru, 450 tys. zł, po 75 tys. zł. w każdym z zadań obszaru, wykorzystanie wyłącznie do realizacji zadań obszaru 4 programu. Finansowanie w 100%1 z obszaru, 150 tys. zł. 25 tys. zł w każdym z zadań obszaru, wykorzystanie wyłącznic do realizacji zadań obszaru 4 programu. Obszaru 1 są naliczane od poz. l (wynagrodzema 1 narzuty na place) z wyłączemem bezosobowego funduszu płac 1 me przekraczają 30%, a w Obszarach od 2 do 6 naliczane są od poz. 6 (Razem koszty bezpośrednie) z wyłączeniem usług obcych oraz bezosobowego funduszu płac, przy czym w Obszarze 2 nie przekraczają 20%, w Obszarach 3-5 nie przekraczają 22%, zaś w obszarze 6 nie przekraczają 25% ** koszty z wyłączeniem amortyzacji l) koszty zadań Programu zostały skalkulowane w kwotach brutto 2) jednostkowa cena nabycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonanych w ramach zakupu urządzeń/aparatury przekracza 3.500 zl. koszty pośrcdme 5
