doliny dolnej warty i noteci
advertisement
STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO Zarząd Województwa Lubuskiego STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO Jeleniogórskie Biuro Planowania i Projektowania sp. z o.o. GRUDZIEŃ 2005 JBPiP XII.05 1 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO Treść: 1. 2. 3. Wprowadzenie Ogólna charakterystyka obszaru opracowania i jego delimitacja Uwarunkowania przyrodnicze i kulturowe 3.1. Regionalizacja fizyczno-geograficzna 3.2. Rzeźba terenu 3.3. Klimat 3.4. Flora i fauna 3.5. Lasy 3.6. Wody 3.7. Obszary chronione 3.8. Stan środowiska przyrodniczego 3.9. Walory środowiska kulturowego 3.10.Walory krajobrazowe i powiązania wielkoprzestrzennych jednostek krajobrazowych 4. Uwarunkowania związane z osadnictwem i infrastrukturą społeczną 4.1. Ludność 4.2. Sieć osadnicza 4.3. Wybrane elementy infrastruktury społecznej 4.4. Powiązania głównych ośrodków osadniczych 5. Uwarunkowania związane z gospodarką ze szczególnym uwzględnieniem turystyki 5.1. Ogólna charakterystyka stanu gospodarki 5.2. Przemysł oraz budownictwo 5.3. Rolnictwo 5.4. Turystyka 6. Uwarunkowania związane z komunikacją i transportem 6.1. Drogi i przejścia graniczne 6.2. Koleje 6.3. Transport wodny 6.4. Transport lotniczy 7. Uwarunkowania związane z ochroną przeciwpowodziową i poprawą retencji 8. Uwarunkowania związane z infrastrukturą techniczną 8.1. Zaopatrzenie w wodę 8.2. Kanalizacja 8.3. Elektroenergetyka 8.4. Gazownictwo 8.5. Gospodarka odpadami 9. Cele i kierunki zagospodarowania przestrzennego wskazane w podstawowych dokumentach dla planowania przestrzennego i strategicznego 9.1. Kierunki rozwoju subregionu w ustaleniach planu zagospodarowania przestrzennego województwa 9.2. Kierunki rozwoju gmin w ustaleniach studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz planach miejscowych 9.3. Kierunki rozwoju subregionu w strategii rozwoju województwa i w innych strategiach branżowych 9.4. Kierunki rozwoju subregionu wg studium kierunkowego zagospodarowania przestrzennego obszaru wzdłuż granicy polsko-niemieckiej 9.5. Możliwości aktywizacji turystycznej i gospodarczej terenów sąsiednich w woj. wielkopolskim 10. Cele i kierunki zagospodarowania przestrzennego obszaru 10.1. Cele zagospodarowania przestrzennego JBPiP XII.05 2 str. 4 str. 5 str. 5 str. 8 str. 8 str. 9 str. 9 str. 10 str. 11 str. 14 str. 15 str. 16 str. 17 str. 19 str. 20 str. 20 str. 20 str. 21 str. 23 str. 24 str. 25 str. 28 str. 29 str. 29 str. 30 str. 31 str. 32 str. 32 str. 33 str. 33 str. 33 str. 35 str. 36 str. 37 str.37 str.38 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 10.2. Kierunki ochrony przyrody i krajobrazu oraz środowiska kulturowego 10.3. Kierunki rozwoju osadnictwa i infrastruktury społecznej 10.4. Kierunki rozwoju gospodarki ze szczególnym uwzględnieniem turystyki 10.5. Kierunki rozwoju komunikacji i transportu 10.6. Kierunki ochrony przeciwpowodziowej i poprawy retencji 10.7. Kierunki rozwoju infrastruktury technicznej 10.8. Wnioski 11. Zestawienie materiałów wyjściowych 12. Aneksy 12.1. Stanowisko Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 24.06.2002 r. 12.2. Raport z konsultacji Studium przeprowadzonych w gminach w obrębie jego opracowania 12.3. Opinia dr Jerzego Tondera nt Studium 12.4. Opinia nr 1/2005 WKUA nt. „Studium” z dnia 12.12.2005 r. 12.5. Wybrane dane statystyczne dla powiatów i gmin w obszarze opracowania 12.6. Wnioski z planu zagospodarowania przestrzennego woj. lubuskiego dla gmin w obszarze opracowania 12.7. Wykaz proponowanych zadań samorządu województwa służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych i wskazanych w planie zagospodarowania przestrzennego województwa lubuskiego dla obszaru opracowania 12.8. Wykaz proponowanych wybranych zadań rządowych służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych i wskazanych w planie zagospodarowania przestrzennego woj. lubuskiego dla obszaru opracowania 12.9. Przedsięwzięcia zgłoszone do realizacji w l. 2003 - 2006 w ramach programu ochrony środowiska dla województwa lubuskiego na lata 2003 – 2010 12.10. Zespół autorski str.38 str.39 str.39 str.40 str.40 str.41 str.41 str.41 str.44 str.45 str.46 str.48 str.52 str.53 str.55 str.61 str.63 str.65 str. 67 Część graficzna: a) rysunki w tekście: Nr 1 Studium delimitacji obszaru opracowania Nr 2 Regiony fizyczno-geograficzne w obszarze opracowania Nr 3 Lesistość Nr 4 Zmiany liczby ludności w latach 1988-2003 Nr 5 Sieć osadnicza Nr 6 Główne ośrodki gospodarcze Nr 7 Produkcja rolnicza dla rynku Nr 8 Udzielone noclegi Nr 9 Gęstość sieci drogowej Nr 10 Intensywność ruchu granicznego Nr 11 Studium kierunkowe zagospodarowania przestrzennego obszaru wzdłuż granicy polsko – niemieckiej – ustalenia dla terenu opracowania Nr 12 Dolina Warty - Studium kierunkowe zagospodarowania przestrzennego obszaru Międzychodu i Sierakowa – ustalenia dla terenu opracowania Nr 13 Dolina Noteci – możliwości aktywacji turystycznej i gospodarczej – ustalenia dla rejonu Krzyża Wlk. i Drawska b) rysunki podstawowe Rys. 1. Uwarunkowania i kierunki dla ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz osadnictwa i infrastruktury społecznej, skala 1:50.000 Rys. 2. Uwarunkowania i kierunki rozwoju gospodarki i turystyki, komunikacji, ochrony przeciwpowodziowej i infrastruktury technicznej, skala 1:50.000 JBPiP XII.05 3 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 1. Wprowadzenie 1. Opracowanie niniejszego studium programowo-przestrzennego wielofunkcyjnego zagospodarowania doliny Dolnej Warty i Noteci wiąże się z wyznaczeniem tych terenów jako obszaru problemowego w planie zagospodarowania przestrzennego województwa lubuskiego. Obszar ten obejmuje tereny 20 gmin położonych w północnej części regionu, w dolnych częściach dolin Warty i Noteci z jego centralnie położonym, głównym ośrodkiem osadniczym – Gorzowem Wielkopolskim. Studium stanowi materiał źródłowy, który będzie wykorzystany przy aktualizacji studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin położonych w obszarze opracowania oraz przy sporządzeniu okresowej oceny planu zagospodarowania przestrzennego województwa. 2. Studium zostało sporządzone na podstawie planu zagospodarowania przestrzennego województwa lubuskiego, strategii jego rozwoju, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin wchodzących w obszar opracowania, szeregu regionalnych opracowań programowo koncepcyjnych oraz wybranej literatury przedmiotu i dostępnych danych statystycznych. Opracowanie składa się z syntetycznej części tekstowej, przedstawiającej uwarunkowania wielofunkcyjnego zagospodarowania obszaru oraz kierunki jego rozwoju przestrzennego, a także z części graficznej, na którą składają się dwa rysunki, obejmujące problematykę ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego, osadnictwa, gospodarki i turystyki, komunikacji, ochrony przeciwpowodziowej i infrastruktury technicznej. 3. Przy sporządzaniu studium kierowano się zasadą wyeksponowania przede wszystkim aspektów przestrzennych rozwoju wskazanych wyżej dziedzin z bardzo ogólnym uwzględnieniem ich tła, jakim jest sfera społeczno-gospodarcza. Studium zawiera ogólne omówienie podstawowych dokumentów planowania strategicznego, jakie opracowano w latach 1998-2005 dla obszaru opracowania na poziomie regionalnym i lokalnym. Opracowaniu towarzyszą także aneksy, które m.in. zawierają zestawienie dostępnych danych statystycznych dla powiatów i gmin wchodzących w obszar opracowania oraz wnioski i wytyczne z obowiązującego planu zagospodarowania przestrzennego województwa i programu ochrony środowiska. 4. Studium opracowano w Jeleniogórskim Biurze Planowania i Projektowania na podstawie umowy nr 1/2005, zawartej w dniu 21.03.2005 r. pomiędzy Biurem a Marszałkiem Województwa Lubuskiego. Zgodnie z umową po wcześniejszej delimitacji zasięgu przestrzennego opracowania określone zostały w I etapie prac uwarunkowania jego rozwoju przestrzennego a w II – jego kierunki. Przy ich określeniu wykorzystano wyniki prac terenowych oraz konsultacji w gminach przeprowadzonych w lipcu i listopadzie 2005 r. JBPiP XII.05 4 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 2. Ogólna charakterystyka obszaru opracowania i jego delimitacja 1. Obszar objęty opracowaniem obejmuje tereny 20 gmin, położonych w dolnych odcinkach dolin rzek Warty i Noteci w północnej części woj. lubuskiego z ich głównym ośrodkiem osadniczym m. Gorzów Wielkopolski. Obszar ten zajmuje ok. 28% powierzchni województwa, mieszkająca tu ludność stanowi taki sam odsetek. Jego osiami przyrodniczymi są wielkoprzestrzenne doliny dolnych odcinków rzek Warty i Noteci, zaś głównymi osiami komunikacyjnymi droga wojewódzka nr 132 Kostrzyn-Witnica-Gorzów Wlkp. i jej przedłużenie – odcinek drogi krajowej nr 22 Gorzów Wlkp.-Dobiegniew oraz przecinająca ten układ z północy na południe droga krajowa nr 3 Świnoujście-Gorzów Wlkp.-Skwierzyna -Lubawka. 2. Dla wyznaczenia granic przestrzennych opracowania Studium przyjęto, że obejmie ono: przede wszystkim tereny położone w obszarze dolin Warty i Noteci w ich dolnych biegach (Warty – od miejscowości Wiejce w gm. Przytoczna po m. Kostrzyn, Noteci – od miejscowości St. Bielice w gm. Drezdenko do miejscowości Santok); o charakterze tych terenów wchodzących w skład I strefy obszaru opracowania decyduje układ wielkoprzestrzennych jednostek krajobrazowych, ograniczonych krawędziami morfologicznymi dolin obu rzek lub krawędziami otaczających je kompleksów leśnych oraz zbliżony charakter ich zagospodarowania; ponadto tereny otaczające od północy i południa obszar strefy I, położone w ciągach głównych korytarzy komunikacyjnych północnej części województwa lubuskiego, przebiegających na obrzeżach dolnych biegów Warty i Noteci; tereny te wchodzą w skład II strefy obszaru opracowania. Tereny objęte opracowaniem wskazane są na załączonym obok rysunku nr 1 - Studium delimitacji obszaru opracowania 3. Wskazane wyżej tereny, położone w obrębie dolin dolnych biegów Warty i Noteci oraz w ich otoczeniu obejmują obszary następujących gmin: w paśmie gmin położonych w dolinie Warty: gm. Przytoczna, m. i gm. Skwierzyna, gm. Deszczno, gm. Santok, m. Gorzów Wlkp., gm. Bogdaniec, gm. Krzeszyce, m. i gm. Witnica, gm. Słońsk, gm. Górzyca, m. Kostrzyn, w otoczeniu w/w pasma: gm. Kłodawa i gm. Lubiszyn (położone w północnej części obszaru opracowania) oraz gm. Bledzew, gm. Lubniewice (w południowej części w/w obszaru), w paśmie gmin położonych w dolinie Noteci: m. i gm. Drezdenko, gm. Stare Kurowo i gm. Zwierzyn, w otoczeniu w/w pasma oraz m. i gm. Dobiegniew, m. i gm. Strzelce Krajeńskie (w północnej części w/w obszaru). 3. Uwarunkowania przyrodnicze i kulturowe 3.1. Regionalizacja fizyczno-geograficzna 1. Według wprowadzonej w roku 1978 przez J. Kondrackiego regionalizacji fizyczno-geograficznej, północna część województwa lubuskiego, wchodząca w obręb niniejszego opracowania leży w całości w obrębie Niżu Środkowoeuropejskiego, w częściach południowej podprowincji Pojezierza Południowo-Bałtyckiego, znanych jako Pojezierza Pomorskie i Pojezierza Wielkopolskie. W obrębie części w/w podprowincji wydzielone zostały makroregiony i mezoregiony obejmujące obszar opracowania i wskazane w poniższym zestawieniu: JBPiP XII.05 5 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO Tabela 1. Regiony fizyczno-geograficzne w obszarze opracowania Podprowincje (części podprowincji) Pojezierza Pojezierza Południo- Pomorskie wobałtyckie Pojezierza Wielkopolskie Makroregiony Pojezierza Południowopomorskie Pradolina Toruńsko Eberswaldzka Pojezierze Lubuskie Pojezierze WielkopolskoKujawskie Mezoregiony i ich symbole Równina Gorzowska 314.61 Ogólna charakterystyka Tereny ujściowego odcinka Warty, położone pomiędzy Kostrzynem a Strzelcami Krajeńskimi Pojezierze Okolice Strzelec Krajeńskich i Dobiegniewskie Dobiegniewa, położone na północ od 314.62 ujściowego odcinka Noteci Równina Drawska Dolina Drawy, obejmująca północno314.63 wschodni skraj województwa Kotlina Freinwaldzka Część doliny Odry pomiędzy Kostrzynem a 315.32 Górzycą, obejmująca północno-zachodni skraj województwa Kotlina Gorzowska Tereny położone od Kostrzyna na wschód, 315.33 poprzez Gorzów Wlkp. wzdłuż doliny Warty do granicy województwa Pojezierze Łagowskie Część równiny położonej pomiędzy 315.42 miejscowościami Słubice, Ośno, Skwierzyna, Sulechów, Torzym Bruzda Zbąszyńska Część obniżenia zalegającego pomiędzy 31544 Pojezierzem Łagowskim a Pojezierzem Poznańskim Pojezierze Poznańskie Wschodni skraj województwa w rejonie 315.51 Skwierzyny, Międzyrzecza, Przytocznej Układ przestrzenny wskazanych wyżej mezoregionów i ich powiązania wskazuje się na poniższym rysunku. Rys nr 2. Regiony fizyczno-geograficzne w obszarze opracowania JBPiP XII.05 6 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 2. Wyróżnione w obszarze opracowania mezoregiony i wskazane dodatkowo sub-mezoregiony charakteryzuje się poniżej: Równina Gorzowska rozpościera się na południe od Pojezierza Myśliborskiego i zasięgu pomorskiej fazy zlodowacenia wiślańskiego, na wschód od Kotliny Freienwaldzkiej, na północ od Kotliny Gorzowskiej i na zachód od Pojezierza Dobiegniewskiego; region ten obejmuje 1640 km2 powierzchni równin w większej części stanowiących sandry fazy pomorskiej i kępy morenowe (między Kostrzyniem a Witnicą i w okolicach Gorzowa); równiny sandrowe rozciągają się tu na wysokości od 40 do 60 m. n.p.m., natomiast wzgórza morenowe dochodzą do wysokości 86 m, a nawet przekraczają 100 m. w okolicach Gorzowa; piaszczyste równiny tego obszaru zajmuje Puszcza Gorzowska, występują tu także niewielkie jeziora wytopiskowe; na granicy wysoczyznowej równiny i pradoliny leży Gorzów Wielkopolski;Równina w ok. 2/3 wchodzi w obszar opracowania; Pojezierze Dobiegniewskie znajduje się między dwiema równinami sandrowymi: Gorzowską na zachodzie i Drawską na wschodzie, na północy graniczy z Pojezierzem Choszczeńskim, na południu z Kotliną Gorzowską i zajmuje powierzchnię około 580 km2; na południowy zachód i południe od Dobiegniewa zaznacza się pasmo moren czołowych, związane z fazą pomorską zlodowacenia wiślańskiego i przekraczające wysokość 100 m n.p.m.; znajduje się tu wiele jezior; region jest w znaczniej części lesisty, zaś tereny rolne występują tu tylko wokół miast Strzelce Krajeńskie i Dobiegniew; Pojezierze prawie w całości wchodzi w obszar opracowania; Równina Drawska obejmuje szeroki pas piasków glacjofluwialnych o powierzchni 1155 km 2, ciągnących się wzdłuż biegu Drawy na wschód od pojezierzy Dobiegniewskiego, Choszczeńskiego oraz Ińskiego, na południe od Pojezierza Drawskiego i na zachód od Pojezierza Wałeckiego; równina dzieli się na kilka stopni tarasowych, spośród piasków wynurzają się tu miejscami ostańce morenowe; występują również dość liczne jeziora wytopiskowe; tylko niewielka południowo-zachodnia część Równiny wchodzi w obszar opracowania; Kotlina Freienwaldzka rozpościera się głównie na lewym brzegu Odry na terytorium Niemiec, zaś na terenie Polski zalicza się do niej wąski pas doliny na prawym brzegu Odry od Kostrzyna do Kostrzynka, gdzie rzeka skręca na północ; w/w odcinek Odry ma około 42 km długości i w starym meandrze doliny dochodzi do 7 km szerokości (na zachód od Dębna) a dalej zwęża się do 1-2 km; w granicach Polski znajduje się około 160 km2 Kotliny, której niewielki fragment wchodzi w obszar opracowania; Kotlina Gorzowska jest największym członem Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, stanowiącej dawny szlak odpływu na zachód wód zlodowacenia wiślańskiego; od północy graniczy z wysoczyzną Równiny Gorzowskiej, Pojezierzem Dobiegniewskim, Równiną Drawską i Pojezierzem Wałeckim, od południa – z Pojezierzem Łagowskim i Pojezierzem Poznańskim, od wschodu – z Pojezierzem Chodzieskim, na zachodzie łączy się z Kotliną Freienwaldzką; długość Kotliny Gorzowskiej dochodzi do 120 km, szerokość do 35 km, a powierzchnia obejmuje 3740 km2; w skład Kotliny, której zachodnia część wchodzi; w obszar opracowania wchodzą następujące submezoregiony: - Dolina Dolnej Warty położona pomiędzy Międzychodem a Kostrzynem na długości 85 km (z szerokością 20 km, ze zmeliorowanym tarasem zalewowym szerokości 8-10 km, noszącym nazwę Łęgów Warciańskich oraz piaszczystym, przeważnie zalesionym tzw. tarasem muszkowskim, ciągnącym się w kierunku wschodnim po ujście Obry do Warty; jako odrębny mikroregion trzeba potraktować stożek napływowy Warty przy jej połączeniu z Notecią, naprzeciw Gorzowa Wielkopolskiego, zajęty przez tereny osadnicze i rolne; - Międzyrzecze Warty i Noteci, obejmujące wysokie tarasy glacjofluwialne, pochylające się ze wschodu na zachód od około 60 m do 40 m. n.p.m; charakterystyczną cechą krajobrazu tego obszaru są wydmy o wysokości względnej 20-40 m (ponad 90 m n.p.m.); porasta go bór sosnowy Puszczy Noteckiej a na środkowych tarasach występują wytopiskowe jeziora rynnowe (na południu od Drezdenka); - Dolina Dolnej Noteci obejmująca odcinek doliny tej rzeki od ujścia Gwdy do połączenia Noteci z Wartą; rzeka na tym odcinku ma 170 km długości i zmienną szerokość (od 2 do 10 km), w obrębie doliny położone są tzw. Łęgi Nadnoteckie a zwężenia występują pod Drezdenkiem i pod Santokiem; nad holoceńskim tarasem zalewowym wznoszą się tu piaszczyste tarasy glacjofluwialne, przeważnie zalesione, które powstały w czasie recesji zlodowacenia; JBPiP XII.05 7 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO Pojezierze Łagowskie, którego północna część wchodzi w obszar opracowania jest pagórkowatym terenem morenowym, położonym na wschód od Odry, na południe od Kotliny Gorzowskiej, na zachód od Bruzdy Zbąszyńskiej i sąsiaduje od południowego zachodu z Równiną Torzymską; ma ono około 2000 km 2 powierzchni, przy czym wznosi się na ogół powyżej 100 m n.p.m., a w środkowej części na północ od Łagowa nawet powyżej 200 m.; w północnej części regionu przebiega granica zasięgu zlodowacenia wiślańskiego; występujące tu wzgórza morenowe, przecinają rynny z licznymi jeziorami; Bruzda Zbąszyńska to szerokie obniżenie między Pojezierzem Łagowskim a Pojezierzem Poznańskim o powierzchni około 1650 km2, w którym płynie Obra; północna część tego mezoregionu wchodzi w obszar opracowania; Pojezierze Poznańskie jest wysoczyzną, otoczoną z czterech stron dolinami: Obornicką Doliną Warty na północy, Poznańskim Przełomem Warty na wschodzie, Doliną Środkowej Obry na południu oraz Bruzdą Zbąszyńską na zachodzie; jest to region zajmujący powierzchnię około 3100 km 2 ze znacznie zróżnicowanym ukształtowaniem; jego niewielka, północno-zachodnia część wchodzi w obszar opracowania. 3.2. Rzeźba terenu 1. Obszar opracowania leży w obrębie nizin nadrzecznych, położonych w dolnych odcinkach dolin Warty i Noteci oraz otaczających je terenów równin sandrowych z pasmami wzgórz morenowych. Są to tereny o stosunkowo niewielkich deniwelacjach i wysokości bezwzględnej rzadko przekraczającej 100 m npm. W jego części północnej w pełni zachowane są warstwy osadów trzeciorzędowych oraz czwartorzędowych, głównie w postaci piasków, glin i iłów, zaś morfologię tego terenu ukształtowała kilkakrotna transgresja lodowcowa o zróżnicowanym zasięgu. Obszar ten poddawany był wpływom zlodowacenia bałtyckiego w fazach leszczyńskiej, poznańskiej i pomorskiej. Zasięg fazy poznańskiej to krawędź Ośno Lubuskie – Lubniewice – Pszczew. Intensywność ukształtowania powierzchni terenu jest w obszarze opracowania umiarkowana, wyraźnie większa w części północnej, w obrębie Makroregionu Pojezierze Pomorskie. 2. Omawiane tereny cechują krajobrazy charakterystycznych tarasów i zalewowych den dolin oraz krajobrazy młodoglacjalne, z pagórkami, z terenami poprzecinanymi rynnami jeziornymi i pokrytymi sandrowo-pojeziernymi płaszczyznami. Na bogactwo krajobrazów składają się krajobraz zajęty przez łąki, tereny piaszczyste wyższych części dolin, na których występują pola wydmowe, porośnięte borami sosnowymi, a także wysokie tarasy lodowcowo-rzeczne, z charakterystycznymi wydmami o względnej wysokości 20 – 40 m, porośnięte lasami Puszczy Noteckiej, Międzyrzecza Warty i Noteci. Na krajobraz antropogeniczny obszaru składają się tereny rolnicze, wykształcone na nadrzecznych, zmeliorowanych łąkach i pastwiskach dolin Warty i Noteci, a także zurbanizowane tereny z dominantą Gorzowa Wielkopolskiego – głównego ośrodka osadniczego obszaru. 3.3. Klimat 1. Według klasyfikacji klimatycznej W. Okołowicza i D. Martyn obszar opracowania położony jest w śląskowielkopolskim regionie klimatycznym, charakteryzującym się dominującym wpływem mas powietrza polarnomorskiego znad Oceanu Atlantyckiego i zdecydowanie mniejszym wpływem powietrza kontynentalnego. Wpływa to na rozkład temperatury i opadów atmosferycznych w ciągu roku. Zimy są tu łagodne i krótkie, ze średnią temperaturą powietrza w najchłodniejszym miesiącu styczniu nie przekraczającą -2°C, lata są wczesne, długie i ciepłe. Najcieplejszym miesiącem jest sierpień ze średnią temperaturą powyżej 18°C. Obszar ten charakteryzuje się jednym z najdłuższych w Polsce okresów wegetacyjnych, wynoszącym od 220 dni w jego zachodniej części do 210 w części wschodniej. Średnia suma opadów wynosi tu od 500-530 mm (w wieloleciu 1981-2000 wyniosła 527 mm dla Gorzowa Wielkopolskiego). Przeważają wiatry zachodnie i północno-zachodnie. 2. W obrębie dolin Warty i Noteci charakterystyczne jest związane ze zróżnicowaniem rzeźby terenu, roślinności i hydrografii, wyraźne kształtowanie się lokalnego mikroklimatu. Na terenach podmokłych torfowisk i bagien obserwowany jest wzrost wilgotności powietrza, z kolei na terenach zurbanizowanych m.in. w okolicach Gorzowa JBPiP XII.05 8 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO Wlkp., gdzie występuje większa koncentracja zabudowy oraz źródeł niskiej emisji, może dochodzić do lokalnego wzrostu temperatur, szczególnie w okresie zimowym, oraz zwiększonej ilości mgieł i opadów atmosferycznych ze względu na lokalne zanieczyszczenia powietrza. 3.4. Flora i fauna 1. Obszar opracowania cechuje znaczna różnorodność krajobrazowa i związane z tym wielkie bogactwo ekosystemów, w tym przede wszystkim leśnych oraz wodnych i łęgowo-łąkowych. Charakterystyczne dla rozległych lasów Puszczy Gorzowskiej i Noteckiej i dominujące są bory sosnowe, występują tu także buczyny (zwłaszcza w Puszczy Drawskiej i Barlineckiej, których południowe części znajdują się na skraju północnym omawianych terenów), a także dąbrowy ( w Puszczy Gorzowskiej i Barlineckiej). Niewielką powierzchnię zajmują tu lasy dębowo-grabowe tzw. grądy, zaś w dolinach dużych rzek występują lasy łęgowe. W pobliżu zbiorników i cieków wodnych występują łęgi olszowe, olsy, a także tereny torfowisk i mokradeł z charakterystyczną dla nich roślinnością. Z licznie występujących rzadkich i cennych gatunków roślin na uwagę zasługują gatunki atlantyckie mające na tych terenach wschodnią granicę swego zasięgu oraz gatunki górskie i podgórskie, a także gatunki związane z ekosystemami wodno-błotnymi. 2. Region obfituje w różnorodne gatunki zwierząt. W kompleksach leśnych tego obszaru spotkać można powszechnie występujące jelenie, sarny, dziki, zające, lisy, wiewiórki, a także borsuki, kuny leśne i łasice, w rzekach wydry i bobry oraz wiele gatunków ryb. Rozległe, otwarte tereny dolin Warty i Noteci łączące w sobie mozaikę łąk, pastwisk, trzcinowisk oraz sieć rowów, stwarzają szczególnie dogodne warunki bytowania dla zbiorowisk ptaków lęgowych i przelotowych. Na terenach zalewowych położonych w dolinach Odry oraz Warty i Noteci stwierdzono występowanie 155 gatunków ptaków. Wiele z nich to gatunki rzadkie i narażone na wyginięcie, takie jak: kulik wielki, błotniak stawowy, łąkowy, gągoł, kania ruda, bąk, bączek, orlik krzykliwy, kania czarna, kania ruda, cietrzew. W jeziorach występują ryby typowe dla obszarów nizinnych: leszcze, liny, płocie, szczupaki, węgorze, karpie i karasie, jak również bezkręgowce: małże, raki, a w rzekach pstrągi, okonie, płocie, ale również tak rzadkie gatunki jak minog rzeczny. Płazy spotkać można głównie nad jeziorami, w dolinach rzek i strumieni, jak również na wilgotnych terenach łąkowych. Gady występują na terenach leśnych, dobrze nasłonecznionych. Wiele z występujących gatunków należy do gatunków chronionych w tym kilkanaście znajduje się w Polskiej czerwonej księdze zwierząt. 3.5. Lasy 1. Lasy położone w obszarze opracowania, tj. na terenach powiatów gorzowskiego, strzelecko-drezdeneckiego oraz w północnych częściach powiatów słubickiego, sulęcińskiego i międzyrzeckiego zajmują ok. 160 tys. ha, tj. blisko 1/4 lasów całego województwa. Zajmują one tereny położone pomiędzy Witnicą a Strzelcami Krajeńskimi oraz w rejonie Dobiegniewa w północnej części tego obszaru oraz na terenach rozciągających się od Słońska po Drezdenko w południowej części obszaru.Ich ważnym elementem jest Leśny Kompleks Promocyjny „Puszcza Notecka”, pełniący isotne funkcje ekologiczne i społeczno-gospodarcze. 2. W drzewostanie lasów województwa przeważają sosna i modrzew (ok. 88%), natomiast ich struktura wiekowa jest następująca: I klasa wieku (1-20 lat) - 13,5% II klasa wieku (21 - 40) - 25,6% III klasa wieku (41 - 60) - 22,5% IV klasa wieku (61 - 80) - 17,8% V klasa wieku i wyższe ( ponad 81) - 18,6% JBPiP XII.05 9 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO Powyższa charakterystyka odnosi się także w generalnym ujęciu do lasów wchodzących w obszar opracowania. Wynika z niej, że ponad 60% stanowią lasy o niższych klasach wieku (do 60 lat), a tym samym są to lasy o dużych potencjalnie zasobach, możliwych do wykorzystania w dłuższej perspektywie czasowej. 3. Cały region, a w tym obszar opracowania cechuje wysoki stopień lesistości. Wśród 20 gmin tego obszaru znacząca ich część ma stopień lesistości przekraczający 50% (lub zbliżony do tej wielkości). Są to jednostki: gm. Kłodawa (z 66,4%), gm. Lubiszyn (z 65,9%), m. i gm. Drezdenko (z 64,9%), m. i gm. Dobiegniew (z 59,2%), gm. Bledzew (z 55,9%), gm. Krzeszyce (z 48,8%). Ogólną charakterystykę stopnia lesistości przedstawia poniższy rysunek. Rys. nr 3 . Lesistość 4. Ważną rolę w obszarze opracowania pełni powołany w 2005 roku Leśny Kompleks Promocyjny „Puszcza Notecka”, będący obszarem funkcjonalnym o znaczeniu ekologicznym, edukacyjnym i społecznym. Kompleks ten stanowi zwarty kompleks leśny z dominacją monokultur sosnowych w międzyrzeczu Noteci i Warty, zajmujący powierzchnię 137 273 ha. W obszarze kompleksu znajduje się 12 rezerwatów przyrody, park krajobrazowy, 4 obszary chronionego krajobrazu, 5 obszarów Natura 2000, 200 pomników przyrody, 43 użytki ekologiczne oraz wiele chronionych roślin, zwierząt i grzybów. Jego część o pow. około 38 700 ha wchodzi w obszar opracowania. 3.6. Wody 1. W obszarze opracowania znajdują się cztery, wskazane niżej Główne Zbiorniki Wód Podziemnych, tj.: GZWP nr 134 „Zbiornik Dębno” (w części), GZWP nr 137 „Pradolina Toruń Eberswalde” – Warta, GZWP nr 138 „Noteć”, JBPiP XII.05 10 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO GZWP nr 136 „Zbiornik Dobiegniewo”. Wody zgromadzone w w/w zbiornikach zalegają przede wszystkim w utworach czwartorzędowych. 2. System hydrograficzny w obszarze opracowania tworzą dolne odcinki Warty, do której wpadają jej ważniejsze dopływy: Witna (z ujściem k. Kłopotowa), Kłodawa (z ujściem k. Gorzowa Wlkp.), Postomia (z ujściem k. Kostrzyna), Lenka (z ujściem do Postomi k. Słońska), Rudzianka (z ujściem do Kanału Bema k. Czortowa), Lubniewka (z ujściem do w/w Kanału k. Kołczyna), Obra (z ujściem k. Skwierzyny), Mecinka (z ujściem k. Krasnego Dłuska), oraz Noteci, do której wpadają jej ważniejsze dopływy: Santoczna (z ujściem k. Kanału Otok k. Górek), Sarbina (z ujściem do Kanału Otok k. Zwierzyna), Rudawa (z ujściem k. Trzebicza), Lubiatka (z ujściem k. Trzebickiego Młyna), Gościmka (z ujściem k. Gościmia). 3. Ważne znaczenie w funkcjonowaniu systemu hydrograficznego obszaru spełniają jeziora, których większość skupiona jest w trzech rejonach: koło Gorzowa Wlkp., Dobiegniewa (tu jest ich najwięcej) oraz w okolicach Lubniewic i Bledzewa. Znajduje się tu 8 jezior o powierzchni powyżej 50 ha, wskazanych poniżej : Tabela 3. Wykaz i parametry hydrograficzne największych jezior w obszarze opracowania Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Nazwa jeziora Osiek (gm. Dobiegniew) Lubikowskie (gm. Przytoczna) Marwicko (gm. Kłodawa) Lubiąż (gm. Lubniewice) Solecko (gm. Drezdenko) Ostrowica (gm. Dobiegniew) Rokitno (gm. Przytoczna) Wielkie (gm. Witnica) Powierzchnia [ha] 466,2 314,7 140,3 130,5 96,5 63,3 61,5 52,3 Objętość [tys. m3] 51 206 34 842 4 853 6 075 3 978 3 167 3 133 5 795 3.7. Obszary chronione 1. Dla ochrony terenów znajdujących się w obszarze opracowania lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie najcenniejszych pod względem przyrodniczym i krajobrazowym, gdzie m.in. zachowały się liczne stanowiska roślin i zwierząt rzadkich oraz chronionych (ich bardzo szkicową charakterystykę podano wyżej) utworzono 2 parki narodowe, 3 parki krajobrazowe, 19 rezerwatów przyrody oraz rozbudowany system obszarów chronionego krajobrazu. Ich układ przestrzenny przedstawia rys. nr 1 studium, zaś dane ilościowe poniższe zestawienie. JBPiP XII.05 11 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO Tabela 2. Powierzchnia terenów chronionych w obszarze opracowania Tereny Powierzchnia obszarów prawnie chronionych ha Województwo Pow. Gorzowski Pow. StrzeleckoDrezdenecki M. Gorzów Wlkp 536.923,1 62.316,1 63.902,3 % pow. ogółem 38,4 51,3 51,2 521,5 6,8 Parki Rezerwaty narodowe przyrody 13.606 8.037 5.569 Parki Obszary Krajobrazowe chronionego krajobrazu ha 2.583,9 714,3 308,9 76.382,1 14.000,4 3 517,5 414.859,6 32 079,2 48 770,5 - - 518,6 (W powyższym zestawieniu nie ujęto terenów chronionych, położonych w obrębie powiatów słubickiego, sulęcińskiego i międzyrzeckiego, których tylko małe północne części wchodzą w obszar opracowania.) 2. Głównymi obiektami w systemie terenów chronionych obszaru opracowania są: Park Narodowy "Ujście Warty", utworzony w 2001 roku i zajmujący powierzchnię 8.037,6 ha w obszarze gmin Kostrzyn, Witnica i Słońsk, położony u ujścia Warty do Odry; na terenie parku znajdują się siedliska ptaków wodnych i błotnych ponad 140 gatunków ptaków, z czego aż 26 gatunków jest zagrożonych wyginięciem; występuje tu także ponad 30 gatunków ssaków i ponad 390 gatunków roślin naczyniowych w ok. 50 zespołach roślinnych; największy udział w powierzchni Parku mają otwarte tereny nadrzeczne; Drawieński Park Narodowy, utworzony w 1990 roku z granicami ustalonymi w 1996 r., zajmujący powierzchnię 11.342,0 ha, z czego 5.568,8 ha (50,2%) leży w gm. Dobiegniew; Park reprezentuje przyrodę Pojezierza Południowo-Pomorskiego, występuje tu 638 gatunków roślin naczyniowych; największy udział w powierzchni parku mają lasy (87%), jego elementem są także wody powierzchniowe rzeki Drawy i Płociczny oraz 13 jezior; Pszczewski Park Krajobrazowy, utworzony w 1987 r. na powierzchni 12.220 ha (z otuliną 33.080 ha), z czego 9.300 ha (z otuliną 18.455 ha) znajduje się w obszarze gmin: Pszczew, Przytoczna i Międzyrzecz; Park obejmuje tereny chronione z krajobrazem o cechach naturalnych, z fragmentami pagórkowatych moren czołowych, płaskich sandrów, dolin rzecznych i rynny jezior pszczewskich, powiązanym z krajobrazem kulturowym; Barlinecko-Gorzowski Park Krajobrazowy, utworzony w 1991 r. na powierzchni 23.982,91 ha (z otuliną 31.768,19 ha), z czego 12.142,77 ha (z otuliną 11.713,19 ha) znajduje się w obszarze gmin: Kłodawa i Strzelce Krajeńskie; Park obejmuje tereny chronione o dużej lesistości i licznych jeziorach zajmujących rynny polodowcowe Puszczy Gorzowskiej; Park Krajobrazowy "Ujście Warty", utworzony w 1996 r. na powierzchni 19.043,4 ha, w obszarze gmin: Kostrzyn, Witnica, Górzyca i Słońsk; Park obejmuje tereny podmokłe w dolinach Warty i Odry, mające szczególne znaczenie dla rozrodu i bytowania ptactwa wodnego i błotnego; obszary chronionego krajobrazu, obejmujące łącznie ok. 158.545 ha w obrębie powiatów gorzowskiego, strzelecko-drezdeneckiego i M. Gorzowa, a także w północnych częściach powiatów słubickiego, sulęcińskiego oraz międzyrzeckiego (tj.ok.32,5 % obszaru opracowania), a w tym obszary: - „Puszcza Drawska” o pow. 42.1783 ha, położony w gminach: Dobiegniew (29.086 ha), Drezdenko (9.568 ha), Stare Kurowo (2.605 ha), Strzelce Krajeńskie (889 ha), Zwierzyń (25 ha), - „Puszcza Barlinecka” o pow. 26.691 ha, położony w gminach: Kłodawa (10.516 ha), Lubiszyn (5.006 ha), Santok (3.050 ha), Strzelce Krajeńskie (7.700 ha), Zwierzyń (419 ha), JBPiP XII.05 12 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO - „Lasy Witnicko-Dębieńskie” o pow. 7.904 ha, położony w gminach: Lubiszyn (4.935 ha), Witnica (2.969 ha), - „Lasy Witnicko-Dzieduszyckie” o pow. 1.803 ha, położony w gminach: Bogdaniec (228 ha), Witnica (1.575 ha), - „Dolina Warty i Noteci” o pow. 33.888 ha, położony w gminach: Deszczno (1.279 ha), Drezdenko (6.908 ha), Gorzów Wlkp. (360 ha), Przytoczna (2.007 ha), Santok (7.247 ha), Skwierzyna (4.954 ha), Stare Kurowo (4.133 ha), Zwierzyń (7.000 ha), - „Gorzowsko-Krzeszycka Dolina Warty” o pow. 16.669 ha położony w gminach: Bogdaniec (9.243 ha), Deszczno (343 ha), Krzeszyce (6.028 ha), Lubiszyn (7 ha), Słońsk (221 ha), Witnica (827 ha), - „Pojezierze Puszczy Noteckiej” o pow. 12.000 ha, położony w gminie Drezdenko, - „Gorzycko” o pow. 8.720 ha, położony w gminie Przytoczna (1.030 ha), a także w gminie Pszczew (7.690 ha) poza obszarem opracowania, - „Dolina Obry” o pow. 10.092 ha, położony w gminach Bledzew (4.834 ha), Skwierzyna (132 ha), a także w gminach Międzyrzecz (4.769 ha), Pszczew (357 ha) poza obszarem opracowania, - „Dolina Jeziornej Strugi” o pow. 5.708 ha, położony w gminie Bledzew (500 ha), a także w gminach Łagów (48 ha), Sulęcin (5.000 ha), Międzyrzecz (160 ha) poza obszarem opracowania, - „Pojezierze Lubniewicko-Sulęcińskie” o pow. 14.917 ha, położony w gminach Bledzew (326 ha), Krzeszyce (708 ha), Lubniewice (6.617 ha), a także w gminach Sulecin (6.166 ha), Torzym (977 ha), Łagów (123 ha) poza obszarem opracowania, - „Dolina Postomii” o pow. 2.494 ha, położony w gminie Krzeszyce (1.197 ha) a także w gminie Sulęcin (1.297 ha) poza obszarem opracowania, - „Ośniańska Rynna z jeziorem Radachowskim” o pow. 2.223 ha położony w gminie Słońsk (2.73 ha), a także w gminie Ośno (150 ha) poza obszarem opracowania; 19 rezerwatów przyrody a w tym: - „Czaplenice” – rezerwat leśny (8,10 ha) w gminie Drezdenko, - „Czaplisko” – rezerwat leśny (2,90 ha) w gminie Drezdenko, - „Łabędziniec” – rezerwat faunistyczny (2,79 ha) w gminie Drezdenko, - „Jezioro Łubówko” – rezerwat leśny (77,50 ha) w gminie Drezdenko, - „Lubiatowskie Uroczyska” – rezerwat faunistyczny (188,42 ha) w gminie Drezdenko, - „Bagno Chłopiny” – rezerwat torfowiskowy (118,99 ha) w gminie Lubiszyn, - „Wilanów” - rezerwat leśny (67,16 ha) w gminie Kłodawa, - „Bogdaniec I” – rezerwat leśny (20,83 ha) w gminie Witnica, - „Bogdaniec II” – rezerwat leśny (40,03 ha) w gminie Bogdaniec, - „Buki Zdroiskie” – rezerwat leśny (75,57 ha) w gminie Santok, - „Bogdaniec III” – rezerwat leśny (11,23 ha) w gminie Bogdaniec, - „Dębina” – rezerwat leśny (12,18 ha) w gminie Kłodawa, - „Rzeka Przyłężek” – rezerwat wodny (35,08 ha) w gminie Kłodawa, - „Santockie Zakole” – rezerwat faunistyczny (454,94 ha) w gminie Deszczno, - „Bogdanieckie Cisy” – rezerwat florystyczny (21,24 ha) w gminie Bogdaniec, - „Dąbrowa na wyspie” – rezerwat leśny (4,40 ha) w gminie Przytoczna, - „Lemierzyce” – rezerwat leśny (3,32 ha) w gminie Słońsk, - „Pamięcin” - rezerwat stepowy (11,80 ha) w gminie Górzyca, - „Janie im. Włodzimierza Korsaka” – rezerwat torfowiskowy (50,52 ha) w gminie Lubniewice. 3. W obszarze opracowania wyznaczone zostały w 2004 r. następujące obszary europejskiej sieci NATURA 2000. Są to: obszary specjalnej ochrony ptaków „Ujście Warty” na powierzchni 33.017,8 ha, położony w obszarze gmin: Kostrzyn, Górzyca, Witnica, Bogdaniec, Słońsk, Krzeszyce i Deszczno oraz Dolina Dolnej Odry na powierzchni 175,4 ha, położony w części w obszarze gm. Kostrzyn, JBPiP XII.05 13 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO obszary ochrony siedlisk „Ujście Noteci”, „Torfowisko Chłopiny” oraz część obszaru „Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry” oraz część obszaru „Jezioro Kozie”. 4. W obszarze opracowania znajdują się również obszary specjalnej ochrony ptaków i obszary ochrony siedlisk, które nie zostały zamieszczone na listach przekazanych przez Polskę do Komisji Europejskiej, a które spełniają kryteria jako obszary Natura 2000 i zostały zgłoszone do Komisji Europejskiej przez organizację pozarządowe na tzw. „Shadow List”. Są to: ● potencjalne obszary specjalnej ochrony ptaków: „Dolina Dolnej Noteci”, „Puszcza Barliniecka”, część „Jezior Pszczewskich i Dolina Obry” oraz część „Puszczy Noteckiej”, ● potencjalne obszary ochrony siedlisk: „Puszcza Barliniecka”, „Ujście Warty i część „Doliny Odry”. 5. tereny chronione koncentrują się w obszarze opracowania w dwu rejonach: przy ujściu Warty do Odry (znajdują się tu Park Narodowy i Park Krajobrazowy „Ujście Warty”, 2 obszary sieci NATURA 2000 oraz 3 rezerwaty) oraz w rejonie Gorzowa (znajduje się tu południowa część Barlinecko-Gorzowskiego Parku Krajobrazowego, 1 obszar sieci NATURA 2000 oraz 10 rezerwatów, czyli ponad połowa ich ogólnej liczby w obszarze objętym studium). Rejony te, połączone z obszarami chronionego krajobrazu, wyznaczonymi po obu stronach dolin Warty i Noteci nie tworzą jednak spójnego systemu terenów chronionych, którego podstawowymi elementami obok już istniejących mogłyby być doliny w/w rzek. 3.8. Stan środowiska przyrodniczego 1. W ocenie stanu środowiska przyrodniczego zasadnicze znaczenie ma stan czystości wód, którego zasadniczy zasób tworzą wody podziemne. Wody te zgromadzone w zbiornikach wód podziemnych nr 134, 136, 137 i 138, położonych w obszarze opracowania są objęte monitoringiem sieci krajowej i regionalnej. Charakteryzują się one w większości klasą Ia lub w części II. W ramach badań wód Pradoliny ToruńskoEberswaldzkiej i jej okolic, głównej struktury wodonośnej tego obszaru, stwierdzono ich dobrą jakość, co w dużej mierze wynika z warunków geologicznych znacznie ułatwiających filtrację wód a zarazem naturalną odnawialność zbiornika. 2. Głównymi źródłami zanieczyszczeń wód powierzchniowych są zrzuty nieoczyszczonych ścieków komunalnych lub oczyszczonych w stopniu niewystarczającym oraz zanieczyszczenia obszarowe, związane ze zrzutami ścieków bytowo gospodarczych z terenów osadniczych, w tym zwłaszcza wiejskich, zanieczyszczenia spłukiwane z obszarów rolnych, leśnych oraz terenów tras komunikacyjnych (drogowych i kolejowych). Na drugim miejscu w ilości odprowadzanych ścieków znajdują się ścieki z zakładów przemysłowych, usługowych i produkcyjnych. Mimo zauważalnej poprawy stanu czystości wód powierzchniowych obszaru opracowania w ostatnim okresie (co odnotowuje się przy badaniu wskaźników obligatoryjnych takich jak stopień tlenu rozpuszczonego, BZT5, utlenialności, substancji rozpuszczonych, chlorków, siarczanów, zawiesiny ogólnej i fenoli), wyrażającej się wzrostem występowania wód o I klasie czystości oraz zmniejszaniem ilości wód pozaklasowych – nadal ich stan należy ocenić jako zły. W wyniku badań prowadzonych w ramach monitoringu krajowego w następujący sposób określony został stan czystości wód w głównych rzekach w obszarze opracowania: w Odrze: wyniki badań przeprowadzonych na odcinku ok. 209 km na całym jej biegu w granicach województwa świadczą o zanieczyszczeniu chlorofilem „a”; pomimo zmian niektórych wskaźników nie uległa tu zmianie jakość wód w klasyfikacji ogólnej, wg której nadal odpowiadają one klasie III; w Warcie: wyniki badań przeprowadzone na odcinku o długości 137 km świadczą o przekroczeniu norm jakości, związanych z nadmiernym stężeniem chlorofilu „a”, a także z zanieczyszczeniami bakteriologicznymi; poprawę zaobserwowano w przypadku stężenia fosforu ogólnego, które spełniało normy odpowiadające III klasie czystości; o jedną klasę poprawiła się jakość wód Warty w zakresie zawartości fosforanów (z III na II), w zakresie zawiesiny ogólnej (z II na I); klasie I odpowiadały też takie wskaźniki jak zasolenie oraz obecność metali ciężkich i substancji specyficznych; JBPiP XII.05 14 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO w Noteci: badania przeprowadzone na odcinku długości 48,9 km świadczą o tym, że i w tym przypadku stężenie chlorofilu „a” zadecydowało o przekroczeniu norm jakościowych; innym kryterium dyskwalifikującym jakość wód był stan sanitarny w przekroju ujściowym; zaobserwowano tu natomiast poprawę jakości, z III na II klasę pod względem stężenia fosforu ogólnego. 3. Na podstawie prowadzonego monitoringu regionalnego i lokalnego stanu czystości wód w dopływach w/w rzek, przedstawia się poniżej następujące ich oceny: w Witnej: stwierdzono poprawę stanu czystości wód, choć w ocenie ogólnej mają one nadal charakter pozaklasowy (o ich dyskwalifikacji decydowały wysokie stężenia azotu azotynowego i zły stan sanitarny); w Kłodawce: w jej górnym biegu normy III klasy a w części klasy II były spełnione w zakresie zawartości innych wskaźników; w dolnym odcinku rzeki jej wody nadal nie odpowiadają normom z powodu złego stanu sanitarnego; w Obrze: wody, podobnie jak i w latach poprzednich nie odpowiadają normom na całym kontrolowanym odcinku, o czym decydują wysokie stężenia fosforu ogólnego i fosforanów, chlorofilu „a” oraz zły stan sanitarny; w Drawie - jednej z czystszych rzek regionu większość badanych wskaźników spełnia normy I bądź II klasy czystości, co wskazuje na poprawę sytuacji sprzed kilku lat, kiedy kwalifikowano jej wody do klasy III; wpłynęło na to uporządkowanie gospodarki ściekowej w jej dorzeczu. 4. Utrzymywanie się zanieczyszczeń powietrza jest związane przede wszystkim z koncentracją emitowanych zanieczyszczeń na terenach o intensywnej produkcji i jednocześnie wysokiej gęstości zaludnienia. Ich wielkość nie wyróżnia negatywnie regionu, w tym także i obszaru opracowania na tle kraju. Zajmuje on 13-te miejsce w kraju pod względem emisji zanieczyszczeń pyłowych i 14-te pod względem emisji zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza. Największe ilości zanieczyszczeń emitowane są w obszarze opracowania na terenach gęsto zaludnionych i uprzemysłowionych, takich m.in. jak m. Gorzów Wlkp (Min. stwierdzono tu ponadnormatywne stężenia benzenu, co spowodowało zakwalifikowanie tego powiatu do klasy B pod kątem ochrony zdrowia mieszkańców). W ostatnich latach obserwuje się tu jednakże tendencje spadkowe emisji zanieczyszczeń gazowych: dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenków węgla i dwutlenku węgla oraz zanieczyszczeń pyłowych. Przykładowo w 2000 roku, w porównaniu z rokiem 1998 emisja poszczególnych rodzajów zanieczyszczeń zmniejszyła się w woj. lubuskim o: dwutlenku siarki – 43%, tlenki azotu – 45%, tlenek węgla – 12%, dwutlenku węgla – 8%, pyłów – 55%. Przyczyniły się do tego m.in. inwestycje mające na celu zmniejszenie emisji zanieczyszczeń z zakładów energetycznych, położonych w obszarze opracowania. Do największych inwestycji tego rodzaju należy zaliczyć modernizację urządzeń w Elektrociepłowni Gorzów S.A. w Gorzowie Wlkp., w której zastąpienie kotłowni węglowej zespołem gazowo-parowym przyczyniło się do znacznego zmniejszenia emisji pyłowo-gazowej (SO2 o 24 % i NOx o 29 % a pyłu o 84 %,), jak i zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów. 5. Obok energetyki do największych źródeł zanieczyszczeń powietrza zaliczyć należy pojazdy samochodowe. Największy wpływ transportu na jakość powietrza ma miejsce w miastach i w otoczeniu tras komunikacyjnych o dużym natężeniu ruchu. Zwarta zabudowa obszarów śródmiejskich w większości miast sprzyja kumulowaniu się zanieczyszczeń w najniższych warstwach atmosfery – w obrębie jezdni i w najbliższym jej sąsiedztwie, co m. in. dotyczy centrum Gorzowa Wlkp., a także centrów mniejszych ośrodków miejskich w obszarze opracowania, m.in. takich jak Kostrzyn, Witnica, Strzelce Krajeńskie, Drezdenko i Skwierzyna. 3.9. Walory środowiska kulturowego JBPiP XII.05 15 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 1. Ważnymi komponentami istniejącego stanu zagospodarowania przestrzennego obszaru opracowania są układy i zespoły obiektów zabytkowych. Historia zagospodarowania i rozwoju przestrzennego tych terenów jest bardzo bogata, o czym zaświadczają zachowane tu zabytkowe układy urbanistyczne i ruralistyczne, rezydencjonalne, obiekty sakralne oraz wiele innych, w tym także zabytki techniki. Wśród wyróżniających się w skali ponadregionalnej zespołów obiektów zabytkowych, jakie znajdują się w obszarze dolin Warty i Noteci oraz w ich otoczeniu wymienić należy: renesansową twierdzę w Kostrzynie, zbudowaną w II poł. XVI w., rozbudowaną w okresach późniejszych m.in. o trzy forty w jej otoczeniu, zniszczoną w czasie II wojny światowej, poddaną ostatnio odgruzowywaniu i pracom porządkowym, zespół zabudowy centrum Słońska z kościołem gotyckim z przełomu XV i XVI w., przebudowanym m.in. przez K.F. Schinkla oraz d. zamkiem joannitów z I poł. XV w., staromiejski zespół Gorzowa Wielkopolskiego z kościołem katedralnym z k. XIII w., wielokrotnie rozbudowywanym w okresach późniejszych, z fragmentami murów obronnych z k. XIV w. oraz z innymi zabytkowymi obiektami, pozostałości d. grodu w Santoku, stanowiącego w X-XII w. jeden z największych ośrodków osadniczych w tym rejonie oraz historycznie ukształtowany układ tej wsi, staromiejski zespół Strzelc Krajeńskich z zachowanymi niemal w całości murami obronnymi z XIII/XIV w. oraz gotyckim kościołem z II pol. XIII w., przebudowanym w okresach późniejszych, staromiejski zespół Drezdenka z pozostałościami dawnej twierdzy z pocz. XVII w. z arsenałem z XVII w., z późnobarokowym pałacem i 2 neogotyckimi kościołami, zespół staromiejski w Skwierzynie z gotyckim kościołem z XVw., staromiejski zespół Lubniewic z kościołem gotyckim z XV w. oraz dwoma pałacami, wiele bardzo dobrze zachowanych zabytkowych układów przestrzennych wsi o jeszcze średniowiecznym rodowodzie (m.in. owalnicowych, ulicowo-placowych), szereg zespołów pałacowo-parkowych, a w tym m.in. zespół w Dobroszynie pod Kostrzynem i odrestaurowany ostatnio zespół w Wiejcach, szereg wyróżniających się kościołów m.in. charakterystyczne dla obszaru kościoły w konstrukcji szachulcowej, a także barokowy kościół w Rokitnie, pozostałości dawnych umocnień północnej części Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego koło Bledzewa. 2. Zespoły zabytkowej zabudowy położone w w/w obszarach śródmiejskich oraz pojedyncze obiekty zabytkowe lub ich zespoły są chronione poprzez wpisanie do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i wykonywanie przez niego ustawowych zadań związanych z ich ochroną, a także poprzez wyznaczenie w szeregu studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gmin, a następnie w planach miejscowych stref ochrony konserwatorskiej i odpowiednio przyjęte ustalenia w tych planach. 3. Ważnymi elementami krajobrazu kulturowego terenów opracowania są historycznie ukształtowane zespoły osadnictwa wiejskiego i miejskiego, pochodzące sprzed 1945 r. i znacznie zdekapitalizowane. Wymagają one podjęcia pilnych działań na rzecz ich rewitalizacji z utrzymaniem charakteru ich układu, gabarytów i wystroju zewnętrznego oraz. 4. Szczególny i charakterystyczny dla obszaru opracowania jest wielkoprzestrzenny kompleks hydrotechnicznej zabudowy dolin rzek Warty i Noteci, stanowiący zestaw bardzo wartościowych zabytków techniki budowany w ciągu blisko dwustu lat i związany z charakterystycznym typem rozproszonego osadnictwa, jakie tu wprowadzili jeszcze w XVIII w. osadnicy holenderscy i jakie wg ich wzorów było kontynuowane w okresach następnych. Osadnictwo to występuje m.in. na terenach gmin Krzeszyce, Bogdaniec, Zwierzyn i Stare Kurowo. 3.10. Walory krajobrazowe i powiązania wielkoprzestrzennych jednostek krajobrazowych JBPiP XII.05 16 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 1. Krajobraz obszaru opracowania tworzą jego podstawowe komponenty jego środowiska przyrodniczego, tj. tradycyjnie wyróżniane składowe abiotyczne (budowa geologiczna wraz z urzeźbieniem terenu i wody), biotyczne (szata roślinna i świat zwierzęcy) oraz gleby jako pomost łączący w/w obie grupy. Na strukturę tego krajobrazu składają się wielkoprzestrzenny zespół otwartych wnętrz krajobrazowych dolnych odcinków doliny Warty i Noteci, kompleksy leśne, otaczające od północy te doliny (w tym Puszcza Gorzowska) oraz kompleks zachodniej części Puszczy Noteckiej. Zewnętrzne granice tych kompleksów a także morfologiczne krawędzie dolin obu rzek wyznaczają zróżnicowane makrownętrza krajobrazowe, wśród których wskazać należy: makrownętrze ujścia Warty, położone pomiędzy Kostrzynem a Świerkocinem i Krzeszycami, makrownętrze Gorzowa Wielkopolskiego, położone pomiędzy Świerkocinem i Krzeszycami a Santokiem i Murzynowem, makrownętrze ujścia Noteci, położone pomiędzy Santokiem i Drezdenkiem, makrownętrze Skwierzyny-Międzychodu, położone pomiędzy tymi miastami. 2. Na wybitne walory krajobrazowe obszaru opracowania składają się rozległe przestrzenie terenów dolin Warty i Noteci z rozbudowaną siecią kanałów i starorzeczy z otwartymi przestrzeniami łąk i charakterystycznymi układami rozproszonej zabudowy wiejskiej, rozległe przestrzenie śródleśnych polan z wprowadzoną tu zabudową, malownicze doliny dopływów obu rzek, a także miejskie przestrzenie Kostrzyna, Witnicy, Strzelc Krajeńskich, Drezdenka, Skwierzyny i Gorzowa Wielkopolskiego. 3. Głównymi osiami powiązań jednostek wyodrębnionych w obszarze opracowania są koryta Warty i Noteci, które jednocześnie stanowią główne osie struktur przestrzennych, związanych ze zróżnicowanym sposobem zagospodarowania w/w makrownętrz krajobrazowych. Ważnym elementem wyznaczającym bezpośrednie otoczenie krajobrazowe obu rzek jest kompleks ich zewnętrznych obwałowań 4. UWARUNKOWANIA ZWIĄZANE Z OSADNICTWEM I INFRASTRUKTURĄ SPOŁECZNĄ 4.1. Ludność 1. W obszarze opracowania zamieszkiwało w końcu 2002 r. ok. 279,6 tys. mieszkańców (tj. ok. 27,8% ogólnej liczby ludności województwa). Głównym ośrodkiem osadniczym obszaru jest Gorzów Wielkopolski (ze 125,8 tys. mieszkańców), zaś ważniejszymi ośrodkami miejskimi Drezdenko (z 10,5 tys.), Kostrzyn (z 17,5 tys.) i Skwierzyna (z 10,2 tys.). Obszar ten cechuje bardzo zróżnicowana gęstość zaludnienia: najwyższy wskaźnik cechuje Gorzów Wielkopolski (z 1482 mieszkańcami na 1 km2), wysoki – Kostrzyn (z 380 mieszkańcami na 1 km2), najniższe – takie gminy jak Bledzew (z tylko 19 mieszkańcami na 1 km2), Drezdenko (z 20), Krzeszyce (z 23), Kłodawę i Lubniewice (z 24). 2. Na przestrzeni ostatnich lat procesy demograficzne w obszarze opracowania przebiegały w zróżnicowany sposób. Zjawiska te ilustruje poniższy rysunek: JBPiP XII.05 17 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO Rysunek nr 4. Zmiany liczby ludności w latach 1988-2003 w tys. mieszk. Według prognoz sporządzonych przez GUS zakładać należy w omawianym obszarze m.in.: spadek liczby mieszkańców dla Gorzowa Wlkp. ze 125,8 tys. (w 2002 r.) do 124,5 tys. (w 2010 r.) i do 118,6 tys. (w 2020 r.), wzrost dla pow. gorzowskiego z 63,8 tys. do 65,2 tys. (w 2010 r.) i do 67,3 tys. (w 2020 r.), spadek dla pow. strzelecko-drezdeneckiego z 50,4 tys. (w 2010 r.) do 49,0 tys. (w 2020 r.). Sytuację demograficzną gmin, wchodzących w obszar opracowania charakteryzuje m.in. wskaźnik przyrostu naturalnego z 2002 r., w większości zawierający się od –0,97 (w gm. Lubniewice) do +2,16 (w gm. Skwierzyna). Jest on wyjątkowo wysoki w m. Kostrzyn (i wynosi +4,13) oraz w gm. Przytoczna (+3,92). Dla Gorzowa Wielkopolskiego wskaźnik ten osiąga wartość 0,57. 3. Przemianom sytuacji demograficznej obszaru towarzyszyć będą znaczące konsekwencje w wybranych aspektach życia społeczno-gospodarczego. I tak, m.in.: przewidywany spadek liczebności mieszkańców w grupie wiekowej 0-17 lat (efekt niżu demograficznego i niskich wskaźników dzietności) wymagać będzie podjęcia analiz dotyczących obecnego funkcjonowania sieci szkół wszystkich stopni i w konsekwencji zmniejszania się liczby uczniów i nauczycieli, przewidywany szczególnie wysoki wzrost udziału w strukturze demograficznej osób w wieku emerytalnym wskazuje na konieczność dostosowania sfery ochrony zdrowia i pomocy społecznej do wzrastających w tym zakresie potrzeb, co wiąże się z odpowiednią specjalizacją i rozbudową sieci placówek i przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu; spadek liczby osób w wieku aktywności zawodowej wymaga wcześniejszego rozwiązania problemu wysokiego bezrobocia i przeciwdziałania migracji mieszkańców do rozwojowych ośrodków w jego otoczeniu, w tym na tereny Wielkopolski, która stanowi obecnie jeden z czterech regionów kraju o wartości PKB na jednego mieszkańca wyższej od średniej krajowej. JBPiP XII.05 18 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 4.2. Sieć osadnicza 1. Podstawowymi ogniwami sieci osadniczej obszaru opracowania są dominujący w nim Gorzów Wielkopolski a także takie ośrodki miejskie jak: położone w północnej części tego obszaru Kostrzyn, Witnica, Strzelce Krajeńskie, Dobiegniew i Drezdenko, położone w części południowej Lubniewice i Skwierzyna. Charakterystyczne dla omawianej struktury jest wykształcenie się linearnego układu osadniczego na linii Kostrzyn-Witnica-Gorzów Wlkp.-Strzelce Krajeńskie-Dobiegniew, którego osią jest korytarz komunikacyjny drogi wojewódzkiej nr 132 i części drogi krajowej nr 22. 2. Sieci 8 ośrodków miejskich towarzyszy równomiernie rozłożona w przestrzeni sieć 12 ośrodków gminnych, wśród których wymienić należy: położone na północ od dolin Warty i Noteci: Lubiszyn, Kłodawę, Santok, Zwierzyn i Stare Kurowo, położone na południe od doliny Warty: Słońsk, Krzeszyce, Deszczno, Bledzew i Przytoczną. Układ przestrzenny sieci osadniczej obszaru opracowania i jego otoczenia przedstawia poniższy rysunek. Rysunek nr 5. Sieć osadnicza; liczba ludności w tys. mieszk. 3. Tereny Gorzowa Wlkp. i powiązanych z nim 19 gmin w obszarze opracowania zajmują 27,8% powierzchni całego województwa (w tym Gorzów zajmuje 0,6%). Największymi pod względem powierzchni gminami w tym obszarze są: gm. Bledzew (z 248 km2 powierzchni), m. i gm. Dobiegniew (z 351 km2), m. i gm. Drezdenko (z 400 km2), gm. Kłodawa (z 235 km2), gm. Lubiszyn (z 205 km2), m. i gm. Skwierzyna (z 285 km2), m. i gm. Strzelce Krajeńskie (z 319 km2), m. i gm. Witnica ( z 278 km2). JBPiP XII.05 19 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 4.3. Wybrane elementy infrastruktury społecznej 1. Głównym ośrodkiem usług o ponadregionalnym znaczeniu dla obszaru opracowania jest Gorzów Wielkopolski, siedziba Urzędu Wojewódzkiego, Urzędu Miejskiego, Starostwa Powiatowego, szeregu instytucji usługowych. Miasto stanowi także rozwijający się ośrodek szkolnictwa ponadpodstawowego i wyższego z takimi wyższymi uczelniami jak: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Wyższa Szkoła Biznesu, Wyższa Informatyczna Szkoła Zawodowa i Instytut Wychowania Fizycznego. 2. System ośrodków obsługi w obszarze opracowania tworzą obok w/w głównego ośrodka usług, jakim jest Gorzów Wielkopolski także takie jednostki o znaczeniu ponadlokalnym jak Kostrzyn, Strzelce Krajeńskie, Drezdenko (oba te ośrodki są stolicami powiatu strzelecko-drezdeneckiego) oraz Skwierzyna. Indywidualne funkcje obsługi mieszkańców i przyjezdnych w przedstawionym wyżej systemie ośrodków pełni Kostrzyn w związku z jego przygranicznym położeniem i rozwijającym się potencjałem Kostrzyńsko-Słubickiej Strefy Ekonomicznej. 4.4. Powiązania głównych ośrodków osadniczych 1. Wzajemne powiązania głównych ośrodków osadniczych obszaru ułatwia rozwinięty układ komunikacyjny, na który składają się dwa równoleżnikowe i dwa południkowe korytarze komunikacyjne. Pierwszy z nich łączy Kostrzyn, Witnicę, Gorzów Wlkp., Strzelce Krajeńskie i w ciągu drogi wojewódzkiej nr 132 Kostrzyn-Gorzów Wlkp. i części drogi krajowej nr 22 na odcinku Gorzów Wlkp.-Dobiegniew- granica województwa, zaś drugi Kostrzyn, Krzeszyce, Skwierzynę i Przytoczną (w ciągach dróg krajowych nr 22 Kostrzyn-Krzeszyce(Wałdowice)-Gorzów Wlkp. i nr 24 -(Wałdowice)-Skwierzyna-Przytoczna-granica województwa. Dwa korytarze południkowe tworzą droga krajowa nr 3, przebiegająca z północy na południe przez Gorzów oraz droga wojewódzka nr 160, przebiegająca z Dobiegniewa przez Drezdenko do Międzychodu (w woj. wielkopolskim) i w jego pobliżu łącząca się z drogą krajową nr 24. 2. Przedstawiony wyżej system powiązań drogowych poprzez drogi nr 3, 22 i 24 wiąże się z krajowym systemem komunikacyjnym i prowadzi do takich ośrodków jak Szczecin, Poznań, Zielona Góra (i Wrocław) oraz poprzez przejście graniczne w Kostrzyniu do niedaleko położonej metropolii berlińskiej. Dla rozwoju obszaru opracowania wskazane wyżej powiązania zewnętrzne będą mieć bardzo istotny charakter. Nie towarzyszy im w sposób wystarczający istniejąca sieć kolejowa. 5. UWARUNKOWANIA ZWIĄZANE Z GOSPODARKĄ ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM TURYSTYKI 5.1. Ogólna charakterystyka stanu gospodarki 1. Podstawowym wskaźnikiem rozwoju gospodarczego w skali regionalnej jest wysokość PKB (Produktu Krajowego Brutto), który dla woj. lubuskiego a tym samym i dla obszaru opracowania był w 2002 r. najniższy w kraju i osiągnął 2,3% wskaźnika PKB liczonego dla całego kraju. Jednocześnie wskaźnik ten liczony na mieszkańca lokuje region w grupie 7 województw o średnim poziomie tego wskaźnika w wysokości 87,4% w stosunku do średniej krajowej. Niższe jest tu także średnie w kraju tempo wzrostu gospodarczego, czego miernikiem jest syntetyczny wskaźnik rozwoju gospodarczego dla lubuskiego wynoszący 103,3% (dla Polski 105,1%). W odniesieniu do lubuskiego jako pozytywne zjawisko należy uznać relatywnie wysoki udział przemysłu przetwórczego w wytwarzaniu wartości dodanej brutto oraz wysoki udział usług. Odnosząc dane dotyczące rolnictwa do liczby osób zatrudnionych w tym sektorze uznać należy wysoką produktywność tego sektora w regionie. Dla wyodrębnionego w nim obok podregionu zielonogórskiego podregionu gorzowskiego, w którego skład wchodzą m. Gorzów Wlkp. i powiaty: gorzowski, strzelecko-drezdenecki, sulęciński, słubicki, międzyrzecki odpowiednie wskaźniki wynosiły: JBPiP XII.05 20 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO PKB w ujęciu globalnym - 0,9% wartości krajowej, co daje 39 miejsce w kraju (miejsce bez zmian w latach 2001 i 2002), PKB na mieszkańca = 91,2% średniej krajowej, co daje 14 pozycja w kraju (bez zmian w latach 2001-2002). 2. W obszarze opracowania pracujący stanowili w 2003 r. 29,1% ogółu pracujących w województwie (przy czym odpowiedni wskaźnik dla Gorzowa Wlkp. wynosił 18,2%, zaś dla 19 gmin w w/w obszarze – 10,9%). W liczbach bezwzględnych było to odpowiednio 34.136 i 20.413 zatrudnionych. W obszarze opracowania trudnym do rozwiązania problemem jest utrzymywanie się wysokiej stopy bezrobocia. Wyniosła ona w całym podregionie gorzowskim we wrześniu 2004 r. 24,6% (nastąpił tu spadek o 1,3 punktu procentowego w stosunku do grudnia 2003 roku przy średniej dla całego województwa =26,0%), w Gorzowie Wlkp. wskaźnik ten osiągnął 18,4%. We wrześniu 2004 roku w podregionie gorzowskim było zarejestrowanych 37,3 tys. bezrobotnych. Liczba ta w okresie od 1998 r. do września 2004 r. wzrosła o 19,2 tys., czyli o 106,1%, (dla porównania w podregionie zielonogórskim liczba osób bezrobotnych wzrosła o 27,1 tys., czyli o 75,1%). Powyższe dane świadczą o skali problemów związanych z potrzebą unormowania rynku pracy w obszarze opracowania. 3. W obszarze opracowania funkcjonuje wg danych z 2002 r. 25.622 podmiotów gospodarczych, ujętych w rejestrze REGON, co stanowi 26,3% liczby podmiotów w całym województwie (w tym jest ich 16.135 w obszarze Gorzowa Wlkp. i 11.487 na pozostałym terenie w/w obszaru, w tym m.in. w Kostrzynie –1.723, m. i gm. Drezdenko –1.294, m. i gm. Skwierzyna –1.189, w m. i gm. Strzelce Krajeńskie – 1.177. W/w wskaźnik ogólny w porównaniu do 27,8% udziału ludności omawianego obszaru w liczbie ogólnej mieszkańców województwa wskazuje na relatywnie mniejszą aktywność mieszkańców obszaru opracowania. 5.2. Przemysł oraz budownictwo 1. Przemysł, stanowiący jedną z głównych funkcji rozwojowych obszaru opracowania, skupiony jest przede wszystkim w Gorzowie Wlkp. – głównym ośrodku osadniczym tego obszaru. Rozwojowym ośrodkiem jest Kostrzyn, drugie co do wielkości miasto obszaru (ze Specjalną Strefą Ekonomiczną, ukształtowaną w 3 kompleksach o łącznej powierzchni 225 ha), znacznie mniejszy potencjał produkcyjny jest skupiony w Witnicy, Strzelcach Krajeńskich, Dobiegniewie, Drezdenku i Skwierzynie. Potencjał gospodarczy Gorzowa oraz Kostrzyna na tle w/w obszaru i jego otoczenia pokazuje poniższy rysunek. Rysunek nr 6. Główne ośrodki gospodarcze; przychody w mld zł JBPiP XII.05 21 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 2. Największymi zakładami przemysłowymi są w obszarze opracowania m.in.: VOLKSWAGEN ELEKTRO-SYSTEMY – producent wiązek elektrycznych do samochodów osobowych (zlokalizowany w Gorzowie Wlkp.), BAMA POLSKA – producent akcesoriów do obuwia (zlokalizowany jw.), FAURECIA – producent części dla przemysłu motoryzacyjnego (zlokalizowany jw.), STILON wchodzący w skład grupy RHODIA – producent włókien tekstylnych i technicznych oraz granulatów konstrukcyjnych (zlokalizowane jw.), Zakłady Farmaceutyczne VETOQUINOL BIOWET - producent leków weterynaryjnych (zlokalizowany jw.), Fabryka Maszyn do Drewna „GOMAD” i Gorzowska Fabryka Maszyn „GOMA” – producenci maszyn do obróbki drewna (zlokalizowane j.w.), Lindo-Gobex – producent katalizatorów spalin (zlokalizowany jw.), Holding ZREMB Gorzów – producent suwnic i różnego typu konstrukcji stalowych (zlokalizowany jw.), Zakład Mechaniczny MESTIL – producent części do maszyn i urządzeń (zlokalizowany jw.), ARCTIC PAPER KOSTRZYN S.A. – jedna z największych fabryk papierniczych w Polsce (zlokalizowana w Kostrzyniu), PODRAVKA POLSKA – producent przypraw do potraw (zlokalizowany na terenie j.w.), ITC Poland – producent bibułki higienicznej (zlokalizowany jw.). 3. Ważne znaczenie dla rozwoju obszaru opracowania ma znajdujący się tu potencjał przedsiębiorstw budowlanych wśród których wymienić należy m.in. działające w Gorzowie Wielkopolskim: Przedsiębiorstwo Budowlano-Usługowe „Interbud-West”, Prywatne Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe PUH. 4. Miernikiem potencjału głównych zakładów produkcyjnych w obszarze opracowania jest ich ujęcie w dorocznych rankingach Rzeczpospolitej, kreujących listę największych 2000 polskich przedsiębiorstw. Na liście tej znalazły się zlokalizowane w obszarze opracowania następujące przedsiębiorstwa (w znaczniej części zostały one już wyżej wymienione): Volkswagen Elektro-Systemy (330 pozycja, z 2185 zatrudnionymi), PPHU Mars z Gorzowa (387 pozycja, z 382 zatrudnionymi), ITC Poland (554 pozycja, bez danych o zatrudnieniu), ZWCH Stilon (583 pozycja, z 786 zatrudnionymi), Faurecia (715 pozycja, z 373 zatrudnionymi), „Interbud-West” (1543 pozycja, bez danych o zatrudnieniu), Vetoquinol Biowet (1728 pozycja, j.w.), ZE Energo-Stil z Gorzowa (1901 pozycja, j.w.) 5. Baza surowcowa obszaru jest stosunkowo skromna i ogranicza się do złóż żwiru, pospółki, piasku, iłów oraz torfów, położonych w obrębie warty i Noteci (są one w części eksploatowane) oraz złóż gazu ziemnego i ropy, położonych na jego północno-zachodnim skraju. Największe znaczenie wśród tych ostatnich mają eksploatowane złoża „Baranówko-Mostno-Buszewo”, położone w rejonie Dębna oraz przygotowane do eksploatacji złoże ropy naftowej i gazu Lubiatów- Międzychód-Grotów. Uruchomienie złóż gazu w rejonie Międzychodu może mieć znaczenie dla ożywienia gospodarczego rejonu Skwierzyna-Przytoczna. JBPiP XII.05 22 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 5.3. Rolnictwo 1. Rolnictwo w obszarze opracowania gospodaruje na ok. 151,6 tys. ha gruntów, co stanowi ponad 1/3 gruntów rolnych całego województwa. Są to grunty położone na relatywnie lepszych glebach niż w południowej części tego regionu, klasy II-IV zajmują tu ok. 62,5% powierzchni. Najwyższy wskaźnik jakości i przydatności rolniczej gleb posiada w obszarze opracowania m. i gm. Strzelce Krajeńskie (59,1) a najniższy m. Kostrzyn (29,5). Dominują tu uprawy zbóż i ziemniaków oraz hodowla bydła. Gospodarstwa rolne działające w obszarze opracowania produkują głównie na własne potrzeby, o czym świadczy charakterystyka rolnictwa w gminach wskazana na rys. 7. Produkcja rolnicza dla rynku. Istnieją tu zatem duże możliwości uruchomienia produkcji nastawionej na zbyt zewnętrzny. Rysunek nr 7. Produkcja rolnicza dla rynku 2. Blisko 1/3 mieszkańców obszaru opracowania (tj. ok. 97 tys.) zamieszkuje tereny wiejskie. Charakterystyka tych terenów nie odbiega daleko od obrazu terenów wiejskich całego regionu, w którym m.in. wskazuje się na takie zjawiska: w strukturze zatrudnienia pracujących mieszkańców obszarów wiejskich charakterystyczny jest niski udział zatrudnionych w rolnictwie (udział ten odniesiony do ogólnej liczby pracujących w województwie wynosi 8,7%), szczególnie istotnym problemem jest istniejące tu strukturalne bezrobocie, którego źródłem były redukcje zatrudnienia w byłych PGR oraz zwolnienia chłopo-robotników z zakładów pracy w miastach, typowe dla obszarów wiejskich jest zjawisko tzw. ukrytego bezrobocia, powodujące dodatkowe obciążenie rolnictwa nadmiarem rąk do pracy i stanowiące hamulec rozwoju wsi, poziom wyposażenia mieszkań na obszarach wiejskich w wodociągi oraz sieci kanalizacji jest znacznie niższy niż w obszarach miejskich, bardzo niski jest wskaźnik zaopatrzenia mieszkań wiejskich w gaz. 3. Obszary wiejskie omawianych terenów nadal odczuwają negatywne skutki przemian społeczno – gospodarczych głównie dekoniunktury rolnictwa i prywatyzacji państwowego sektora rolnego. Wysokie rejestrowane i ukryte bezrobocie i niska rentowność rolnictwa jest źródłem ubóstwa wielu rodzin i powodem JBPiP XII.05 23 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO regresu rozwoju społecznego. Mimo dużego postępu w rozbudowie infrastruktury technicznej i tworzenia przez samorządy innych dobrych warunków do powstawania firm przyrost nowych miejsc pracy jest niewielki. 5.4. Turystyka 1. Obszar opracowania dzięki swym walorom przyrodniczo-krajobrazowym i kulturowym, niskiemu zanieczyszczeniu środowiska i położeniu przy głównych szlakach komunikacyjnych kraju jest jednym z najatrakcyjniejszych dla turystyki obszarów zachodniej Polski. Dla ochrony najcenniejszych pod względem przyrodniczym terenów tego obszaru utworzono tu wieloelementowy system terenów chronionych, które stanowią jednocześnie przedmiot ich udostępnienia dla turystyki (ich charakterystykę przedstawiono w rozdz. 3.5.). Obok tych terenów jako szczególne atrakcje dla turystyki wskazać należy: zabytkowe układy urbanistyczne Kostrzyna z pozostałościami renesansowej twierdzy, Słońska, Lubniewic, Gorzowa Wlkp., Strzelc Krajeńskich, Drezdenka i Skwierzyny, a także pozostałości wczesnośrednio wiecznego osadnictwa oraz zabytkowy układ ruralistyczny Santoka, założenia parkowo-pałacowe w Dobroszynie, Lubniewicach i Wiejcach, sanktuarium w Rokitnicy, muzea: Lubuskie w Gorzowie Wlkp., Woldenberczyków w Dobiegniewie (muzeum martyrologiczne) oraz w Drezdenku, ogród zoologiczny ZOO-Safari w Świerkocinie z kilkuset zwierzętami ze wszystkich kontynentów, trasy wędrówek wodnych po Warcie i Noteci z urządzonymi przystaniami w Kostrzynie, Santoku i Skwierzynie oraz szlaki kajakowe na Obrze, Postomii i Santocznej, rozbudowany system oznakowanych szlaków rowerowych, powiązany poprzez przejście graniczne w Kostrzynie z systemem szlaków w Niemczech, ze szczególną koncentracją w otoczeniu Gorzowa Wlkp. oraz ujścia Warty, system urządzeń hydrotechnicznych w dolinach Warty, Noteci, w tym obwałowania, śluzy i przepompownie. 2. Omawiany obszar położony jest w bliskim sąsiedztwie tranzytowych szlaków wschód-zachód łączących Polskę i jej wschodnich sąsiadów z Niemcami i Europą Zachodnią. Przepływy ludności (w tym ruch turystyczny) są tu dość znaczne, ale mają charakter niemal wyłącznie tranzytowy. Ze względu na przygraniczne położenie i otwarty charakter granicy dominuje tu rola i liczba odwiedzających jednodniowych, którzy nie nocują na omawianym obszarze. W sezonie letnim ruch turystyczny wyraźnie tu rośnie, aczkolwiek jego skala w porównaniu do głównych obszarów turystyczno-wypoczynkowych pogranicza zachodniego, tj. Wybrzeża Zachodniego i Sudetów jest niewielka. 3. Baza noclegowa w obszarze opracowania jest zróżnicowana i pozostaje generalnie w złym stanie technicznym (zwłaszcza baza sezonowa). Świadczone usługi w obiektach noclegowych są zazwyczaj niskiej jakości i mało urozmaicone. Na terenach wiejskich coraz większego znaczenia nabiera agroturystyka, której standard obsługi rośnie. W obszarze opracowania znajdowało się w 2003 r. ok. 3060 miejsc w bazie całorocznej, co stanowi ok. 17% całej bazy (m.in. w Gorzowie Wlkp. było ich 1.025, w gm. Drezdenko – 877, w gm. Lubniewice-466). Poniższy rysunek przedstawia wielkości udzielonych noclegów w obszarze opracowania. JBPiP XII.05 24 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO Rysunek nr 8. Udzielone noclegi w mln turystów 6. UWARUNKOWANIA ZWIĄZANE Z KOMUNIKACJĄ I TRANSPORTEM 6.1. Drogi i przejścia graniczne 1. Sieć drogowa na terenie województwa lubuskiego jest stosunkowa gęsta i równomiernie rozmieszczona. W obszarze opracowania układ tej sieci ze względu na jego specyfikę związaną z bardzo dużym udziałem terenów dolinnych oraz leśnych ma inny charakter i cechuje się koncentracją w wybranych rejonach i przy ciągach głównych traktów komunikacyjnych. Układ omawianej sieci tworzą publiczne drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne o istotnym znaczeniu dla powiązania komunikacyjnego głównego ośrodka osadniczego, jakim jest Gorzów Wlkp. z ośrodkami subregionalnymi i lokalnymi w jego otoczeniu oraz dla powiązania całego obszaru z reszta kraju i zagranicą. 2. Na podstawowy układ dróg krajowych w składają się w tym obszarze: droga krajowa o znaczeniu międzynarodowym Nr 3 Świnoujście-Szczecin-Gorzów Wlkp.-Zielona Góra-LubinLegnica-Bolków-Jelenia Góra-Jakuszyce-granica Państwa oraz pozostałe drogi krajowe: Nr 22 granica Państwa-Kostrzyn-Wałdowice (skrzyżowanie z drogą krajową nr 24)-Gorzów Wlkp.-WałczCzłuchów-Chojnice-Starogard Gdański-Czarlin-Malbork-Stare Pole-Elbląg-Chruściel-Grzechotki-granica Państwa, Nr 24 Pniewy-Gorzyń-Skwierzyna-Wałdowice (skrzyżowanie z drogą krajową nr 22), Nr 31 Szczecin-Gryfino-Chojna-Sarbinowo-Kostrzyn-Słubice. Układ dróg krajowych uzupełniają drogi wojewódzkiej: nr 129 Sarbinowo-Dąbroszyn, nr 130 Barnówko-Tarnów-Baczyna, nr 131 Nowiny Wielkie-Krzeszyce, nr 132 Kostrzyn-Witnica-Gorzów Wlkp., nr 134 Muszkowo-Ośno Lubuskie-Rzepin-Urad-Granica Państwa, nr 136 Wałdowice (skrzyżowanie z drogą krajową nr 22 i 24)-Lubniewice-Wędrzyn, nr 137 Słubice-Sulęcin-Międzyrzecz-Trzciel, JBPiP XII.05 25 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO nr 138 Muszkowo-Długoszyn-Sulęcin-Torzym-Gubin, nr 139 Górzyca-Kowalów-Rzepin-Debrznica, nr 151 Świdwin-Łobez-Węgorzyno-Recz-Barlinek-Gorzów Wlkp., nr 154 Łęgowo-Przynotecko-Trzebicz, nr 155 Pławin, nr 156 Lipiany-Barlinek-Strzelce Krajeńskie-Zwierzyn-Kleśno, nr 157 Zwierzyn-Goszczanowo, nr 158 Gorzów Wlkp.-Santok-Drezdenko, nr 159 Nowe Polichno-Skwierzyna, nr 160 Suchoń-Piasecznik-Choszczno-Drezdenko-Międzychód-Gorzyń-Lewice-Miedzichowo, nr 161 Dobiegniew-Podlesiec-Przeborowo, nr 164 Podlesiec-Zagórze-Drezdenko, nr 170 Przeborowo-Drawiny-Nowe Bielice, nr 174 Nowe Drezdenko-Kosin-Stare Bielice-Nowe Bielice-Gr. Województwa Wielkopolskiego, nr 176 Niegosław-Karwin-Gr. Województwa Wielkopolskiego, nr 181 Drezdenko-Wieleń-Czarnków, nr 192 Nowiny-Goraj, nr 199 Skwierzyna-Świniary-Wiejce-Międzychód. Gęstość sieci drogowej w poszczególnych gminach wskazuje się poniżej. Rysunek nr 9. Gęstość sieci drogowej Układ dróg krajowych i wojewódzkich uzupełnia sieć dróg powiatowych i gminnych o ogólnej charakterystyce przedstawionej w poniższym zestawieniu: JBPiP XII.05 26 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO Tabela 4. Długość dróg różnych kategorii w powiatach w obszarze opracowania i w jego otoczeniu Powiaty Grodzki Gorzów Wielkopolski Gorzowski Strzelecko-Drezdenecki Słubicki Sulęciński Międzyrzecki Drogi krajowe (dł. w km) 54,3 42,8 103,3 61,5 92,7 Drogi wojewódzkie Drogi powiatowe Drogi gminne (dł. w km) (dł. w km) (dł. w km) 57,9 69,0 102,4 410,6 485,8 184,4 272,2 604,0 97,0 223,7 335,8 114,9 317,6 421,3 84,2 395,0 542,5 3. Przeprowadzona w roku 2003 analiza stanu technicznego dróg wojewódzkich wykazała, że niezbędny do pilnego wykonania jest przede wszystkim następujący zakres prac: wyrównanie i wzmocnienie konstrukcji nawierzchni ok. 41,5% długości sieci, polegającej na ułożeniu warstwy profilującej i odpowiedniej warstwy ścieralnej, powierzchniowe utrwalenie nawierzchni na ok. 14% długości sieci. Można przyjąć, że w obszarze opracowania zbliżone parametry posiada istniejący tu układ dróg wojewódzkich, których układ w otoczeniu niektórych miast, m.in. takich jak Gorzów Wlkp., Kostrzyn, Drezdenko powinien być rozbudowany o odcinki lokalnych obwodnic. Konieczna jest przy tym dalsza modernizacja i podniesienie standardu utrzymania istniejących dróg i obiektów mostowych. Szczególnie trudnym zagadnieniem jest niezbędna modernizacja sieci ulic w miastach, która powstała w większości w I pol. ubiegłego stulecia i nie jest dostosowana do potrzeb rozwijającego się ruchu. Ulice te są nienormatywne, ich nawierzchnie cechuje niska wytrzymałość, a także w wielu miejscach brak bezpieczeństwa dla ruchu pojazdów. Często istniejący charakter zabudowy uniemożliwia podjęcie prac modernizacyjnych, które pozwalałyby na usprawnienie ruchu tranzytowego, zatem jedynym rozwiązaniem problemów komunikacyjnych w wielu miejscowościach jest budowa obwodnic. 4. Natężenie ruchu drogowego, jego struktura oraz występujące problemy w sieci drogowej są ściśle związane z ruchem przechodzącym przez główne drogi obszaru opracowania. Najistotniejsze i najbardziej obciążone drogi w tym obszarze to droga nr 3: Szczecin-Gorzów Wlkp.-Zielona Góra-Lubawka, nr 22 Kostrzyn-Gorzów Wlkp.Strzelce Krajeńskie-Dobiegniew, nr 24 Wałdowice (skrzyżowanie z droga krajową nr 22)-Skwierzyna-Górzyn oraz droga wojewódzka nr 132 Kostrzyn-Witnica-Gorzów. Obserwowana dynamika wzrostu ruchu w ostatnich latach na podstawowej sieci dróg zarówno na w/w trasach znacznie przewyższa średnie wskaźniki krajowe. Podjęte dotąd działania nie rozwiązały jeszcze związanych z tym problemów. Najważniejsze ostatnio zrealizowane oraz kontynuowane zadania to m.in. w omawianym obszarze modernizacja drogi krajowej nr 3 Gorzów Wlkp.Deszczno i modernizacja drogi krajowej nr 24 Goraj-Skwierzyna. W trakcie realizacji są następujące przedsięwzięcia: budowa obwodnic Gorzowa Wlkp., Witnicy i małej obwodnicy Kostrzyna. Trwają także prace przygotowawcze do budowy obwodnic: Deszczna, Drezdenka i Skwierzyny oraz budowy mostu w Kostrzynie nad Odrą. 5. Obszar opracowania jest powiązany bezpośrednio z systemem dróg niemieckich poprzez przejście drogowe Kostrzyn/Kietz, przeznaczone dla samochodów osobowych, ciężarowych do 7,5 tony oraz autobusów. Ze względu na swą bliskość istotne znaczenie dla ruchu drogowego i połączeń w/w obszaru z Europą Zachodnią mają także przejście Świecko/Frankfurt n. Odrą, przeznaczone dla ruchu osobowego i towarowego, stanowiące największe przejście graniczne na zachodzie Polski pod względem liczby osób i pojazdów przekraczających granicę zachodnią oraz przejście Słubice/Frankfurt, przeznaczone wyłącznie dla ruchu osobowego. Skalę ruchu na przejściach granicznych w bezpośrednim sąsiedztwie obszaru opracowania wskazuje poniższy rysunek: JBPiP XII.05 27 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO Rysunek nr 10. Intensywność ruchu granicznego. 6.2. Koleje 1. Sieć kolejowa w obszarze opracowania jest dobrze rozbudowana, zaś jej głównymi elementami są trasa Nr 273 (CE -- 59) Świnoujście-Kostrzyn-Zielona Góra-Wrocław-Ostrawa, przechodząca przez zachodni skraj obszaru i przez m. Kostrzyn, a także trasy Kostrzyn-Gorzów-Krzyż-Gdańsk o znaczeniu międzyregionalnym, przechodząca przez zachodni skraj obszaru i m. Dobiegniew. 2. Ogólny stan techniczny eksploatowanej w omawianym obszarze sieci kolejowej jest niezadowalający. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy jest głębokie niedoinwestowanie remontów linii, co bezpośrednio przekłada się na ich parametry techniczne, a w szczególności na zmniejszenie prędkości pociągów. Znaczne obciążenie linii nr 273 Świnoujście-Wrocław-Ostrawa spowodowało znaczną degradację tej linii, a co za tym idzie zmniejszenie prędkości z licznymi wyłączeniami. Stan techniczny tej linii przy jej znaczeniu gospodarczym dla kraju należy uznać za wysoce niewystarczający. Szybko postępujące pogorszenie stanu technicznego pozostałych linii kolejowych w obszarze opracowania miało wpływ na zawieszanie na nich części zarówno przewozów pasażerskich, jak i towarowych i zaniechanie wszelkich zabiegów związanych z ich utrzymaniem. M.in. zostały zlikwidowane dawne linie kolejowe Kostrzyn-Myślibórz, Skwierzyna-Krzyż, Skwierzyna-Międzychód, GorzówMysłibórz, Kostrzyn-Krzeszyce-Gorzów. Tabela 5. Ruch osobowy na przejściach granicznych w obszarze opracowania i w jego otoczeniu Przejścia Ogółem w województwie Kostrzyn Słubice Świecko 2002 r. 2003 r. w tys. osób 34237 35141 6022 2887 5671 5861 9016 9117 JBPiP XII.05 28 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 6.3. Transport wodny 1. Obszar opracowania ma korzystnie wykształconą sieć żeglownych dwóch dróg wodnych Warty i Noteci, które są elementem drogi wodnej Wisła-Odra, składającej się z 5 odcinków (Dolnej Warty, Noteci wolnopłynącej, Noteci skanalizowanej, Kanału Bydgoskiego i Brdy skanalizowanej). Drogi te stanowią część środkowoeuropejskiego systemu dróg wodnych i wymagają odtworzenia głębokości tranzytowych oraz odbudowy zdekapitalizowanych portów. Służą one zarówno dla przewozów towarów masowych jak i dla turystyki wodnej. Szlakiem Odry łączono Śląsk z zespołem portowym Szczecin-Świnoujście (przechodzącym przez Kostrzyn), gdzie zlokalizowany jest port rzeczny. Warta i Noteć są żeglowne na całych odcinkach przebiegających przez omawiany obszar. W/w rzeki mają głębokości i przypływy umożliwiające żeglugę bez śluzowania barek rzecznych i stanowią wg klasyfikacji europejskiej śródlądowe drogi wodne I i II klasy. Teoretycznie mogą po niej pływać statki i barki o długości 57 m, szerokości 7,5-9 m, zanurzeniu max 1,6 m, ładowności 500-630 ton. 2. W obszarze opracowania znajduje się port rzeczny w Kostrzynie na prawym brzegu rzeki Warty, w odległości około 2 km od jej ujścia do Odry. Poprzez swą lokalizację na styku wodnych szlaków żeglownych wschód zachód oraz północ - południe ma on szansę stać się, pod warunkiem rozwoju żeglugi śródlądowej, znaczącym zapleczem dla portów morskich w Szczecinie i Świnoujściu. Podobną rolę może w przyszłości spełniać port w Gorzowie Wlkp. w połączeniu z zaplanowaną budową zaplecza przy nadbrzeżu pasażerskim w Kostrzynie dla obsługi trasy Berlin-Kostrzyn-Gorzów Wlkp. Korzystna sieć żeglownych dróg wodnych w dolinie Warty i Noteci oraz funkcjonowanie w/w portów stwarzają dogodne warunki dla rozwoju turystyki wodnej, której sprzyjać będzie także rozwój infrastruktury turystycznej w portach i przystaniach w szeregu miejscowościach położonych nad tymi rzekami. 3. W charakterystyce odcinków obu dróg wodnych, położonych w obszarze opracowania należy podać, że : Noteć wolnopłynąca obejmuje odcinek tej rzeki od śluzy nr 22 w Krzyżu do ujścia do Warty w Santoku, jest szeroka średnio na 28 m, na całej długości jest uregulowana, zaś głębokości tranzytowe zależą od stanu wody i wynoszą 1,2-1,5 m, Warta środkowa i dolna obejmuje 2 odcinki tej rzeki od Poznania po Santok i od Santoka do Kostrzyna, szerokość jej szlaku żeglownego wynosi od 36-40 m, za Santokiem ok. 70 m, uregulowana jest na całej długości w obszarze opracowania. Koryta Warty i Noteci, stanowiące ważne elementy europejskiego systemu dróg wodnych wymagająjedynie odtworzeni normatywnych głębokości tranzytowych. Przeznaczenie tych dróg do przewozów masowych nie wyklucza ich wykorzystania dla potrzeb turystyki wodnej . 4. Na zagospodarowanie obu szlaków składają się: na Warcie(licząc od jej ujścia do Odry): port Żeglugi Bydgoskiej S.A. w Kostrzynie, basen jachtowy i nabrzeże miejskie oraz nabrzeże RDGW w Kostrzynie, przystań przy nabrzeżu, schronisko dla statków i d. stocznia w Gorzowie, nabrzeże postojowe w Santoku i Skwierzynie, na Noteci (licząc od jej ujścia do Warty) schronisko statków w Drezdenku. 6.4. Transport lotniczy Dla potrzeb mieszkańców Gorzowa i terenów opracowania najbliższe lotniska to lotnisko w Babimoście oraz lotniska w Berlinie. Ewentualna budowa sportowego lotniska w rejonie Różanki na północ od Gorzowa, które mogłoby przyjmować także niewielkie samoloty pasażerskie bardzo poprawiałaby obecną sytuację w zakresie dostępu do transportu lotniczego. JBPiP XII.05 29 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 7. UWARUNKOWANIA ZWIĄZANE Z OCHRONĄ PRZECIWPOWODZIOWĄ I POPRAWA RETENCJI 1. Podstawowy układ hydrologiczny obszaru opracowania, w zasadniczym stopniu determinujący prowadzoną tu gospodarkę wodną oraz realizację zadań związanych z ochroną przeciwpowodziową tworzą tranzytowe odcinkirzek: Warty - największego prawobrzeżnego dopływu Odry o całkowitej długości 808 km (od jej źródeł w Kromołowie k. Zawiercia na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej do ujścia w Kostrzynie), z dorzeczem o całkowitej powierzchni 54.530 km2 i głównymi dopływami – Prosną, Obrą, Widawką, Nerem i Notecią, z odcinkiem długości 115 km w obszarze opracowania, Noteci - największego prawobrzeżnego dopływu Warty o całkowitej długości 388 km (od jej źródeł na Pojezierzu Kujawskim do ujścia w Santoku), z dorzeczem o całkowitej powierzchni 17.330 km2, z głównymi dopływami -Gwdą i Draw, z odcinkiem długości 44 km w obszarze opracowania. 2. Zagrożenia powodziowe występują w dolinie Odry, Warty, Noteci i stwarzają niebezpieczeństwo dla życia ludzi, ich zdrowia i majątku gospodarczego. Ze względu na genezę powodzi na obszarze tym występują: powodzie opadowe, występujące głównie w miesiącach letnich i spowodowane lokalnymi bądź też frontalnymi deszczami o dużym natężeniu; wiosenne powodzie roztopowe, spowodowane gwałtownym topnieniem pokrywy śnieżnej i spływem nagromadzonych w obszarze całej zlewni wód przy jednocześnie zamarzniętej powierzchni terenu; zimowe powodzie zatorowe, spowodowane zatorami śryżowymi lub spiętrzeniem wody na zatorze w czasie spływu lodów Dolne odcinki Warty i Noteci, położone w obszarze woj. lubuskiego są pod względem hydrologicznym odcinkami tranzytowymi. Wezbrania wód generują się głównie w górnych ich biegach - poza terenami, wchodzącymi w skład obszaru opracowania. Na odcinkach obu w/w rzek w obecnej sytuacji nie ma możliwości sterowania tymi wezbraniami. Pozostaje jedynie bierna ochrona przeciwpowodziowa oparta na istniejących obwałowaniach rzek. Sterowanie wezbraniem na Warcie jest możliwe przy wykorzystaniu zbiornika Jeziorsko, zbudowanego w jej górnym biegu, na terenie województwa łódzkiego. Dostępne charakterystyki przepływów powodziowych w zlewni rzeki Warty pozwalają na stwierdzenie, że na ponad 150 lat ich obserwacji 145 razy przepływy przekraczały stan alarmowy, a szkodliwe występowały 46 razy, tj. średnio raz na 4 lata. 3. W dolinach Warty i Noteci zrealizowany został w ostatnich 250 latach system ochrony przeciwpowodziowej, poddawany w tym okresie rozbudowie i wielokrotnym modernizacjom, którego głównymi urządzeniami są wały przeciwpowodziowe wraz z przepompowniami, śluzami wałowymi oraz przepustami grawitacyjnymi. W obrębie doliny Warty od mostu w Międzychodzie po jej ujście w Kostrzynie położonych jest 45.520 ha terenów zalewowych (są to obszary wyznaczone przez zalewanie wód z prawdopodobieństwem ich pojawiania się raz na sto lat, czyli 1%) oraz 17.040 ha terenów narażonych na zalanie (są to obszary potencjalnie narażone na powodzie w wyniku przelania się wód powodziowych przez wały lub ich przerwania). W obrębie doliny Noteci znajduje się 17.820 ha terenów chronionych przed zalewaniem i tylko 6.080 ha terenów zalewowych. Wały nad Wartą zaliczone są do tzw. III klasy, nad Notecią także do III klasy ( poza rejonem Klesno-Santok, gdzie wały zalicza się do II klasy).Wały nad Odrą w rejonie Kostrzyna zaliczone są do I klasy. W/w klasyfikacja wiąże się z odpowiednio przyjętymi wielkościami obszarów chronionych (dla I kl. są to obszary większe od 300 km 2, II – od 150 do 300 km2, III – od 10 do 150 km2), a także z odpowiednio przyjętym prawdopodobieństwem pojawiania się przewyższeń wód powodziowych. Obwałowaniom towarzyszy rozbudowany system pomp (18 w dolinie Warty, 6 w dolinie Noteci). 4. Oceny stanu technicznego istniejących obwałowań w dolinach obu rzek wykazują, że w większości są one w złym stanie. Główną tego przyczyną jest niedostateczne zagęszczenie gruntu wałów i ich podłoża. Większość obwałowań została wykonana w okresie międzywojennym lub wcześniej z zastosowaniem technologii, które nie zagwarantowały uzyskania odpowiedniego do aktualnie określonych wymagań zagęszczenia gruntu w wale oraz JBPiP XII.05 30 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO przygotowania podłoża. Ponadto, po każdym wezbraniu powodziowym, w okresie kilkudziesięcioletniej eksploatacji obwałowania te ulegały systematycznemu osłabieniu, na ich zły stan ma wpływ także negatywny wpływ rozwijających się populacji bobra i ich destrukcyjna działalność. . Poważnym problemem jest również zamulanie ujść rzecznych i obszarów położonych w dolnym biegu rzek, co dostrzega się m.in. w rejonie Kostrzyna. Poziom bezpieczeństwa powodziowego w omawianym obszarze wymaga zasadniczej poprawy, o czym przekonały skutki katastrofalnej powodzi, która wystąpiła w dolinie Odry w lipcu 1997 r. Tereny powiązanej z nią doliny Warty w jej ujściowym odcinku nie poniosły większych strat na skutek przerwania wałów po stronie niemieckiej i utrzymania wałów w Słubicach. Przy rozwiązywaniu problemów technicznych, związanych z modernizacją urządzeń hydrotechnicznych w dolinach obu w/w rzek niezbędne jest uwzględnienie przyjętych dla nich reżimów ochronnych w obszarach chronionych, a także uwzględnienie najnowszych tendencji związanych z renaturalizowaniem cieków wodnych w miarę istniejących, realnych możliwości. Realizacja związanych z tym zadań wiąże się z programem „Odra 2006”. 5. Istotną przyczyną zwiększonego zagrożenia powodziowego w omawianym obszarze jest niewłaściwe zagospodarowanie dolin rzecznych – ich zasiedlenie i wprowadzenie zalesień, bądź rolnicze użytkowanie międzywali i polderów, a także tendencje do wprowadzania nowej zabudowy. Prawidłowo ukierunkowane zagospodarowanie przestrzenne jest jedynym skutecznym sposobem zapewnienia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. W praktyce przekłada się to na pewność, że jeżeli nie zabuduje się dolin rzeki, nie dojdzie do szkód i strat w czasie ich wezbrań. Zabudowę, zwłaszcza mieszkalną powinno się lokalizować na wysokich obrzeżach dolin, a doliny powinny być wykorzystywane wyłącznie dla celów rolniczych i rekreacyjnych. Dopuszczalną do wprowadzenia lub utrzymania zabudowę stanowić mogą obiekty znoszące bez szkód okresowe zalewanie. 6. Cały region jest zakwalifikowany do I grupy województw o największych niedoborach wód powierzchniowych, z czym wiąże się utrzymanie w należytym stanie i prawidłowa eksploatacja urządzeń służących retencji wodnej, zbiornikowej i korytowej oraz zachowanie siedlisk hydrogenicznych, a także zwiększenie zasobów o budowę nowych urządzeń małej retencji. 8. UWARUNKOWANIA ZWIĄZANE Z INFRASTRUKTURA TECHNICZNĄ 8.1. Zaopatrzenie w wodę 1. Zaopatrzenie w wodę mieszkańców obszaru opracowania jest dobre, co dotyczy przede wszystkim ludności miejskiej. Ponad 95% stopniem zwodociągowania charakteryzują się m. in. takie miasta jak: Kostrzyn, Skwierzyna, Drezdenko, Strzelce Krajeńskie, a zwłaszcza Gorzów Wlkp. (97,5%). Położone tu tereny wiejskie cechuje o wiele niższy stopień wyposażenia w sieci wodociągowe. Źródłem wody dla gospodarki komunalnej są przede wszystkim wody podziemne, natomiast w w/w obszarze źródłem wód na cele produkcyjne są wody powierzchniowe i podziemne mniej więcej w równych proporcjach. Główny ośrodek osadniczy Gorzów Wielkopolski zaopatrywany jest w wodę do picia z wykorzystaniem 3 ujęć, tj.: ujęcia „Siedlica” położonego nad rz. Wartą, na które przypada ok. 63% ogólnego poboru wody, ujęć „Centralne” i „Kłodawa”, zapewniających pozostałe 37% poboru wody. 2. Wielkość poborów wód w poszczególnych ośrodkach osadniczych jest odzwierciedleniem zindywidualizowanych sytuacji. Obszary bardziej zurbanizowane charakteryzują się wyższymi wartościami poboru na cele przemysłowe i komunalne, na obszarach wiejskich ma się przede wszystkim do czynienia z użytkowaniem wód na cele komunalne i w większym zakresie rolnicze. W omawianym obszarze nie występuje deficyt wód, które mogą być pobierane dla celów komunalnych, co wiąże się bardzo bogatymi zasobami wód podziemnych. JBPiP XII.05 31 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 8.2. Kanalizacja 1. Znacznie większe dysproporcje niż w zaopatrzeniu w wodę dotyczą stopnia oczyszczania ścieków komunalnych na terenie miast i na terenach wiejskich. Podstawowe dane o oczyszczalniach ścieków w wybranych gminach obszaru opracowania przedstawia się poniżej. Tabela 6. Komunalne oczyszczalnie ścieków i ludność obsługiwana przez nie w obszarze opracowania (wg danych z 2001 r.) Lp. Gminy Województwo 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Gorzów Wlkp. Kostrzyn Witnica miasto Witnica obszar wiejski Górzyca Słońsk Bogdaniec Lubiszyn Kłodawa Santok Lubniewice miasto Skwierzyna miasto Bledzew Przytoczna Strzelce Krajeńskie miasto Dobiegniew miasto Dobiegniew obszar wiejski Drezdenko miasto Liczba Przepustowość Ścieki Ludność oczyszczalni oczyszczalni oczyszczane obsługiwana (w m3 /dobę) przez Ogółem w tym Ogółem w tym oczyszczalnie biologiczbiologicznych (w %) nych W m3 /d 88 67 223.034 63.944 39.376 59,8 1 1 2 1 2 24.500 6.300 1.100 6.300 1.100 17.315 2.858 647 96,6 100,0 66,8 1 2 1 1 2 2 2 1 1 1 3 1 2 1 1 2 2 2 1 1 2 50 355 820 100 90 271 550 1.000 1.600 80 533 50 355 820 100 90 271 550 1.000 80 500 27 285 334 27 55 55 110 301 1.370 55 356 8,4 39,9 99,8 2,8 6,6 60,5 28,6 98,6 64,3 21,2 54,7 1 1 1 1 3.500 800 3.500 800 1.195 277 100 95,1 2 1 2 1 445 5.600 445 5.600 27 1.647 9,4 88,9 2. Jedynymi jednostkami nie posiadającymi jeszcze oczyszczalni jest w obszarze opracowania gm. Deszczno, gdzie planuje się budowę systemu kanalizacji powiązanego z oczyszczalnią w Gorzowie. Władze samorządowe podejmują intensywne działania na rzecz budowy nowych oczyszczalni i sieci kanalizacyjnych oraz podłączanie terenów zurbanizowanych do istniejących oczyszczalni. 8.3. Elektroenergetyka System zaopatrzenia obszaru w energie elektryczną jest powiązany z systemem zaopatrującym w energię cały region jego ważnym elementem jest Elektrociepłownia Gorzów S.A. - mocą cieplną 300 MW i mocą elektryczną 94 MW. Obserwuje się obecnie nadmiar mocy w systemie elektroenergetycznym regionu, należy jednak prognozować konieczność zwiększania możliwości jej wykorzystania, gdyż ze względu na rozwój gospodarczy JBPiP XII.05 32 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO oraz postępujące zwiększenie konsumpcji zużycie energii elektrycznej będzie się zwiększać (w perspektywie 2007 roku – 5%, 2013 roku - 10% według prognoz firm energetycznych). Układ przestrzenny sieci wysokich napięć w obszarze opracowania, powiązany z systemem energetycznym całego regionu przedstawiony został na rysunku nr 2 „Studium”. Stanowi on układ, którego najważniejsze obiekty związane są z głównymi ośrodkami osadniczymi omawianego obszaru. 8.4. Gazownictwo 1. W sieci gazociągów w obszarze opracowania wykorzystuje się gaz wysokometanowy GZ-50. Działa tu spółka Media Odra-Warta – utworzona przez jedenaście gmin (Międzyrzecz, Słubice, Rzepin, Cybinka, Górzyca, Bledzew, Lubiszyn, Sulęcin, Maszewo, Słońsk, Krosno Odrz.) i kapitał niemiecki. Niewielka częśc gmin w tym obszarze pozbawiona jest sieci gazowej. Są to gminy miejsko-wiejskie Dobiegniew i Lubniewice. 2. Na omawianym terenie i w jego sąsiedztwie działa Zielonogórski Zakład Górnictwa Nafty i Gazu w Zielonej Górze Oddział PGNiG, związany z poszukiwaniem i eksploatacją złóż gazu ziemnego i ropy naftowej na terenie zachodniej i północno-zachodniej Polski. Roczne wydobycie gazu ziemnego osiąga tu poziom około 3,3 mld m 3, ropy naftowej około 450 tys. ton (dane za 2003 r.). Prognozy zakładają wzrost wydobycia obu tych surowców w najbliższych latach, co ma związek głównie z eksploatacją największego w Polsce złoża ropo - gazowego „Barnówko – Mostno – Buszewo” w rejonie Dębna położonym w bezpośrednim sąsiedztwie obszaru opracowania oraz odkryciem nowych złóż w rejonie Międzychodu. W 1998 roku ZZGNiG rozpoczął regularne dostawy gazu do elektrociepłowni w Gorzowie. 3. Przez teren woj. lubuskiego przebiega trasa tzw. rurociągu jamalskiego, którym przesyłany jest gaz rosyjski do Polski oraz Europy Zachodniej. Przez północną część województwa lubuskiego przebiega odcinek o długości ok. 95 km. 8.5. Gospodarka odpadami Głównym obiektem gospodarki odpadami w obszarze opracowania jest nowoczesny Zakład Zagospodarowania Odpadów w Gorzowie Wlkp. (z linią do doczyszczania surowców wtórnych, kompostownią pryzmową, deponatorem odpadów niebezpiecznych, prasą surowców wtórnych, sortownią, centrum recyklingu odpadów materiałów budowlanych ). Na omawianym terenie funkcjonuje ponadto szereg lokalnych składowisk odpadów o stosunkowo niewielkich rozmiarach, które będą sukcesywnie zamykane i rekultywowane. Gospodarka odpadami prowadzona jest na podstawie odpowiednich powiatowych oraz gminnych planów. 9. CELE I KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WSKAZANE W PODSTAWOWYCH DOKUMENTACH DLA PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO I STRATEGICZNEGO 9.1. Kierunki rozwoju subregionu w ustaleniach planu zagospodarowania przestrzennego województwa 1. Uchwalony uchwałą nr XXXVII/272/2002 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 2 października 2002 r. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubuskiego jest podstawowym dokumentem dla ukierunkowania jego rozwoju przestrzennego w długoletniej perspektywie, w tym także rozwoju przestrzennego gmin (zgodnie z ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 27.03.2003 r.). W ramach tego opracowania sporządzono Prognozę skutków wpływu ustaleń Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubuskiego na środowisko. Dokument ten składa się z czterech zasadniczych części: wstępnej, obejmującej charakterystykę materiałów źródłowych, założeń metodycznych, ogólną charakterystykę województwa i syntezę wytycznych do planu, uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego, obejmujących ich określenie jako zewnętrznych i wewnętrznych, JBPiP XII.05 33 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO kierunków zagospodarowania, obejmujących określenie celów głównych i operacyjnych, teoretyczny model struktury przestrzennej, założenia do kierunków zagospodarowania oraz określenie tychże kierunków oraz polityki zagospodarowania przestrzennego, wnioskowej i postulatywnej, obejmującej wskazanie wniosków dla gmin, zadań rządowych i samorządu województwa oraz propozycji do uwzględnienia w koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. 2. Przyjęte w planie zagospodarowania województwa ustalenia, dotyczące rozwoju jego struktury przestrzennej, którego północną część zajmuje obszar opracowania obszaru wiążą się z przyjęciem jej podstawowej osnowy, która tworzy system czterech osi. Pierwsza z w/w osi, położona na kierunku wschód-zachód – w środkowej części regionu to oś doliny Odry, która dzieli obszar województwa na część północną i południową. Druga oś przebiegająca na kierunku wschód - zachód, to paneuropejski korytarz autostrady A-2 Berlin-Poznań-WarszawaMoskwa i europejskiej linii kolejowej Berlin-Kunowice-Poznań-Warszawa-Moskwa. Przeciwstawne do w/w kierunków dwie następne osie, które tworzą przyszła droga ekspresowa S3 oraz przygraniczna droga przebiegająca w ciągu doliny Odry i Nysy Łużyckiej. 3. W planie województwa lubuskiego zakłada się, że na strukturalnej kanwie w/w osi rozwijać się będą następujące struktury funkcjonalno-przestrzenne, których rozwój ma istotne znaczenie dla kierunków zagospodarowania przestrzennego, przyjmowanych dla obszaru opracowania: DUOPOLIS, Krajowy / Interregionalny Centralny Ośrodek Rozwoju Regionu, zlokalizowany w korytarzu przyszłej drogi ekspresowej S 3, od Gorzowa Wlkp. po Zieloną Górę oparty o krajowe ośrodki równoważenia rozwoju i Nową Sól; w/w ośrodki o znaczeniu krajowym stanowią siedziby wojewódzkich władz samorządowych i rządowych, pełnią funkcję ważnych węzłów transportu drogowego i kolejowego, są ośrodkami wzrostu ekonomicznego, innowacji technologicznych i zmian społecznych, a także ważnymi ośrodkami akademickimi; idea integracji Zielonej Góry i Gorzowa stanowi podstawę dynamicznego rozwoju gospodarki województwa, działalności administracyjno – społecznej, usług, edukacji, kultury i stwarza korzystne warunki pracy i atrakcyjnego zamieszkiwania na tym obszarze; omawiany obszar posiadający atrakcyjne tereny turystyczne i weekendowe o bogatych walorach przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych stwarza także duże szanse rozwoju turystyki i rekreacji nie tylko dla polskich turystów ale i zagranicznych, szczególnie niemieckich; Pasmo Przyspieszonego Rozwoju Zespołu Gorzów Wlkp. – Zielona Góra – Nowa Sól, stanowiące główną oś rozwojową w/w Centralnego Ośrodka Rozwoju Regionalnego, usytuowane w ciągu przyszłej drogi ekspresowej S 3 i zmodyfikowanej linii kolejowej Gorzów Wlkp. – Zielona Góra – Nowa Sól, po modernizacji i rozbudowie infrastruktury technicznej będzie terenem atrakcyjnych lokalizacji w bogatym przyrodniczo otoczeniu krajobrazowym – rzek Odry i Warty, koncentracji jezior, licznych rezerwatów i zespołów zabytkowych; Północne Pasmo Przyspieszonego Rozwoju – Kostrzyn – Gorzów Wlkp. z jego potencjalnym rozwojem do Drezdenka, rozwijające się w korytarzu drogi Berlin-Kostrzyn-Gorzów Wlkp.-Strzelce Krajeńskie-Gdańsk-Kaliningrad; jego specyfika wynika z bezpośredniego sąsiedztwa z Parkiem Narodowym „Ujście Warty” i dolin rzek Warty i Noteci; początkowym ogniwem pasma jest miasto Kostrzyn, które stanowi jednocześnie element Transgranicznego Pasma Przyspieszonego Rozwoju Miast nad Odrą i Nysą Łużycką oraz Transgraniczny Ośrodek Obsługi o zasięgu ponadregionalnym a także Regionalny Węzeł Transportu Multimodalnego; Transgraniczne Pasmo Przyspieszonego Rozwoju Miast nad Odrą i Nysą Łużycką, posiadające potencjalnie szczególne dynamizujące czynniki rozwoju współpracy polsko – niemieckiej, doskonałą dostępność transportową i ekonomiczną do Bałtyku a zwłaszcza bliskie sąsiedztwo metropolii berlińskiej oraz możliwości integracji działań polsko – niemieckich w sferze innowacyjności technologicznej. 4. Przyjęte w planie województwa kierunki zagospodarowania powinny prowadzić do osiągnięcia następujących stanów w umownie przyjętym horyzoncie czasowym do 2025 roku, które są również celem rozwoju w obszarze opracowania: JBPiP XII.05 34 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO realizowania koncepcji policentrycznej koncentracji i dyfuzji sieci osadniczej w obszarze województwa z zachowaniem priorytetów dla elementów krystalizujących strukturę przestrzenną i przy kontrolowanej polaryzacji rozwoju sieci osadniczej; rozwoju osadnictwa regionu w preferowanych kierunkach, następującego w kolejnych etapach realizacji i stymulujących rozwój publicznych inwestycji rządowych i samorządowych w sferze infrastruktury technicznej, rozwoju transportu jako osnowy osadnictwa, realizowanego etapowo wraz z modernizacją istniejącego układu drogowego i kolejowego, ze sprawnymi połączeniami z otoczeniem oraz uzyskaniem europejskich standardów dostępności transportowej dla większości miejscowości województwa i sprawnego tranzytu europejskiego; objęcia zintegrowaną polityką przestrzenną całego obszaru województwa, powiązań i związków z otoczeniem oraz wskazaniem wytycznych dla polityki przestrzennej powiatów i gmin o znaczeniu ponadregionalnym. 5. Sformułowane w planie zagospodarowania przestrzennego województwa ustalenia mają charakter generalnych wytycznych dla jego rozwoju zaś ich wyselekcjonowany wybór przedstawia w ujęciu przestrzennym na rysunkach nr 1 i 2 niniejszego studium, wykonanych w skali 1:50.000). Wśród w/w ustaleń znalazły się m.in. wskazania: ostoi przyrody w sieci Corine na tle istniejącego systemu terenów chronionych, stref ochrony konserwatorskiej krajobrazu kulturowego oraz szeregu obiektów zabytkowych o randze europejskiej i ponadregionalnej, ośrodków obsługi o znaczeniu krajowym (interregionalnym), ponadregionalnym, regionalnym i lokalnym, pasm przyspieszonego rozwoju, wybranych elementów układu komunikacyjnego, w tym drogi ekspresowej. W zasadniczej części w/w ustalenia nie straciły swej aktualności, znaczna ich część dotyczy zadań możliwych do realizacji w bardzo długiej perspektywie czasowej, część wymaga gruntownej rewizji, co może być przedmiotem okresowego raportu o stanie zagospodarowania przestrzennego województwa i następnie opracowania aktualizacji jego planu. M.in. jako głęboko nieuzasadnione należy potraktować wskazane rozległe tzw. „strefy ochrony konserwatorskiej krajobrazu kulturowego”, wyznaczone w obszarze opracowania w części kompleksów leśnych, z pominięciem przy tym ważnych z punktu widzenia ochrony dziedzictwa kulturowego terenów dolin Warty i Noteci z ich historycznie ukształtowanymi układami osadniczymi. Jako także dyskusyjną i wymagającą uzupełnienia należy traktować listę wybranych obiektów zabytkowych o szczególnej randze, dyskusyjna jest także propozycja budowy monorailu na trasie Gorzów -Zielona Góra. 6. Rozwinięciem przyjętych generalnych ustaleń planu województwa jest przyjęty w nim zestaw wniosków dotyczących rozwoju przestrzennego gmin, które stanowią załącznik nr 12.2 do niniejszego opracowania, zawarty w Aneksach. Wnioski te określają w bardzo zgeneralizowany sposób uwarunkowania dla rozwoju przestrzennego gmin, koncentrując się w zasadzie na przedstawieniu powiązań zewnętrznych i umiejscowieniu gmin w przyjętej w planie hierarchii sieci osadniczej oraz strukturze funkcjonalno-przestrzennej regionu. W nowej edycji planu zagospodarowania przestrzennego województwa niezbędne jest znaczne rozszerzenie treści wytycznych z tego planu (propozycji rozwojowych) dla gmin. 9.2. Kierunki rozwoju gmin w ustaleniach studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz planach miejscowych 1. Wszystkie gminy w obszarze opracowania dysponują studiami uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, wykonanymi w większości w latach 1998-2002 przez Biuro Planowania Przestrzennego w Gorzowie Wielkopolskim, zaś w okresie późniejszym przez inne jednoski. W ostatnim okresie powstały studia dla gm. Kłodawa i m. Kostrzyn (w 2003 r.), dla m.i gm. Witnica (w 2004 r.) i gm. Santok (w 2005 r.). Pierwsza seria studiów, opracowana została pod rządami ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym z 1994 r. w ramach wypracowanej przez gorzowskie biuro własnej metodologii, która pozwoliła w bardzo zbliżony sposób sporządzić ich części tekstowe i graficzne w skali 1:25.000 (z wyjątkami dla nielicznych miejscowości miejskich, dla których JBPiP XII.05 35 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO rysunki studium opracowano w skali 1:10.000). Dwa ostatnie z w/w studiów powstały jako opracowania wykonane już na podstawie nowej ustawy o zagospodarowaniu i planowaniu przestrzennym z 2003 r. oraz rozporządzenia wykonawczego do tej ustawy, ustalającego zakres problematyki studiów znacznie poszerzony w stosunku do wcześniejszych wymagań. 2. Zakres ustaleń dotyczących ukierunkowania rozwoju przestrzennego gmin w obszarze opracowania przedstawia się na podstawowych rysunkach „Studium”. W generalnym ujęciu są one zgodne z kierunkami rozwoju przestrzennego, określonymi w planie zagospodarowania przestrzennego województwa, aczkolwiek w wielu przypadkach formułują bardzo optymistyczne, trudne do zrealizowania, szeroko zarysowane możliwości rozwoju przestrzennego na terenach wybranych gmin wolnych jeszcze od zainwestowania. M.in. dotyczy to gm. Deszczno i Santok gdzie wyznaczone zostały duże tereny dla wprowadzenia nowej zabudowy, bez wyraźnego zalecania ich koncentracji w ciągach już istniejącej sieci osadniczej. Wątpliwości mogą budzić także inne rozwiązania, zawarte w niektórych studiach, m.in. wyznaczenie dużych stref dla rekreacyjnego wykorzystania jezior w niektórych opracowaniach. Oczekiwać należy, że w ramach opracowania obligatoryjnych analiz zmian w zagospodarowaniu przestrzennym gmin i ocen postępów w opracowaniu planów miejscowych, jakie zgodnie z wymaganiami ustawowymi należy sporządzić najpóźniej do jesieni przyszłego roku będzie miało miejsce wypracowanie aktualnych poglądów władz samorządowych na rozwój zarządzanych przez nie jednostek, uwzględniających zmienione uwarunkowania tego rozwoju. 3. W końcu 2004 r. straciły swą moc wszystkie miejscowe ogólne plany zagospodarowania przestrzennego, jakimi dysponowała każda z gmin w obszarze opracowania studium. W związku z tym, że tylko dla niewielkiej części tych terenów opracowane zostały nowe, miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego (od ok. 0,2% w gm. Lubiszyn do ok. 11% w m. Gorzów Wlkp.), sporządzone na podstawie w/w obu ustaw – podstawowym problemem dla ukierunkowania rozwoju przestrzennego gmin jest przyspieszenie prac nad wykonaniem niezbędnych dla tych potrzeb planów. Zaprogramowanie tych prac jest jednym z celów sporządzenia wspomnianych wcześniej analiz zmian w zagospodarowaniu przestrzennym gmin. 9.3. Kierunki rozwoju subregionu w strategii rozwoju województwa i w innych strategiach branżowych 1. Uchwalona uchwałą Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 6 marca 2000 r. nr XV/91/2000 Strategia rozwoju województwa stanowiła w latach następnych podstawowy dokument, służący ukierunkowaniu rozwoju społeczno-gospodarczego regionu. Została ona poddana w bieżącym roku aktualizacji i w jej nowym ujęciu składa się z dwu zasadniczych części: diagnostycznej, obejmującej diagnozę strategiczną województwa, analizę SWOT oraz charakterystykę otoczenia i wyzwań rozwojowych dla województwa, programowo-koncepcyjną, obejmującą określenie wyzwań rozwojowych i działań strategicznych, zasad realizacji zadań bieżących, strategicznych celów rozwoju województwa, jego wizje oraz system monitorowania strategii. 2. Ważnym elementem strategii jest zawarte w charakterystyce otoczenia województwa i jego wyzwań rozwojowych zasadniczych ustaleń przyjętych w planie zagospodarowania województwa, co służy zintegrowaniu ustaleń obu dokumentów. Syntetycznie ujęte zostały w specjalnym zestawieniu przyjęte w strategii następujące cele główne rozwoju regionu: zapewnienie przestrzennej, gospodarczej i społecznej spójności regionu, podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, zwiększenie potencjału innowacyjnego nauki oraz informatyzacja społeczeństwa, rozwój przedsiębiorczości oraz działania mające na celu podniesienie poziomu technologicznego przedsiębiorstw i ich innowacyjności dzięki współpracy z nauką, efektywne, prorozwojowe wykorzystanie zasobów środowiska naturalnego i kulturowego. JBPiP XII.05 36 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO Z przyjęcia tak nakreślonych celów strategicznych wynikają przyjęte w strategii cele operacyjne, wśród których wymienia się poniżej przede wszystkim te cele, których realizacja będzie mieć aspekt przestrzenny, tj. cele związane przede wszystkim z zapewnieniem przestrzennej, gospodarczej i społecznej spójności regionu: modernizacja infrastruktury transportowej oraz zwiększenie dostępności komunikacyjnej regionu, udoskonalenie i rozbudowa infrastruktury technicznej i komunalnej, poprawiającej warunki życia oraz podnoszącej atrakcyjność inwestycyjną obszarów aktywności gospodarczej, wspomaganie procesów rewitalizacji miast i obszarów wiejskich, podejmowanie działań na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, uzyskanie trwałych efektów płynących ze współpracy transgranicznej, oraz cele związane z efektywnym wykorzystaniem zasobów środowiska: wykorzystanie walorów środowiska i dziedzictwa kulturowego dla rozwoju turystyki, promocja walorów turystycznych. 3. Zakładać należy, że przy przewidywanym podjęciu przez szereg gmin w obszarze opracowania prac nad aktualizacjami strategii rozwoju czy też planów rozwoju lokalnego, którymi część z nich dysponuje przyjęte w Strategii rozwoju województwa lubuskiego w jej nowej edycji ustalenia i propozycje rozwiązań będą uszczegółowione i odpowiednio zaadaptowane. W trakcie tych prac, wymagających m.in. dostosowania planów rozwojowych gmin do nowych wymogów i preferencji rozwojowych, jakie będą wiązać się z wprowadzeniem w życie nowego okresu budżetowego Unii Europejskiej obejmującego lata 2007-2013 i służącego m.in. wspieraniu rozwoju regionalnego, należy uwzględnić także rekomendacje zawarte w innych dokumentach strategicznego planowania rozwoju województwa, tj. w programach jak niżej: Program ochrony Środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla Woj. Lubuskiego na lata 2003-2010, Strategia rozwoju transportu Woj. Lubuskiego, Strategia rozwoju kultury Woj. Lubuskiego, Program małej retencji w Woj. Lubuskim. 9.4. Kierunki rozwoju subregionu wg studium kierunkowego zagospodarowania przestrzennego obszaru wzdłuż granicy polsko-niemieckiej W 2005 r. opracowane zostało na zlecenie Ministra Infrastruktury przez Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN w Warszawie „Studium Kierunkowe zagospodarowania przestrzennego obszaru wzdłuż granicy polsko-niemieckiej + część polska”. Sformułowano w nim na tle obszernych analiz stanu zagospodarowania przestrzennego oraz efektów dotychczasowego rozwoju społeczno-gospodarczego tego obszaru m.in. następujące wskazania, sformułowane w bardzo zgeneralizowany sposób: osiami rozwojowymi obszaru powinny być osie Kostrzyn-Witnica-Gorzów Wlkp.-Strzelce KrajeńskieDobiegniew oraz (Pyrzyce) -Gorzów Wlkp.-Skwierzyna-(Świebodzin), docelowo przyjęta do realizacji droga ekspresowa S3 winna mieć status autostrady, wiążącej zespół portowy Szczecin-Świnoujście z autostradą A2, głównymi ośrodkami rozwoju obok Gorzowa Wlkp. powinny być Kostrzyn, Strzelce Krajeńskie, Drezdenko i Skwierzyna. W omawianym opracowaniu nie podtrzymuje się zawartej w planie zagospodarowania przestrzennego województwa lubuskiego idei wykształcenia przygranicznego pasma rozwojowego na osi Kostrzyn-Słubice. W bezpośredniej strefie pogranicza, obejmującej m.in. Kostrzyn i m. i gm. Witnica oraz gm. Słońsk wskazane są w „Studium” wybrane projekty rozwojowe o znaczeniu ponadlokalnym. 9.5. Możliwości aktywizacji turystycznej i gospodarczej terenów sąsiednich w woj. wielkopolskim W 2003 r. sporządzone zostały przez Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego w Poznaniu dwa opracowania studialne, określające możliwości aktywizacji turystycznej i gospodarczej terenów położonych w dolinach Warty i Noteci, w obrębie woj. wielkopolskiego. Dla dwóch rejonów położonych w bezpośrednim JBPiP XII.05 37 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO sąsiedztwie obszaru opracowania, tj. rejonu Krzyża Wlkp. i Drawska (w bliskim sąsiedztwie m.i gm. Drezdenko) oraz rejonu Sierakowa i Międzychodu (w bliskim sąsiedztwie gm. Przytoczna) wskazuje się w w/w opracowaniach na potrzebę: wykorzystania dla celów turystyczno-rekreacyjnych dróg wodnych, poprowadzonych przez Noteć i Wartę i łączących Odrę z Wisłą, wykorzystania dla potrzeb turystyki istniejących dróg, przebiegających wzdłuż dolin w/w rzek, ochrony kompleksów leśnych jako obszarów chronionego krajobrazu i ich udostępnienia dla rekreacji. 10. CELE I KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OBSZARU 10.1. Cele zagospodarowania przestrzennego Podstawowymi celami zagospodarowania przestrzennego w obszarze opracowania powinny być: wdrożenie zasad zrównoważonego rozwoju w procesy zintegrowanego rozwoju społeczno – gospodarczego i przestrzennego, rozbudowa istniejącej struktury terenów chronionych w celu pełnego objęcia ochroną walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych oraz ich udostępnienie dla potrzeb turystyki i rekreacji, koncentracja rozwoju osadnictwa w wyznaczonych pasmach rozwojowych oraz harmonizowanie jej układów przestrzennych z otoczeniem, koncentracja terenów produkcyjno – usługowych w w/w pasmach i w szczególności w bezpośrednim otoczeniu głównych węzłów komunikacyjnych, poprawa stanu technicznego układów drogowych, kolejowych i sieci uzbrojenia technicznego 10.2. Kierunki ochrony przyrody i krajobrazu oraz środowiska kulturowego 1. Istniejący w obszarze opracowania system terenów chronionych, opisany szczegółowo w rozdz. 3.8., w tym wprowadzenie w 2004 r. w jego układ 4 obszarów NATURA 2000 w zasadzie w wystarczający sposób chroni jego walory przyrodnicze i krajobrazowe. Dla ukierunkowania zasad ochrony przyrody w obszarach 2 Parków Narodowych (Ujście Warty oraz Drawieńskiego), 3 Parków Krajobrazowych (Ujście Warty, BarlineckoGorzowskiego i Pszczewskiego) oraz 19 rezerwatów przyrody niezbędne jest opracowanie wymaganych ustawowo planów ochrony, w których m.in. określone będą szczegółowo zasady udostępnienia ich dla turystyki. Opracowanie tych planów może zbiec się z przewidywanymi aktualizacjami studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, co stworzyłoby szczególnie korzystne warunki dla wypracowania spójnych koncepcji ochrony środowiska przyrodniczego i krajobrazu jak i rozwoju przestrzennego gmin. Mogłyby stanowić one zasadniczy element znowelizowanych studiów gminnych i następnie opracowanych z uwzględnieniem zawartych w nich ustaleń planów miejscowych. Pełnej integracji prowadzonych nad tymi koncepcjami prac służyć może wskazanie w niniejszym opracowaniu wielkoprzestrzennych jednostek krajobrazowych w obrębie dolin Warty i Noteci i następnie opracowanie dla tych jednostek odpowiednich studiów i analiz, służących ochronie ich walorów krajobrazowych, wyeksponowaniu ich lokalnych wartości, w tym m.in. stref dalekiego i bliskiego wglądu z punktów i miejsc widokowych oraz dróg i szlaków turystycznych. 2. W istniejącym systemie ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oczekiwać należy wprowadzenia nowych form ochrony krajobrazu kulturowego, jakimi będą tworzone na podstawie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r. parki kulturowe. W obszarze opracowania taką formą ochrony zabytków można m.in. objąć: centrum miejscowości Słońsk i pobliskie elementy hydrotechnicznej zabudowy doliny Warty, zespół staromiejski Lubniewic wraz z 2 zespołami pałacowo-parkowymi, zespół osadniczy wsi Santok. Zakładać także należy jako priorytet podjęcie rewitalizacji wskazanych w rozdz.3.9 miejskich i rezydencjonalnych zespołów zabytkowych. JBPiP XII.05 38 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 10.3. Kierunki rozwoju osadnictwa i infrastruktury społecznej Przyjęty w planie województwa podstawowy układ osi rozwojowych i ich głównych ośrodków, wskazany w rozdz. 9.1. należy traktować jako aktualną, aczkolwiek możliwą do realizacji w długiej perspektywie czasowej generalną dyrektywę, rozwiniętą w szeregu studiów gminnych. Oczekiwać należy tu wyraźnej koncentracji rozwoju osadnictwa wzdłuż już istniejących głównych dróg – osi w/w pasm, na co wskazuje się zwłaszcza w odniesieniu do terenów otaczających główny ośrodek osadniczy obszaru – m. Gorzów Wlkp. (dotyczy to przede wszystkim terenów gm. Deszczno, Kłodawa oraz Santok). Ze względów zarówno ekonomicznych jak i dla ochrony historycznie ukształtowanego krajobrazu tych terenów zalecane byłoby przeciwdziałanie tendencjom do rozpraszania zabudowy, mieszania funkcji mieszkalnych i produkcyjno-usługowych i wprowadzania bardzo zróżnicowanej co do skali i charakteru zabudowy. 10.4. Kierunki rozwoju gospodarki ze szczególnym uwzględnieniem turystyki 1. Wskazane w studium na podstawie zarówno planu zagospodarowania przestrzennego województwa jak i studiów gminnych nowe tereny aktywności gospodarczej, grupujące się w sąsiedztwie głównych korytarzy komunikacyjnych obszaru stanowią w ramach rozpoczętych już procesów aktywizacji gospodarczej wskazanych w obszarze pasm rozwoju wystarczającą ofertę terenową dla wprowadzenia tu nowych inwestycji. Uzupełnić należy ja dodatkowo o nowe tereny, zlokalizowane na pograniczu m. Gorzów Wlkp. i gm. Lubiszyn, w sąsiedztwie wsi Baczyna, w rejonie przyszłego węzła drogi ekspresowej S3 z północną obwodnicą Gorzowa a także powyżej węzła na trasie S3 pod Skwierzyną, w otoczeniu jej skrzyżowania z drogą krajową nr 24 prowadzacą z Poznania w kierunku na Kostrzyn. W przewidywanych procesach restrukturyzacji rolnictwa ważne znaczenie mieć będzie wykorzystanie możliwości, związanych z wprowadzaniem obecnych i nowych mechanizmów wsparcia dla produkcji rolnej i przetwórstwa rolno-spożywczego oraz z wprowadzeniem w ramach Krajowego Programu Rolnośrodowiskowego tzw.priorytetowych stref : - Santockiej – obejmującej tereny gmin Skwierzyna, Stare Kurowo, Santok, Drezdenko i Zwierzyn, w tym bagienną dolinę Noteci stanowiącą ostoję ptaków (niekorzystnie na stan ich populacji wpływa zaprzestanie ekstensywnej uprawy łąk); - Międzyrzeckiej – obejmującej w obszarze opracowania tereny gminy Przytoczna, a w tym doliny rzeczne bogate w cenne przyrodniczo łąki i obszary podmokłe (duże wahania poziomu wód utrudniają tu rolnicze użytkowanie gruntów, zaś walory przyrodnicze ulegają zubożeniu na skutek zaniechania tradycyjnej gospodarki łąkowo – pastwiskowej). 2. Obszar objęty studium posiada znaczne rezerwy dla udostępnienia jego walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych dla turystyki. Duże nadzieje dla ich pełnego wykorzystania wiązać należy z bliskością aglomeracji berlińskiej, której ludność stanowi potencjalną klientelę dla tych terenów. W skład oferty, skierowanej dla mieszkańców Berlina powinny wchodzić przede wszystkim różne formy turystyki weekendowoświątecznej (krótkookresowej). Pamiętać należy przy tym o potrzebie zainteresowania tymi terenami także mieszkańców dużych polskich miast, nawet i tych oddalonych od obszaru opracowania (np. Warszawy, Krakowa oraz miast Górnego Śląska czy Trójmiasta). Niezbędna przy tym jest eliminacja dotychczasowych negatywnych zjawisk związanych z rozwojem turystyki w omawianym obszarze, do których zaliczyć trzeba: niewystarczającą promocję, niski poziom infrastruktury turystycznej, ograniczoną dostępność komunikacyjną, zbyt słabe zagospodarowanie jezior i rzek na potrzeby turystyczne, słabe przystosowanie terenu dla turystyki specjalistycznej, brak markowych produktów turystycznych, brak dostatecznej troski o ochronę i kształtowanie krajobrazu i zabytków, źle funkcjonującą informację turystyczną. Potrzebne jest także stworzenie nowoczesnych i spójnych mechanizmów kreowania nowych form rozwoju turystyki w obszarze, wykształcenie profesjonalnych kadr obsługi ruchu turystycznego i zarządzania turystyką, a także kształtowanie postaw proturystycznych oraz upowszechnianie wiedzy krajoznawczej o regionie wśród jego mieszkańców. JBPiP XII.05 39 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 3. W omawianym obszarze należy, wzorem wielu państw zachodnioeuropejskich wzmóc ingerencję władz państwowych i samorządowych oraz zainteresowanych organizacji regionalnych w kształtowanie rynku turystycznego. Niezbędne wydają się przy tym: rozwój i promocja markowych produktów turystycznych, specjalistyczne szkolenia pracowników w sektorze usług turystycznych, rozwój bazy informacyjnej i dystrybucyjnej dotyczącej usług turystycznych, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju usług internetowych, rozbudowa infrastruktury turystycznej ze szczególnym uwzględnieniem: – infrastruktury służącej rozwojowi aktywnych form wypoczynku, w tym zwłaszcza turystyki wodnej, – inwestycji na obszarach chronionych i w ich sąsiedztwie, – inwestycji przystosowujących obiekty dziedzictwa kulturowego na potrzeby turystyki, – rozbudowa profesjonalnych punktów informacji turystycznej. aktywizacja turystyczna obszaru poprzez stworzenie: - systemu ścieżek rowerowych z zagospodarowaniem ich otoczenia, - systemu szlaków wodnych wraz z zapleczem umożliwiającym uprawianie turystyki wodnej, - pól golfowych z ekskluzywnymi hotelami dla wybranej klienteli, - stadnin koni i szlaków umożliwiających uprawianie turystyki konnej. 10.5. Kierunki rozwoju komunikacji i transportu Podstawowymi zadaniami w dziedzinie rozwoju systemu komunikacji i transportu w obszarze opracowania są: kontynuacja prac nad budową drogi ekspresowej S3, modernizacja dróg krajowych nr 22 i 24, realizacja planowanych zadań modernizacyjnych i rozbudowa istniejącego układu dróg wojewódzkich i powiatowych, modernizacja głównych szlaków kolejowych i utrzymanie stałych przewozów osobowych na liniach KostrzynGorzów Wlkp.-Krzyż Wlkp. oraz Gorzów Wlkp.-Skwierzyna-Zbąszyń-Zielona Góra, budowa lotniska sportowo-pasażerskiego w koło Gorzowa Wlkp., odbudowa systemu portów i przystani nad Wartą i Notecią i udrożnienie drogi wodnej, prowadzącej przez te rzeki. 10.6. Kierunki ochrony przeciwpowodziowej i poprawy retencji 1. W porównaniu z innymi rejonami kraju stopień zabezpieczenia przeciwpowodziowego obszaru opracowania należy ocenić jako stosunkowo wysoki. Najwłaściwszym z techniczno-ekonomicznego punktu widzenia środkiem poprawy obecnego systemu ochrony jest przede wszystkim przeprowadzenie gruntownej modernizacji, podwyższenia i uszczelnienia podłoża i skarp istniejących wałów oraz remontów związanych z nimi urządzeń. W nielicznych przypadkach potrzebna będzie budowa nowych odcinków wałów, które stanowiłyby konieczne uzupełnienie istniejącego ich układu. 2. Zakładać należy w ramach realizacji przyjętego programu małej retencji budowę nowych obiektów i urządzeń retencyjnych w zlewni rzek Warty i Noteci, co korzystnie wpłynie na poprawę gospodarki wodnej w całym obszarze opracowania . Przyczyni się to m.in. do podniesienia zwierciadła wody gruntowej i wody przepływającej w ciekach, ograniczy niepożądany odpływ wód i wyrówna przepływy w ciekach a także będzie sprzyjać lepszemu wykorzystaniu opadów atmosferycznych, ograniczeniu spływów powierzchniowych i poprawie warunków i retencji gruntowej. Uwzględniając występujące w zlewniach w/w rzek warunki topograficzne, hydrologiczne, a także uwarunkowania ekonomiczne należy dążyć tu do budowy w jednakowym stopniu zbiorników małych jak i dużych, zlokalizowanych w zlewni małych, średnich i dużych rzek, co pozwoli na uzyskanie maksymalnych efektów w zwiększeniu zasobów wodnych jak i ochronie przeciwpowodziowej. Zakłada się w związku z tym m.in. budowę: JBPiP XII.05 40 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO nowych polderów suchych w rejonie Warnik k. Kostrzyna (w gm. Kostrzyn), Polichna-Goszczanowic (w gm. Santok), Trzebicza i Gościwca (w gm. Drezdenko), nowych zbiorników retencyjnych w rejonie Rępina i Lubowa (w gm. Drezdenko), Lubikowa (w gm. Przytoczna) a także w okolicach Chrapowa-Łęczyna (w gm. Dobiegniew). 10.7. Kierunki rozwoju infrastruktury technicznej Rozwój sieci i urządzeń infrastruktury technicznej na poziomie regionalnym wiąże się przede wszystkim z utrzymaniem istniejących zasobów wód podziemnych i odpowiedniej ich jakości , rozbudową istniejącego systemu zaopatrzenia w wodę oraz utylizacji ścieków, a także z utrzymaniem sieci elektroenergetycznych przesyłowych oraz gazociągów i ropociągów w obszarze opracowania, wskazanych na rys. 2 studium. Na poziomie lokalnym ustalenia w zakresie utrzymania i rozbudowy odpowiednich sieci określane są w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin. W uporządkowaniu gospodarki ściekowej w obszarze opracowania uwzględnić należy zalecenia zawarte w :Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Jego realizacja prowadzona przez Wojewodę Lubuskiego wspólnie z jednostkami samorządu terytorialnego ma m.in. wskazać obszary tzw. aglomeracji, w obrębie których realizowane będą szczegółowe inwestycje w ramach tego Programu. W związku z tym należy do nowej edycji planu zagospodarowania przestrzennego woj. lubuskiego wprowadzić istotne programowe i przestrzenne elementy Programu, zlokalizowane w obszarze opracowania. 10.8 Wnioski Przedstawione w rozdziale 9.2 wybrane propozycje dotyczące skorygowania rozwiązań przyjętych w studiach gminnych, a także propozycje dotyczące wprowadzania nowych elementów w zagospodarowaniu obszaru, zaproponowane w rozdziałach 10.2-10.6 mogą być wprowadzane do nowych edycji w/w studiów i planów zagospodarowania przestrzennego. Proces wprowadzania tych rozwiązań winien być powiązany z obligatoryjnym opracowaniem analiz zmian w zagospodarowaniu przestrzennym gmin i ocen postępów w opracowywaniu planów miejscowych a także z opracowywaniem okresowego raportu o stanie zagospodarowania przestrzennego woj. lubuskiego, co będzie przedmiotem prac prowadzonych w 2006 r. Ich wprowadzeniu powinna przyświecać idea stworzenia instytucjonalych, nowych form współpracy gmin, położonych w obszarze opracowania na rzecz wypracowania wspólnych, zintegrowanych w możliwie najwyższym stopniu form aktywizacji społecznogospodarczej obszaru i wypromowania go jako ważnego, europejskiego korytarza ekologicznego i odnowionego ogniwa europejskich szlaków wodnych. 11. ZESTAWIENIE MATERIAŁÓW WYJŚCIOWYCH a) w grupie opracowań ogólnokrajowych i ponadregionalnych: 1) Aktualizacja koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju, RCSS 2005, 2) Studium kierunkowego zagospodarowania przestrzennego obszaru wzdłuż granicy polsko-niemieckiej, IGiPZ PAN 2005, 3) Projekt Oder Regio – Transnarodowa koncepcja prewencji przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry z uwzględnieniem działań z zakresu zagospodarowania przestrzennego – sprawozdanie końcowe, Interreg IIC 2001, 4) Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry, 2002; 5) Krajowy Program Rolnośrodowiskowy, 2004; 6) Krajowy Program Oczyszczania Ścieków, 2004 ; b) w grupie opracowań regionalnych: 1) Plan zagospodarowania przestrzennego Woj. Lubuskiego, Sejmik Woj. Lubuskiego 2002, 2) Aktualizacja strategii rozwoju Woj. Lubuskiego, Sejmik Woj. Lubuskiego 2005, JBPiP XII.05 41 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 3) Program ochrony Środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla Woj. Lubuskiego na lata 20032010, Sejmik Woj. Lubuskiego 2003, 4) Strategia rozwoju transportu Woj. Lubuskiego, Sejmik Woj. Lubuskiego 200, 5) Strategia rozwoju kultury Woj. Lubuskiego, Sejmik Woj. Lubuskiego 2004, 6) Operat przeciwpowodziowy woj. gorzowskiego, WKP Gorzów Wlkp., 1998, 7) Program dla Odry 2006- Zlewnia rzeki Warty w woj. lubuskim, Lub.ZMiUW, Zielona Góra, 2003, 8) Program małej retencji wodnej w WojLubuskim, Sejmik Woj. Lubuskiego, 2005; 9) Rozporządzenie Nr 3 Wojewody Lubuskiego z 17.02.2005 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu, 10) Dolina Warty – możliwości aktywizacji gospodarczej i turystycznej, WBPP, Poznań 2003, 11) Dolina Noteci – możliwości aktywizacji gospodarczej i turystycznej, WBPP, Poznań 2003; c) w grupie opracowań lokalnych: 1) studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Bledzew (powiat międzyrzecki), 2) suikzp Gminy Bogdaniec (powiat gorzowski ziemski) 3) suikzp Gminy Deszczno (powiat gorzowski ziemski) 4) suikzp Miasta i Gminy Dobiegniew (powiat strzelecko-drezdenecki) 5) suikzp Miasta i Gminy Drezdenko (powiat strzelecko-drezdenecki) 6) suikzp Miasta Gorzów Wielkopolski (powiat gorzowski grodzki) 7) suikzp Górzyca (powiat słubicki) 8) suikzp Kłodawa (powiat gorzowski ziemski) 9) suikzp Kostrzyń (powiat gorzowski ziemski) 10) suikzp Gminy Krzeszyce (powiat sulęciński) 11) suikzp Gminy Lubiszyn (powiat gorzowski ziemski) 12) suikzp Gminy Lubniewice (powiat sulęciński) 13) suikzp Gminy Przytoczna (powiat międzyrzecki) 14) suikzp Gminy Santok (powiat gorzowski ziemski) 15) suikzp Miasta i Gminy Skwierzyna (powiat międzyrzecki) 16) suikzp Gminy Słońsk (powiat sulęciński) 17) suikzp Gminy Stare Kunowo (powiat strzelecko-drezdenecki) 18) suikzp Miasta i Gminy Strzelce Krajeńskie (powiat strzelecko-drezdenecki) 19) suikzp Miasta i Gminy Witnica (powiat gorzowski ziemski) 20) suikzp Gminy Zwierzyn (powiat strzelecko-drezdenecki) d) w grupie wybranych publikacji i przewodników: 1) Geografia Polski, J. Kondracki, PWN 1994, 2) Przewodnik po Polsce, Sport i Turystyka 1995, 3) Atlas zabytków architektury w Polsce, PWN 2001, 4) Województwo Lubuskie – podregiony, powiaty, gminy, Urząd Statystyczny w Zielonej Górze, 2004, 5) Turystyka przyjazna dla przyrody i środowiska, Wyd. Lubuskiego Klubu Przyrodników 1998, 6) Rezerwaty przyrody Woj. Lubuskiego, Lubuski Urząd Wojewódzki 2002, 7) Przewodnik po drogach wodnych Warty i Noteci, J. Hopfer, Pro Europa Viadrina 1999, 8) Przewodnik Gorzów Wlkp. i okolice – szlaki rowerowe, Z. Rudziński, MGG i OM PTTK, Gorzów Wlkp. 2001, 9) Gorzów Wlkp., Bogdaniec, Deszczno, Kłodawa, Lubiszyn, Santok, Związek Celny Gmin MG6, Gorzów 2004, 10) Lista 2000 – Polskie Przedsiębiorstwa, „Rzeczpospolita” 2005; e) w grupie map: 1) komplet map sytuacyjno-wysokościowych w skali 1:50.000, IGiK 2000, JBPiP XII.05 42 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 2) komplet map sozologicznych w skali 1:50.000, 3) Szlaki rowerowe Euroregionu Pro Europa Viadrina – mapa turystyczna, 1:100.000, Zakład Kartograficzny Sygnatura 2004, JBPiP XII.05 43 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 12. ANEKSY JBPiP XII.05 44 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 12.1. STANOWISKO SEJMIKU WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO Z DNIA 24 CZERWCA 2002 r. W SPRAWIE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA OBSZARU DOLNEJ WARTY ORAZ OBRY. Uchwalona przez Sejmik Województwa Lubuskiego uchwałą, z 6 marca 2002 r. Strategia rozwoju województwa lubuskiego, pozwoliła na sformułowanie najważniejszych wyznań rozwojowych regionu a także określiła cele główne i operacyjne w średniookresowym horyzoncie czasowym (10 – 15 lat). Wynikające ze Strategii ... konkretne zadania o charakterze prorozwojowym zawarte zostały w krótkookresowym planie wykonawczym na lata 2001 – 2002 zwanym Kontraktem Wojewódzkim, umowie samorządu województwa z rządem Rzeczpospolitej Polskiej. Z punktu widzenia tempa kreowania zmian jak i budowania poczucia wspólnoty losów mieszkańców Województwa Lubuskiego, istotnym jest by nie tylko recenzentem poszczególnych projektów, ale i kreatorem oraz koordynatorem dużych programów, był samorząd województwa, a więc Sejmik i Zarząd. Sejmik wyraża przekonanie, iż powinien zostać opracowany program wielofunkcyjnego zagospodarowania doliny dolnej Warty i Noteci oraz Obry. Program obejmujący wiele sfer środowiska przyrodniczego oraz gospodarczego mógłby w istotny sposób przyczynić się do poprawy koniunktury gospodarczej a w konsekwencji do poprawy poziomu życia ludności. W praktyce subprogramy oraz poszczególne projekty dotyczyłby: ● systemu zabezpieczenia przeciwpowodziowego (modernizacja wałów przeciwpowodziowych, modernizacja i budowa przepompowni, odbudowa kanałów melioracyjnych, usunięcie szkód powodziowych), ● ochrony czystości wód oraz powierzchni ziemi (oczyszczanie ścieków, systemy kanalizacyjne, rekultywacja wysypisk śmieci), ● renaturyzacji ekosystemów (mała retencja wodna, zalecenia), ● ochrony różnorodności biologicznej, głównie na terenie Parku Narodowego „Ujście Warty” oraz parków krajobrazowych, ● energetycznego wykorzystania rzek, ● rozwoju żeglugi śródlądowej, ● turystycznego zagospodarowania (budowa przystani wodnych, ścieżek rowerowych, system informacji turystycznej), ● budowy mostów oraz modernizacji dróg, głównie lokalnych, ● tworzenia inkubatorów przedsiębiorczości z wykorzystaniem nieczynnych obiektów poprzemysłowych. PRZEWODNICZĄCY SEJMIKU Zbigniew Faliński JBPiP XII.05 45 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 12.2. RAPORT Z KONSULTACJI STUDIUM PRZEPROWADZONYCH W GMINACH W OBRĘBIE OBSZARU JEGO OPRACOWANIA 1. W trakcie przeprowadzenia terenowych prac nad „Studium” odbyte zostały dwie tury konsultacji z pracownikami służb architektoniczno – budowlanych w gminach: 1) w I turze (w dniach 23 – 24.06.2006): - Bogdaniec - Drezdenko - Gorzów Wielkopolski - Górzyca - Kłodawa - Kostrzyn - Lubiszyn - Słońsk - Stare Kurowo - Strzelce Krajeńskie - Witnica - Zwierzyn 2) w II turze (w dniach 21 – 25.11.2006) - Bledzew - Deszczno - Dobiegniew - Krzeszyce - Lubniewice - Przytoczna - Santok - Skwierzyna 2. W trakcie tych konsultacji zespół autorski po przedstawieniu ogólnych założeń dotyczących prac nad „Studium” oraz celów jego opracowania uzyskał: - opinie nt. aktualności podstawowych dokumentów dla prowadzenia polityki przestrzennej w gminach tj. studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz strategii rozwoju, - możliwości skopiowania rysunków w/w studiów dla ich przetworzenia w opracowywanym dla „Studium” rysunku syntezy ich ustaleń. 3. Informacje o aktualnych problemach związanych z prowadzeniem gospodarki przestrzennej w gminach. W odniesieniu do przedstawionych opinii nt. aktualności studiów uzyskane zostały następujące m.in. informacje: ● dla przeważającej większości gmin w obszarze opracowanie sporządzone w okresie 1998 – 2000 studia wymagają dostosowania do aktualnych, zmienionych potrzeb gmin w stosunku do okresu, w jakim te studia sporządzono; zwracano w związku z tym uwagę na potrzebę pilnego podjęcia prac nad okresowymi ocenami aktualności studiów i planów miejscowych zgodnie z wymogami ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym; ● dla 2 gmin, tj. Santok i m. i gm. Witnica opracowane zostały i uchwalone studia w ostatnim okresie (dla gm. Santok w 2005, dla gm. Santok w 2005, dla m. i gm. Witnica w 2004 r.), w związku z czym ich ustalenie uznaje się za w pełni aktualne; ● dla 2 gmin, tj. m. Gorzów Wielkopolski i gm. Przytoczna podjęto ostatnio prace nad aktualizacją ich studiów; ● w obszarze opracowania dominuje powszechna praktyka sporządzania planów miejscowych dla niewielkich zazwyczaj obszarów (stosownie do potrzeb), nie podjęto ani nie planuje się w żadnej gminie podjęcia prac nad planem miejscowym obejmującym całą jednostkę. JBPiP XII.05 46 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO W odniesieniu do informacji o aktualnych problemach związanych z przeprowadzeniem gospodarki przestrzennej w granicach wskazano m.in. na następujące zagadnienia: ● potrzebę uwzględnienia w „Studium” nowych konsekwencji przestrzennych budowy drogi ruchu szybkiego S3 w obszarze opracowania, przebiegającą przez tereny gmin lub w ich bliskości tj. gmin Lubiszyn, Kłodawa, Gorzów Wielkopolski, Deszczno, Skwierzyna, Bledzew i Przytoczna, związanych z przewidywaną aktywizacją gospodarczą jej korytarza a także bezpośredniego otoczenia drogi krajowej nr 24 Przytoczna – skrzyżowanie z drogą nr 22 oraz drogą krajową nr 22 Dobiegniew – Gorzów Wielkopolski – Kostrzyn; ● potrzebę uwzględnienia procesów urbanizacyjnych w bezpośrednim otoczeniu głównej jednostki osadniczej obszaru tj. Gorzów Wielkopolski (dotyczy to zwłaszcza terenów wsch. części gm. Bogdaniec, płd. części gminy Kłodawa, zach. części gm. Santok i płn. części gm. Deszczno. Raport opracował arch. Janusz Korzeń, 30.11.2005 r. JBPiP XII.05 47 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 12.3. OPINIA DR JERZEGO TONDERA NT STUDIUM Dr Jerzy Tonder Zielona Góra Opinia dotycząca „STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO” (opr. w I redakcji) Analizowane dzieło opracowane przez Zespól Autorski Jeleniogórskiego Biura Planowania i Projektowania Sp. z o.o. pod kierunkiem Głównego Projektanta mgr inż. arch. Janusza Korzenia, stanowi uszczegółowienie zapisów dla obszaru problemowego w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa lubuskiego. Zgodnie z umową całość dzieła została podzielona na II części: I część poprzedzona wcześniejszą delimitacją jego zasięgu przestrzennego obejmuje określenie uwarunkowań wielofunkcyjnego zagospodarowania obszaru doliny dolnej Warty i Noteci, zaś II część- określenie kierunków jego rozwoju z uwzględnieniem konsultacji społecznych. Uwarunkowania posiadają charakter typowo kompilacyjny, sporządzone zostały na podstawie dostępnych i opracowanych w różnych okresach czasu dokumentów. Podstawowym dokumentem do którego odnoszą się autorzy jest Plan Zagospodarowania Przestrzennego Woj. Lubuskiego przyjęty uchwałą Sejmiku Województwa w październiku 2002 roku, Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego z 2000 roku oraz jej aktualizacja. Ponadto wykorzystano cały szereg opracowań, których zestawienie przedstawiono w pkt.11 (str. 46). W grupie opracowań ogólnokrajowych i ponadregionalnych m. in. brak jest dokumentu pt. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków i Krajowy Program Rolno-środowiskowy, w grupie opracowań regionalnych Programu małej retencji w woj. lubuskim przyjętego uchwałą w dniu 17 października 2005 roku. Nie ma także informacji czy uwzględniono rozporządzenie nr 3 Wojewody Lubuskiego z dnia 17 lutego 2005 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu zamieszczonego w Dzienniku Urzędowym Województwa Lubuskiego Nr 9 z dnia 28 lutego 2005r. Delimitacja obszaru opracowania - przyjęte do wyznaczenia granic Studium założenia przyjmujące, że opracowanie wykonane zostanie w dwu zakresach przestrzennych, obejmujących Strefę I i Strefę II należy uznać za przekonywującą. Zastosowany w opracowaniu podział regionalizacji fizyczno-geograficznej wg. J. Kondrackiego jest wystarczający. Nie mniej jednak przy następnych opracowaniach proponowałbym opracowanie bardziej szczegółowej charakterystyki geomorfologicznej z uwagi, że Dolinę Warty i Noteci oraz przylegające do nich wysoczyzny cechuje duże zróżnicowanie geomorfologiczne, przejawiające się w rozkładzie absolutnych deniwelacji. Ta uszczegółowiona charakterystyka powinna dotyczyć przede wszystkim Strefy I. Podobne stwierdzenia dotyczą również charakterystyki klimatu gdzie należało będzie w następnych opracowaniach przedstawić zróżnicowanie kilku wybranych charakterystyk klimatu, istotnych np. z punktu widzenia oceny klimatycznych warunków turystyki i rekreacji chociażby wyznaczając dla Strefy I: - daty fenologiczne pełni wiosny, - liczbę dni z pogodą korzystną dla turystyki, czynnego wypoczynku i terapii ruchowej / średnie roczne/, - liczbę dni przydatnych dla wszystkich form klimatoterapii /średnie roczne/, - wskaźnik bioklimatycznej oceny warunków pogodowych /średnie roczne/. Problematykę odnośnie szaty roślinnej i fauny przedstawiono w pkt. 3.4, 3.5, 3.6. Przeglądowy charakter opracowania i jego skala powoduje, że scharakteryzowano jedynie dominujące zbiorowiska roślinne oraz faunę opierając się głównie na opracowaniach dotyczących wybranych parków krajobrazowych. Ten uproszczony obraz nie odzwierciedla całego bogactwa fitosocjologicznego i faunistycznego Dolin Warty, Noteci i przyległych wysoczyzn. Należy tu wspomnieć o utworzonym w 2004 roku Leśnym kompleksie promocyjnym „Puszcza Notecka”, którego znaczna część wchodzi w omawiany obszar. Jest to obszar funkcjonalny o znaczeniu ekologicznym, edukacyjnym i społecznym. W tym typowo leśnym kompleksie z dominantą monokultur sosnowych w międzyrzeczu Noteci i Warty na całym obszarze zaznacza się deficyt wody i postępujący proces stepowienia. JBPiP XII.05 48 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO Uzupełnienia wymaga opis oraz lokalizacja na załączniku graficznym obszarów NATURA 2000 o obszary wytypowane i przesłane przez Polskę do Komisji Europejskiej na Liście specjalnych obszarów ochrony siedlisk a zlokalizowane w obszarze badań. Dotyczy to części Jezior Pszczewskich, Torfowiska Chłopiny i Ujście Noteci. Odnośnie obszarów chronionego krajobrazu brak jest informacji czy w opracowaniu przyjęto nowy podział z lutego 2005 r. zgodny z rozporządzeniem Wojewody Lubuskiego. Zagadnienia szeroko rozumianej gospodarki wodnej przedstawiono w kilku punktach niniejszego opracowania. W pkt. 3.7 w ogólny sposób scharakteryzowano problematykę zasobów wód podziemnych i sieć hydrograficzną z podziałem na liniowe /cieki naturalne/ i powierzchniowe /jeziora/ obiekty hydrograficzne. W pkt. 3.8 dotyczącym opisu stanu środowiska przyrodniczego omówiono zagadnienia dotyczące oceny jakości wód podziemnych i płynących z pominięciem opisu jakości stojących wód powierzchniowych. Odnośnie tego ostatniego stwierdzenia to autorzy przytaczają pod tab. 3 zdanie, które należałoby uaktualnić np. Jez. Lubikowskie oceniano w 2004 r. i komentarz w sprawie jakości jezior umieścić w pkt. 3.8. Charakterystykę dotyczącą możliwości transportu wodnego przedstawiono w pkt. 6.3 a uwarunkowania związane z ochroną przeciwpowodziową w pkt. 7. Dokonaną charakterystykę uwarunkowań związanych z zagadnieniami wodnymi można przyjąć za poprawną w odniesieniu do materiałów jakimi dysponowali autorzy opracowania. Nie negując sposobu przedstawienia zagadnień wodnych przyjętego przez autorów moim zdaniem czytelniejszym dla odbiorców niniejszego opracowania byłoby umieszczenie w jednym punkcie zagadnień eksponujących cechy hydrologiczne /ważniejsze cechy morfometryczne/ ocenę jakości i np. atrakcyjności turystycznej lub innych możliwości wykorzystania tych wód z podziałem na wody płynące i stojące. Zabrakło również w opracowaniu krótkiego odniesienia się do niedawno przyjętego przez Sejmik Województwa Programu małej retencji, bardzo istotnego na badanym obszarze. Polska jest w okresie bardzo dużych i istotnych zmian zachodzących w gospodarce wodnej. Wynikają one m. in. z trwającego procesu wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz przyjętego w dniu 13 września 2005 r przez Radę Ministrów dokumentu pt. Strategia Gospodarki Wodnej. Wymagać to będzie w najbliższej przyszłości innego spojrzenia na zagadnienia związane z „wodą”. Omówiona analiza stanu środowiska przyrodniczego w pkt. 3.8 dotyczy dwóch dziedzin - jakości wód i jakości powietrza atmosferycznego. Uwagi dotyczące wód omówiono w poprzednim akapicie niniejszej opinii, natomiast w opisie dotyczącym powietrza należałoby oprócz opisanej emisji skomentować prowadzoną ocenę jakości powietrza i obserwacji zmian, których dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska. W odniesieniu do woj. lubuskiego ocenę taką przeprowadza się wyznaczając strefy - obszar powiatu. Z dostępnych danych /www.zgora.pios.gov.pl/ za rok 2004 i częściowo 2005 wynika m. in., że np. powiat grodzki Gorzów Wlkp. ze względu na ponadnormatywne stężenia benzenu, pod kątem ochrony zdrowia zaliczony został do klasy B. W pkt. 3.9 dotyczącego walorów środowiska kulturowego scharakteryzowano głównie unikalne w skali ponadregionalnej obiekty zabytkowe znajdujące się w obszarze dolin Warty i Noteci. Zaakcentowano również charakterystyczny dla badanego obszaru wielkoprzestrzenny kompleks hydrotechnicznej zabudowy i związany z nim typ osadnictwa. Zdaniem autora niniejszej opinii koniecznym byłoby w przyszłości dokonać znacznie szerszej oceny walorów kulturowych wykorzystując chociażby centralną ewidencję dóbr kultury i rejestrów zabytków. Głównym celem takiego ujęcia powinna być próba dokonania pewnej waloryzacji poprzez stworzenie mapy waloryzacji walorów kulturowych badanego obszaru wykorzystując metodę, którą często stosuje się w geografii turyzmu. Pomimo że metoda ta nie jest pozbawiona pewnego subiektywizmu to dokonanie zróżnicowania walorów kulturowych badanego obszaru mogłoby stanowić podstawę do rozwoju turystyki w tym regionie. Pkt. 3.10 Przyjmując wyróżnione przez autorów opracowania za poprawne zróżnicowanie wewnętrzne jednostek krajobrazowych należy uzupełnić że przez ”komponenty przyrody” rozumie się tradycyjnie wyróżniane składowe abiotyczne (budowę geologiczną wraz z urzeźbieniem, przyziemną warstwę atmosfery, wodę), biotyczne (szatę roślinną oraz zwierzęta), a także gleby, stanowiące pomost między obu grupami. W tym przypadku składowe te traktuje się w sposób ogólny wystarczający dla potrzeb niniejszego studium. JBPiP XII.05 49 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO Opis uwarunkowań zawartych w pkt.4 i dotyczących osadnictwa, infrastruktury społecznej oraz wzajemnych relacji głównych ośrodków osadniczych przedstawiony przez autorów nie budzi zastrzeżeń i dla potrzeb opracowania jest wystarczający. Pkt.5 Uwarunkowania związane z gospodarką ze szczególnym uwzględnieniem turystyki, w pkt 5.3 odnośnie rolnictwa brak jest odniesienia się do projektowanych stref priorytetowych w ramach Krajowego Programu Rolnośrodowiskowego. Dotyczy to przede wszystkim Strefy Santockiej w dolinie Noteci i fragmentu Strefy Międzyrzeckiej na terenie gminy Przytoczna. W analizie dotyczącej rozwoju turystyki istotna jest ocena aktualnych zasobów infrastruktury turystycznej i paraturystycznej badanego terenu. Obejmuje ona z reguły wiele różnorodnych obiektów i urządzeń świadczących usługi na rzecz turystów. W uwarunkowaniach z uwagi na wielkość badanego obszaru zostały uwzględnione przede wszystkim elementy o kluczowym znaczeniu dla rozwoju turystyki, takie jak: baza noclegowa, szlaki turystyczne czy też znaczące atrakcje turystyczne. Rozdział 6 dotyczący uwarunkowań związanych z komunikacją i transportem jest zgodny z zapisami zawartymi przede wszystkim w Strategii Transportu Woj. Lubuskiego z 2004 r. Rozdział 7 analizujący uwarunkowania związane z ochroną przeciwpowodziową przedstawia sytuacje obecną. W niedalekiej przyszłości w związku z wdrażaniem polityki wodnej Unii Europejskiej koniecznym będzie bardziej szczegółowe przeanalizowanie badanego obszaru pod kątem zwiększenia bezpieczeństwa społeczności, ochrona życia i mienia ludności, ochrona gospodarki przed skutkami wezbrań powodziowych oraz suszy- ze względu na warunki klimatyczne, stan zasobów wodnych i możliwości techniczne gospodarowania tymi zasobami. Uwarunkowania związane z infrastrukturą – w pkt. 8.2 autorzy opracowania nie poruszają bardzo istotnego zagadnienia związanego z kanalizacją i oczyszczalniami ścieków komunalnych w kontekście Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Chodzi tu o wykaz aglomeracji, które zostały wyznaczone na badanym obszarze na podstawie dokumentów planistycznych – Studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego poszczególnych miast i gmin a także w niektórych przypadkach dodatkowo na podstawie Planów rozwoju lokalnego lub innych dokumentów. Dla każdej aglomeracji sporządzono wykazy niezbędnych przedsięwzięć w zakresie wyposażenia aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków Ponadto aglomeracje przedstawione są w formie graficznej na mapach w skali 1:25000 z zaznaczeniem granic obszaru objętego lub przewidzianego do objęcia zasięgiem systemu kanalizacji zbiorczej gminy bądź jej obszaru współtworzącego aglomerację, oraz z oznaczeniem lokalizacji oczyszczalni ścieków komunalnych, do której będą lub są odprowadzane ścieki komunalne. W pkt .8.5 odnośnie gospodarki odpadami skoncentrowano się wyłącznie na zapisach z Planu Gospodarki Odpadami dla Woj. Lubuskiego, gdy tymczasem na badanym obszarze opracowano już plany powiatowe a przede wszystkim plany gminne w zakresie gospodarki odpadami. Odnośnie zagadnień zawartych w pkt.9 to w pkt 9.3 należałoby uwzględnić zapisy wynikające z ostatniej wersji uaktualnianej Strategii rozwoju województwa. Jeżeli chodzi zapisy zamieszczone w pkt 10 – Aneksy to należy mieć świadomość że część zapisów np. w pkt. 10.5, 10.6, 10.7 jest już nieaktualna. Jednakże np. weryfikacja przedsięwzięć zgłoszonych do realizacji w latach 2003-2006 w ramach Programu Ochrony Środowiska dla Woj. Lubuskiego będzie przedmiotem sprawozdania dla Sejmiku Województwa w 2006 roku. Część graficzna: część graficzna opracowania nie budzi zastrzeżeń. Dla lepszego odbioru niniejszego Studium należałoby dołączyć do części opisowej kilka map pokazujących szereg omawianych zagadnień w formie obrazu kartograficznego np. w formacie A-4. Podsumowując powyższe można stwierdzić że autorzy opracowania postawili sobie trzy główne cele, których osiągnięciu podporządkowali przeprowadzone badania, układ pracy i wreszcie, jej rezultaty. Pierwszy cel obejmował poszukiwanie odpowiedzi na pytanie czy Dolina Warty i Noteci wraz z przylegającymi do nich obszarami posiada możliwości rozwoju. Aby odpowiedzieć na to pytanie autorzy na podstawie dostępnych materiałów i dokumentacji poddali analizie środowisko przyrodnicze i antropogenne, próbując w sposób syntetyczny określić obecne możliwości zagospodarowania i rozwoju tego obszaru. Sumaryczną odpowiedzią na to pytanie jest próba określenia potencjału rozwojowego badanego terenu, który wykazał JBPiP XII.05 50 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO znaczne zróżnicowanie prowadzące do konieczności w dalszych pracach wyznaczania regionów różniących się wartościami elementów składowych tego potencjału. Integrującym, a zarazem pozytywnym dla możliwości np. rozwoju turystyki niemal na całym obszarze dolin, jest fakt pewnej wymienności walorów turystycznych. Obszary o dużym potencjale przyrodniczym są często pozbawione znaczący walorów antropogenicznych i odwrotnie. Drugim celem prezentowanej pracy jest próba poszukiwania udokumentowanej odpowiedzi na pytanie: Jakie powinny być kierunki rozwoju przyjmując koncepcję że optymalnym modelem byłby układ węzłowo – pasmowy, najlepiej wykorzystujący istniejący potencjał i jednocześnie nie pozostający w sprzeczności z warunkami ekologicznymi doliny Warty i Noteci. Przyjęcie tej przestrzennej koncepcji pozwala zidentyfikować ten teren i pokazać jego indywidualność zewnętrzną, którą można by określić następującymi hasłami: - Dolina Warty i Noteci europejskim korytarzem ekologicznym, - Dolina Warty i Noteci- nowe ogniwo europejskiego szlaku wodnego. Trzecim celem opracowania jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: Co należy zrobić aby na terenie objętym analizą rozwinąć te kierunki, które dają największą szansę rozwoju.Za najważniejsze działania zmierzające do rozpoczęcia realizacji zaproponowanej koncepcji należałoby uznać wspólną organizację i podjęcie działań wspólnej promocji Doliny Warty i Noteci nie zamykają się jedynie w granicach województwa lubuskiego. Autorzy opracowania mają jednak świadomość, że szanse powodzenia przyjętej koncepcji i wprowadzenia jej w życie tkwią głównie w samorządach lokalnych i regionalnych oraz w ich aktywności. Jednym z warunków powodzenia powinno być uznanie przez zarządzające doliną Warty i Noteci samorządy potrzeby wspólnego działania na rzecz wszechstronnego rozwoju tego specyficznego obszaru. JBPiP XII.05 51 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 12.4. OPINIA NR 1/2005 WKUA nt. „STUDIUM” z dnia 12.12.2005 r. WOJEWÓDZKA KOMISJA URBANISTYCZNO – ARCHITEKTONICZNA w Zielonej Górze DN.II.0060/6/05 OPINIA Nr 1/2005 z dnia 12 grudnia 2005 r. Wojewódzkiej Komisji Urbanistyczno – Architektonicznej w Zielonej Górze nt. „Studium programowo – przestrzennego wielofunkcyjnego zagospodarowania doliny Warty i Noteci w granicach województwa lubuskiego”. Wojewódzka Komisja Urbanistyczno – Architektoniczna, po zapoznaniu się i przeanalizowaniu, opiniuje pozytywnie „Studium programowo – przestrzennego wielofunkcyjnego zagospodarowania doliny dolnej Warty i Noteci w granicach województwa lubuskiego”. Studium wykazało, na obszarze opracowania, poprawność koncepcji struktury funkcjonalno – przestrzennej Planu Zagospodarowania Województwa Lubuskiego w zakresie wydzielonych pasm przyspieszonego rozwoju, węzłów i ośrodków. Jednocześnie WKUA uważa, że: 1. W Studium należy uwzględnić uwagi wynikające z koreferatu i z dyskusji przeprowadzonej na posiedzeniu WKUA. 2. Studium należy uwzględnić w Okresowej ocenie Planu zagospodarowania przestrzennego województwa lubuskiego. 3. Wersję elektroniczną opracowania należy przekazać samorządom lokalnym, które mają największe szanse wprowadzenia w życie opracowanej koncepcji. 4. Zagospodarowanie przestrzenne doliny Warty i Noteci powinno być wspólnym przedsięwzięciem w sferze planistycznej zainteresowanych województw. 5. Ze względu na złożoność problematyki Studium, powinno ono stanowić podstawę kontynuacji tematu w skali bardziej szczegółowej. 6. Doliny Warty i Noteci ze względu na ich naturalne uwarunkowania kwalifikują się do rolniczego i turystycznego wykorzystania. Zabudowa powinna być lokalizowana na wysokich obrzeżach dolin, poza zasięgiem wezbrań tych rzek. 7. Drogi wodne Warty i Noteci kwalifikują się do wykorzystania ich do celów turystyki wodnej, zwłaszcza przy istniejących walorach przyrodniczych dolin obu rzek. Z-CA PRZEWODNICZĄCEGO Wojewódzkiej Komisji Urbanistyczno – Architektonicznej Ryszard Polus JBPiP XII.05 52 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO JBPiP XII.05 53 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO JBPiP XII.05 54 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 12.6. WNIOSKI Z PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO DLA GMIN W OBSZARZE OPRACOWANIA 1. M. GORZÓW WIELKOPOLSKI – ośrodek o randze ponadregionalnej i europejskiej, siedziba powiatu grodzkiego 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne – gmina jest usytuowana w strefie DUOPOLISU – interregionalnego ośrodka centralnego Gorzów Wlkp. – Zielona Góra oraz w paśmie przyspieszonego rozwoju zespołu Gorzów Wlkp. – Zielona góra wraz z Nową Solą, usytuowana w ciągu drogi ekspresowej N – S nr 3 Skandynawia – Europa Płd. Na kierunku W – Z gmina korzysta z drogi nr 22 – Berlin – Gorzów Wlkp. – Gdańsk – kraje bałtyckie. 2. Wytyczne do struktury przestrzennej - Gorzów Wlkp. wraz z Zieloną Górą stanowią stolicę regionu i siedziby władz wojewódzkich rządowych i samorządowych tworząc najważniejszy element krystalizujący strukturę regionu lubuskiego i bipolarny ośrodek o znaczeniu krajowym i interregionalnym. Po realizacji koncepcji EURO-TRIADY poprzez włączenie Frankfurtu n/O do DUOPOLISU, ten trójpolarny zespół regionu sieciowego uzyska znaczenie europejskie z ludnością powyżej 500 tys. mieszkańców. Z uwarunkowań płn. obszaru regionu lubuskiego wymienić należy dominującą rolę Gorzowa Wlkp. w strukturze pasma północnego przyspieszonego rozwoju Kostrzyn – Gorzów Wlkp. Z potencjalnym rozwojem do Drezdenka, wzdłuż drogi ekspresowej nr 22, stanowiącego zadanie publiczne samorządu nr 14. 3. Inne wytyczne z planu – Gorzów Wlkp. tworzy zwornik obszaru Parku Narodowego Ujście Warty położonego w dolinie Warty połączonej z doliną Noteci w rejonie polderu Santok. Dla celów ochrony przeciwpowodziowej Urząd Miasta Gorzowa Wlkp. eksploatuje pompownię odwadniającą. Zadaniem miasta jest ochrona wałów przeciwpowodziowych na 118 - kilometrowym odcinku Warty i Noteci. 2. BLEDZEW - ośrodek o randze lokalnej, gmina wiejska 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne – gmina zlokalizowana jest w Paśmie Przyspieszonego Rozwoju Zespołu Gorzów Wlkp. – Zielona Góra – Nowa Sól – usytuowanego w ciągu przyszłej drogi ekspresowej nr 3 i zmodyfikowanej linii kolejowej Gorzów Wlkp. – Zielona Góra – Nowa Sól. 2. Generalne wytyczne z planu - pasmo przyspieszonego rozwoju o znaczeniu krajowym, po modernizacji i rozbudowie infrastruktury technicznej do 2020/2025, włącznie z trzema miastami DUOPOLISU, stanowić będzie obszar atrakcyjnych lokalizacji miejsc pracy, zamieszkania i rekreacji. 3. Inne wytyczne z planu - stanowi lokalny ośrodek obsługi tworzący jeden z ważniejszych elementów krystalizujących strukturę regionu. W ramach Zadania samorządu województwa nr 4 planowana jest rozbudowa sieci dróg komunikacji rowerowej o znaczeniu międzynarodowym i międzyregionalnym. 3. BOGDANIEC – ośrodek o randze lokalnej, gmina wiejska 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne – gmina stanowi ośrodek obsługi siedziby władz wojewódzkich, tworzący jeden z najważniejszych elementów krystalizujących strukturę regionu; zlokalizowana jest w Północnym Paśmie Przyspieszonego Rozwoju: Kostrzyn – Gorzów Wlkp. z potencjalnym rozwojem do Drezdenka (pasmo będzie się rozwijać równolegle do nowej trasy drogi nr 22 – Berlin – Kostrzyn – Gorzów Wlkp. – Chojnice – Gdańsk – Elbląg – Kaliningrad). 2. Generalne wytyczne z planu - pasma przyspieszonego rozwoju o znaczeniu krajowym, po modernizacji i rozbudowie infrastruktury technicznej do 2020/2025, stanowić będą tereny atrakcyjnych lokalizacji miejsc pracy, zamieszkania i rekreacji, w bogatym przyrodniczo otoczeniu krajobrazowym (wielkoprzestrzenne ostoje przyrody Corrine, rezerwaty przyrody, itp.). 3. Inne wytyczne z planu - miejscowość pasma przyspieszonego rozwoju, z atrakcyjnymi lokalizacjami miejsc pracy, zamieszkania i rekreacji, mogłaby tworzyć obszar rozwoju, po modernizacji infrastruktury do 2020 r. W ramach Zadania samorządu województwa nr 4 planowana jest rozbudowa sieci dróg komunikacji rowerowej o znaczeniu międzynarodowym i międzyregionalnym JBPiP XII.05 55 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 4. DESZCZNO – ośrodek o randze lokalnej, gmina wiejska 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne – gmina stanowi ośrodek obsługi siedziby władz wojewódzkich, tworzący jeden z najważniejszych elementów krystalizujących strukturę regionu; zlokalizowana jest na skrzyżowaniu dwóch pasm przyspieszonego rozwoju: w Północnym Paśmie Przyspieszonego Rozwoju: Kostrzyn – Gorzów Wlkp. z potencjalnym rozwojem do Drezdenka (pasmo będzie się rozwijać równolegle do nowej trasy drogi nr 22 – Berlin – Kostrzyn – Gorzów Wlkp. – Chojnice – Gdańsk – Elbląg – Kaliningrad) oraz w paśmie Przyspieszonego Rozwoju Zespołu Gorzów Wlkp. – Zielona Góra – Nowa Sól – usytuowanego w ciągu przyszłej drogi ekspresowej nr 3 i zmodyfikowanej linii kolejowej Gorzów Wlkp. – Zielona Góra – Nowa Sól. 2. Generalne wytyczne z planu – pasma przyspieszonego rozwoju o znaczeniu krajowym, po modernizacji i rozbudowie infrastruktury technicznej do 2020/2025, włącznie z trzema miastami DUOPOLISU, stanowić będą tereny atrakcyjnych lokalizacji miejsc pracy, zamieszkania i rekreacji, w bogatym przyrodniczo otoczeniu krajobrazowym. 3. Inne wytyczne z planu – Deszczno, jak i inne miejscowości obu pasm przyspieszonego rozwoju, z atrakcyjnymi lokalizacjami miejsc pracy, zamieszkania i rekreacji, mógłby tworzyć liczącą się koncentrację spolaryzowanego rozwoju, po modernizacji infrastruktury do 2020 r. W ramach Zadania samorządu województwa nr 4 planowana jest rozbudowa sieci dróg komunikacji rowerowej o znaczeniu 5. DOBIEGNIEW - ośrodek o randze regionalnej, gmina miejsko-wiejska 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne – gmina jest położona na międzynarodowej drodze nr 22 Berlin – Gorzów Wlkp. – Gdańsk oraz na trasie linii kolejowej do Szczecina. 2. Wytyczne do struktury przestrzennej - miasto pełni funkcje ośrodka obsługi poziomu lokalnego oraz ważnego ośrodka turystycznego. 3. Inne wytyczne z planu – gmina posiada duże obszary chronionego krajobrazu „E” – 420 ha, „F” – 2.200 ha i „G” – 16.390 ha oraz 24.594 ha obszarów prawnie chronionych oraz zespół jezior. W ramach Zadania samorządu województwa nr 4 planowana jest rozbudowa sieci dróg komunikacji rowerowej o znaczeniu międzynarodowym i międzyregionalnym 6. DREZDENKO - ośrodek o randze ponadregionalnej, gmina miejsko-wiejska 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne – gmina jest usytuowana w dolinie Noteci w ciągu drogi europejskiej nr 22 Berlin – Gorzów Wlkp. – Gdańsk i ważnej trasy kolejowej Berlin – Gorzów Wlkp. – Gdańsk. 2. Wytyczne do struktury przestrzennej - rozwojowe funkcje miasta o zaludnieniu ponad 17 tys. mieszkańców wynikają z usytuowania gminy w północnym paśmie przyspieszonego rozwoju Kostrzyn – Gorzów Wlkp. z potencjalnym rozwojem do Drezdenka, które stanowi publiczne zasadnie samorządu województwa nr 14. W hierarchii ośrodków obsługi mieszkańców Drezdenko pełni funkcję ośrodka obsługi lokalnej, współdziałając ze Strzelcami Krajeńskimi jako ośrodkiem na poziomie regionalnym. 3. Inne wytyczne z planu – z ponad 58 tys. ha powierzchni prawnie chronionej w powiecie strzelecko – drezdeneckim, w gminie Drezdenko znajduje się 17 tys. ha, w tym 279 ha rezerwatów. Rezerwat „Lubiatowskie Uroczysko” w gminie Drezdenko zajmuje ponad 188 ha, rezerwat „Jezioro Łubówko” ponad 77 ha. W ramach Zadania samorządu województwa nr 4 planowana jest rozbudowa sieci dróg komunikacji rowerowej o znaczeniu międzynarodowym i międzyregionalnym. 7. GÓRZYCA - ośrodek o randze regionalnej, gmina wiejska 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne – gmina jest zlokalizowana przy ważnej drodze nr 22 o 2. Wytyczne do struktury przestrzennej - miejscowość Górzyca rangę regionalną zawdzięcza powiązaniom 3. Inne wytyczne z planu – ponadto gmina zarządza niewielkim rezerwatem „Pamięcin” o pow. Ok. 12 ha. Z obszarów prawnie chronionych należy wymienić ponad 7 tys. ha, z tego większość Parku Narodowego JBPiP XII.05 56 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO Ujście Warty. W ramach Zadania samorządu województwa nr 4 planowana jest rozbudowa sieci dróg komunikacji 8. KŁODAWA - ośrodek o randze regionalnej, gmina wiejska 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne – gmina zlokalizowana blisko granicy woj. lubuskiego z 2. Wytyczne do struktury przestrzennej - gmina jest położona na obszarze Barlinecko – Gorzowskiego Parku Krajobrazowego, co uzasadnia jej rangę regionalną. 3. Inne wytyczne z planu – gmina posiada na swoim terenie rezerwat „Rzeka Przyłężek” o pow. 35 ha. Gmina zarządza obszarami prawnie chronionymi o pow. 18.468 ha, w tym rezerwaty 114 ha, parki krajobrazowe 8.510 ha i obszary chronionego krajobrazu 9.817 ha. W ramach Zadania samorządu województwa nr 4 planowana jest rozbudowa sieci dróg komunikacji rowerowej o znaczeniu międzynarodowym i międzyregionalnym. 9. KOSTRZYN - ośrodek o randze ponadregionalnej, gmina miejska 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne – bardzo przyszłościowa lokalizacja w Północnym Paśmie Przyspieszonego Rozwoju Kostrzyn – Gorzów Wlkp. z potencjalnym rozwojem do Drezdenka oraz w Transgranicznym Paśmie Przyspieszonego Rozwoju Miast nad Odrą i Nysą Łużycką. 2. Wytyczne do struktury przestrzennej - Kostrzyn stanowi bardzo ważny element struktury regionu lubuskiego. Pełni funkcję jednego z trzech transgranicznych ośrodków obsługi, węzła komunikacji europejskiej Berlin – Gorzów Wlkp. – Gdańsk oraz pierwszego członu Transgranicznego Pasma Przyspieszonego Rozwoju polskich i niemieckich miast w dolinie Odry. Ponadto po modernizacji będzie ważnym portem żeglugi śródlądowej na Warcie i Odrze. Istotna jest również rola Kostrzyna jako ośrodka obsługi regionalnej oraz jako węzła europejskiego transportu drogowego i kolejowego. 3. Inne wytyczne z planu – Kostrzyn stanowi punkt zagrożenia powodzią z Warty, stąd konieczność utrzymania w dobrym stanie wałów przeciwpowodziowych. Odcinek ujścia Warty do Odry jest terenem zalewowym obwałowanym dwustronnie i obfituje w liczne rozlewiska i fragmenty starorzeczy. Kostrzyn leży na obszarze dużej doliny Warty posiadającej status Parku Narodowego Ujście Warty o europejskich wartościach przyrodniczych i turystycznych. Odległość Berlin – Kostrzyn wynosi tylko ok. 80 km. W ramach Zadania samorządu województwa nr 4 planowana jest rozbudowa sieci dróg komunikacji rowerowej o znaczeniu międzynarodowym i międzyregionalnym. 10. KRZESZYCE – ośrodek o randze lokalnej, gmina wiejska 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne – gmina stanowi ośrodek obsługi siedziby władz wojewódzkich, tworzący jeden z ważniejszych elementów krystalizujących strukturę regionu; zlokalizowana jest w sąsiedztwie Północnego Pasma Przyspieszonego Rozwoju: Kostrzyn – Gorzów Wlkp. z potencjalnym rozwojem do Drezdenka (pasmo będzie się rozwijać równolegle do nowej trasy drogi nr 22 – Berlin – Kostrzyn 2. Generalne wytyczne z planu - rejony pasma przyspieszonego rozwoju o znaczeniu krajowym, po modernizacji i rozbudowie infrastruktury technicznej do 2020/2025, stanowić będą tereny atrakcyjnych lokalizacji miejsc pracy, zamieszkania i rekreacji, w bogatym przyrodniczo otoczeniu krajobrazowym. 3. Inne wytyczne z planu - gmina pełni funkcje ośrodka obsługi poziomu lokalnego, położona jest na terenach zalewowych, stąd konieczność utrzymania w dobrym stanie wałów przeciwpowodziowych. W ramach Zadania samorządu województwa nr 4 planowana jest rozbudowa sieci dróg komunikacji rowerowej o znaczeniu międzynarodowym i międzyregionalnym. 11. LUBNIEWICE - ośrodek o randze regionalnej, gmina miejsko-wiejska 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne – gmina jest położona na płn. od Sulęcina i jest połączona 2. Wytyczne do struktury przestrzennej - gmina posiada w zarządzaniu rezerwat „Janie im. Włodzimierza Korsaka” o pow. ponad 50 ha oraz atrakcyjne obszary turystyczne. JBPiP XII.05 57 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 3. Inne wytyczne z planu – gmina posiada 11.430 ha obszarów chronionych prawnie, w tym 10.135 ha obszarów chronionego krajobrazu. W ramach Zadania samorządu województwa nr 4 planowana jest rozbudowa sieci dróg komunikacji rowerowej o znaczeniu międzynarodowym i międzyregionalnym. 12. LUBISZYN - ośrodek o randze regionalnej, gmina wiejska 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne – na północ od Gorzowa Wlkp. na linii kolejowej Gorzów Wlkp. – Szczecin. 2. Wytyczne do struktury przestrzennej - w gminie jest usytuowany obszar chronionego krajobrazu „B” o pow. 7.732 ha oraz rezerwat „Bagno Chłopiny” o pow. 119 ha. 3. Inne wytyczne z planu – gmina dysponuje na swoim terenie powierzchnią 7.756 ha obszarów chronionych prawnie, z tego 119 ha rezerwatów i 7.613 ha obszarów chronionego krajobrazu. W ramach Zadania samorządu województwa nr 4 planowana jest rozbudowa sieci dróg komunikacji rowerowej o znaczeniu międzynarodowym i międzyregionalnym. 13. PRZYTOCZNA – ośrodek o randze lokalnej, gmina wiejska 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne – gmina stanowi lokalny ośrodek obsługi, tworzący jeden z ważniejszych elementów krystalizujących strukturę regionu oraz Międzyrzecza; zlokalizowana jest w sąsiedztwie Pasma Przyspieszonego Rozwoju Zespołu Gorzów Wlkp. – Zielona Góra – Nowa Sól – usytuowanego w ciągu przyszłej drogi ekspresowej nr 3 i zmodyfikowanej linii kolejowej Gorzów Wlkp. – Zielona Góra – Nowa Sól. 2. Generalne wytyczne z planu - pasmo przyspieszonego rozwoju o znaczeniu krajowym, po modernizacji i rozbudowie infrastruktury technicznej do 2020/2025, stanowić będzie obszar atrakcyjnych lokalizacji miejsc pracy, zamieszkania i rekreacji w bogatym przyrodniczo otoczeniu krajobrazowym (lokalizacja w pobliżu 3. Inne wytyczne z planu - proponowane remedia dla tej gminy: - poprawa systemu edukacji młodszej grupy mieszkańców; - racjonalna pomoc władz grupie MSP w rozwoju niewielkich przedsiębiorstw; - rozwinięcie rolnictwa proekologicznego i produkcji zdrowej żywności; - wzrost kredytów na agroturystykę; - kredyty na usługi rynkowe i wytwórczość pozarolniczą, głównie przetwórczość; - rozwój form spółdzielczości wiejskiej; W ramach Zadania samorządu województwa nr 4 planowana jest rozbudowa sieci dróg komunikacji rowerowej o znaczeniu międzynarodowym i międzyregionalny 14. SANTOK – ośrodek o randze lokalnej, gmina wiejska 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne – gmina stanowi ośrodek obsługi siedziby władz wojewódzkich, tworzący jeden z najważniejszych elementów krystalizujących strukturę regionu; zlokalizowana jest na skrzyżowaniu dwóch pasm przyspieszonego rozwoju: w Północnym Paśmie Przyspieszonego Rozwoju: Kostrzyn – Gorzów Wlkp. z potencjalnym rozwojem do Drezdenka (pasmo będzie się rozwijać równolegle do nowej trasy drogi nr 22 – Berlin – Kostrzyn – Gorzów Wlkp. – Chojnice – Gdańsk – Elbląg – Kaliningrad) oraz w paśmie Przyspieszonego Rozwoju Zespołu Gorzów Wlkp. – Zielona Góra – Nowa Sól – usytuowanego w ciągu przyszłej drogi ekspresowej nr 3 i zmodyfikowanej linii kolejowej Gorzów Wlkp. – Zielona Góra – Nowa Sól. 2. Generalne wytyczne z planu - pasma przyspieszonego rozwoju o znaczeniu krajowym, po modernizacji i rozbudowie infrastruktury technicznej do 2020/2025, włącznie z trzema miastami DUOPOLISU, stanowić będą tereny atrakcyjnych lokalizacji miejsc pracy, zamieszkania i rekreacji. 3. Inne wytyczne z planu - zespół miejscowości obu pasm przyspieszonego rozwoju, a w tym Santok - z atrakcyjnymi lokalizacjami miejsc pracy, zamieszkania i rekreacji, mógłby tworzyć teren szybkiego rozwoju, po modernizacji infrastruktury do 2020 r. w tej części Europy Środkowej. W ramach Zadania JBPiP XII.05 58 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO samorządu województwa nr 4 planowana jest rozbudowa sieci dróg komunikacji rowerowej o znaczeniu międzynarodowym i międzyregionalnym. 15. SKWIERZYNA - ośrodek o randze lokalnej, gmina miejsko-wiejska 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne – gmina stanowi ośrodek obsługi siedziby władz wojewódzkich, tworzący jeden z najważniejszych elementów krystalizujących strukturę regionu; zlokalizowana jest w Paśmie Przyspieszonego Rozwoju Zespołu Gorzów Wlkp. – Zielona Góra – Nowa Sól – usytuowanego w ciągu przyszłej drogi ekspresowej nr 3 i zmodyfikowanej linii kolejowej Gorzów Wlkp. – Zielona Góra – Nowa Sól. 2. Generalne wytyczne z planu - pasmo przyspieszonego rozwoju o znaczeniu krajowym, po modernizacji i rozbudowie infrastruktury technicznej do 2020/2025, włącznie z trzema miastami DUOPOLISU, stanowić będzie obszar atrakcyjnych lokalizacji miejsc pracy, zamieszkania i rekreacji. 3. Inne wytyczne z planu – miasto Skwierzyna pełni funkcję ośrodka obsługi poziomu lokalnego. W ramach Zadania samorządu województwa nr 4 planowana jest rozbudowa sieci dróg komunikacji rowerowej. 16. SŁOŃSK - ośrodek o randze ponadregionalnej, gmina wiejska 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne –położony w Parku Narodowym Ujście Warty przy drodze 2. Wytyczne do struktury przestrzennej - rozwój gminy jest uzależniony od stanu Parku Narodowego Ujście Warty o powierzchni ok. 18 tys. ha oraz obszarów prawnie chronionych w gminie o pow. ponad 12 tys. ha, w tym ponad 4 tys. ha rezerwatów, część parku narodowego 6,5 tys. ha oraz ponad 1.600 ha obszarów chronionego krajobrazu. Gmina szanse dalszego rozwoju musi wiązać z poprawą infrastruktury turystycznej oraz modernizacją europejskiej drogi nr 22. 3. Inne wytyczne z planu – szanse rozwoju gminy są ściśle związane z rozwojem funkcji przyrodniczych i turystycznych Parku Narodowego Ujście Warty w dużej dolinie Warty jako dopływu Odry. W ramach Zadania samorządu województwa nr 4 planowana jest rozbudowa sieci dróg komunikacji rowerowej o znaczeniu międzynarodowym i międzyregionalnym. 17. STARE KUROWO - ośrodek o randze lokalnej, gmina wiejska 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne – gmina stanowi lokalny ośrodek obsługi, tworzący jeden z najważniejszych elementów krystalizujących strukturę regionu oraz ośrodek obsługi powiatu strzelecko drezdeneckiego; zlokalizowana jest w Północnym Paśmie Przyspieszonego Rozwoju: Kostrzyn – Gorzów Wlkp. z potencjalnym rozwojem do Drezdenka (pasmo będzie się rozwijać równolegle do nowej trasy drogi nr 22 – Berlin – Kostrzyn – Gorzów Wlkp. – Chojnice – Gdańsk – Elbląg – Kaliningrad). 2. Generalne wytyczne z planu – pasma przyspieszonego rozwoju o znaczeniu krajowym, po modernizacji i rozbudowie infrastruktury technicznej do 2020/2025, stanowić będą tereny atrakcyjnych lokalizacji miejsc pracy, zamieszkania i rekreacji, w bogatym przyrodniczo otoczeniu krajobrazowym (wielkoprzestrzenne ostoje przyrody Corrine, rezerwaty przyrody, itp.). 3. Inne wytyczne z planu – gmina pełni funkcje ośrodka obsługi poziomu lokalnego 18. STRZELCE KRAJEŃSKIE – ośrodek o randze ponadregionalnej, gmina miejsko-wiejska, siedziba powiatu ziemskiego 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne – gmina jest usytuowana w ciągu drogi międzynarodowej nr 22 Berlin – Gorzów Wlkp. – Gdańsk wzdłuż doliny Noteci, 2. Wytyczne do struktury przestrzennej - siedziba gminy Strzelce Krajeńskie jest zlokalizowana w Północnym Paśmie Przyspieszonego Rozwoju Kostrzyn – Gorzów Wlkp. z potencjalnym rozwojem do Drezdenka. Pasmo stanowi 14 publiczne zadanie samorządu województwa na okres do 2025r. Pełni funkcję ośrodka obsługi na poziomie regionalnym. 3. Inne wytyczne z planu – ważne funkcje gminy wynikają z faktu posiadania przez powiat: ponad 58 tys. ha obszaru prawnie chronionego, w tym ponad 13 tys. ha w gminie Strzelce Krajeńskie (Park Krajobrazowy Barlinecko – Gorzowski) liczy ok. 12 tys. ha). Rezerwat „Wilanów” obejmuje ponad 67 ha, JBPiP XII.05 59 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO rezerwat „Buki Zdroiskowe” ponad 75 ha. Te zasoby przyrody generują funkcje turystyczne i skutecznej ochrony. W ramach Zadania samorządu województwa nr 4 planowana jest rozbudowa sieci dróg komunikacji rowerowej o znaczeniu międzynarodowym i międzyregionalnym. 19. WITNICA - ośrodek o randze ponadregionalnej, gmina miejsko-wiejska 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne – znaczenie gminy wynika z lokalizacji w Północnym Paśmie Przyspieszonego Rozwoju Kostrzyn – Gorzów Wlkp. z potencjalnym rozwojem do Drezdenka oraz na obszarze Parku Narodowego Ujście Warty. 2. Wytyczne do struktury przestrzennej - gmina reprezentuje wartości zabytkowe i turystyczne. Stanowi element Północnego Pasma Przyspieszonego Rozwoju Kostrzyn – Gorzów Wlkp. z potencjalnym rozwojem do Drezdenka o znaczeniu europejskim w aspektach transportu (europejska droga nr 22 i linia kolejowa z Berlina) oraz szlak wodny z Brandenburgii oraz obszaru Parku Narodowego Ujście Warty wymagającego starannej ochrony ze względu na kolizje obszaru przyrodniczego pod prawną ochroną i obszaru zurbanizowanego wzdłuż drogi nr 22. 3. Inne wytyczne z planu – funkcje turystyczne i administracyjne. Dalsze to funkcje ochronne wynikające z lokalizacji w Parku Narodowym Ujście Warty. Witnica pełni funkcję ośrodka obsługi lokalnej dla ludności gminy i otoczenia. W ramach Zadania samorządu województwa nr 4 planowana jest rozbudowa sieci dróg komunikacji rowerowej o znaczeniu międzynarodowym i międzyregionalnym 20 ZWIERZYN - ośrodek o randze lokalnej, gmina wiejska 1. Lokalizacja i główne powiązania zewnętrzne – gmina stanowi ośrodek obsługi siedziby władz wojewódzkich, tworzący jeden z najważniejszych elementów krystalizujących strukturę regionu oraz ośrodek obsługi siedziby władz powiatowych w Strzelcach Krajeńskich; zlokalizowana jest w Północnym Paśmie Przyspieszonego Rozwoju: Kostrzyn – Gorzów Wlkp. z potencjalnym rozwojem do Drezdenka (pasmo będzie się rozwijać równolegle do nowej trasy drogi nr 22 – Berlin – Kostrzyn – Gorzów Wlkp. – Chojnice – Gdańsk – Elbląg – Kaliningrad). 2. Generalne wytyczne z planu - pasma przyspieszonego rozwoju o znaczeniu krajowym, po modernizacji i rozbudowie infrastruktury technicznej do 2020/2025, stanowić będą tereny atrakcyjnych lokalizacji miejsc pracy, zamieszkania i rekreacji, w bogatym przyrodniczo otoczeniu krajobrazowym (wielkoprzestrzenne ostoje przyrody Corrine, rezerwaty przyrody, itp.). 3. Inne wytyczne z planu – gmina pełni funkcje ośrodka obsługi poziomu lokalnego; położona jest na terenach zalewowych, stąd konieczność utrzymania w dobrym stanie wałów przeciwpowodziowych. W ramach Zadania samorządu województwa nr 4 planowana jest rozbudowa sieci dróg komunikacji rowerowej o znaczeniu. JBPiP XII.05 60 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 12.7. WYKAZ PROPONOWANYCH ZADAŃ SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA SŁUŻĄCCH REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH I WSKAZANYCH W PLANIE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO DLA OBSZARU OPRACOWANIA 1. Zadanie Nr 1. Transgraniczny Ośrodek Obsługi o zasięgu ponadregionalnym Kostrzyn jako potencjalny biegun polaryzacji, w ciągu planowanej drogi wzdłuż granicy w dolinie Odry i Nysy Łużyckiej. Zakres zadania obejmuje: 1) opracowanie zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Kostrzyn, przez dodanie rezerw terenu na regionalne funkcje usługowe z narzutem transgranicznym oraz funkcji w/w ośrodka; 2) opracowanie planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego lub ich zmian; 3) aktywną akwizycję inwestorów i kapitału joint venture na inwestycje wytwórcze, usługowe i mieszkaniowe. 2. Zadanie Nr 2. Regionalne Ośrodki Obsługi Strzelce Krajeńskie – Drezdenko Lokalizacja w powiecie strzelecko – drezdeneckim, Zakres zadania obejmuje: 1) opracowanie zmiany studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin; 2) opracowanie planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego, 3) aktywna akwizycja inwestorów i kapitału joint venture na inwestycje wytwórcze, usługowe i mieszkaniowe. 3. Zadanie Nr 3. Regionalny Węzeł Transportu Multimodalnego - Kostrzyn. Zakres zadania obejmuje: 1) opracowanie zmiany studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, 2) opracowanie planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego, z uwzględnieniem nowych funkcji obsługi; 3) opracowanie studiów specjalistycznych dla regionalnego węzła transportu multimodalnego. 4. Zadanie Nr 4. Rozbudowa sieci dróg komunikacji rowerowej o znaczeniu międzyregionalnym i międzynarodowym Lokalizacja wszystkie powiaty w obszarze opracowania. Zakres zadania obejmuje: ocenę stanu wdrażania dotychczasowych koncepcji rozwoju komunikacji rowerowej, ich weryfikację i ujednolicenie koncepcji z uwzględnieniem styków z sąsiadami. 5. Zadanie Nr 9. Budowa obwodnic miejscowości w ciągach ważniejszych dróg krajowych i wojewódzkich Lokalizacja: główne miasta w obszarze opracowania. Zakres zadania obejmuje: 1) opracowanie zmian studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego odpowiednich gmin; 2) opracowanie planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego odpowiednich miejscowości. 6. Zadanie Nr 10. Plan gazyfikacji województwa lubuskiego Lokalizacja: część terenów w obszarze opracowania. Zakres zadania obejmuje: 1) opracowanie studium gazyfikacji województwa lubuskiego z uwzględnieniem w/w obszaru; 2) opracowanie zmian studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin. 7. Zadanie Nr 11. Ożywienie gospodarcze i turystyczne miast położonych nad Odrą, Wartą i Notecią oraz intensyfikacja wykorzystania tych rzek poprzez system portów rzecznych i przystani pasażerskich JBPiP XII.05 61 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO Lokalizacja: obszar opracowania. Zakres zadania obejmuje: 1) opracowanie studium koordynacyjnego wydzielonego obszaru planistycznego; 2) opracowanie zmian studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin położonych nad Odrą, Wartą i Notecią; 3) opracowanie planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego miejscowości położonych nad Odrą, Wartą i Notecią; 4) aktywna akwizycja inwestorów i kapitału joint venture na inwestycje wytwórcze, usługowe i mieszkaniowe. 8. Zadanie Nr 14. Północne Pasmo Przyspieszonego Rozwoju – Kostrzyn – Gorzów Wlkp. z potencjalnym rozwojem do Drezdenka, zlokalizowane równolegle do drogi europejskiej Berlin – Kostrzyn – Gorzów Wlkp. – Gdańsk i linii kolejowej o tym samym kierunku. Lokalizacja: północna część obszaru opracowania. Zakres zadania obejmuje: 3) opracowanie zmian studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego odpowiednich gmin; 4) opracowanie planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego odpowiednich miejscowości. JBPiP XII.05 62 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 12.8. WYKAZ PROPONOWANYCH WYBRANYCH ZADAŃ RZĄDOWYCH SŁUŻĄCYCH REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH I WSKAZANYCH W PLANIE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJ. LUBUSKIEGO DLA OBSZARU OPRACOWANIA 1. Zadanie Nr 2. Program ożywienia gospodarczego całego pasa przygranicznego i modernizacji przejść granicznych na granicy z RFN Program realizowany będzie na obszarze ok. 50 km pasa wzdłuż granicy polsko - niemieckiej. Aktywizacja gospodarcza obejmie pas nadgraniczny, przejścia drogowe i kolejowe. Przewiduje się szczególny nadzór nad infrastrukturą drogową i kolejową: modernizację, utworzenie sieci parkingów, zwiększenie bezpieczeństwa ruchu, efektywniejsze wykorzystanie istniejącej sieci kolejowej, aktywizację turystyczną obszaru, udrożnienie ruchu granicznego: pieszego i lokalnego. 2.1. Transgraniczne Pasmo Przyspieszonego Rozwoju Miast nad Odrą i Nysą Łużycką Program obejmuje 14 miast i miejscowości (w tym w obszarze opracowania): Kostrzyn i Górzycę. Przewidywane jest opracowanie i realizacja projektu drogi wzdłuż granicy w dolinie Odry po polskiej stronie wraz z systemem infrastruktury technicznej oraz zapewnienie preferencji inwestycyjnych dla inwestorów innowacyjnych oraz rozwój turystyki wodnej, tras rowerowych o zasięgu europejskim i bazy turystycznej. 2.2. Wdrożenie rządowego „Programu Odra 2006” Kompleks działań dotyczący zarówno bezpieczeństwa powodziowego jak również ochrony środowiska i gospodarczego wykorzystania Odry na obszarze 24 gmin pasma Odry (oraz w części doliny Warty): modernizacja i budowa polderów, budowa zbiorników retencyjnych, relokacja miejscowości zagrożonych powodzią, modernizacja i budowa oczyszczalni ścieków, odbudowa i modernizacja przepompowni, dróg ewakuacyjnych, budowli regulacyjnych, renaturyzacja ekosystemów w międzywalach, modernizacja i budowa portów rzecznych, elektrowni wodnych i mostów. 2.3. Modernizacja magistrali kolejowej Wrocław- Szczecin Modernizacja kluczowej dla obsługi transportowej województwa linii kolejowej. 2. Zadanie Nr 3. Utworzenie Pasma Przyspieszonego Rozwoju Zespołu Gorzów Wlkp. – Zielona Góra – Nowa Sól. Program obejmuje30 miejscowości w ciągu drogi ekspresowej S3. Utworzenie pasma wiąże się z budową tej drogi i preferencyjnym zabezpieczeniem lokalizacji dla inwestorów i kapitału joint venture na inwestycje wytwórcze, usługowe i mieszkaniowe oraz turystyczne. W paśmie rozwoju wywołany zostanie efekt integracyjny dwóch siedzib władz województwa lubuskiego i utworzenie krajowego ośrodka wzrostu o zaludnieniu ok. 300 tys. mieszkańców. Przewiduje się również połączenie tych miast podwieszoną kolejką szynową monorail. 3.1. Lotnisko regionalne w Gorzowie Wlkp. Budowa lotniska regionalnego w okolicy Gorzowa Wlkp. . 3.2. Budowa drogi ekspresowej S-3 Budowa drogi ekspresowej po śladzie planowanej autostrady A-3 na odcinku od granicy z województwem zachodniopomorskim do granicy z województwem dolnośląskim. Droga S-3 jest uwzględniona w programie budowy autostrad i dróg ekspresowych w Polsce z 2001 roku. JBPiP XII.05 63 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 3. Zadanie Nr 4. Wdrożenie sieci obszarów chronionych Natura 2000 Program dotyczy dużych ostoi przyrody ( o pow. ponad 100 ha) wyróżnionych w programie CORINE i mniejszych i będzie wymagał opracowania koncepcji ochrony wytypowanych obiektów, uzyskania uzgodnień i realizacji w praktyce ochrony przyrody. 4.1. Kompleks gospodarki turystycznej i edukacyjnej, pomiędzy dwoma parkami narodowymi. Projekt przewiduje aktywizację najatrakcyjniejszych przyrodniczo obszarów chronionych, obejmujących 2 parki narodowe (Ujście Warty i Drawieński Park Narodowy) 1 park krajobrazowy (Barlinecko-Gorzowski Park Krajobrazowy), liczne rezerwaty i zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, atrakcyjny szlak wodny: Odra, Warta, Noteć, Drawę oraz kompleks jezior w rejonie Dobiegniewa. Zakłada się udrożnienie i zagospodarowanie szlaku wodnego: jeziora w rejonie Dobiegniewa- Mierzęcka Struga-Drawa-Noteć-Warta-Odra-szlaki wodne Brandenburgii. JBPiP XII.05 64 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 12.9. PRZEDSIĘWZIĘCIA ZGŁOSZONE DO REALIZACJI W L. 2003-2006 W RAMACH PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO NA LATA 2003 – 2010 1. Przedsięwzięcia związane z zaopatrzeniem w wodę: 1. Rozbudowa sieci wodociągowej wraz z przyłączami na terenie gm. Bogdaniec (PG) 2. Rozbudowa sieci wodociągowej na terenie gm. Kłodawa (PG) 3. Rozbudowa sieci wodociągowej na terenie gm. Lubiszyn (PG) 4. Rozbudowa sieci wodociągowej na terenie gm. Witnica (PG) 5. Budowa wodociągów na terenie gm. Przytoczna (PG) 6. Budowa sieci wodociągowej na terenie gm. Pszczew (PG) 7. Budowa wodociągów na terenach miejscowości Krobielewko-Wiejce w gm. Skwierzyna (PG) 8. Wykonanie połączenia sieci wodociągowej gm. Bogdaniec (MG) 9. Rozbudowa sieci wodociągowej terenów m. Gorzowa Wlkp, położonych. na północ od ul. Myśliborskiej) (MG) 10. Wykonanie sieci wodociągowej rozdzielczej w rejonie Podstrefy Specjalnej Strefy- Ekonomicznej wraz z wykonaniem połączenia sieci wodociągowej miejscowości Baczyna (MG) 11. Wykonanie połączenia sieci wodociągowej w miejscowości Różanki (MG) 12. Wykonanie połączenia sieci wodociągowej w miejscowości Baczyna (MG) 13. Modernizacja istniejącej sieci wodociągowej na terenie m. Gorzowa Wlkp. (MG) 14. Budowa wodociągu i przyłączy na terenie gm. Drezdenko (PSD) 15. Budowa sieci wodociągowej i hydroforni na terenie gm. Strzelce Krajeńskie (PSD) 2. Przedsięwzięcia związane z gospodarką ściekową: 1. Budowa kanalizacji sanitarnej w gminie z odprowadzeniem ścieków do Miejskiej Oczyszczalni Ścieków w Gorzowie Wlkp. (PG) 2. Budowa kanalizacji sanitarnej w gm. Deszczno (PG) 3. Budowa kanalizacji na terenie gm. Kłodawa(PG) 4. Budowa kanalizacji sanitarnej w gm. miejskiej Kostrzyn (PG) 5. Budowa kanalizacji sanitarnej w gm. Santok (PG) 6. Budowa przewodu kanalizacji tłocznej wraz z przepompownią ścieków w m. Wawrów, gm. Santok (PG) 7. Budowa kanalizacji na terenie gm. Lubiszyn (PG) 8. Budowa kanalizacji sanitarnej na terenie gm. Witnica oraz oczyszczalni ścieków w m. Kamień Mały (PG) 9. Porządkowanie gospodarki ściekowej na terenie gm. Przytoczna (PM) 10. Budowa kanalizacji sanitarnej w gm. Pszczew (PM) 11. Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z oczyszczalnią ścieków w m. Skwierzyna (PM) 12. Budowa kanalizacji w gm. Górzyca (PS) 13. Modernizacja i budowa oczyszczalni ścieków oraz kanalizacji na terenie gm. Dobiegniew (PSD) 14. Budowa kanalizacji na terenie gm. Drezdenko(PSD) 15. Budowa kanalizacji sanitarnej w gm. Stare Kurowo (PSD)* 16. Budowa sieci kanalizacyjnej na terenie gm. Strzelce Krajeńskie(PSD) 17. Budowa sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków (PSD) 18. Budowa kanalizacji i oczyszczalni ścieków w gm. Krzeszyce (PSu) 19. Budowa kanalizacji sanitarnej w gm. Lubniewice (PSu) 20 Budowa kanalizacji w gm. Słońsk (PSu) 21. Modernizacja oczyszczalni ścieków w Gorzowie Wlkp. (MG) 22. Budowa sieci kanalizacyjnej - Zakanale (MG) 23. Budowa sieci kanalizacyjnej - Wieprzyce (MG) 24. Modernizacja sieci kanalizacyjnej miasta Gorzowa Wlkp. (MG) 25. Przebudowa układu pompowego przepompowni przy ul. Kasprzaka (MG) JBPiP XII.05 65 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 3. Przedsięwzięcia związane z modernizacją i budową urządzeń przeciwpowodziowych oraz melioracji i urządzeń wodnych w dorzeczu Odry wraz z Wartą w ramach "Programu ODRA 2006" 1. Modernizacja i budowa obwałowań rzeki Warty na odc. ok. 33 km. 2. Modernizacja i budowa obwałowań rzeki Noteci na odc. ok. 3,5 km. 3. Modern. i budowa obwałowań pozostałych rzek na odc. ok. 21 km 4. Budowa przepompowni (ok. 10 obiektów). 5. Rzeki i kanały w dorzeczu Odry i Warty(ok. 762 km) . 6. Zbiorniki retencyjne w dorzeczu Odry i Warty (ok. 9 312 tys. m3 ) 7. Poldery w dorzeczu Odry i Warty (ok. 100 000 tys. m3 ) 4. Przedsięwzięcia związane z ochroną powietrza: 1. Instalacja układu pomiarowego do ciągłego pomiaru emisji pyłu i gazów w EC 'Gorzów" S.A.) 2. Modernizacja elektrofiltrów kotłów EC II. (EC 'Gorzów" S.A.) 3. Budowa instalacji do redukcji tlenków azotu w kotle WP-70 (EC 'Gorzów" S.A.) 4. Modernizacja kotłowni -oczyszczalnia ścieków PWiK w Gorzowie Wlkp. 5. Modernizacja kotłowni w obiektach użyteczności publicznej w gm. Pszczew (PM) 6. Likwidacja źródeł emisji niskiej w śródmieściu Gorzowa oraz dofinansowanie zmiany systemu ogrzewania na bardziej ekologiczny (MG) 5. Przedsięwzięcia związane z ochrony przyrody i krajobrazu: 1. Wdrożenie systemu NATURA 2000 w województwie 2. Nowelizacja granic obszarów chronionego krajobrazu 3. Opracowanie dokumentacji i utworzenie rezerwatów przyrody 4. Wykonanie planów ochrony dla rezerwatów 5. Inwentaryzacja i aktualizacja rejestru pomników przyrody w województwie 6. Wykonanie planu ochrony Pszczewskiego Parku Krajobrazowego 7. Inwentaryzacja stanu przyrodniczo-krajobrazowego i wartości kulturowych powiatu gorzowskiego 8. Rewaloryzacja parku w Dabroszynie w gminie Witnica 9. Ochrona i konserwacja pomników przyrody w gminach 10. Realizacja projektów z zakresu ochrony przyrody w tym: „Aktywna ochrona mokradeł w Polsce zachodniej”, „Ochrona muraw kserotermicznych w dolinie Odry, Warty i Noteci” i in. Oznaczenia dodatkowe: (PG) – powiat gorzowski, (PM) – powiat międzyrzecki, (PS) – powiat słubicki, (PSD) – powiat stralecko-drezdenecki, (PSu) – powiat sulęciński, (MG) – miasto Gorzów JBPiP XII.05 66 STUDIUM PROGRAMOWO-PRZESTRZENNE WIELOFUNKCYJNEGO ZAGOSPODAROWANIA DOLINY DOLNEJ WARTY I NOTECI W GRANICACH WOJ. LUBUSKIEGO 12.10 ZESPÓŁ AUTORSKI 1. Główny projektant: mgr inż. arch. Janusz Korzeń 2. Zespół autorski: arch. Jacek Godlewski mgr inż. Juliusz Korzeń hist. sztuki Krzysztof Korzeń Janusz Lichocki mgr inż. Jarosław Róg Jacek Waliszewski dr Marek Więckowski 3. Współpraca mgr inż. arch. Ryszard Polus mgr inż. arch. Maja Włosińska JBPiP XII.05 67
