Zagadnienia do egzaminu dyplomowego na studiach drugiego stopnia dla specjalności Technika i organizacja bezpieczeństwa i higieny pracy SYSTEM OCHRONY PRACY 1. Założenia systemu ochrony pracy w Polsce podstawa prawna dotycząca ochrony pracy w Polsce i w Unii Europejskiej, Internetowy System Aktów Prawnych, terminologia (proces pracy, środki pracy, przedmioty pracy, pracodawca, pracownik, pracujący, ochrona pracy, prawo pracy, mobbing, molestowanie), prawa i obowiązki pracodawcy w zakresie ochrony pracy, prawa i obowiązki pracownika w zakresie ochrony pracy, klasyfikacja i przykłady podmiotów systemu ochrony pracy na szczeblu państwa (sektor nadzoru, sektor wykonawczy, sektor naukowo-badawczy), na szczeblu przedsiębiorstwa (organy państwowego nadzoru i kontroli nad warunkami pracy, organy społecznego nadzoru i kontroli nad warunkami pracy, organy kontrolne i doradcze działające na rzecz pracodawcy) 2. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podstawa prawna dotycząca bezpieczeństwa i higieny pracy (prawo ogólne, prawo szczegółowe, prawo wewnątrzzakładowe), terminologia (bezpieczeństwo, zdrowie, bezpieczeństwo i higiena pracy, przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, miejsce pracy, stanowisko pracy, pomieszczenie pracy, sygnał bezpieczeństwa, bezpieczeństwa), obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, obowiązki osób kierujących pracownikami w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy 3. Ergonomia podstawa prawna dotycząca ergonomii, normy techniczne dotyczące ergonomii, definicja i klasyfikacja ergonomii, terminologia (homeostaza, komfort pracy, komfort cieplny, obciążenie pracą, błędy człowieka), system człowiek-technika-otoczenie, przykłady zasad projektowania ergonomicznego (projektowanie bez barier, potrzeby specjalne, wymiary ciała, pozycje ciała, ruchy ciała, siła fizyczna, wydolność umysłowa, warunki fizycznego środowiska pracy) 4. Normalizacja podstawa prawna dotycząca normalizacji, stosowanie aktów prawnych i norm technicznych, terminologia (PKN, dokument normalizacyjny, norma, normalizacja, normalizacja krajowa, Polska Norma), oznaczenia i klasyfikacja norm (PN, EN, ISO, IEC), Katalog Polskich Norm 5. System oceny zgodności podstawa prawna dotycząca systemu oceny zgodności, terminologia (PCA, akredytacja, autoryzacja, certyfikacja, certyfikat zgodności, deklaracja zgodności, notyfikacja, oznakowanie zgodności), procedury zgodności wyrobów wprowadzanych do obrotu i oddawanych do użytku 6. Państwowa Inspekcja Pracy podstawa prawna, zasady organizacji, zakres działalności, uprawnienia 7. Państwowa Inspekcja Sanitarna podstawa prawna, zasady organizacji, zakres działalności, uprawnienia 8. Urząd Dozoru Technicznego podstawa prawna, zasady organizacji, zakres działalności, uprawnienia 9. Państwowa Straż Pożarna podstawa prawna, zasady organizacji, zakres działalności, uprawnienia 10. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy podstawa prawna, zasady organizacji, zakres działalności, uprawnienia 11. Służba medycyny pracy podstawa prawna, zasady organizacji, zakres działalności, uprawnienia 12. Społeczna inspekcja pracy podstawa prawna, zasady organizacji, zakres działalności, uprawnienia 13. Komisja bezpieczeństwa i higieny pracy podstawa prawna, zasady organizacji, zakres działalności, uprawnienia 1 ZAGROŻENIA W ŚRODOWISKU PRACY 14. Klasyfikacja zagrożeń w środowisku pracy podstawa prawna dotycząca zagrożeń w środowisku pracy, terminologia (środowisko pracy, ekspozycja, narażenie, zagrożenie), klasyfikacje czynników zagrożeń zawodowych według kryterium skutków (niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe), przyczyn (fizyczne, chemiczne, biologiczne, psychofizyczne), lokalizacji energii (naturalne, techniczne, osobowe), systematyki TOL (techniczne, organizacyjne, ludzkie) 15. Czynniki niebezpieczne definicja czynnika niebezpiecznego, klasyfikacje czynników niebezpiecznych, przykłady czynników dla stanowisk pracy fizycznej, przykłady czynników dla stanowisk pracy umysłowej 16. Czynniki szkodliwe dla zdrowia definicja czynnika szkodliwego dla zdrowia, klasyfikacje czynników szkodliwych, przykłady czynników dla stanowisk pracy fizycznej, przykłady czynników dla stanowisk pracy umysłowej 17. Czynniki uciążliwe definicja czynnika uciążliwego, klasyfikacje czynników uciążliwych, przykłady czynników dla stanowisk pracy fizycznej, przykłady czynników dla stanowisk pracy umysłowej 18. Zagrożenia fizyczne definicja zagrożeń fizycznych, klasyfikacje i przykłady wybranych zagrożeń fizycznych (pyły szkodliwe dla zdrowia, zagrożenia mechaniczne, zagrożenia elektryczne, hałas, drgania mechaniczne, mikroklimat, promieniowanie optyczne, oświetlenie, promieniowanie jonizujące, pola i promieniowanie elektromagnetyczne), przykłady fizycznych czynników mierzalnych i niemierzalnych, przykłady zagrożeń dla wybranych rodzajów działalności gospodarczej 19. Zagrożenia chemiczne podstawa prawna dotycząca zagrożeń chemicznych, terminologia (zagrożenia chemiczne, czynnik chemiczny, substancja niebezpieczna), klasyfikacje i przykłady zagrożeń chemicznych (według właściwości fizykochemicznych, właściwości toksycznych dla zdrowia, skutków specyficznych dla zdrowia), rodzaje dróg wchłaniania czynników do organizmu człowieka, rodzaje oddziaływania czynników na organizm człowieka, zasady pomiaru i przyrządy pomiarowe, kryteria oceny i wartości dopuszczalne, działania profilaktyczne i środki ochrony, przykłady zagrożeń dla wybranych rodzajów działalności gospodarczej 20. Zagrożenia biologiczne podstawa prawna dotycząca zagrożeń biologicznych, terminologia (zagrożenia biologiczne, szkodliwe czynniki biologiczne, organizm, zarażenie, zakażenie), klasyfikacje i przykłady zagrożeń biologicznych (według klasyfikacji przyrodniczej, rodzaju oddziaływania chorobotwórczego, grup zagrożenia i właściwości zakaźnych), pośrednie i bezpośrednie drogi przenoszenia mikroorganizmów chorobotwórczych, działania profilaktyczne i środki ochrony przykłady zagrożeń dla wybranych rodzajów działalności gospodarczej 21. Zagrożenia psychofizyczne terminologia (zagrożenia psychofizyczne, zmęczenie, znużenie, monotonia, monotypia), definicja i klasyfikacja obciążenia pracą fizyczną i psychiczną, metody oceny obciążenia pracą fizyczną i psychiczną, działania profilaktyczne i środki ochrony, przykłady zagrożeń dla wybranych rodzajów działalności gospodarczej 22. Bezpieczeństwo maszyn podstawa prawna dotycząca bezpieczeństwa maszyn, terminologia (maszyna, operator, użytkowanie maszyny, strefa niebezpieczna, urządzenia ochronne), zasadnicze wymagania dotyczące bezpieczeństwa maszyn, minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące użytkowania maszyn 23. Zagrożenia mechaniczne definicja i klasyfikacja zagrożeń mechanicznych, metody oceny zagrożeń mechanicznych, działania profilaktyczne i środki ochrony, przykłady zagrożeń dla wybranych rodzajów działalności gospodarczej 24. Zagrożenia elektryczne 2 terminologia (porażenie prądem elektrycznym, dotyk bezpośredni, dotyk pośredni, urządzenia niskonapięciowe, urządzenia wysokonapięciowe), definicja i klasyfikacja zagrożeń elektrycznych, metody oceny zagrożeń elektrycznych, działania profilaktyczne i środki ochrony, przykłady zagrożeń dla wybranych rodzajów działalności gospodarczej 25. Hałas podstawa prawna dotycząca hałasu, oddziaływanie hałasu na organizm człowieka, definicja i klasyfikacja hałasu, zasady pomiaru i przyrządy pomiarowe, kryteria oceny i wartości dopuszczalne, działania profilaktyczne i środki ochrony 26. Drgania mechaniczne podstawa prawna dotycząca drgań mechanicznych, oddziaływanie drgań mechanicznych na organizm człowieka, definicja i klasyfikacja drgań mechanicznych, zasady pomiaru i przyrządy pomiarowe, kryteria oceny i wartości dopuszczalne, działania profilaktyczne i środki ochrony 27. Promieniowanie optyczne podstawa prawna dotycząca promieniowania optycznego, oddziaływanie promieniowania optycznego na organizm człowieka, definicja i klasyfikacja promieniowania optycznego, zasady pomiaru i przyrządy pomiarowe, kryteria oceny i wartości dopuszczalne, działania profilaktyczne i środki ochrony 28. Promieniowanie jonizujące podstawa prawna dotycząca promieniowania jonizującego, oddziaływanie promieniowania jonizującego na organizm człowieka, definicja i klasyfikacja promieniowania jonizującego, zasady pomiaru i przyrządy pomiarowe, kryteria oceny i wartości dopuszczalne, działania profilaktyczne i środki ochrony OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO 29. Wymagania według Polskiej Normy PN-N-18002:2011 zasady przygotowania oceny ryzyka zawodowego, etapy procesu oceny ryzyka zawodowego (informacje potrzebne do oceny ryzyka zawodowego, identyfikacja zagrożeń, oszacowanie ryzyka zawodowego, wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego), działania wynikające z oceny ryzyka zawodowego, metody jakościowa dla czynników niemierzalnych, metoda ilościowa dla czynników mierzalnych 30. Terminologia dotycząca oceny ryzyka zawodowego ryzyko, ryzyko zawodowe, identyfikacja zagrożeń, oszacowanie ryzyka, dopuszczalność ryzyka, analiza ryzyka, ocena ryzyka, zarządzanie ryzykiem, redukcja ryzyka, środki ochrony indywidualnej, środki ochrony zbiorowej, wartości dopuszczalne (NDN, NDS, NDSCh, NDSP), prace szczególnie niebezpieczne, grupy szczególnego ryzyka 31. Zasady organizacji oceny ryzyka zawodowego powołanie zespołu oceniającego ryzyko zawodowego, identyfikacja stanowiska pracy, identyfikacja zagrożenia, oszacowanie ryzyka zawodowego, wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego, planowanie i realizacja działań profilaktycznych, informowanie pracowników o ryzyku zawodowym, dokumentowanie oceny ryzyka zawodowego, aktualizacja oceny ryzyka zawodowego 32. Działania profilaktyczne i środki ochrony terminologia (profilaktyka, wymaganie, niezgodność, monitoring), definicja i klasyfikacja działań profilaktycznych, definicja i klasyfikacja środków ochrony, eliminacja zagrożenia u źródła, środki ochrony zbiorowej, środki profilaktyki organizacyjnej, środki profilaktyki medycznej, środki ochrony indywidualnej 33. Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego podstawa prawna dotycząca dokumentacji oceny ryzyka zawodowego, opis stanowiska pracy, identyfikacja zagrożeń, oszacowanie ryzyka, dobór działań profilaktycznych, niezgodności dotyczące dokumentacji oceny ryzyka zawodowego 3 34. Klasyfikacja metod oceny ryzyka zawodowego klasyfikacja i przykłady metod oceny ryzyka zawodowego według kryterium zastosowania praw logiki (metody dedukcyjne i metody indukcyjne), dostępu do danych i informacji (metody ilościowe, metody jakościowe i metody mieszane), dokładności oceny ryzyka (metody podstawowe, metody wspomagające i metody zaawansowane), rodzaju etapu oceny ryzyka (metody zbierania danych, metody identyfikacji zagrożeń i metody szacowania ryzyka) 35. Metody zbierania danych metoda analizy dokumentów, metoda list kontrolnych, metoda obserwacji, metoda sondażu, metoda studium przypadku 36. Metody identyfikacji zagrożeń metoda list kontrolnych, metoda analizy co-jeśli, metoda analizy bezpieczeństwa pracy, metoda analizy drzewa zdarzeń, metoda analizy drzewa błędów 37. Metody szacowania ryzyka metody jakościowa i ilościowa według Polskiej Normy PN-N-18002:2011, metoda Score Risk, metoda oceny ryzyka zdrowotnego, metoda oceny ryzyka czynności 38. Metodyka oceny ryzyka zawodowego dla wybranych zagrożeń zagrożenia fizyczne (zagrożenia mechaniczne, pyły szkodliwe dla zdrowia, hałas, drgania mechaniczne, mikroklimat), zagrożenia chemiczne (czynniki szkodliwe, dla których określono wartości dopuszczalne, pozostałe czynniki szkodliwe, czynniki niebezpieczne), zagrożenia biologiczne (czynniki szkodliwe, czynniki niebezpieczne), zagrożenia psychofizyczne (obciążenie dynamiczne, obciążenie statyczne, obciążenie psychiczne) WYPADKI I CHOROBY ZAWODOWE 39. Zdarzenia wypadkowe i klasyfikacja wypadków terminologia (zdarzenie wypadkowe, wypadek, zdarzenie potencjalnie wypadkowe, uraz, mikrouraz, wypadkowość), klasyfikacje wypadków według kryterium liczby poszkodowanych (indywidualny, zbiorowy), ciężkości skutków (śmiertelny, ciężki, lekki), związku z pracą (zawodowy, pozazawodowy), przykłady klasyfikacji wypadków zawodowych, przykłady klasyfikacji wypadków pozazawodowych 40. Wypadki przy pracy podstawa prawna dotycząca wypadków przy pracy, terminologia (wypadek przy pracy, wypadek traktowany na równi z wypadkiem przy pracy, wypadek zbiorowy, wypadek śmiertelny, wypadek ciężkie, wypadek lekki), zasady postępowania powypadkowego, zasady dokumentowania wypadków, zasady udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej, system rejestracji wypadkowości zawodowej, analizy statystyki wypadków, klasyfikacja i przykłady wskaźników wypadkowości (częstości, ciężkości, ryzyka), metody badania wypadków 41. Wypadki osób niebędących pracownikami podstawa prawna dotycząca wypadków osób niebędących pracownikami, definicja wypadku osoby niebędącej pracownikiem, który nastąpił w okresie ubezpieczenia wypadkowego, zasady postępowania powypadkowego, zasady dokumentowania wypadków 42. Wypadki w drodze do pracy lub z pracy podstawa prawna dotycząca wypadków w drodze do pracy lub z pracy, terminologia (wypadek w drodze do pracy lub z pracy, droga do pracy lub z pracy, droga najkrótsza, droga nieprzerwana), zasady postępowania powypadkowego, zasady dokumentowania wypadków 43. Wypadki powstałe w szczególnych okolicznościach podstawa prawna dotycząca wypadków powstałych w szczególnych okolicznościach, terminologia (wypadek powstały w szczególnych okolicznościach, który uzasadnia przyznanie świadczeń, wypadek ucznia, wypadek studenta), zasady postępowania dla wypadku w edukacji, zasady dokumentowania dla wypadku w edukacji 44. Choroby zawodowe podstawa prawna dotycząca chorób zawodowych, terminologia (narażenie zawodowe, choroba zawodowa, choroba parazawodowa), zasady postępowania dotyczące zgłaszania podejrzenia, 4 rozpoznawania i stwierdzania choroby zawodowej, zasady dokumentowania chorób zawodowych, wykaz chorób zawodowych, system rejestracji zachorowalności zawodowej 45. Pylice płuc definicja pylicy płuc, patofizjologia układu oddechowego, klasyfikacja pylic płuc, statystyka zachorowalności zawodowej, ocena narażenia zawodowego, rozpoznawanie i zapobieganie 46. Zawodowe uszkodzenie słuchu definicja zawodowego uszkodzenia słuchu, patofizjologia narządu słuchu, statystyka zachorowalności zawodowej, ocena narażenia zawodowego, rozpoznawanie i zapobieganie 47. Choroby zakaźne i pasożytnicze definicje chorób zakaźnych i chorób pasożytniczych, źródła i drogi zakażenia, statystyka zachorowalności zawodowej, ocena narażenia zawodowego, rozpoznawanie i zapobieganie 48. Przewlekłe choroby narządu głosu definicja przewlekłych chorób narządu głosu, patofizjologia narządu głosu, statystyka zachorowalności zawodowej, ocena narażenia zawodowego, rozpoznawanie i zapobieganie ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ 49. Klasyfikacja środków ochrony indywidualnej podstawa prawna dotycząca środków ochrony indywidualnej, zasady stosowania środków ochrony, zasadnicze wymagania dla środków ochrony, klasyfikacje środków ochrony według kryterium sposobu konstrukcji i właściwości ochronnych 50. Odzież ochronna klasyfikacja odzieży ochronnej według sposobu konstrukcji i właściwości ochronnych, wymagania techniczne i fizyczne stawiane środkom ochrony, konstrukcja i zastosowane materiały w zależności od zagrożeń, znakowanie i certyfikacja 51. Środki ochrony kończyn górnych klasyfikacja środków ochrony kończyn górnych według sposobu konstrukcji i właściwości ochronnych, wymagania techniczne i fizyczne stawiane środkom ochrony, konstrukcja i zastosowane materiały w zależności od zagrożeń, znakowanie i certyfikacja 52. Środki ochrony kończyn dolnych klasyfikacja środków ochrony kończyn dolnych według sposobu konstrukcji i właściwości ochronnych, wymagania techniczne i fizyczne stawiane środkom ochrony, konstrukcja i zastosowane materiały w zależności od zagrożeń, znakowanie i certyfikacja 53. Środki ochrony twarzy i oczu klasyfikacja środków ochrony twarzy i oczu według sposobu konstrukcji i właściwości ochronnych, wymagania techniczne i fizyczne stawiane środkom ochrony, konstrukcja i zastosowane materiały w zależności od zagrożeń, znakowanie i certyfikacja 54. Środki ochrony słuchu klasyfikacja środków ochrony słuchu według sposobu konstrukcji i właściwości ochronnych, wymagania techniczne i fizyczne stawiane środkom ochrony, konstrukcja i zastosowane materiały w zależności od zagrożeń, znakowanie i certyfikacja 55. Środki ochrony układu oddechowego klasyfikacja środków ochrony układu oddechowego według sposobu konstrukcji i właściwości ochronnych, wymagania techniczne i fizyczne stawiane środkom ochrony, konstrukcja i zastosowane materiały w zależności od zagrożeń, znakowanie i certyfikacja 56. Środki izolujące cały organizm klasyfikacja środków izolujących cały organizm według sposobu konstrukcji i właściwości ochronnych, wymagania techniczne i fizyczne stawiane środkom ochrony, konstrukcja i zastosowane materiały w zależności od zagrożeń, znakowanie i certyfikacja 57. Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości klasyfikacja sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości według sposobu konstrukcji i właściwości ochronnych, wymagania techniczne i fizyczne stawiane środkom ochrony, konstrukcja i zastosowane materiały w zależności od zagrożeń, znakowanie i certyfikacja 5 58. Dermatologiczne środki ochrony skóry klasyfikacja dermatologicznych środków ochrony skóry według sposobu konstrukcji i właściwości ochronnych, wymagania chemiczne i fizyczne stawiane środkom ochrony, skład i zastosowanie w zależności od zagrożeń, znakowanie i certyfikacja ZAGROŻENIA GÓRNICZE 59. Klasyfikacja zagrożeń górniczych podstawa prawna dotycząca zagrożeń w zakładach górniczych, terminologia (zagrożenia górnicze, zagrożenia naturalne, zagrożenia skojarzone), klasyfikacje zagrożeń górniczych według kryterium lokalizacji energii (naturalne, techniczne, osobowe), sfery środowiska kopalnianego (litosferyczne, atmosferyczne, technosferyczne) 60. Zagrożenie tąpaniami terminologia (wstrząs górotworu, odprężenie w wyrobisku, tąpnięcie w wyrobisku), kryteria oceny zagrożenia, dwa stopnie zagrożenia, zasady zwalczania zagrożenia 61. Zagrożenie metanowe właściwości metanu, terminologia (metanowość, metanonośność, nagły wypływ metanu), kryteria oceny zagrożenia, cztery kategorie zagrożenia, zasady pomiaru i przyrządy pomiarowe, warunki zaistnienia wybuchu, zasady zwalczania zagrożenia 62. Zagrożenie wyrzutami gazów i skał terminologia (wyrzut gazów i skał, nagły wypływu gazów), kryteria oceny zagrożenia, trzy kategorie zagrożenia, zasady zwalczania zagrożenia 63. Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego terminologia (pył węglowy, pył kopalniany, pył kopalniany zabezpieczony), kryteria oceny zagrożenia, dwie klasy zagrożenia, warunki zaistnienia wybuchu, miejsca możliwego zapoczątkowania wybuchu, zasady zwalczania zagrożenia 64. Zagrożenie wodne definicja zagrożenia wodnego, kryteria oceny zagrożenia, trzy stopnie zagrożenia, dwie grupy źródeł zagrożenia, zasady zwalczania zagrożenia 65. Zagrożenie pożarowe terminologia (pożar podziemny, pożar endogeniczny, pożar egzogeniczny), kryteria oceny skłonności węgla do samozapalenia się, pięć grup samozapalności, zasady pomiaru i przyrządy pomiarowe, miejsca możliwego zapoczątkowania pożaru, zasady zwalczania zagrożenia 66. Zagrożenie grawitacyjnym opadem skał terminologia (grawitacyjny opad skał, zawał, obwał), czynniki naturalne i techniczne wpływające na poziom zagrożenia, zasady zwalczania zagrożenia 67. Zagrożenie gazowe definicja zagrożenia gazowego, gazy toksyczne w atmosferze kopalnianej, właściwości ditlenku węgla, tlenku węgla, tlenku azotu, ditlenku siarki, zasady pomiaru i przyrządy pomiarowe, kryteria oceny i wartości dopuszczalne, zasady zwalczania zagrożenia 68. Zagrożenie klimatyczne oddziałanie mikroklimatu na organizm człowieka, terminologia (temperatura zastępcza klimatu, komfort, dyskomfort), trzy stopnie zagrożenia, zasady pomiaru i przyrządy pomiarowe, kryteria oceny i wartości dopuszczalne, obliczanie temperatury zastępczej klimatu, obliczanie wskaźnika dyskomfortu cieplnego, zasady zwalczania zagrożenia 69. Zagrożenie pyłami szkodliwymi dla zdrowia oddziałanie pyłu na organizm człowieka, terminologia (pył węglowy, pył wdychany, pył respirabilny), zasady pomiaru i przyrządy pomiarowe, kryteria oceny i wartości dopuszczalne, zasady zwalczania zagrożenia 70. Zagrożenie radiacyjne naturalnymi substancjami promieniotwórczymi oddziałanie promieniowania jonizującego na organizm człowieka, terminologia (zagrożenia radiacyjne, substancja promieniotwórcza, dawka graniczna), dwie klasy zagrożenia, zasady pomiaru i przyrządy pomiarowe, kryteria oceny i wartości dopuszczalne, źródła zagrożenia podlegające kontroli, zasady zwalczania zagrożenia 6