Leki stosowane w chorobach układu krążenia

advertisement
Leki stosowane w chorobach układu krążenia
Najczęściej występujące schorzenia układu krążenia:





choroba nadciśnieniowa
choroba niedokrwienna serca/zawał
zaburzenia rytmu serca
niewydolność serca
zaburzenia gospodarki lipidowej
Farmakoterapia nadciśnienia tętniczego krwi
Stopnie nadciśnienia wg WHO
I Stopień - nadciśnienie bez zmian narządowych, zdiagnozowane często przypadkowo w czasie badania lekarskiego pacjenta z powodu innych schorzeń
II Stopień - nadciśnienie ze współistniejącym objawem przerostu lewej komory serca i zmianami w naczyniach
oka
III Stopień - nadciśnienie z niewydolnością serca, zaburzeniami perfuzji mózgu, niewydolnością serca i wzrostem zmian w oku (krwawienie i obrzęk siatkówki)
Rodzaje nadciśnienia
A. Nadciśnienie pierwotne (synonim samoistne, genetyczne, idiopatyczne) powstające z nieznanych dotychczas
przyczyn.
B. Nadciśnienie wtórne jako konsekwencja patologicznych zmian organów:
1. Nerkowe
1.1. Naczyniowonerkowe (z powodu zwężenia tętnic nerkowych)
1.2. Miąższowonerkowe (z powodu przewlekłego zapalenia kłębuszków nerkowych, nerki atroficznej,
skrobiowatej, torbielowatej, odmiedniczkowego zapalenia nerek, nefropatie u ciężarnych).
2. Endokrynologiczne (choroba Cushinga, Conna, nadczynność tarczycy, akromegalia, guz chromochłonny
nadnerczy)
3. Naczyniowosercowe (zwężenie aorty, miażdżyca tętnic, całkowity blok serca)
4. Neurologiczne (z powodu organicznych chorób układu nerwowego, np. guzy mózgu, zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zatrucie CO i talem).
Przyczyny nadciśnienia wtórnego
 choroba nerek - obustronna przewlekłe zapalenie kłębuszków nerkowych, przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek (neuropatia refluksowa, tzw. nefropatia odpływowa), wielotorbielowatość nerek neuropatia analgetyczna jednostronna, przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerki (neuropatia refleksowa), zwężenie tętnicy
nerkowej,
 zaburzenia endokrynologiczne - zespół Conna, zespół Cushinga, guz chromochłonny,
akromegalia, nadczynność przytarczyc.
 zaburzenia sercowo-naczyniowe
koarktacja aorty
 ciąża
stan przedrzucawkowy i rzucawka
 leki – np. doustne środki antykoncepcyjne, kortykosteroidy, karbenoksolony, inhibitory monoaminooksydazy (interakcja z tyraminą)
Powikłania narządowe nadciśnienia tętniczego:
 choroba serca
 choroba naczyń mózgowych
 nefropatie
 choroby naczyń obwodowych
 przerost lewej komory serca
 albuminuria
 zmniejszenie podatności dużych tętnic
 retinopatia.
Mechanizmy regulacji ciśnienia tętniczego
1. Ośrodkowy ukł. nerwowy
ośrodek naczynioruchowy (stymulacja α-adrenergiczna)
receptory α i β-adrenergiczne (ściana naczyń)
pobudzenie α1 – skurcz naczyń
pobudzenie β1 - ↑ kurczliwości
1
blokada β2 – rozszerzenie naczyń
- ↑ ciśnienia - ↑ impulsacji parasympatycznej, ↓ sympatycznej
2. Autoregulacja obwodowa
a) nerki
• spadek ciśnienia – wydzielanie ADH – retencja sodu i wody – wzrost objętości osocza – wzrost ciśnienia
• wzrost ciśnienia – spadek wydzielania ADH – wzrost wydalania sodu i wody – spadek ciśnienia
Nadciśnienie - defekt wydalania sodu albo patologiczne wyłączenie regulacji ciśnienia na bazie stosunku objętości krwi krążącej do ciśnienia
b) śródbłonek naczyń
działanie rozkurczające:
- NO
- prostaglandyny
- kininy
działanie kurczące:
- angiotensyna II (syntetyzowana w śródbłonku)
- endoteliny.
UKŁAD R – A – A
Renina
 produkowana w komórkach aparatu przykłębkowego w tętniczkach doprowadzających
 uwalniana w wyniku zmiany ciśnienia w tych tętniczkach (pobudzenie plamki gęstej)
 ma też działanie pozanerkowe.
Ujemne sprzężenie zwrotne z angiotensyną II i aldosteronem
Pobudzenie receptorów β– adrenergicznych zatrzymuje wydzielanie reniny.
1. nadciśnienie z niskim poziomem reniny:
- wzrost wrażliwości kory na angiotensynę II – np. hiperaldosteronizm pierwotny
2. z normalnym lub wysokim poziomem reniny (wzrost o 20-50%)
- nadciśnienie nie poddające się kontroli
- wzrost aktywności współczulnej
- zwężenie tętnic nerkowych
- nadciśnienie złośliwe.
Angiotensyna II (receptor AT1)
 uwalnianie aldosteronu
 skurcz naczyń
 proliferacja komórek w ścianie naczyń (przerost)
 transformacja monocytów
 stymulacja PDGF
Angiotensyna III i angiotensyna II (receptor AT2)
 modyfikacja procesów wzrostu w ścianie naczyń
Angiotensyna IV (receptor AT4)
 zmiana właściwości hemostatycznych endotelium
Wyróżniamy następujące receptory angiotensynowe: AT1, AT2, AT3, AT4 oraz AT (1-7). Najlepiej poznany jest
receptor AT1.
Receptor AT2 jest receptorem płodowym, który w życiu embrionalnym jest odpowiedzialny za wczesne różnicowanie oraz proliferację nefronów. Receptory AT2 po fazie życia płodowego zanikają, a i ich ekspresja jest
stosunkowo niewielka. Jednak rozwijająca się niewydolność serca lub nadciśnienie tętnicze prawdopodobnie
powoduje wzrost ekspresji tego receptora, przy jednoczesnym zmniejszeniu liczby receptorów AT1. U osób
dorosłych gdy dochodzi do wzrostu ekspresji receptora AT2( powrotu aktywności receptora AT2) ,to
wywierania on działanie przeciwwstawne do działania receptora AT1. Obecność receptora AT2 poza tkankami
płodowymi została stwierdzona w mięśniu serca, nerkach oraz mózgu.
Istnienie receptora AT3 nie jest uznawane przez wszystkich badaczy. Również ewentualna jego rola nie jest
jednoznacznie określona.
Receptor AT4 występuje w układzie krążenia oraz w mózgu.
Receptor AT (1-7) został odkryty stosunkowo niedawno. Receptor ten aktywowany jest przez angiotensynę
(1-7), w wyniku czego dochodzi do uwolnienia prostaglandyn wywierających działanie naczyniorozszerzające.
3. angiotensyna II: wywiera swoje działanie biologiczne poprzez receptory AT1, AT2, AT3 i AT4.

bezpośredni wpływ na skurcz naczyń

wzrost wydzielania katecholamin (rdzeń nadnerczy)

wzrost aktywności układu współczulnego

działa na serce inotropowo dodatnio

wzrost mięśniówki gładkiej naczyń

wzrost wydzielania ADH
2

wzrost wydzielania endotelin

pobudza ośrodek naczyniowy

wzrost wydzielania aldosteronu

działa na kanaliki: wzrost wchłaniania sodu.
4. konwertaza angiotensyny II:
- wytwarzanie angiotensyny II (z a. I)
- obecność w większości tkanek
- odpowiada za rozkład bradykininy.
5. aldosteron:
- warstwa kłębkowa
- wzrost wychwytu sodu i utraty potasu w nerkach
- wzrost wydzielania pod wpływem angiotensyny II
- spadek wydzielania pod wpływem ANF
- wzrost wytwarzania kolagenu.
Nagłe zagrożenia związane z nadciśnieniem tętniczym.
Możemy wyróżnić cztery rodzaje nagłych zagrożeń w nadciśnieniu:
1. stany nagłe w nadciśnieniu (przypadki podwyższonego ciśnienia tętniczego z towarzyszącymi zaburzeniami
czynności o.u.n., serca i/lub nerek). Do tej grupy należą przełom nadciśnieniowy i nadciśnienie złośliwe.
2. stany naglące w nadciśnieniu. Zalicza się do nich przypadki podwyższonego ciśnienia rozkurczowego > 115
mmHg bez objawów podmiotowych i przedmiotowych ostrych zaburzeń funkcji narządowych. Przedłużające się nadciśnienie może doprowadzić do uszkodzenia narządów Zalecane jest obniżenie ciśnienia w ciągu
24 - 48 godz.
3. ostre stany w nadciśnieniu. Dotyczą wartości skurczowego ciśnienia tętniczego SBP >180 i DBP > 110
mmHg bez objawów podmiotowych i przedmiotowych.
Na ogół nie jest konieczne natychmiastowe leczenie, ale chorego należy obserwować przez następny dzień.
4. nadciśnienie przemijające: ciśnienie powraca do wartości prawidłowych po usunięciu przyczyny wywołującej. Jako przykład można podać nadciśnienie w ciąży, stany silnego łęku, zespół abstynencji alkoholowej
oraz stosowanie kokainy i innych narkotyków.
Postępowanie:
- w encefalopatii nadciśnieniowej: podajemy nitroprusydek sodu, zaczynając od dawki 0,5 mg/kg/min do 10
mg/kg/min; pomocnym lekiem w obniżaniu ciśnienia jest labetalol w dawkach początkowa: 20 mg i.v.,
maksymalna 300 mg, można też we wlewie z szybkością 2 mg/min, urapidil 10 - 50 mg i.v.,
- w nadciśnieniu z obrzękiem płuc: podaje się nitroglicerynę ( 5 - 20 g/min ) lub nitroprusydek sodu ( dawka
początkowa 0,3 g/min ), pomocne są też leki moczopędne i siarczan morfiny,
- jeśli nadciśnieniu towarzyszy niedokrwienie mięśnia sercowego to podaje się nitroglicerynę w dawce 5 - 20
g/min, dodatkowo można leki moczopędne i morfinę, - kaptopril 6,25 - 25 mg podjęzykowo
Podstawowe grupy leków w terapii nadciśnienia tętniczego wg Pol. Tow. Nad. Tęt.
5 głównych grup leków hipotensyjnych:
— o udowodnionym wpływie na rokowanie
— stosowane w monoterapii
— zalecane w leczeniu skojarzonym:
• inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę,
• leki blokujące receptor AT1 (sartany),
• diuretyki tiazydowe (preferowane tiazydopodobne),
• β-adrenolityki (preferowane wazodilatacyjne),
• antagoniści wapnia (preferowane dihydropirydynowe).
Leki stosowane w terapii choroby nadciśnieniowej i ich działanie niepożądane
Klasyfikacja leków antyhipertensyjnych ze względu na ich podstawowy mechanizm działania
Diuretyki
1. Tiazydy i związki podobnie działające (hydrochlorotiazid, chlortalidon, indapamid i inne)
2. Diuretyki pętlowe (furosemid, bumetanid, kwas etakrynowy)
3. Diuretyki oszczędzające potas (amylorid, triamteren, spironolacton)
Leki sympatolityczne
1. Leki centralnie działające (metyldopa, clonidyna, guanabenz, guanfacin)
2. Ganglioplegiki (trimetafan)
3. Leki blokujące neurony adrenergiczne (guanetydyna, guanadrel)
4. beta-blokery (propranolol, metoprolol, newibolol i inne)
5. alfa-blokery (prazosyna, doksazosyna, fenoksybenzamina, fentolamina)
6. alfa-, beta-blokery (karwedilol).
Leki wazodilatacyjne
1. Rozszerzające tętnice (hydralazina, minoksydil, diazoksid)
2. Rozszerzające tętnice i żyły (nitroprusydek)
3
3.
4.
5.
Blokery kanału wapniowego (werapamil, diltiazem, nifedypina, nimodypina, felodypina, nikardypina,
isradypina, amlodypina)
Inhibitory konwertazy angiotensynowej (ACE-I) (captopril, enalapril, lisinopril, quinapril, ramipril, benazepril, fosinopril, perindopril)
Antagoniści receptora angiotensyny II (losartan).
Leki pierwszego rzutu w monoterapii
 inhibitory ACE
 antagoniści receptora A II (blokery AT1 – sartany)
 leki moczopędne
 β-blokery, -blokery
 Ca-blokery
Przykłady łączenia leków
Kombinacja 2-lekowa np.
• ACEI + diuretyk
+ Ca-antagonista
• diuretyk + β-bloker
+ ACEI
+ α1-adrenolityk
Kombinacje 3-lekowe
• diuretyk + ACE-I + β-bloker
• diuretyk + ACE-I + Ca-antagonista
• diuretyk + β-bloker + wazodylatator
• diuretyk + Ca-antagonista + α2-agonista
Wybór leku przeciwnadciśnieniowego z uwzględnieniem choroby towarzyszącej:
Choroba towarzysząca
Leki korzystne (+)
Wyjaśnienie
i niekorzystne (-)
Niewydolność krążenia
Choroba wieńcowa
Bradykardia
(+) diuretyki
(+) inhibitory ACE
Nie wskazane:
(-) -adrenolityki
(-) antagoniści wapnia o działaniu
antyarytmicznym
(+) -adrenolityki
(+) antagoniści wapnia
Zmniejszenie preload
Zmniejszenie pre- i afterload
Nie wskazane:
(-) -adrenolityki
(-) antagoniści wapnia o działaniu
antyarytmicznym
(-) klonidyna
Działanie chronotropowe
ujemne (korzystne leki przy
tachykardii)
Działanie ujemne inotropowe
Działanie przeciw dusznicyZnoszą skurcz naczyń wieńcowych
1. Inhibitory ACE
•  aktywności układu współczulnego
• efekty hemodynamiczne -  objętości płynów -  retencji Na+
• hamowanie przebudowy mięśnia sercowego ,  katecholamin,  angiotensyny II,  aldosteronu
• rozszerzają tętnice i żyły
• nie wpływają bezpośrednio na serce
Przykłady leków:
Captopril, tabl.
Enalapril, tabl.
Lisynopril, tabl.
Perindopril, tabl.
Ramipril, kaps.
Inhibitory ACE w chorobach sercowo-naczyniowych - w zależności od powinowactwa do konwertazy tkankowej.
Tkankowe – chinapryl, ramipryl, perindopril
Osoczowe – enalapryl, kaptopryl, lizynopryl
4
Tkankowy ACE inhibitor w niewydolności krążenia
Zapewnia bezpieczniejszy początek leczenia - w dawce 2 mg raz dziennie
 Umożliwia łatwe osiągnięcie maksymalnej dawki podtrzymującej - 4 mg raz dziennie
 Poprawia komfort życia chorych z niewydolnością serca
 Zachowując 24-godzinną skuteczność w jednej dawce dobowej, gwarantuje doskonałą współpracę pacjenta
ACE-I w zależności od powinowactwa do konwertazy tkankowej:
Działające bez biotransformacji: kaptopryl, rizynopryl
Działające po biotransformacji: enalapryl, peryndopryl, ramipryl, benazepryl, chinalapryl,
Zastosowanie ACE-I: Nadciśnienie tętnicze – zmniejsza śmiertelność
 nadciśnienie tętnicze pierwotne - we wszystkich okresach
 nadciśnienie wtórne (większość przypadków)
 nadciśnienie tętnicze z niewydolnością serca (lek I rzutu)
 nadciśnienie i cukrzyca (lek I rzutu) Nadciśnienie tętnicze – zmniejsza śmiertelność
Informacja użyteczna klinicznie:
• najlepiej tolerowane leki hipotensyjne,
• przed rozpoczęciem leczenia ACE-I należy odstawić lub zmniejszyć dawkę leku moczopędnego,
• proleki wymagają uczynnienia w wątrobie i dlatego później rozpoczynają działanie niż inhibitory konwertazy nie wymagające biotransformacji.
Działania niepożądane:
• kaszel,
• obrzęk naczynioruchowy,
• ostra hipotonia (uwaga na diuretyki !)
Przeciwwskazania:
• obrzęk w wywiadzie,
• zwężenie tętnic nerkowych lub tętnicy jedynej nerki,
• pacjenci po transplantacji nerki,
• hiperkaliemia,
• ciąża, dz. teratogenne
Uwaga: Inhibitory konwertazy angiotensyny zalecane są jako leki pierwszego rzutu w leczeniu chorych z nadciśnieniem tętniczym współistniejącym z cukrzycą.
Protekcyjny wpływ inhibitorów ACE na krążenie wieńcowe
 Działanie antymiażdżycowe
 Przeciwdziałanie zwiększonej aktywności neurohumoralnej (wazokonstrykcja niedokrwienna)
 Normalizacja oporu wieńcowego i rezerwy wieńcowej
2. Antagoniści receptora AT1 (sartany, ARB - angiotensin receptor blockers)
• losartan
• telmisartan
• irbesartan
• kandesartan
• walsartan
Blokują receptor AT1 w nerkach, nadnerczach, OUN rozkurcz naczyń, cofanie przerostu mięśnia sercowego.
Zastosowanie
Sartany dostępne obecnie w praktyce klinicznej są zarejestrowane w Polsce ze wskazaniem do stosowania
w nadciśnieniu tętniczym, a niektóre, jak losartan, walsartan i kandesartan, również do leczenia
niewydolności serca; ponadto irbesartan podawany jest w nefropatii cukrzycowej u chorych na nadciśnienie
tętnicze i cukrzycę typu 2, zamiast inhibitorów konwertazy angiotensyny, gdy chory nie może zażywać z powodu działań niepożądanych w postaci męczącego, suchego kaszlu.
Objawy uboczne:
- bóle, zawroty głowy,
- kaszel,
- biegunka,
- bóle mięśni,
- zmęczenie,
Przeciwwskazania: nadwrażliwość na lek, ciąża, okres karmienia piersią, nie stosować u dzieci, upośledzenie
czynności wątroby, pierwotny hiperaldosteronizm, choroba wrzodowa.
3. Diuretyki stosowane w leczeniu nadciśnienia
• Tiazydy i związki podobnie działające (hydrochlorotiazid, chlortalidon, indapamid i inne)
• Inhibitory anhydrazy węglanowej (acetazolamid, dorzolamid)
5
• Diuretyki pętlowe (furosemid, kwas etakrynowy)n- najsilniejsze działanie moczopędne
• Diuretyki oszczędzające potas (amylorid, triamteren, spironolacton).
Lek
Czas działania hipotensyjnego (h)
Hydrochlorotiazyd
12-18
Chlortalidon
24-72
Indapamid SR
24-32
Furosemid*
4-6
Amiloryd
24
Spironolakton
8-12
Triamteren
12
* W niewydolności nerek dawki większe
Tiazydy i diuretyki tiazydopodobne (kanalik nerkowy dalszy) – nasilają wydalanie jonów Na+ , K+, Cl+,
HCO3‾ oraz hamują transport Ca2+ w komórkach mięśni gładkich naczyń (relaksacja) - hydrochlortiazyd, indapamid, chlortalidon.
Stosowane: obrzęki w NK, nadciśnienie, kamica wapniowa, moczówka prosta, intoksykacja bromkami.
Inhibitory anhydrazy węglanowej (kanalik nerkowy bliższy) – hamują aktywność anhydrazy węglanowej,
nasilają wydalanie soli sodowych, potasowych, węglanów, fosforanów – acetazolamid, dorzolamid.
Stosowane: jaskra, zapobieganie chorobie górskiej, alkalizacja moczu, zasadowica metaboliczna, padaczka,
napadowy niedowład hipo- lub hiperkaliemiczny, hiperfosfatemia.
Diuretyki pętlowe: (pętla Henlego) zwiększają wydalanie Na+, K+ i Cl¯, Ca2+, Mg2+, HCO3¯ - furosemid,
kwas etakrynowy, torasemid, bumetanid.
Stosowane: nadciśnienie, obrzęki w NK, NW, obrzęk płuc, nadciśnienie, hiperkalcemia, diureza (zatrucia), niewydolność nerek, zespół nerczycowy, ciężka hiperkalcemia.
Diuretyki oszczędzające K: (kanalik nerkowy dalszy, kanalik zbiorczy) – antagonizują działanie aldosteronu
(spironolakton) lub blokują receptor dla aldosteronu (triamteren, amyloryd).
Stosowane: prewencja hipokaliemii, nadciśnienie w przebiegu Z. Conna, obrzęki z wtórnym hiperaldosteronizmem (spironolakton), moczówka indukowana solami litu,
Najczęstsze działania niepożądane leków moczopędnych : hipokalemia/hiperkalemia, hiponatremia, hiperuricemia, hipomagnesemia, zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej
FUROSEMID
 stosowany:
nadciśnienie,
obrzęki (zastoinowa niewydolność krążenia, poch. nerkowego i wątrobowego),
przewodnienie,
↑ ciśnienia wewnątrzczaszkowego,
wymuszona diureza.
 przeciwwskazania:
niedrożność dróg moczowych ,
hipokaliemia,
niewydolność wątroby (względne).
 działania niepożądane:
hiponatremia, hipopotasemia,
kurcze mięśni,
ortostatyczne spadki ciśnienia
 dawkowanie:
Dorośli: 5-40 mg i.v. (powtórka co 6-8 godz.)
Dzieci: 0,5-1,5 mg/kg mc. i.v. (maksymalnie 20mg/doba)
UWAGA!
można rozcieńczać 1:1 (5% glukozy)
nigdy nie podawać z innymi lekami
nie podawać pacjentom leczonym litem (↓ wydalania, kumulacja!!!)
6
Diuretyki osmotyczne
mocznik, gliceryna, mannitol

całkowicie przesączane w kłębuszkach nerkowych,

nie resorbowane zwrotnie w cewkach,

nie metabolizowane wewnątrzustrojowo,

odwodnienie

↑ wydalania prawie wszystkich elektrolitów

RBF i GFR
STOSOWANE: zatrucia, ostra niewydolność nerek, prewencja obrzęku mózgu.
Działania niepożądane:
• odwodnienie i dyselekrolitemia
• obrzęk płuc
• mocznik – zakrzepica i ból w miejscu podania, niewydolność watroby
• gliceryna – hiperglikemia
Przeciwwskazania:
• lewokomorowa niewydolność krążenia
• przewlekła niewydolność nerek
• nieodwracalny bezmocz
Mannitol
Efekt działania:
• zwiększa ciśnienie osmotyczne,
• powoduje przemieszczenie wody z wnętrza komórek do płynu sródmiąższowego i osocza,
• obkurcza naczynia po uprzednim rozszerzeniu
Wskazania:
 obrzęk mózgu ( w celu zmniejszenia ciśnienia sródczaszkowego),
 wymuszona diureza (zatrucia, przednerkowa niewydolność wątroby),
 obniżenie ciśnienia śródgałkowego.
Działania niepożądane:
• obrzęk płuc,
• zaburzenia wodno-elktrolitowe,
• nadmierna diureza,
• obrzęki,
• bóle głowy,
• drgawki
• hiperosmolarność
Przeciwwskazania:
 krwawienia śródczaszkowe,
 zastoinowa niewydolność krążenia, obrzęk płuc,
 zaawansowana niewydolność nerek,
 stany odwodnienia
Dawkowanie i sposób podawania:
• indywidualne, zależne od stanu chorego (250-1000ml) we wlewie,
• obrzęk mózgu i ↑ ciśn. śródczaszkowe – 1-2 g/kg m.c. /doba
• skąpomocz 100g/doba (500ml)/90min.-do kilku godz. Najpierw dawka próbna 0,2g/kg/3-5 min. Jeśli nie
wystąpi diureza przynajmniej 40ml/godz. – dalsze podawanie jest bezcelowe.
• krwawienia sródczaszkowe – nie podawać mannitolu (nasila krwawienie),
• do r-ru mannitolu nie dodawać leków, KCl i innych elektrolitów (krystalizacja),
• nie mieszać r-ru mannitolu o stęż. >5% z krwią – w razie konieczności każdy preparat do osobnej żyły,
• w razie krystalizacji (niska temp.) – ogrzać do temp. 500 C, przed podaniem ponownie ochłodzić do
temp. ciała
4.β-blokery
Nieselektywne
Selektywne
ISA (-)
ISA (+)
ISA (-)
ISA (+)
Blokujące również
receptory alfa
Propranolol
Pindolol
Atenolol
Acebutolol
Labetalol
Nadolol
Karteolol
Esmolol
Ceriprolol
Bucyndolol
Tymolol
Penbutolol
Metoprolol
Sotalol
Alprenolol
Bisoprolol
Karwedilol
7
Tertalolol
Oksprenolol
Betaksolol
Bewantolol
ISA – beta blokery posiadające aktywność sympatykomimetyczną
Działanie beta-blokerów
-  rzut serca głównie poprzez  kurczliwości i częstości serca
-  uwalnianie reniny
- hamują remodeling serca
- wywołują hiperlipidemię
- nie powodują retencji sodu i wody
- nie wpływają na GFR
- obkurczają naczynia
- działają anksjolitycznyie (słabo)
Efekty działania:
• zmniejszenie objętości minutowej (rzutu minutowego)
• hamowanie wydzielania reniny
• działanie anksjolityczne (przeciwlękowe)
Wskazania:
• leczenie pierwszego rzutu
• chorzy z nadciśnieniem tętniczym i chorobą wieńcową oraz po ostrych objawach ze strony serca (zawał serca, niestabilna dławica piersiowa)
• chorzy z nadciśnieniem tętniczym i zwiększonym niepokojem; atenolol stosowano w ciąży bez żadnych
wyraźnych niekorzystnych działań na
płód
Informacja użyteczna klinicznie:
dodatkowa zaleta b-blokerów- zapobiegają zgonom i powtórnym zawałom serca.
Działania niepożądane:
•
senność, depresja
•
niewielkie zwiększenie stężenia lipidów
•
zimne ręce i stopy (rzadziej w przypadku b-blokerów z ISA)
•
bradykardia,
•
blok przedsionkowo-komorowy,
•
skurcz oskrzeli,
•
hipotonia,
•
maskowanie hipoglikemii,
•
objawy zimnych nóg,
•
nasilenie chromania przestankowego.
Przeciwwskazania:
•
astma oskrzelowa,
•
ostra lub ciężka niewydolność serca (NYHA IV),
•
depresja,
•
zespół Raynauda,
•
choroba naczyń obwodowych,
•
naczynioskurczowa postać choroby wieńcowej,
•
zespół chorego węzła zatokowego,
•
blok przewodzenia przedsionkowo-komorowego powyżej I stopnia.
5. Leki blokujące postsynaptyczne receptory α1
- prazosyna – Polpressin, Minipress, Adversuten tabl.
- doksazosyna – Cardura tabl.
- terazosyna – Hytrin tabl.
- urapidyl – Ebrantil kaps., amp.
- fentolamina – Regitine amp.
- urapidyl (selektywnie blokuje rec. 1 oraz wykazuje działanie ośrodkowe, pobudzając receptory serotoninowe, oraz wpływa bezpośrednio na naczynia krwionośne, rozszerzając je. Lek ten nie powoduje odruchowej tachykardii, nie zwiększa zapotrzebowania mięśnia sercowego na tlen i nie wywołuje zaburzeń lipidowych.
Działanie:
- rozszerzają tętnice i żyły
- w niewielkim stopniu aktywują odruchowo układ współczulny
- korygują hiperlipidemię
- nie zmieniają GFR
- powodują hipotonię ortostatyczną
8
- rozkurczają zwieracz cewki moczowej
- doksazosyna, alfuzostyna
- prazosyna-NIE!
Objawy uboczne: reakcja ortostatyczna, ew. zapaść ortostatyczna po pierwszej dawce  zawsze zaczynać od
najmniejszej dawki. Zawroty głowy, bóle głowy, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, tachykardia, znużenie, rzadko
obrzęki i inne.
Przeciwwskazania: ciąża, okres karmienia, u dzieci i inne.
6. Leki sympatykolityczne o działaniu ośrodkowym
- blokują ośrodkowe receptory α-adrenergiczne (hamują aktywność układu współczulnego
- zmniejsza obciążenie następcze i wstępne
- działają chrono- i inotropowo ujemnie
- nie zmieniają GFR
 klonidyna,
 metyldopa
powodują: hipotonię ortostatyczną, ciężka bradykardię, sedację, depresję, retencję płynów, suchość w jamie
ustnej, hiperprolaktynemię, parkinsonizm, hepatoksyczność, anemię hemolityczną, zespół toczniopodobny –
metyldopa, zespół odbicia.
7. Inhibitory reniny
Aliskiren – nowy lek hipotensyjny dopuszczony przez FDA w USA, informacja z dnia 11.03.2007
Hamuje aktywność enzymu reniny, aliskiren hamuje układ renina-angiotensyna-aldosteron w punkcie aktywacji,
blokując przekształcenie angiotensynogenu w angiotensynę I oraz zmniejszając stężenie angiotensyny I i angiotensyny II.
Można go stosować w leczeniu pacjentów z nadciśnieniem tętniczym zarówno w monoterapii, jak i w skojarzeniu z innymi lekami hipotensyjnymi.
Działania uboczne:
• senność
• suchość w jamie ustnej
• hipotonia ortostatyczna.
8. Wazodylatatory
 hydralazyna,
 minoksydyl,
 diazoksyd
Działanie:
- działają bezpośrednio na m. gładkie naczyń,
- rozszerzają tętnice
- wywołują odruchową tachykardię
- powodują retencję sodu, wody oraz  GFR
- zwiększają obciążenie wstępne
- stosowane w skojarzeniu z innymi lekami (β-blokery, furosemid – redukcja działań niepożądanych
Objawy niepożądane
powodują tachykardię, bóle głowy, hirsutyzm (minoksydyl), powodują zespół rzekomotoczniowy i inne
odczyny immunologiczne np. zespół toczniopodobny (hydralazyna), retencję płynów, hiperglikemię (diazoksyd).
10. Antagoniści kanału wapniowego
Pochodne dihydropirydyny (głównie m. gładkie naczyń):
• nifedypina,
• nikardypina,
• felodypina,
• amlodypina
Leki nie należące do dihydropirydyn:
 werapamil (silniej działa w m. sercowym niż w naczyniach),
 diltiazem (działa podobnie w m. sercowym i w naczyniach).
Zastosowanie:
•
nadciśnienie tętnicze,
•
nadciśnienie tętnicze + choroba wieńcowa,
•
nadciśnienie + cukrzyca,
•
nadciśnienie + hiperlipidemia
•
choroby naczyń obwodowych,
•
pierwotna prewencja udaru mózgu.
Należy unikać kojarzenia antagonistów wapnia typu werapamilu z β-blokerami - hipotonia i bradykardia!
Działania niepożądane:
9
• bóle głowy,
• zaczerwienienie twarzy,
• obrzęki kończyn dolnych,
• zaparcia (werapamil),
• przerost dziąseł (słaby)
• hipokaliemia (rzadko).
Przeciwwskazania:
- niewyrównana niewydolność krążenia,
- blok przedsionkowo-komorowy
11. Agoniści receptorów imidazolowych I1 w rdzeniu przedłużonym
• moksonidyna agonistą presynaptycznych receptorów α2-adrenergicznych. Ponadto moksonidyna jest agonistą
receptorów imidazolowych I1 i w małym stopniu α1-adrenergicznych. Moksonidyna powoduje zmniejszenie
układowego oporu naczyniowego i w rezultacie obniżenie ciśnienia tętniczego.
• rilmenidyna
Działania uboczne:
- suchość błony śluzowej jamy ustnej
- bóle i zawroty głowy,
- senność,
- nudności, wymioty, biegunka, dyspepsja,
- wysypka,
- świąd,
- bradykardia,
- szumy uszne, omdlenia,
- niedociśnienie ortostatyczne,
- obrzęk naczynioruchowy.
- senność (rzadko)
- suchość w jamie ustnej (rzadko).
Przeciwwskazania:
 ciąża
 zespół chorego węzła zatokowego
 bloki A-V II i III°
 znaczna bardykardia
 ciężka niewydolność krążenia
 świeży stan pozawałowy i poudarowy
Nie są lekami I rzutu z powodu dz. ubocznych. I braku wpływu na przebudowę.
Leczenie hipotensyjne u kobiet w ciąży
Wszystkie leki obniżające ciśnienie tętnicze krwi (leki hipotensyjne) przekraczają barierę łożyska. Czynnikiem
decydującym o możliwości zastosowania leku u kobiety ciężarnej jest brak działań niepożądanych na rozwój
płodu. W ciąży stosuje się tylko preparaty dobrze zbadane. Wybór odpowiedniego leku należy oczywiście do
lekarza.
Lekami pierwszego rzutu (czyli stosowanymi w pierwszej kolejności) w leczeniu łagodnego i umiarkowanego
nadciśnienia tętniczego w ciąży są:
 METYLDOPA – lek bezpieczny dla rozwoju dziecka w każdym okresie ciąży i wywołujący niewiele
działań niepożądanych u matki. Zaletą jego stosowania jest stabilny przepływ maciczno-łożyskowy i niezaburzona hemodynamika u płodu.
 LABETALOL – stosowany w przypadku łagodnego, umiarkowanego i ciężkiego nadciśnienia tętniczego
a także w stanach nagłych. Zalecany jest głównie w III trymestrze ciąży i w okresie okołoporodowym.
Labetalol zmniejsza opór obwodowy, mając niewielki wpływ na rzut serca.
Lekami drugiego rzutu są:
 ANTAGONIŚCI WAPNIA – najczęściej stosowanym lekiem z tej grupy w leczeniu łagodnego i umiarkowanego nadciśnienia tętniczego w ciąży jest nifedipina. Nifedipina działa szybko, obniżając ciśnienie
tętnicze w ciągu 10–20 minut po przyjęciu doustnym. Inny antagonista wapnia, który można stosować w
ciąży, to felodipina — działająca selektywnie na mięśniówkę naczyń. Werapamil – niedihydropirydynowy antagonista wapnia — jest lekiem bezpiecznym, jednak rzadziej stosowanym w terapii hipotensyjnej.
Charakteryzuje się również działaniem rozluźniającym mięśniówkę macicy. Zastrzeżenia wobec antagonistów wapnia dotyczą stosowania w I trymestrze ciąży ze względu na zwiększone ryzyko występowania
wad u płodu.
 β-ADRENOLITYKI (np. atenolol i metoprolol) – mogą być stosowane w monoterapii nadciśnienia w
stopniu lekkim i umiarkowanym, jednak nie powinno się ich stosować w I trymestrze ze względu na ryzyko wystąpienia zbyt małej masy urodzeniowej noworodka.
10

DIHYDRALAZYNA – stosowana w terapii skojarzonej w przypadku ciężkiego przewlekłego i wywołanego ciążą nadciśnienia, a także w stanie przedrzucawkowym i rzucawce oraz w nadciśnieniu tętniczym
w okresie połogu. Podaje się ją dożylnie lub domięśniowo.
Najczęściej leczenie nadciśnienia u kobiety ciężarnej rozpoczyna się od metyldopy, w razie niezadowalających
efektów dołączając dihydralazynę lub antagonistę wapnia.
W stanach nagłych, przy wysokich wartościach ciśnienia tętniczego zalecane są: labetalol podawany dożylnie
oraz podawane doustnie metyldopa lub nifedipina.
Ciśnienie nie może być obniżane gwałtownie ze względu na ryzyko spadku perfuzji w obrębie macicy i łożyska
oraz niedokrwienia narządów wewnętrznych i ośrodkowego układu nerwowego kobiety w ciąży.
Idealny lek hipotensyjny powinien obniżać ciśnienie tętnicze do pożądanych wartości szybko, ale w sposób
kontrolowany, nie zmniejszać rzutu serca, nie powodować działań niepożądanych u matki i płodu oraz znosić
skurcz naczyń maciczno-łożyskowych.
UWAGA: w okresie ciąży i w trakcie karmienia leki z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny i antagonistów receptora angiotensyny AT1 (sartany) są bezwzględnie przeciwwskazane ze względu na możliwe działania
niepożądane, czyli ograniczenie wewnątrzmacicznego wzrostu płodu, hipoplazję płuc, małowodzie, niewydolność nerek (przejściowa niewydolność oraz zwiększoną śmiertelność płodów i noworodków
Niewydolność serca
Regulacja nerwowa czynności serca
1. Układ współczulny:
• Gałęzie z rogów bocznych istoty szarej 4 górnych odcinków piersiowych Th1-Th4 tworzą włókna
przedzwojowe. W zwojach szyjnych przełączają się i jako włókna zazwojowe biegną wzdłuż dużych
naczyń krwionośnych, a potem wieńcowych do układu bodźcoprzewodzącego i komórek mięśniowych
serca.
• Zazwojowe włókna zakończone są receptorami β1 ich pobudzenie:
a) przyspiesza rytm skurczów,
b) zwiększa przewodnictwo (D+),
c) zwiększa pobudliwość (B+),
d) zwiększa siłę skurczów serca (I+).
/Działanie:D- dromotropowe,B- batmotropowe, I- inotropowe, + dodatnie/
2. Układ przywspółczulny:
• Włókna zaczynają się w rdzeniu przedłużonym w jądrze grzbietowym nerwu błędnego. Przez gałąź sercową nerwu błędnego dochodzą do serca i kończą się w okolicy węzła zatokowego i przedsionkowokomorowego. Od nich odchodzą krótkie włókna zazwojowe do węzła zatokowego i przedsionkowokomorowego. Pojedyncze włókna zazwojowe występują w ścianie przedsionków i komór.
• Reguluje czynność bodźcotwórczą węzłów zatokowego i przedsionkowo-komorowego:
a) = zwolnienie częstości skurczów serca,
b) = przyspieszenie akcji serca.
Niewydolność krążenia pochodzenia sercowego
• Zwiększenie oporów w krążeniu obwodowym
• Zmniejszenie dopływu krwi do tkanek
• Stopniowo narastające osłabienie pracy serca
Czynniki wpływające na niewydolność serca
1.
2.
3.
•
•
•
Wydzielenie amin katecholowych – pobdzenie pracy serca
Pobudzenie układu aldosteron-renina-angiotensyna – wzrost ciśnienia krwi
Retencja sodu – zwiększenie pojemności łożyska naczyniowego
Przyspieszona praca serca, przeciążenie i upośledzenie perfuzji w naczyniach wieńcowych, zwiększone
obciążenie wstępne i następcze
Przerost mięśnia sercowego – zwiększona pojemność komór – zmniejszenie objętości wyrzutowej i minutowej
Zastój krążenia, niedotlenienie krwi, duszność, zmęczenie, sinica, obrzęki, zmniejsza się zdolność organizmu do wysiłku (tzw. „koło śmierci”)
Przyczyny niewydolności serca:
 Choroby mięśnia sercowego:
- choroba niedokrwienna serca
- nadciśnienie tętnicze
- kardiomiopatie (rozstrzeniowa, przerostowa, alkoholowa)
- zapalenia mięśnia sercowego (reumatyczne, wirusowe)
- amyloidoza
11
 Choroby zastawek
 Wrodzone wady serca
 Choroby osierdzia
 Zaburzenia rytmu
 Niedokrwistość/niedotlenienie
Niewydolność krążenia klasyfikacja wg. NYHA
I.
Brak duszności,kołatania serca i zmęczenia przy wykonywaniu codziennych wysiłków a występowanie
duszności przy większych wysiłkach.
II.
Dobre samopoczucie w spoczynku, występowanie duszności,kołatania serca i zmęczenia przy zwykłych, codziennych czynnościach.
III.
Dobre samopoczucie w spoczynku, jednak mniejsza niż podstawowa aktywność fizyczna powoduje
występowanie objawów klinicznych ( duszności, kołatanie serca i zmęczenie przy drobnych czynnościach codziennych).
IV.
Duszności,kołatanie serca i zmęczenie przy jakimkolwiek wysiłku i nawet podczas spoczynku (niemożność jakiegokolwiek wysiłku).
W zależności od tego, których części serca dotyczą zmiany patologiczne, rozróżnia się:
• niewydolność prawej lub lewej połowy serca
albo
• prawej i lewej połowy serca (uogólnioną).
Według czasu, w którym powstaje lub istnieje niewydolność serca rozróżnia się:
• ostrą niewydolność serca i
• przewlekłą niewydolność serca.
Przewlekła niewydolność:
• prowadzi do powstania zastojów żylnych w narządach,
• przesięków w jamach ciała,
• obrzęków hydrostatycznych w tkance łącznej.
Ostra niewydolność:
• jest następstwem niewydolności przewlekłej,
• objawy dotyczą krążenia płucnego,
• mają miejsce napady duszności związane z nadmiernym napływem krwi do płuc -> dychawica sercowa,
• obrzęk płuc.
TU: trzeba zadziałać inotropowo dodatnio, dlatego β-blokery ze swoim działaniem inotropowym ujemnym
nie mają zastosowania w leczeniu ostrej niewydolności.
Większość współczesnych rekomendacji dotyczy leczenia niewydolności serca typu skurczowego
Leki stosowane w leczeniu niewydolności serca
 inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę (ACE-inhibitory)
 diuretyki (tiazydy, furosemid, indapamid, diuretyki oszczędzające K+: amilorid,
spironolakton),
 antagoniści receptora β-adrenergicznego (metoprolol, bisoprolol, karwedilol),
 antagoniści receptora angiotensynowego,
 glikozydy nasercowe (digoksyna),
 inne leki o działaniu inotropowo dodatnim (dopamina, dobutamina, inhibitory fosfodiesterazy)
 leki rozszerzające naczynia (nitraty, hydralazyna),
 leki przeciwzakrzepowe,
 leki antyarytmiczne
Do tej grupy należą substancje czynne, które:
- przeciwdziałają zatrzymaniu chlorku sodowego i płynów w organizmie (diuretyki)
- oddziałują na układ renina-angiotensyna-aldosteron (inhibitory enzymu konwertującego angiotensyny, blokery receptora AT1, substancje działające antagonistycznie do aldosteronu)
- zmniejszają wzmożoną impulsację w układzie współczulnym (leki β-adrenolityczne).
Podział:
Leki bezpośrednio wpływające na komórki mięśnia sercowego:
- neuroprzekaźniki i leki pochodne
- glikozydy nasercowe i inne leki
działające inotropowo dodatnio
- leki antyarytmiczne
Dawniej głównie w leczeniu niewydolności serca zazwyczaj próbowano uzyskać normalizację pracy serca za
pomocą substancji działających inotropowo dodatnio. W tym celu stosowano głównie glikozydy nasercowe.
Glikozydy nasercowe
W lecznictwie stosuje się glikozydy naturalne lub ich pochodne, otrzymane z następujących roślin:
12
-
naparstnicy czerwonej – digitoksyna
naparstnicy wełnistej – lanatozyd C, digoksyna, acetylodigitoksyna
strofantusa – strofantyna G, strofantyna K
cebuli morskiej – proscylarydyna
konwalii majowej – konwalatoksyna,
miłka wiosennego – adonitoksyna
Glikozydy konwalii i miłka mają znaczenie pomocnicze w lecznictwie.
Najczęściej stosowanym obecnie glikozydem jest digoksyna.
Efekty działania glikozydów nasercowych:
 wzrost siły skurczu mięśnia sercowego (działanie inotropowo dodatnie-„+”),
 zwolnienie częstości skurczów (działanie chronotropowe ujemne- „-”),
 utrudnienie przewodzenia bodźców (działanie dromotropowe ujemne – „-”)
 ułatwienie wytwarzania pobudzeń (działanie batmotropowe dodatnie „+”)
Mechanizm działania glikozydów nasercowych
(wpływ na procesy wymiany jonowej w komórkach)
Wpływają na aktywność Na+,K+ -ATPazy w błonach komórkowych i stężenie wapnia w komórkach
Działanie glikozydów na serce:
 zwolnieniem akcji serca i zwolnieniem przewodzenia przez węzeł AV (działanie chrono- i dromotropowo „-”)

zwiększeniem siły skurczu (działanie inotropowo dodatnie-„+”)

zaburzenia rytmu, szczególnie:
- blokiem przewodnictwa przedsionkowo -komorowego
- zwiększoną aktywnością ośrodków ekotopowych (działanie batmotropowo „+”).
Działanie glikozydów jest proporcjonalne do stężenia jonów wapnia, a odwrotnie do stężenia jonów potasu
we krwi.
Jony wapnia nasilają działanie glikozydów nasercowych z możliwością wywołania niebezpiecznych zaburzeń
rytmu serca. Sole potasu zmniejszają ryzyko objawów toksycznych
Kliniczne zastosowanie digoksyny:
- zwolnienie akcji komór w napadowym migotaniu przedsionków
- leczenie niewydolności serca u pacjentów z objawami nie ustępującymi po podaniu diuretyków i inhibitorów
enzymu konwertującego angiotensyny
drogi podania digoksyny:
doustnie lub dożylnie w stanach nagłych
Działanie niepożądane glikozydów nasercowych:
przewód pokarmowy – bóle brzucha, nudności i wymioty, biegunka
układ nerwowy– nadmierna pobudliwość nerwowa, bezsenność, dezorientacja, halucynacje (szczególnie u
starszych osób), pobudzenie i drgawki
narząd wzroku – widzenie barwne(zaburzenia percepcji koloru żółto-zielone) lub przyćmione, mroczki, błyski
serca – nasilenie lub powrót objawów niewydolności krążenia, pobudzenia przedwczesne, nadmierne zwolnienie
czynności serca, upośledzenie przewodzenia przedsionkowo komorowego do bloku III° włącznie
ginekomoastia (obwodowe działanie estrogenowe lub stymulacja podwzgórza),
• Glikozydy nasercowe należą do leków o najmniejszym współczynniku bezpieczeństwa i w związku z
tym bardzo łatwo je przedawkować i spowodować zatrucie.
• Przy zatruciu glikozydami (4 mg - dzieci lub 10 mg – dorośli) należy zastosować przeciwciała wiążące
glikozydy – Digitalis-Antidot BM – dożylnie.
Wskazania do stosowania glikozydów nasercowych:
- niewydolność mięśnia sercowego, przede wszystkim przy umiarkowanie ciężkiej i ciężkiej przewlekłej niewydolności mięśnia sercowego
- nadkomorowe tachykardie i tachyarytmie, a także trzepotanie i migotanie przedsionków.
Przeciwwskazania:
- ciężkie bradykardie
- komorowe zaburzenia rytmu: częstoskurcz komorowy,blok przedsionkowo-komorowy I0 i II0
- przerostowo-zaporowa kardiomiopatia
- świeży zawał mięśnia sercowego
13
Inne leki zwiększające kurczliwość mięśnia sercowego
Są to leki nieglikozydowe o różnej budowie i różnym mechanizmie działania:
• agoniści receptorów adrenergicznych i dopaminowych oraz
• inhibitory fosfodiesterazy III. (amrynon, milrynon)
Dopamina – stosowana w stanach hipotensji, różnych postaciach wstrząsu (szczególnie wstrząsu powikłanego
skąpomoczem lub bezmoczem), we wstrząsie kardiogennym. Mechanizm działania zależy od zastosowanej
dawki.
Dobutamina – stosowana w terapii ostrej, ale potencjalnie odwracalnej niewydolności serca (np. po zabiegach
operacyjnych na sercu, w niektórych przypadkach wstrząsu kardiogennego) ze względu na właściwości inotropowo dodatnie.
Amrinon i milrinon ( inhibitory fosfodiesterazy specyficznej dla serca – typ III) – poprawiają one parametry
hemodynamiczne u pacjentów z niewydolnością serca, ale paradoksalnie, pogarszają przeżywalność, prawdopodobnie ze względu na efekty arytmogenne.
β-blokery a niewydolność serca
• W niewydolności przewlekłej trzeba zmniejszyć napięcie układu współczulnego, ale należy pamiętać o
tym, że β-blokery działają inotropowo ujemnie, więc stosowane dawki nie mogą być zbyt wysokie.
• Korzystne działanie tych leków w niewydolności serca związane jest z ich ochronnym wpływem na
serce (działanie kardioprotekcyjne) – znoszą szkodliwy wpływ dużych stężeń amin katecholowych:
- zmniejszają wydatek energetyczny serca,
- hamują niekorzystne procesy przebudowy mięśnia sercowego i naczyń krwionośnych.
β-blokery:
metoprolol (lek kardioselektywny)
bisoprolol (lek kardioselektywny)
karwedilol (hamuje receptory β1 ,α1, dz.wazodilatacyjnie )
nebiwolol (hamuje receptory β1 agonista β3 ,dz.wazodilatacyjnie )

znoszą szkodliwy wpływ nadmiernie wzmożonego adrenergicznego pobudzenia m. sercowego
(remodelling),
 hamują układ renina-angiotensyna,
 obniżają ciśnienie,
 zmniejszają częstość występowania arytmii,
 przeciwdziałają niedokrwieniu.
W znaczący sposób zmniejszają zaostrzenia dolegliwości i śmiertelność w łagodnej, umiarkowanej i ciężkiej
niewydolności serca spowodowanej upośledzeniem funkcji skurczowej lewej komory w niewydolności przewlekłej.
Inhibitory ACE w niewydolności serca
„Inhibitory konwertazy są zalecane u wszystkich chorych z objawową niewydolnością serca spowodowaną dysfunkcją skurczową lewej komory.”
ACE-inhibitory – leki I rzutu
Mechanizm działania:
hamowanie konwertazy angiotensynogenu spadek AT II, wzrost stęż. bradykinin.
Efekt działania: rozszerzenie naczyń, zmniejszenie obciążenia wstępnego i następczego.
poprawiają czynność komór,
poprawiają samopoczucie,
ograniczają ilość hospitalizacji z powodu zaostrzenia przewlekła niewydolność serca(PNS),
poprawiają przeżywalność
Wskazania : LVEF <40% niezależnie od występowania objawów klinicznych.
Dobór optymalnej dawki powinien odbywać się pod nadzorem, pod kontrolą ciśnienia, funkcji nerek,
gospodarki wodno-elektrolitowej.
RYZYKO HIPOTONII !
Przeciwwskazania:
•
stwierdzony obrzęk naczynioruchowy w wywiadzie
•
zwężenie obu tętnic nerkowych
•
potas w surowicy >5 mmol
•
kreatynina >2,5 mg/dl (przeciwwskazanie względne)
•
ciężka stenoza aortalna (przeciwwskazanie względne)
Leki moczopędne w niewydolności serca
Podział leków moczopędnych:
 leki moczopędne działające na kanalik bliższy:
- sulfonamidy hamujące aktywność anhydrazy węglanowej
14
(acetazolamid, etokszolamid, diklofenamid, brinzolamid, metazolamid)
 pętlowe leki moczopędne:
- pochodne sulfonamidów ( furosemid, bumetanid, piretanid )
- pochodne sulfonylomocznika ( torasemid )
- pochodne kwasu fenoksyoctowego (kwas etakrynowy)
 leki moczopędne działające na korowy odcinek kanalika dalszego ( tiazydy ):
- tiazydy (hydrochlorotiazyd, metyklotiazyd, hydroflumetiazyd, politiazyd)
- leki moczopędne o działaniu podobnym do tiazydów ( chlortalidon, klopamid, indapamid)
 leki moczopędne działające na kanaliki zbiorcze ( leki oszczędzające potas):
 działające antagonistycznie do aldosteronu ( spironolaktony)
 działające niezależnie od aldosteronu ( triamteren, amilorid)
 ksantynowe leki moczopędne
 leki moczopędne o działaniu osmotycznym
 roślinne leki moczopędne
TIAZYDY i diuretyki tiazydopodobne (kanalik nerkowy dalszy) – nasilają wydalanie jonów Na+ , K+, Cl+,
HCO3+ oraz hamują transport Ca2+ w komórkach mięśni gładkich naczyń (relaksacja) - hydrochlortiazyd, indapamid, chlortalidon.
Stosowane: obrzęki w NK, nadciśnienie, kamica wapniowa, moczówka prosta, intoksykacja bromkami.
DIURETYKI OSZCZĘDZAJĄCE K+: (kanalik nerkowy dalszy, kanalik zbiorczy) – antagonizują działanie
aldosteronu (spironolakton) lub blokują receptor dla aldosteronu (triamteren, amyloryd).
Stosowane: prewencja hipokaliemii, nadciśnienie w przebiegu Z. Conna, obrzęki z wtórnym hiperaldosteronizmem (spironolakton), moczówka indukowana solami litu,
PĘTLOWE LEKI MOCZOPĘDNE
 leki działające na wstępujący odcinek pętli Henlego- hamujące właściwości transportujące symportera (przenośnika wchłaniającego) jony sodu, potasu i chloru. Przy udziale symportera następuje wchłanianie zwrotne jonów sodu, potasu i chloru, przy jednoczesnym braku wchłaniania wody
leki: pochodne sulfonamidowe (furosemid, bumetanid), pochodne sulfonylomocznika (torasemid), pochodne kwasu fenoksyoctowego (kwas etakrynowy)
 mechanizm działania: leki przedostają się do pramoczu i przyłączają od strony światła nefronu do pętli symportera w miejscu wiązania chloru
 zastosowanie: leczenie obrzęku płuc, zatrucia oraz inne stany chorobowe wymagające regulacji zaburzeń wodno-elektrolitowych
Pochodne sulfonamidowe
furosemid wykazuje działanie moczopędne, hipotensyjne i hiperglikemiczne
 Zastosowanie: obrzęk płuc, obrzęki pochodzenia krążeniowego, wątrobowego i nerkowego, obrzęki w
czasie ciąży oraz hiperkalcemiczne, zatrucia
 Przeciwwskazania: niewydolność nerek z bezmoczem, śpiączka wątrobowa, ciężka niewydolność
nadnerczy, ostrożnie w okresie ciąży i karmienia piersią
 Działania niepożądane: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, uszkodzenia słuchu, zaburzenia elektrolitowe,
hipoglikemia, reakcje uczuleniowe



Pochodne kwasu fenoksyoctowego:
kwas etakrynowy znajduje zastosowanie w leczeniu obrzęków na tle niewydolności krążenia oraz
marskości wątroby z puchliną brzuszną
Interakcje: potęguje działanie glikozydów nasercowych, związków litu, pochodnych kumaryny
Działania niepożądane: bóle głowy,silne zaburzenia elektrolitowe, hipowolemia, uszkodzenie słuchu,
zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, agranulocytoza, trombocytopenia, żółtaczka
Leki moczopędne
Wybór leku moczopędnego zależnie od klasy niewydolności krążenia:
a. II,III klasa wg. NYHA – tiazydy
b. III, IV klasa wg. NYHA – diuretyki petlowe (furosemid + diuretyki oszczędzające K– amilorid)
c. Ciężka niewydolność krążenia – diuretyki pętlowe (furosemid, spironolakton),
Najczęstsze działania niepożądane: hipokalemia/hiperkalemia, hiponatremia, hiperuricemia, hipomagnesemia,
zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej
Choroba wieńcowa
Przepływ wieńcowy
 Przez serce w ciągu 1min przepływa ok. 90 ml krwi na 100 g tkanki (wysiłek -> zwiększenie przepływu)
15

Z krwi przepływającej przez serce pobierane jest 25 % tlenu ( zwiększona praca serca -> zapotrzebowanie na tlen pokrywane przez zwiększenie przepływu wieńcowego )
 Regulacja ilości krwi przepływającej przez naczynia wieńcowe zachodzi przez:
- ciśnienie perfuzyjne w naczyniach
- zmianę średnicy światła naczyń wieńcowych
- zmianę napięcia ścian mięśni komór w czasie skurczu i rozkurczu.
Ciśnienie perfuzyjne

jest to różnica ciśnienia w aorcie i przedsionku prawym

jego zwiększenie powoduje wzrost ciśnienia w aorcie (tylko w niewielkim stopniu ze względu na opór
stawiany przez tętniczki).
Zmiana średnicy światła naczyń wieńcowych

Rozszerzenie (zwłaszcza tętniczek ) -> przy rozszerzeniu światła tętniczek o 100 % przepływ
wieńcowy może się zwiększyć 16 - krotnie

Szerokość światła naczyń wieńcowych jest regulowana drogą nerwową przez układ autonomiczny i
częściowo przez produkty przemian biochemicznych (zwłaszcza adenozynę)

Wpływ także wywierają autakoidy
Niewydolność wieńcowa
• Powstaje przy niedostatecznym ukrwieniu mięśnia sercowego
• Niekiedy powstaje na skutek napadowego skurczu naczyń wieńcowych bez istotnych zmian w ścianach
naczyń ( dusznica Prinzmetala )
Inne przyczyny :
• zmiany miażdżycowe
•
zakrzepy przyścienne
•
zaburzenia rytmu pracy serca
•
wady zastawkowe
•
nadmierne obciążenie pracy serca
• wzrost LVEDP (ciśnienie końcoworozkurczowe w komorze lewej)
Niedokrwienie mięśnia sercowego występujące w niewydolności wieńcowej może powodować :
- zaburzenia rytmu pracy serca,
- arytmie,
- osłabienie kurczliwości serca,
- ograniczenie zdolności do wysiłku,
- zawał serca,
- zatrzymanie pracy serca.
Podział choroby wieńcowej
•
Pierwotne zatrzymanie pracy serca
•
Dusznicę bolesną :
–
wysiłkową stabilną
– spontaniczną ( dusznica Prinzmetala )
–
niestabilną
•
Zawał serca : ostry lub przebyty
•
Chorobę niedokrwienną serca w postaci niewydolności krążenia
•
Chorobę niedokrwienną w postaci niemiarowości.
•
Farmakoterapia polega na :
• zmniejszeniu obciążenia serca przez zmniejszenie dopływu do niego krwi oraz zmniejszeniu oporu obwodowego naczyń krwionośnych
•
zwolnieniu pracy serca przez blokowanie pobudzającego wpływu układu adrenergicznego na serce
•
zmniejszeniu oporów naczyniowych w krążeniu wieńcowym i zwiększeniu przepływu wieńcowego
• działanie leków zwiększających przepływ wieńcowy w leczeniu niewydolności wieńcowej może nie
być skuteczne ze względu na występowanie tzw. zespołu podkradania, którego przyczyną jest zwiększenie przez leki przepływu krwi w miejscu zdrowym i upośledzenie w miejscu uszkodzonym procesem chorobowym .
Leki stosowane w terapii choroby wieńcowej
• azotany i azotyny ( stosowane do przerwania napadu bólu wieńcowego)
•
leki blokujące receptory β układu adrenergicznego (-adrenolityki)
•
leki blokujące kanały wapniowe ( wraz z lekami blokującymi rec. β układu adrenergicznego, stosowane do zapobiegania występowania napadów bólu i powikłań niewydolności wieńcowej )
Azotany i azotyny
Działanie lecznicze jest związane z :
16
•
•
•
•
przemieszczeniem krwi do naczyń żylnych
obniżeniem obciążenia wstępnego i następczego
zmniejszeniem ciśnienia końcoworozkurczowego w komorze lewej
rozszerzenia światła naczyń wieńcowych.
- preparaty o krótki działaniu - wykorzystywane są do przerwania napadu dusznicy bolesnej, a jako
- preparaty o dłuższym działaniu stosowane są w monoterapii lub terapii skojarzonej do zapobiegania
występowaniu napadów.
Azotany
•
Nitrogliceryna ( triazotan glicerolu )
•
Diazotan izosorbitolu
•
Monoazotan izosorbitolu
•
Pentaerytrytol ( pentaerytrytyl )
Nitrogliceryna
• Drogi podania : podjęzykowo ( w lingwetkach ), na błonę śluzową jamy ustnej (postać aerozolu), doustnie
(preparaty o przedłużonym działaniu), na skórę (maści wcierane w okolice serca, plastry), dożylnie (wlew
dożylny) w stanach zagrażającego zawału.
• Czas działania: 5 – 15 minut.
• Duże dawki mogą wywołać zespół podkradania; długotrwałe stosowanie może powodować tolerancję (wymagane podawanie coraz większych dawek ; szybciej rozwija się przy ciągłym stosowaniu nitrogliceryny
np. w postaci plastrów transdermalnych).
• Działania niepożądane : hipotensja ortostatyczna, bóle głowy, podwyższone ciśnienie śródgałkowe i śródczaszkowe, zaczerwienienie skóry twarzy.
Diazotan izosorbitolu
• działanie podobne do nitrogliceryny
• po podaniu na błonę śluzową jamy ustnej działanie rozpoczyna się po 3 - 5 min i utrzymuje do 2 godzin
• po podaniu doustnym – działanie po 30 min i trwa do 5 godzin
• w postaci preparatów o przedłużonym uwalnianiu, działanie utrzymuje się do 12 godzin
• działania niepożądane – podobne jak po stosowaniu nitrogliceryny
Pentaerythritol
• działa dłużej od nitrogliceryny
• działanie występuje po 0,5 – 1 godzinie i trwa do 5 godzin
• działania niepożądane - podobne jak po stosowaniu nitrogliceryny
Azotyny
Azotyn amylu obecnie stosowany jako odtrutka przy zatruciach cyjankami, kwasem cyjanowodorowym
i innymi związkami cyjanowymi.
• szybko paruje w temperaturze pokojowej (Amylum nitrosum – ampułki 300 mg: wdycha się pary uzyskane po
rozbiciu ampułki i wlaniu kilku kropli na watę lub ligninę)
• szybko przerywa napady bólu w dusznicy bolesnej
• działa krócej niż nitrogliceryna
• powoduje silne zaczerwienienie skóry twarzy.
Molsidomina pochodna sidnoniminy
• powoduje rozszerzenie naczyń wieńcowych przez uwalnianie rodników •NO
• zwiększa ukrwienie mięśnia sercowego przez:
- rozszerzenie naczyń żylnych i zwiększenie ich pojemności
- zmniejszenie powrotu do serca krwi żylnej i obniżenia LVEDP
- zmniejszenie ciśnienia w tętnicy płucnej
• na skutek tego lek zmniejsza obciążenie serca o 30 % oraz jego zapotrzebowanie na tlen o około 26 %
• nie wpływa na opór naczyniowy, nie zmienia istotnie ciśnienia krwi, nie powoduje odruchowego przyspieszenia pracy serca
• wskazania: leczenie dusznicy bolesnej, wyrównanie krążenia w leczeniu zawału i innych postaci niedokrwienia m. sercowego; nie może być podawana w zapaści
• działania niepożądane: ból głowy, hipotensja.
Linsidomin
• aktywny metabolit molsidominy
•
stosowana w dawce 0,6 – 1 mg do naczyń wieńcowych w celu zniesienia skurczu podczas angiografii
naczyń wieńcowych.
Leki β- adrenolityczne
• zapobiegają napadom dusznicy bolesnej, stosowane w występowaniu skurczu naczyń wieńcowych pod
17
wpływem nadmiernego pobudzenia układu współczulnego podczas wysiłku lub stresu psychicznego
• działanie:
- zwiększają ukrwienie serca,
- zmniejszenie częstotliwości skurczów serca podczas
wysiłku,
- zmniejszają jego kurczliwość oraz ciśnienie krwi,
- ułatwiają przepływ krwi przez naczynia.
Nieselektywne leki β- adrenolityczne wykazujące wewnętrzną aktywność sympatykomimetyczną
• Znajdują małe zastosowanie w leczeniu dusznicy bolesnej ze względu na ryzyko wywoływania skurczu
naczyń krwionośnych (wyjątek niekiedy stanowi oksprenolol).
• Oksprenolol: niekiedy stosowany w leczeniu dusznicy bolesnej występującej łącznie z niewydolnością krążenia pochodzenia sercowego lub zespołem depresyjne.
Kardioselektywne leki β- adrenolityczne
• Działają hamująco głównie na receptory β₁ - adrenergiczne w sercu przy niewielkim wpływie na receptory β₂ w oskrzelach, naczyniach i mięśniach szkieletowych.
•
Stosowane w leczeniu dusznicy bolesnej z towarzyszącą dychawicą oskrzelową, insulinozależną cukrzycą, miażdżycą zarostową kończyn dolnych oraz zespołem Raynauda.
•
Atenolol: w małym stopniu metabolizowany w wątrobie; usuwany z krwi podczas hemodializy.
•
Acebutolol: przejawia również słabą aktywność sympatykomimetyczną; może być stosowany w leczeniu dusznicy bolesnej ze współistniejącą dychawicą oskrzelową i niewydolnością krążenia.
•
Metoprolol: jego biodostępność jest zmniejszona na skutek pierwszego przejścia przez wątrobę; średnio rozpuszczalny w lipidach (może działać na OUN).
Leki blokujące receptory α- i β- adrenergiczne
• Labetalol: nieselektywnie blokuje rec.β – oraz selektywnie α₁ - adrenergiczne; stosuje się go w leczeniu dusznicy bolesnej występującej równocześnie z nadciśnieniem lub chromaniem przestankowym;
działania niepożądane:
- hipotensja ortostatyczna (z powodu blokowania rec. α₁ - adrenergicznych),
- niepokój,
- wymioty.
Leki blokujące kanały wapniowe
• leki swoiście blokujące kanały wapniowe: werapamil, diltiazem, nifedipina, nikardipina
• leki nieswoiście blokujące kanały wapniowe: bepridil, molsidomina
• stosowane w dusznicy Prinzmetala ze względu na rozkurczający wpływ na układowe tętniczki oporowe w sercu, duże tętnice nasierdzia, a także na oboczne krążenie wieńcowe
•
mogą zwalniać czynność bodźcotwórczą węzła zatokowego oraz hamować przewodnictwo w węźle
przedsionkowo – komorowym
• w odróżnieniu od nitratów nie wpływają na żyły pojemnościowe i na obciążenie wstępne serca
• zmniejszają kurczliwość m. sercowego (werapamil, diltiazem), poprawiają jego czynność oraz zapobiegają powstawaniu niedoboru tlenu
• mogą być stosowane w stanach nietolerancji nitratów
•
działania niepożądane: zaparcia, bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty, bóle brzucha
•
przeciwwskazania: hipotonia.
Werapamil
• blokując dopływ Ca ²⁺ do komórek mięśnia sercowego, może zmniejszać jego kurczliwość oraz zużycie
przez niego tlenu
• może być stosowany jako lek zamienny dla propranololu
• w celu zapobieganiu napadom dusznicy bolesnej wysiłkowej
• może wywołać bradykardię
• hipotonię ortostatyczną
• blok przedsionkowo-komorowy
• bóle i zawroty głowy
• obrzęki obwodowe.
Diltiazem
• w leczeniu dusznicy Prinzmetala oraz dusznicy bolesnej niestabilnej, której objawów nie można skutecznie leczyć lekami β- adrenolitycznymi lub nitratami
• zwalnia pobudliwość węzła zatokowego i przedsionkowo-komorowego
• może powodować bradykardię.
Nifedypina
• w znoszeniu napadów i leczeniu dusznicy bolesnej typu Prinzmetala
18
•
•
•
•
•
•
można ją łączyć z lekami β- adrenolitycznymi (leki te przeciwdziałają odruchowemu przyspieszeniu
pracy serca występującemu na skutek hipotensyjnego działania nifedypiny)
może wywołać zaczerwienienie skóry
bóle i zawroty głowy
kołatanie serca
obrzęki obwodowe
nudności i wymioty.
Nikardypina
• stosowana w dusznicy bolesnej stabilnej wysiłkowej bez objawów napadowego skurczu naczyniowego
• może być podawana w skojarzeniu z lekami β- adrenolitycznymi
Bepridil
• zwalnia szybką fazę przepływu Na⁺ w czasie depolaryzacji
•
polepsza ukrwienie m. sercowego, zwalnia czynność węzła zatokowo – przedsionkowego i przedsionkowo- komorowego
•
t0,5 wynosi 26 – 64 godzin; lek działa 24 h
•
wskazania: leczenie dusznicy bolesnej wysiłkowej
• przeciwwskazania: pacjenci z niemiarowością w której jest wydłużony odstęp QT, zaburzenia czynności węzła zatokowo – przedsionkowego i przedsionkowo – komorowego
• w trakcie terapii należy kontrolować stężenie K⁺ we krwi
• działania niepożądane: hipotensja, zaczerwienienie skóry, agranulocytoza, niemiarowość, zaburzenia
procesu repolaryzacji, wydłużenie odstępu QT, zmiana kształtu załamka T w EKG
Leki rozszerzające naczynia wieńcowe przez otwarcie kanałów KATP
Nikorandil: w leczeniu dusznicy bolesnej (zapobiega występowaniu napadów)
• Mechanizm: polega na pobudzaniu otwarcia kanałów KATP oraz rozszerzeniu naczyń krwionośnych
przez zawartą w cząsteczce leku grupę aminową na skutek zwiększenia wewnątrz komórek zawartości
cGMP niezależnie od wpływu na otwarcie kanałów potasowych.
• Działanie : obniża ciśnienie skurczowe krwi, zmniejsza dopływ krwi żylnej od serca, obniża obciążenie
wstępne i następcze, zmniejsza zapotrzebowanie m. sercowego na tlen, rozszerza naczynia wieńcowe
zwłaszcza nasierdziowe
• Zapobieganie napadów dusznicy wynika ze zwiększonego dostarczania tlenu do m. sercowego na skutek rozszerzenia naczyń wieńcowych
• Nie powoduje powstawania tolerancji.
Inne leki stosowane w chorobie wieńcowej
• Kwas Kabopenowy: stosowany w leczeniu niedokrwienia mięśnia sercowego.
• Kloridarol: stosowany jako środek rozszerzający naczynia wieńcowe w niewydolności mięśnia sercowego.
• Trimetazidyna: jako środek rozszerzający naczynia wieńcowe oraz poprawiający ukrwienie w chorobie
Meniere’a w dawce dobowej 40 – 60 mg
Ranolazyna: jest racemiczną mieszaniną 1-piperazyno-acetamidu ; łagodzi dolegliwości w dusznicy
bolesnej, zmniejsza częstotliwość napadów bólowych spowodowanych niedokrwieniem mięśnia sercowego; może być podawana łącznie z nitratami, amlodipina lub β-blokerami ; metabolizowana głównie
przez CYP3A.
Przeciwwskazania: u pacjentów z wydłużonym odcinkiem QT, z upośledzoną czynnością wątroby lub nerek,
przyjmujących leki wydłużające odcinek QT oraz stosujących leki hamujące aktywność CYP3A.
19
Download