system wzmacniania zachowań pozytywnych i

Zespół Oświatowy w Mikołajkach – Przedszkole Samorządowe „PROMYCZEK”
SYSTEM WZMACNIANIA ZACHOWAŃ
POZYTYWNYCH
I ELIMINOWANIA ZACHOWAŃ
NEGATYWNYCH U DZIECI
W PRZEDSZKOLU SAMORZĄDOWYM
„PROMYCZEK” W MIKOŁAJKACH
„Pomóżmy dzieciom, by każdy z nich
stał się tym, kim stać się może”
Janusz Korczak
Opracował zespół w składzie:
Danuta Kulita
Dorota Rostek
Renata Grunwald
Ula Łuksza
Katarzyna Jaroć
Zespół Oświatowy w Mikołajkach – Przedszkole Samorządowe „PROMYCZEK”
WSTĘP
SYSTEM WZMACNIANIA ZACHOWAŃ POZYTYWNYCH I ELIMINOWANIA
ZACHOWAŃ NEGATYWNYCH U DZIECI W PRZEDSZKOLU SAMORZĄDOWYM
„PROMYCZEK” W MIKOŁAJKACH stanowi uzupełnienie Programu Wychowawczego
funkcjonującego w placówce od 18 lutego 2014r oraz Kodeksu Przedszkolaka
funkcjonującego od 12 lutego 2015 r. Został opracowany w celu ujednolicenia oddziaływań
wychowawczych stosowanych przez nauczycieli naszego przedszkola a także w celu
ujednolicenia oddziaływań wychowawczych domu i przedszkola.
Dzieci to istoty społeczne, bardzo łatwo wpisujące się w sytuacje i schematy, które
obserwują w otaczającym je świecie. Środowisko w którym dzieci przebywają ma duży
wpływ na ich zachowania. Zachowanie jest zawsze narzędziem lub instrumentem do
osiągnięcia pewnych konsekwencji i skutków, inaczej mówiąc jest
ono zachowaniem
instrumentalnym czyli sprawczym. Konsekwencjami mogą być pewne bodźce materialne i
moralne. Według Behawiorystów te konsekwencje to są właśnie wzmocnienia.
U dzieci w wieku przedszkolnym możemy zaobserwować różne zachowania. Są
dzieci, które nie sprawiają kłopotów wychowawczych, przestrzegają zasad zawartych w
kontraktach grupowych, jak również takie, których zachowanie można uznać za niepożądane
w grupie społecznej. Na zachowanie jednych i drugich dzieci wymagana jest odpowiednia
reakcja, nie powinny one być pozostawione samym sobie. Pozytywne zachowanie dzieci bez
odpowiedniego wzmocnienia - nagrody zacznie wygasać, natomiast wzmocnione zachowanie
negatywne zacznie wzrastać.
DEFINICJA
Wzmocnieniem jest bodziec, który podany po wykonaniu przez jednostkę określonej
reakcji zwiększa prawdopodobieństwo wykonania tej reakcji w podobnych warunkach w
przyszłości. Inaczej to każde zdarzenie, które następując po określonym zachowaniu zwiększa
prawdopodobieństwo wystąpienia tego zachowania w przyszłości.
Z samej definicji wynika, że kara nie może być wzmocnieniem – sensem kary jest
bowiem z założenia eliminacja lub zmniejszenie prawdopodobieństwa zachowania, z którym
kara zostaje powiązana.
Reasumując wzmocnienia zawsze prowadzić będą do wzrostu częstotliwości wykonywania
określonej reakcji.
1
Zespół Oświatowy w Mikołajkach – Przedszkole Samorządowe „PROMYCZEK”
Istnieją dwa bardzo ważne typy wzmocnień: pozytywne i negatywne.
Wzmocnienie pozytywne to każde zdarzenie, które wzmacnia występowanie określonego
zachowania w ten sposób, że po każdym wzmacnianym zachowaniu WYSTĘPUJE.
Tego, co jest pozytywnym wzmocnieniem trzeba być świadomym, musi to być bowiem
zawsze coś, czego dziecko będzie pragnąć. Wzmocnienie musi wystąpić dokładnie w
momencie, gdy właściwe zachowanie się pojawia. Jeśli wzmocnienie jest odroczone w czasie
– przestaje być efektowne.
Wzmocnienie negatywne to każde zdarzenie, które wzmacnia występowanie określonego
zachowania w taki sposób, że w następstwie tego zachowania NIE WYSTĘPUJE.
W tym miejscu wyraźnie widać, na czym polega różnica pomiędzy wzmocnieniem
negatywnym a karą. Kara eliminuje określone zachowanie, bo po nim następuje.
Wzmocnienie negatywne wzmacnia określone zachowanie dzięki temu, że w jego następstwie
nie występuje.
GŁÓWNE ZAŁOŻENIA:
 Modyfikacja zachowań u dzieci ułatwi nabywanie nowych umiejętności.
 Wzmacnianie pozytywnych zachowań będzie motywacją do wysiłku i pożądanych
zmian.
 Nagradzanie w postaci symbolu (znaczka) będzie dla dziecka atrakcyjne i wystąpi
natychmiast po zaistniałym oczekiwanym efekcie.
CELE :

dostarczenie nauczycielom i rodzicom wzorców prawidłowego oddziaływania
wychowawczego

ujednolicenie oddziaływań wychowawczych pracowników przedszkola.

ujednolicenie oddziaływań wychowawczych domu i przedszkola

modyfikacja niepożądanych zachowań u dzieci
Cele szczegółowe :
2
Zespół Oświatowy w Mikołajkach – Przedszkole Samorządowe „PROMYCZEK”
 kształtowanie postaw i zachowań społecznych,
 promowanie zachowań pozytywnych,
 zapobieganie występowaniu zachowań niepożądanych,
 wdrażanie do uczestnictwa w różnych formach życia społecznego, przestrzegając
przyjętych norm,
 rozwijanie umiejętności porozumiewania się z otoczeniem w sposób akceptowany
społecznie,
 przygotowanie dzieci do aktywnego, godnego spędzania czasu wolnego,
 kształtowanie pozytywnych cech charakteru,
 propagowanie postaw wzajemnej pomocy, poczucia wspólnoty grupowej,
 wdrażanie do kulturalnego, społecznie akceptowanego stylu bycia.
3
Zespół Oświatowy w Mikołajkach – Przedszkole Samorządowe „PROMYCZEK”
I. ZACHOWANIA POŻĄDANE U DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
1. KULTURA BYCIA
DZIECKO:

używa form grzecznościowych – proszę, dziękuję, przepraszam;

pamięta o zwrotach grzecznościowych – dzień dobry, do widzenia;

stosuje zasady kulturalnego zachowania się przy stole;

dba o estetykę otoczenia, w którym przebywa;

jest miłe dla innych osób - kolegów, koleżanek, dorosłych;

słucha poleceń nauczyciela

słucha, gdy ktoś mówi – nie przerywa; zgłasza się do odpowiedzi;

czeka cierpliwie na swoją kolej;

nie używa brzydkich słów.
2. WSPÓŁDZIAŁANIE W GRUPIE RÓWIEŚNICZEJ
DZIECKO:

zgodnie bawi się z rówieśnikami;

szanuje cudzą własność;

współpracuje z kolegami;

potrafi podzielić się z kolegami tym, co ma;

nie wyrządza nikomu krzywdy – nie wyśmiewa się, nie przedrzeźnia, nie przezywa;

pomaga potrzebującym kolegom;

prawidłowo przyjmuje krytykę, cieszy się z sukcesów;

skupia się podczas zabaw i zajęć;

odróżnia dobro od zła;
3. BEZPIECZEŃSTWO
DZIECKO:

przestrzega zakazu nie oddalania się od grupy (z określonego miejsca);

rozumie zakaz brania do rąk nieznanych przedmiotów, produktów;

informuje dorosłych o swoich dolegliwościach - zgłasza swoje potrzeby;
4
Zespół Oświatowy w Mikołajkach – Przedszkole Samorządowe „PROMYCZEK”

unika niebezpiecznych zabaw i zachowań;

zachowuje ostrożność w kontaktach z obcymi;

nie zbliża się do nieznanych zwierząt;

przestrzega zasad ruchu drogowego dla pieszych;

uważnie porusza się po budynku przedszkola oraz w ogrodzie przedszkolnym.
4. ZDROWIE
DZIECKO:

nie krzyczy, mówi umiarkowanym głosem;

często przebywa na świeżym powietrzu;

zjada urozmaicone posiłki;

pamięta o korzystaniu z zabiegów higienicznych;
II. ZACHOWANIA NIEPOŻĄDANE WYSTĘPUJĄCE U DZIECI W WIEKU
PRZEDSZKOLNYM:
1) agresja fizyczna i słowna;
2) brak reakcji na polecenia nauczyciela;
3) brak kontroli nad emocjami (krzyk, tupanie, histeria);
4) ignorowanie pewnych zachowań;
5) nieprzestrzeganie zasad zawartych w kontraktach grupowych
III. WZMACNIANIE ZACHOWAŃ POZYTYWNYCH POPRZEZ STOSOWANIE
SYSTEMU NAGRÓD

Pochwała indywidualna za konkretne zachowanie.

Pochwała wobec grupy, stawianie za wzór.

Pochwała przed rodzicami.

Obdarzenie uwagą.

Wyznaczanie dziecka do prowadzenia zabawy np. pociągu.

Przydzielenie ważnego zadania do wykonania.

Wyznaczenie dziecka na "pomocnika" przy realizacji określonego zadania..

Możliwość wyboru przez nagrodzone dziecko ulubionej formy działalności, zabawy.

Wyróżnienie przez dostęp do atrakcyjnej zabawki.
5
Zespół Oświatowy w Mikołajkach – Przedszkole Samorządowe „PROMYCZEK”

Chodzenie w pierwszej parze.

Gesty wyrażające aprobatę ( np. uśmiech, uścisk dłoni, poklepanie po ramieniu).

Wzmocnienia grupowe (zorganizowane ze strony grupy).

Wzmacnianie samego siebie (pozytywny obraz własnej osoby)
Po ustaleniu norm postępowania powinniśmy także ustalić konsekwencje za brak
podporządkowania się im.
IV. ELIMINOWANIE ZACHOWAŃ NEGATYWNYCH
 Brak nagrody.
 Ignorowanie pewnych zachowań (tak długo, jak to możliwe).
 Chwilowe odsunięcie od zabawy.
 Zadośćuczynienie wyrządzonej krzywdzie (np. rysunek, naprawienie szkody).
 „Krzesełko do myślenia’’.
 Stanowczy ton, w sytuacjach tego wymagających.
 Upomnienie słowne indywidualne (przypomnienie obowiązujących zasad).
 Upomnienie słowne wobec grupy.
 Poinformowanie rodziców o przewinieniu.
 Okazywanie niezadowolenia – gest, mimika, wyrażenie przez nauczyciela smutku i
niezadowolenia z powodu zachowania dziecka.
 Wyciszanie dziecka przez indywidualne zabawy przy stoliku.
 Rozmowa na temat postępowania dziecka – przedstawienie następstw zachowania
(skłonienie dziecka do autorefleksji).
 Pozbawienie dziecka zabawki, z której niewłaściwie korzysta.
 Czasowe pozbawienie dodatkowego przywileju.
 Zastosowanie aktywności mającej na celu rozładowanie negatywnych emocji.
 Ustalenie sygnałów warunkowych awersyjnych (czynnik karzący: reprymenda za złe
zachowanie - NIE, NIE WOLNO, PRZESTAŃ). Oznaczają one, że to co dziecko
wykonuje jest złe, jeśli nie przestanie stanie się coś niedobrego.
1. W pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym ważne jest stosowanie wzmocnień
warunkowych, takich jak znaczki, symbole, dźwięki, sygnały i gesty. Dziecko nie ma
6
Zespół Oświatowy w Mikołajkach – Przedszkole Samorządowe „PROMYCZEK”
poczucia czasu, więc da mu to obraz, że coś się zmienia, da mu pewność, że robi
postępy, bo tylko wtedy pojawiają się „małe nagrody”. Są też zapowiedzią jakiejś
niespodzianki, dodatkowej nagrody, co dodatkowo motywuje i wzmacnia.
2. Wzmocnień warunkowych nie nadużywamy, ponieważ tracą swoją wartość. Pochwała
powinna być jako wzmocnienie warunkowe powiązana z działaniem.
3. Sygnały warunkowe awersyjne działają znacznie skuteczniej niż groźby.
V. ZASADY STOSOWANIA KAR I NAGRÓD
1. Jak stosować kary aby odnosiły oczekiwany skutek wychowawczy? (Instrukcja
prawidłowego zachowania):
 Stosować karę zaraz po nagannym zachowaniu dziecka, a nie po kilku godzinach,
ponieważ wówczas dzieci nie pamiętają już tego, co zrobiły dobrego i złego.
 Krótko jednoznacznie nazwać naganne zachowanie i jego konsekwencje, gdyż dzieci
mają słabe rozeznanie (lub nie mają go wcale), że źle postąpiły – karać można tylko
wtedy, gdy dziecko jest świadome negatywnego czynu.
 Podać krótką i jasną informację, jak dziecko ma zmienić swoje zachowanie: przecież
nie musi się orientować w tym, czego oczekuje dorosły w danej sytuacji.
 Dopilnować naprawy szkody i wyrazić zadowolenie, gdy dziecko to uczyniło: chodzi
o to aby utrwaliło korzystną zmianę zachowania.
 Nie wolno karać w gniewie czy w przypływie złego humoru.
 Nie należy karać zbyt ostro za błahe lub jednorazowe przewinienie.
 Nie wolno karać bez wysłuchania wyjaśnień, przy czym skrucha powinna wpłynąć na
złagodzenie kary.
 Kara nie powinna poniżać dziecka, ani godzić w jego ambicję i godność osobistą.
 Okazywanie niezadowolenia ma zawsze dotyczyć tego co dziecko zrobiło, a nie osoby
dziecka.
2. Zasady prawidłowego nagradzania:

Nagrody powinny być dobierane indywidualnie z uwzględnieniem płci, wieku,
zainteresowań i potrzeb dziecka.

Nagroda powinna być związana bezpośrednio z czynem.
7
Zespół Oświatowy w Mikołajkach – Przedszkole Samorządowe „PROMYCZEK”

Należy stopniować nagrody w zależności od osiągnięć – małe osiągnięcie, mały
wysiłek – mała nagroda, duże osiągnięcie – duża nagroda.

Nagradzanie powinno następować bezpośrednio po konkretnym uczynku dziecka,
by przyjemność jakiej dostarcza kojarzyła się z tym uczynkiem.

Zawsze należy wyjaśnić za co nagroda jest przyznana – jeśli nagradza się w
obecności innych dzieci, wyzwala się w świadkach tego faktu chęć poniesienia
wysiłku w celu zasłużenia na nagrodę.
3. Sztuki przepraszania i naprawiania szkód należy uczyć tak jak innych dobrych
zachowań.
4. Należy rozwijać u dzieci zdolności do miłego odczuwania poczucia sprawstwa poprzez:
- zachęcanie dziecka do wykonania zadania i utwierdzania w przekonaniu, że podoła, że
poradzi sobie oraz czasami podpowiedzieć kolejne czynności gdy zadanie jest złożone,
- nie szczędzenie dobrych słów: chwalenie za wysiłek, podkreślanie sensu wykonanych
czynności, pokazanie innym efektów dziecięcego wysiłku i wyrażanie dumy z tego, że
dziecko już tyle potrafi.
Efekty:

Dzieci doznają dumy, satysfakcji i radości, gdy wykonają zadanie: udało się bo się
postarałem…, było trudne, ale zrobiłem…, z wszystkim sobie poradzę…, itp.

Dostrzegają sens w wykonanych czynnościach: naprawiłem i jest lepiej…, to co
zrobiłem jest ważne dla mamy…, itp.
5. Częste zwracanie się po imieniu do dziecka za złe zachowanie lub odmawianie wykonania
polecenia nauczyciela wywołuje poczucie obdarzania go większą uwagą niż inne dzieci.
Pozostali rówieśnicy widzą to i dochodzą do wniosku, że złe zachowanie lub odmawianie
wykonania zadania opłaca się pod względem emocjonalnym. W związku z tym coraz więcej
dzieci naśladuje negatywne zachowania kolegi. Nie ma znaczenia, że dziecko słyszy przykre
słowa, obdarzanie uwagą jest najwyższą nagrodą.
6. Skupiamy uwagę na dzieciach, które zachowują się właściwie i wykonują powierzone
zadania, a w stosunku do dzieci niewłaściwie zachowujących się stosujemy bodźce
awersyjne.
7. Dobre efekty wychowawcze zależą od stosowania korzystnego dla dziecka bilansu
wzmocnień – im więcej nagród i mniej kar, tym lepiej.
8
Zespół Oświatowy w Mikołajkach – Przedszkole Samorządowe „PROMYCZEK”
VI. WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI
W celu ujednolicenia wzajemnych oddziaływań wychowawczych i skuteczności działania
wypracowanego systemu wzmacniania zachowań pozytywnych i eliminowania zachowań
negatywnych niezbędne jest włączenie rodziców. W tym celu podjęte zostaną następujące
działania:
1. Zapoznanie rodziców/prawnych opiekunów z opracowanym systemem
2. Uzyskanie akceptacji rodziców
3. Świadome uczestnictwo w realizacji systemu
4. Wzajemna i pozytywna współpraca z wychowawcami
5. Konsekwentne wdrażanie norm społecznych zgodnych z opracowanym systemem
JEDNOŚĆ ODDZIAŁYWAŃ W TYM ZAKRESIE JEST GWARANCJĄ SUKCESU !!!
9
Zespół Oświatowy w Mikołajkach – Przedszkole Samorządowe „PROMYCZEK”
Literatura:
1. Starsze przedszkolaki. Jak skutecznie je wychować i kształcić w przedszkolu i w
domu. Red. Edyta Gruszczyk – Kolczyńska. Bliżej Przedszkola. Kraków 2014.
2. Najpierw wytresuj kurczaka. Karen Pryor. Media Rodzina. Poznań 2004.
3. www.blogpsychologiczny.pl
4. www.nauczycieleprzedszkola.pl
5. http://karan.pl/index/?id=735b90b4568125ed6c3f678819b6e058, Joanna Śwircz, Kary
i nagrody w wychowaniu.
6. http://www.ptab.univ.gda.pl/czym_sa_wzmocnienia.htm
10