Kultura żydowska - Oblicza Dialogu

KULTURA ŻYDOWSKA
Klasa III
POCZĄTKI

W tradycji żydowskiej szczególne miejsce zajmują:
Abraham – przodek narodu żydowskiego
 Mojżesz – określił postawy żydowskich wierzeń
religijnych

Judaizm jest pierwszą religią monoteistyczną,
wiarą w stwórcę, który był, jest i będzie.
 Z judaizmu powstały inne religie, np.

chrześcijaństwo
 islam

TORA
Powszechnie znana jako Biblia.
 Według żydowskiej tradycji jest księgą objawioną,
znakiem Przymierza Boga z Izraelem.
 Została przekazana Mojżeszowi na górze Synaj.
 Zawiera przesłanie Boga do człowieka.
 W VII w. p.n.e. została spisana, odtąd stała się
kanonem i twierdzą wiary.
Ciekawostka: Jej słowa dokładnie policzono ( 79 841),
do dziś żadne nie zostało zmienione.

TORA

składa się z pięciu ksiąg napisanych w języku
hebrajskim:
1. Sefer Bereszit Księga Rodzaju łac. Genesis
 2. Sefer Szemot Księga Wyjścia łac. Exodus
 3. Sefer Wajikra Księga Kapłańska łac.
Leviticus
 4. Sefer Bamidbar Księga Liczb łac. Numeri
 5. Sefer Dewarim Księga Powtórzonego
Prawa łac. Deuteronomium

ZWÓJ „TORY”
TALMUD






Powstawał przez ponad tysiąc lat: od VI w. p.n.e. do VI
w. n.e.
Zawiera zbór objaśnień i komentarzy do Tory
Słowo „Talmud” pochodzi od hebrajskiego
czasownika „lamad” – „uczyć się” („Talmud” - nauka).
Spisany w języku hebrajskim i aramejskim
Składa się z dwóch części: Miszny i Gemery
Istnieją dwa Talmudy: Jerozolimski, Babiloński
Z MĄDROŚCI TALMUDU : „Czy istnieje cokolwiek, co by się
nie znajdowało w Piśmie Świętym? Obracaj i rozważaj ją
(Torę) ze wszechstron, bo w niej wszystko jest zawarte.”
STRONA Z „TALMUDU”
JĘZYK HEBRAJSKI

Posługiwali się nim Żydzi od czasów niewoli egipskiej;

Zapisane są w nim „Tora” i „Talmud”

Język współczesnych Izraelczyków

W historii wyróżnia się kilka okresów języka
hebrajskiego:

1. biblijny, zaświadczony w księgach „Starego Testamentu”;

2. pobiblijny, od II w. p.n.e.;

3. nowohebrajski, występujący w pierwszych stuleciach n.e.,
stosowany do dzisiaj jako j. urzędowy państwa Izrael.
KALENDARZ ŻYDOWSKI
Rok żydowski składa się z 12 miesięcy
 W roku przestępnym - trzynasty miesiąc
 Nowy rok żydowski rozpoczyna się jesienią (tisziri)
 Siedmiodniowy tydzień zaczyna się w niedzielę
a kończy Szabasem w sobotę
 Dni tygodnia nie mają nazw, określa się je kolejnymi
cyframi
 Doba rozpoczyna się wieczorem i kończy wraz ze
zmierzchem dnia
(słowa Tory – „I nastał wieczór,
i nastał poranek - dzień pierwszy...„)

ŚWIĘTA
Sześć biblijnych świąt Izraela to:
1. Pesach (Święto Paschy)
2. Chag Hamacot (Święto
Przaśników)
3. Szawuot (Święto Tygodni)
4. Rosz Ha-szana (Święto Trąbienia)
5. Jom Kippur (Dzień Pojednania)
6. Sukkot (Święto Szałasów)
TRADYCYJNY STRÓJ MODLITEWNY
Ortodoksyjni Żydzi
codziennie modlą się w
tałesie (szal modlitewny)
 z przytwierdzonymi do
ramienia i czoła
filakteriami
 z jarmułką (hebr. kipa) na
głowie

TAŁES
szal modlitewny
 na każdym z czterech
rogów tałesu znajdują się
symboliczne frędzle
 jest zakładany podczas
modlitw (Tora zaleca
noszenie ubrania z
frędzlami przez cały
dzień).

FILAKTERIE
Niewielkie skórzane
pudełeczka w kształcie
sześcianu, przywiązywane
za pomocą czarnych
rzemieni do lewego
ramienia i czoła
 Wewnątrz pudełek
umieszcza się wypisane na
małej kartce pergaminu
przykazania Tory.

JARMUŁKA (MYCKA)
Męskie nakrycie głowy
 mała czapeczka zszyta
z sześciu klinów

MENORA
siedmioramienny
świecznik
 ma symbolizować naród
Izraela, którego misją jest
być „światłem narodów"

(Izajasz 42:6)
KUCHNIA ŻYDOWSKA




Łączy gusty kulinarne wielu krajów
zamieszkiwanych przez Żydów
„Czystość potraw” – najważniejsza
zasada (koszer „rytualnie czysty”)
Kaszrut - żydowskie reguły
odżywiania, ustanowione na podstawie
Tory
Typowe potrawy: kreplach, czulent,
kugiel, pieczywo maca
SŁAWNI PRZEDSTAWICIELE
NARODU ŻYDOWSKIEGO

Janusz Korczak (1878-1942)





Wł. Henryk Goldszmit
Lekarz
Wybitny pedagog
Autor książek dla dzieci
(m.in.. „Król Maciuś
Pierwszy)
Kierownik żydowskiego
domu sierot w gettcie
warszawskim – dobrowolnie
poszedł z wychowankami na
śmierć do obozu w Treblince
SŁAWNI PRZEDSTAWICIELE
NARODU ŻYDOWSKIEGO

Artur Rubinstein (1887-1986)
jeden z najwybitniejszych
pianistów
 juror konkursów
szopenowskich

SŁAWNI PRZEDSTAWICIELE
NARODU ŻYDOWSKIEGO

Bruno Schulz (1892-1942)
pisarz
 artysta plastyk
 architekt
 nauczyciel rysunku

BIBLIOGRAFIA
Ninel Kameraz-Kos, Święta i obyczaje żydowskie,
Warszawa 2002
 www . judaizm . prv. pl
 www . uml.lodz. pl / kultura_zydowska
 www . historiazydow.edu.pl
