choroba derzyego
advertisement
Wiadomości Drobiarskie Październik 2011 Dr Mariusz Urbanowski Specjalista chorób drobiu CHOROBA DERZYEGO We współczesnej produkcji gęsi coraz większą rolę odgrywają problemy związane z ochroną zdrowia ptaków. Wynika to z faktu, że przy intensywnej wielkostadnej produkcji na małej powierzchni występuje duża liczba ptaków, co niesie za sobą określone problemy zdrowotne. W chowie gęsi główne znaczenie odgrywają choroby zakaźne. Przyjmuje się, że choroby z tej grupy są przyczyną od 30% do 40% strat. Do najgroźniejszych chorób wirusowych występujących u gąsiąt należy choroba Derzsy’ego. Choroba Derzyego została odkryta przez węgierskiego badacza Derzsy’ego w 1966 roku. W latach 60-tych w wielu krajach europejskich opisywano podobną jednostkę chorobową. Podczas następnych lat chorobę Derzyego stwierdzano we wszystkich większych fermach gęsi i kaczek piżmowych w całej Europie. Izolacja i identyfikacja czynnika wywołującego chorobę Derzyego przez wiele lat była bardzo trudna. Stwierdzono, że choroba jest wywoływana przez wirus należący do rodziny parvowirusów. W 1974 roku choroba ta została nazwana chorobą Derzsy’ego. Wirus choroby Derzyego Wirus choroby Derzsy’ego namnaża się w zarodkach gęsich lub kaczki piżmowej, a także w pierwotnych hodowlach komórek przygotowanych z tych zarodków W warunkach naturalnych na zakażenie wrażliwe są dzikie i domowe gęsi, kaczki piżmowe Cairina moschata L. oraz mullardy tj. mieszańce kaczora piżmowego z kaczkami w typie pekin. Kury, indyki oraz kaczki pekin nie ulegają zakażeniu Oprócz gęsi i kaczek piżmowych choroby nie stwierdzono u innych gatunków ptaków i ssaków ani u ludzi. Późniejsze badania prowadzone za pomocą odczynu seroneutralizacji krzyżowej i analizy restrykcyjnej endonukleazy wykazały różnice między parwowirusem izolowanym od kaczek piżmowych i od gęsi. Choroba Derzyego występuje we wszystkich krajach, w których rozwinął się chów gęsi na skalę przemysłową. We Francji i Niemczech w których rozwinięty jest intensywny chów fermowy kaczek piżmowych, schorzenie to stanowi poważny problem. Wrażliwe ptaki Jednodniowe ptaki wykazują największą wrażliwość na zakażenie, które zmniejsza się u starszych ptaków. Okres trwania choroby zależy od jej przebiegu. W formie ostrej choroba u gąsiąt trwa 24 - 48 h, a w przewlekłej kilkanaście dni. W stadzie choroba trwa ok. 3 tyg. Im choroba pojawi się wcześniej, tym przebieg jej jest bardziej ostry. Najwyższą śmiertelność notuje się między 10-17 dniem życia. Jeżeli 2 choroba pojawia się po raz pierwszy w stadzie śmiertelność może sięgać 90 % stada. W następnych latach upadki sięgają 20-30 %. Ozdrowieńcy wykazują wybitne zahamowanie w rozwoju do 8 tyg. życia, braki w upierzeniu, kulawizny. Występuje bardzo duże zróżnicowanie wagowe ptaków. Drogi zakażenia Zakażenie wirusem następuje przede wszystkim drogą horyzontalną. W zakażeniu horyzontalnym główną rolę odgrywa woda i pasza zanieczyszczona kałem chorych ptaków, zainfekowany sprzęt i ściółka, zakażenie następuje przez przewód pokarmowy. Po zakażeniu przez przewód pokarmowy, wirus namnaża się w ścianie jelit, a następnie wnika do krwioobiegu powodując wiremię. Występuje również zakażenie drogą transowarialną na potomstwo. Gęsięta zakażane są zarówno przez jajo lub skorupę jaja. Źródłem zakażenia są bezobjawowo zakażone nioski które przenoszą zarazki poprzez jaja na potomstwo. W przypadku zakażenia poprzez jajo drogą transowarialną, embriony zamierają podczas inkubacji lub po wylęgu, stanowiąc źródło zakażenia piskląt w zakładzie wylęgowym. Ptaki, które przechorowały są nosicielami. Do rozwoju choroby przyczyniają się przeziębienie, transport, stresy, brak higieny wychowu oraz złe warunki środowiskowe. Formy choroby W zależności od wieku gęsi choroba może wystąpić w formie: ostrej, podostrej chronicznej. Forma ostra U gąsiąt zakażonych w pierwszych dniach życia a nie posiadających przeciwciał matczynych, , choroba przebiega w formie ostrej. Forma podostra U gąsiąt, które w pierwszym okresie życia, posiadały przeciwciała matczyne, wcześniej wymienione objawy występują u niewielkiej liczby ptaków i w łagodniejszej formie, zaś okres między zakażeniem, a pojawieniem się objawów klinicznych jest dłuższy niż w formie ostrej i trwa 10 do 14 dni. Forma chroniczna U ptaków zakażonych w starszym wieku stwierdza się zahamowanie rozwoju, niekompletne upierzenie w okolicy brzucha i grzbietu, a także brak apetytu z jednoczesnym zwiększeniem pragnienia. U niektórych ptaków stwierdza się postawę pingwina, związaną z obecnością płynu wysiękowego w jamie brzusznej. Choroba trwa około miesiąca, śmiertelność wynosi 20 - 30% stada. Nosicielstwo Ptaki które przechorowały, stają się bezobjawowymi nosicielami wirusa i mogą przenosić wirusa przez jaja na wrażliwe gęsięta. U takich ptaków stwierdza się braki w upierzeniu, gorsze przyrosty, a nawet charłactwo i kulawizny. 3 Oporność wirusa Parwowirus gęsi (GPV) jest bardzo oporny na czynniki fizyczne i chemiczne. Jest oporny na działanie eteru i chloroformu, względnie oporny na środki dezynfekcyjne takie jak fenol czy formalina. Zapobieganie chorobie Bardzo duża oporność wirusa na środowisko powoduje to, że zwalczanie choroby Derzsy’ego w fermach gęsi i kaczek jest bardzo trudne i wymaga podjęcia wielu działań mających na celu z jednej strony likwidację wirusa ze środowiska, a z drugiej zabezpieczenie ptaków przed zakażeniem. Profilaktyka nieswoista Profilaktyka nieswoista polega na stworzeniu ptakom jak najlepszych warunków chowu, pielęgnacji oraz izolacji ferm od siebie. Należy przestrzegać zasad sanitarnohigienicznych, prawidłowej dezynfekcji obiektu, pomieszczeń i sprzętu oraz prowadzić lęgi jaj gęsich pochodzących z różnych ferm w oddzielnych aparatach wylęgowych Profilaktyka swoista Profilaktyka swoista polega na podawaniu gęsiętom surowicy odpornościowej gęsi ozdrowieńców i na szczepieniu stad rodzicielskich oraz gąsiąt odpowiednimi szczepionkami. Podawanie surowicy odpornościowej Podawanie gęsiętom surowicy odpornościowej musi być wykonane w pierwszym dniu życia, aby uprzedzić możliwość wczesnego zakażenia ptaków zjadliwym wirusem. Zapewnia to gęsiętom odporność do 14 dnia życia, jednak nie zabezpiecza tych ptaków, które zostały zakażone wirusem poprzez jajo. Szczepienia profilaktyczne Powszechnie natomiast stosuje się uodparnianie czynne za pomocą szczepień. Szczepionkę żywą, oparto na szczepie wyizolowanym od chorych gąsiąt, a następnie pozbawianym zjadliwości. Szczepione gęsi nioski, przekazują przeciwciała zwane przeciwciałami matczynymi poprzez żółtko na potomstwo. Przeciwciała utrzymują się u gąsiąt przez okres ponad dwóch tygodni. Pod koniec trzeciego tygodnia życia miano przeciwciał gwałtownie maleje. Przeciwciała matczyne, chronią gęsięta przed zakażeniem poprzez jajo oraz w okresie ich największej wrażliwości na zakażenie, tj. w pierwszych tygodniach życia. W Polsce w 1982 roku wprowadzono powszechne szczepienia ochronne gęsi stad reprodukcyjnych szczepionką importowaną z Francji Palmivax zawierającą żywy szczep Hoekstra wirusa choroby Derzyego. 4 Obecnie w kraju jest zarejestrowanych kilka szczepionek służących do profilaktyki i zapobiegania występowania choroby Derzyego. Szczepienia profilaktyczne w bardzo poważnym stopniu ograniczyły liczbę przypadków choroby Derzsyego u gęsi. Mimo to choroba ta jest nadal przyczyną około 15-20 % upadków w pogłowiu gęsi w Polsce. W ostatnich latach wzrasta liczba przypadków choroby o przebiegu przewlekłym. Występują one przeważnie u gąsiąt pochodzących z lęgów prowadzonych w końcowym okresie reprodukcyjnym, u których stwierdzono niższe, od uznawanych za wystarczające miana przeciwciał matczynych przeciwko chorobie Derzsy’ego. Szczepienia ochronne wykonuje się badając uprzednio poziom przeciwciał w surowicy krwi i określając w ten sposób najbardziej optymalny termin szczepienia. Do oznaczania zawartości immunoglobulin przeciwko chorobie Derzsyego w surowicy gęsi stosuje się, ze względu na czułość i dokładność immmunoenzymatyczny test ELISA. W Polsce badania surowic w kierunku choroby Derzyego przeprowadza Państwowy Instytut Weterynarii w Puławach. W celu określenia sytuacji epizootycznej na fermie jak również określenie statusu immunologicznego gęsi w czasie okresu produkcji wskazane jest stosowanie monitoringu serologicznego poprzez regularne pobieranie surowicy krwi i jej kolekcjonowanie w formie zamrożonej . Daje to możliwość badań tzw par surowic jeżeli jest podejrzenie wystąpienia choroby Derzyego lub określenia poziomu zabezpieczającego przeciwciał w surowicy krwi przez cały okres produkcji. Takie działanie umożliwia doszczepianie stada jeżeli poziom przeciwciał jest niewystarczający i może dojść do zakażenia. Obecnie często obserwowane jest zbyt niski poziom zabezpieczenia pod koniec okresu nieśności. Mamy wtedy do czynienia z gąsiętami wylężonymi od niosek z niskim poziomem przeciwciał. U takich gąsiąt często występują objawy choroby Derzyego. Podsumowanie Choroba Derzyego mimo stosowania od lat szczepień ochronnych jest nadal bardzo groźną chorobą zakaźną występującą na fermach gęsi .. Stanowi ona przyczynę prawie 20% upadków. Stosowanie szczepień ochronnych jest konieczne w celu ochrony zdrowia gęsi oraz kontroli i eradykacji występowania wirusa w terenie. Skuteczność szczepień jest uwarunkowana, prawidłowym programem szczepień, uwzględniającym kształtowanie się i utrzymywanie przeciwciał u szczepionych gęsi jak również prawidłowym stosowaniem szczepionki. Szczepić należy tylko ptaki zdrowe. Stosowanie i przestrzeganie zasad sanitarno-weterynaryjnych jak i zootechnicznych w trakcie produkcji wpłynie w sposób znaczny na skuteczność szczepień.
