Znaczenie ruchu dla rozwoju dziecka
Ruch jest przejawem życia, towarzyszy człowiekowi od chwili urodzin. Jest czynnikiem
kształtującym organizm człowieka i jego funkcje. Rozwija i wzmacnia wszystkie układy
organizmu, wywierając wpływ na ich budowę i sprawności.
Człowiek potrzebuje aktywności fizycznej tak samo, jak pożywienia i powietrza. Jest to
szczególnie ważne u dzieci, które znajdują się w fazie intensywnego rośnięcia, wzmacniania i
doskonalenia. Występujący u dzieci „głód ruchu” jest właśnie wyrazem podświadomej chęci
zaspakajania tej potrzeby-zapewnienia niezbędnego czynnika stymulującego rozwój. Dlatego
aktywność winna być rozwijana już od najniższego szczebla edukacji. Ograniczenie aktywności
ruchowej jest zdecydowanie niekorzystne, gdyż opóźnia rozwój ruchowy i fizyczny dziecka. Może
również źle wpływać na jego psychikę. Dziecko mniej sprawne ruchowo już w wieku
przedszkolnym bywa izolowane przez rówieśników, bo psuje zabawę. Odsunięcie od zabaw z
rówieśnikami utrudnia proces uspołeczniania. Natomiast ograniczenie aktywności fizycznej u
dorosłych, związanej z ułatwieniami życia wynikającymi ze zdobyczy cywilizacji, jest jedną z
przyczyn coraz częstszych chorób serca, bólów krzyża, osteoporozy i innych.
Dlatego szczególną rangę przypisuje się obecnie na całym świecie aktywizacji ruchowej
współczesnego człowieka, z uwagi na funkcje stymulujące, adaptacyjne, korekcyjne oraz
kompensacyjne.
Funkcja stymulacyjna
Stała aktywność fizyczna, zwłaszcza w okresie rozwoju, pełni podobną rolę, jak trening w
przygotowaniu sportowców. Mięśnie wykonujące pracę zwiększają swój przekrój, objętość, siłę i
sprężystość. Równocześnie następuje wzmocnienie, pogrubienie i wzrost elastyczności i
wytrzymałości ścięgien oraz wiązadeł. Korzystne zmiany zachodzą również w kościach, gdyż ruch
sprzyja mineralizacji. Ponadto wysiłek fizyczny mobilizuje układ krążeniowo-naczyniowy.
Występujące przy pracy mięśni większe zapotrzebowanie na transportowane przez krew środki
odżywcze i tlen powoduje szybsze krążenie krwi i wzmożoną akcję serca, które wzmacnia się i
rozbudowuje.
Ruch uaktywnia układ oddechowy, gdyż płuca muszą wykonać zwiększoną pracę. Oddech
przy wysiłku staje się głębszy i szybszy. Dzięki temu wzrasta pojemność życiowa płuc, a także ilość
przyswajanego tlenu-więcej go dociera do rozwijających się narządów. Aktywność fizyczna
pobudza dojrzewanie układu nerwowego. Szybciej dojrzewają ośrodki mózgu zawiadujące
ruchami. Przyspiesza to rozwój motoryczności.
Dzięki ruchowi dziecko poznaje otaczający je świat, wzbogaca swoje doświadczenia,
kształtuje pamięć i uwagę. Rozwija swoją samodzielność. Zabawy i ćwiczenia w grupie uczą
zachowań prospołecznych - dziecko podporządkowuje się obowiązującym normom i zasadom.
Aktywność ruchowa wpływa na rozwój charakteru i osobowości.
Funkcja adaptacyjna
Aktywność ruchowa ma rozwinąć zdolności zaadoptowania się, czyli przystosowania
organizmu dziecka do zmieniających się warunków życia: klimatu, temperatury, wilgotności,
ciśnienia, warunków społecznych i materialnych, pracy, nauki, trudności dnia codziennego.
Przez ruch i ćwiczenia fizyczne dziecko może hartować organizm, czyli doprowadzić do
podwyższania granicy tolerancji na bodźce czy czynniki ze strony środowiska. Najczęściej przez
zahartowanie rozumie się wyrobienie odporności na zimno, ale w szerszym ujęciu dotyczy także
odporności na inne właściwości klimatu (ciepło, ciśnienie, wiatr, wilgotność powietrza), środowiska
(hałas, kurz, zadymienie), warunki pracy i nauki, a także odporność na czynniki psychiczne (stres) i
społeczne.
Funkcja kompensacyjna
Kompensacja to inaczej wyrównywanie. Ruch jako czynnik korzystny, prozdrowotny ma
zrównoważyć bilans bodźców działających na młody organizm. Ma wyrównać niekorzystne
działanie takich bodźców, jak np.: telewizja, komputer. Wpływając na ożywienie organizmu
aktywność fizyczna ma przywrócić niezbędną dla prawidłowego rozwoju organizmu dziecka
równowagę czynników korzystnych i szkodliwych.
Funkcja korekcyjna
Funkcja korekcyjna (naprawcza) musi być wykorzystywana w tych przypadkach, gdy trzy
wymienione wyżej funkcje wychowania fizycznego okażą się niedostatecznie skuteczne, gdy
działania profilaktyczne, jakie pełni kompensacja, okażą się niewystarczające. Działania korekcyjne
stosuje się najczęściej u dzieci z wadami postawy, ale można je wykorzystywać u dzieci z otyłością,
astmą czy niektórymi zaburzeniami układu krążenia. Funkcja korekcyjna jest wiec funkcją
terapeutyczną i leczniczą.
Pamiętajmy więc, że aktywność ruchowa to ważny element:
•
•
•
•
•
•
•
prawidłowego rozwoju organizmu, jego układów i narządów,
rozwijania funkcji i wydolności organizmu,
tworzenia poprawnej postawy i budowy ciała,
przystosowanie do życia w otaczającym środowisku przyrodniczym i społecznym
zapobieganie chorobom,
rozwoju psychicznego i społecznego,
terapii wielu zaburzeń i chorób.
Literatura:
•
•
•
•
Owczarek S., Gimnastyka przedszkolaka”, Warszawa 1997r.
Demel L., Pedagogika zdrowia”, Warszawa 1986r.
Zuchara Z., Myśli i uwagi o sporcie, Warszawa 2000r.
Chrzanowska D., Dziecko w wieku przedszkolnym”, Warszawa 1974r.
Opracowała Elżbieta Pyzik
