Zakażenia układu moczowego u dzieci

NEFROLOGIA WIEKU DZIECIĘCEGO Vol 16 No 3
Zakażenia układu
moczowego u dzieci
lek. med. Katarzyna Gadomska-Prokop
z Kliniki Nefrologii, Transplantacji Nerek i Nadciśnienia Tętniczego Instytutu – Pomnik Centrum Zdrowia
Dziecka w Warszawie
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n med. Ryszard Grenda
Streszczenie:
Obecność i namnażanie flory patogennej (bakterie, wirusy, grzyby) w układzie moczowym świadczy o jego zakażeniu. Zakażenie układu moczowego (ZUM) należy do najczęstszych zakażeń bakteryjnych u dzieci – zajmuje drugie miejsce pod względem częstości po zakażeniach układu oddechowego. ZUM najczęściej wywołują bakterie, przede wszystkim Gram-ujemna flora jelitowa. Objawy kliniczne różnią się w zależności od płci,
wieku dziecka i lokalizacji zakażenia. Leczenie każdego ZUM powinno być rozpoczęte praktycznie natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów
klinicznych i wstępnej diagnostyce ogólnej moczu oraz po zabezpieczeniu moczu pobranego do badania bakteriologicznego.
Mimo dużej skłonności do nawrotów choroby, ostateczne rokowanie u większości dzieci jest pomyślne. Czynnikami predysponującymi do rozwoju
trwałego, postępującego uszkodzenia miąższu nerek są wady utrudniające odpływ moczu, pęcherz neurogenny, odpływy wsteczne, powtarzające
się epizody ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek oraz zbyt późno wdrożone lub nieprawidłowe leczenie.
Definicje
Epidemiologia
W warunkach prawidłowych drogi moczowe są jałowe, z wyjątkiem dalszego odcinka cewki moczowej. Obecność i namnażanie flory patogennej (bakterie, wirusy, grzyby) w układzie moczowym świadczy o jego zakażeniu (1, 2).
ZUM należy do najczęstszych zakażeń bakteryjnych u dzieci
– zajmuje drugie miejsce pod względem częstości po zakażeniach układu oddechowego. Jest przyczyną 10,9% wszystkich
porad ambulatoryjnych udzielanych dzieciom i 15% wszystkich hospitalizacji niemowląt (5). Jest także drugą co do
częstości przyczyną gorączki u dzieci.
Tabela 1.
Znamienna bakteriuria Patognomoniczna dla ZUM liczba kolonii bakteryjnych, hodowanych z 1 ml moczu (diagnostyczne znaczenie bakteriurii zależy od płci,
sposobu pobrania moczu i od objawów klinicznych)
Tabela 2. Drobnoustroje odpowiedzialne za ZUM (6).
Escherichia coli
odpowiedzialna jest za 80–90% zakażeń,
głównie wśród dzieci młodszych i dziewczynek
Proteus spp
jest przyczyną zakażeń głównie wśród
chłopców (flora z przestrzeni podnapletkowej)
Pseudomonas aeruginosa,
Klebsiella pneumoniae,
Proteus mirabilis, Serratia,
Staphylococcus albicans
produkują ureazę hydrolizującą mocznik
do amoniaku i wody; amoniak alkalizując
mocz sprzyja krystalizacji złogów struwitowych (fosforan amonowo-magnezowy)
oraz fosforanów wapnia
Ostre odmiedniczkowe ZUM przebiegające z gorączką i/lub innymi
zapalenie nerek
objawami ogólnymi jak wymioty, biegunka
Staphylococcus
saprophiticus
wywołuje 30% ZUM wśród dziewczynek
po okresie pokwitania
Przewlekłe
odmiedniczkowe
zapalenie nerek
Następstwo powstania pozapalnych blizn
w miąższu nerki charakteryzujące się okresowym bakteriomoczem i ropomoczem oraz
różnego stopnia upośledzeniem czynności
nerek
Mycoplasma hominis,
Ureoplasma urealyticum,
Chlamydia trachomatis,
a także wirusy (HSV,
Adenovirus)
Nawrót zakażenia
Ponowne ZUM tym samym drobnoustrojem
odpowiedzialne są za tzw. atypowe ZUM
(ujemny wynik posiewu moczu przy obrazie klinicznym i laboratoryjnym sugerującym ZUM), wirusy wywołują m.in. krwotoczne wirusowe zapalenie pęcherza
(głównie u chłopców)
Bezobjawowy
bakteriomocz
Znamienny bakteriomocz, bez zmian w moczu ogólnym i bez objawów klinicznych
ZUM
Zakażenie dolnego
odcinka układu
moczowego
Obecność bakterio- i ropomoczu z towarzyszącymi mu charakterystycznymi objawami
klinicznymi (np. częstomocz, niepokój lub ból
przy oddawaniu moczu)
w okresie pierwszych trzech tygodni po zakończonym zbyt krótkim lub niewłaściwie dobranym leczeniu
345