Choroby układu krążenia Nadciśnienie tętnicze; Miażdzyca tętnic; Choroba wieńcowa; Zawał mięśnia sercowego; Udary mózgu; Czynniki ryzyka chorób układu krążenia Modyfikowalne : • Nadciśnienie tętnicze, • Otyłość • Hiperlipidemia; • Cukrzyca; • Palenie tytoniu; • Nadużywanie alkoholu; • Nadużywanie spożycia soli kuchennej; • Stres; • Doustne leki antykoncepcyjne; Niemodyfikowalne : • Wiek; • Płeć; • Rasa; • Czynniki genetyczne; • Choroba w rodzinie; Leczenie chorób układu krążenia Farmakologiczne Niefarmakologiczne: • • • • Dieta, Redukcja masy ciała, Aktywność fizyczna, Zaprzestanie palenia papierosów • Ograniczenie spożycia alkoholu Z analiz WHO wynika, że około 80 % chorób serca, udarów mózgu oraz cukrzycy typu II, a także ok. 40% nowotworów można uniknąć, o ile uda się wyeliminować najważniejsze czynniki ryzyka (Raport WHO, Gaining Health 2006) Duszność Ból w klatce piersiowej ( ból wieńcowy) Obrzęki Sinica Bóle nóg Ból głowy Kołatanie serca (palpitacje) Najbardziej rozpowszechniona choroba układu krążenia Klasyfikacja ciśnienia prawidłowego i nadciśnienia tętniczego Kategoria Skurczowe ciśnienie optymalne < 120 i ciśnienie prawidłowe 120-129 i/lub 80-84 ciśnienie wysokie prawidłowe 130-139 i/lub 85-89 nadciśnienie tętnicze 1. stopnia 2. Stopnia 3. stopnia 140-159 160-179 ≥ 180 i/lub i/lub i 90-99 100-109 ≥110 ≥140 i < 90 izolowane nadciśnienie tętnicze skurczowe Rozkurczowe < 80 Nadciśnienie tętniczego a ryzyko choroby Zasady prawidłowego pomiaru ciśnienia tętniczego Zapoznaj się dokładnie z instrukcją obsługi aparatu i przestrzegaj użytkując ciśnieniomierz; Dobierz właściwy rozmiar mankietu ciśnieniomierza do obwodu swojego ramienia; ( dla dzieci do 2 lat – 6 cm, dla dzieci do 4 lat – 8 cm, dla dzieci do 9 lat 11 cm, dla dorosłych 12 – 14 cm; 1/3 długości ramienia ) mankiet zbyt wąski lub zbyt krótki – zawyża wartość mierzonego ciśnienia; mankiet zbyt szeroki lub zbyt długi – zaniża wartość mierzonego ciśnienia; Zasady prawidłowego pomiaru ciśnienia tętniczego Na co najmniej 30 minut przed pomiarem powstrzymaj się od picia kawy, alkoholu, palenia papierosów oraz spożywania posiłków; Przed pomiarem odpocznij co najmniej 5 minut w pozycji siedzącej z podpartymi plecami. Nie mierz ciśnienia w momencie silnej potrzeby oddania moczu, pełny pęcherz zwiększa ciśnienie krwi; Zasady prawidłowego pomiaru ciśnienia tętniczego Wartości ciśnienia tętniczego zmieniają się wielokrotnie w ciągu doby, dlatego zwykle zaleca się jego mierzenie o stałej porze. w czasie pomiaru nie rozmawiaj, trzymaj kończynę górną na wysokości serca. Zasady prawidłowego pomiaru ciśnienia tętniczego Między kolejnymi pomiarami zrób 1-2 minuty przerwy; Zapisuj wyniki pomiaru w dzienniczku samokontroli (data, godzina, wartość ciśnienia); Dokonuj pomiaru regularnie - nawet, jeśli wartość ciśnienia jest prawidłowa; Ciśnienie tętnicze należy mierzyć na tym ramieniu, na którym ciśnienie tętnicze jest wyższe, Wartości ciśnienia tętniczego na obu ramionach mogą się różnić – dlatego podczas pierwszej konsultacji należy wykonać pomiar ciśnienia na lewym i prawym ramieniu. Prawidłowo różnica ciśnień po obu stronach dla ciśnienia skurczowego nie powinna przekraczać 20 mm Hg, a dla ciśnienia rozkurczowego 10 mm Hg. Nadciśnienie tętnicze, które nie jest odpowiednio leczone, prowadzi do poważnych powikłań. Należą do nich: zawał serca, udar mózgu, niewydolność serca, niewydolność nerek, otępienie, ślepota. Nadciśnienie tętnicze jest również jedną z najczęstszych przyczyn zgonów. Dieta niskosodowa Dieta niskotłuszczowa Dieta obniżająca ciśnienie Ograniczenie spożycia sodu w diecie Dzienne spożycie soli nie powinno przekraczać 5 - 6g (2,4 g sodu) (1 płaska łyżeczka do herbaty). Natomiast u chorych na nadciśnienie tętnicze z powikłaniami narządowymi zaleca zmniejszenie spożycia soli do 3 g Aktualny poziom spożycia soli w Polsce jest trzykrotnie wyższy od zalecanego!! SÓL= 2,5 g x SÓD Wędliny, Konserwy, Fast food, Sery dojrzewające, Słone przekąski, Kostki bulionowe, Zupy w proszku, Słodycze !!! Stopniowo zmniejszaj ilość spożywanej soli, Wybieraj produkty świeże nie przetworzone, Czytaj etykiety, Usuń solniczke ze stołu, Stosuj przyprawy zamiast soli. Zioła i przyprawy: tymianek, czosnek, majeranek, imbir, cynamon, estragon, papryka słodka, gałka muszkatołowa. • • • • • pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa i owoce, chudy nabiał, oleje roślinne, tłuste ryby. mięso i tłuszcze zwierzęce, • słodycze, • napoje (kawę , czarną herbatę, mocne alkohole i napoje gazowane). • Dieta DASH W wyniku stosowania diety DASH uzyskano istotne obniżenie ciśnienia: • skurczowego-średnio o 11 mm Hg, • rozkurczowego- o około 6 mmHg. Efekt obniżenia ciśnienia obserwowano już po 2 tygodniach stosowania tej diety. Kucharska A., Jeznach-Steinhagen A., Sińska B. Znaczenie diety w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Kardiologia na co Dzień 2010; 5: 29–32 Spożycie: • potasu, magnezu, wapnia, witaminy C. • • • • • • • • Czosnek i cebula, Seler, Pomidory , ziemniaki, szpinak, Banany, suszone morele, Tłuste ryby morskie, • • • • • Korzeń żeń-szenia, Herbata z hibiskusa, Otręby pszenne, Olej sezamowy, Soki z aronii i czarnej porzeczki. • • • Podwyższone stężenie we krwi: cholesterolu całkowitego, cholesterolu LDL, trójglicerydów, Obniżone stężenie cholesterolu HDL. Cholesterol a miażdżyca • LDL „zły cholesterol” • Gdy poziom LDL jest zbyt wysoki, to duże ilości cholesterolu z wątroby odkładają się w komórkach ścian tętniczych. Powstają złogi zwane blaszkami miażdżycowymi • HDL „dobry cholesterol” • Usuwa ona cholesterol ze ścian naczyń do wątroby). • ma właściwości przeciwmiażdżycowe Nieprawidłowa dieta, Brak aktywności ruchowej, Czynniki genetyczne. Znaczącą rolę w obniżaniu stężenia cholesterolu odgrywają: 1) Błonnik pokarmowy Dzienne zapotrzebowanie 20-40g Kwasy Omega-3 Kwasy Omega-6 Źródło: ryby, oleje roślinne tj. rzepakowy, lniany i sojowy, żółtko jaja, nasiona soi, orzechy włoskie. Źródło: - Oleje roślinne: kokosowy, słonecznikowy, kukurydziany, z nasion winogron, arachidowy, sezamowy, sojowy. 3) Przeciwutleniacze i antyoksydanty: • • • witaminy E i C, beta-karoten, koenzym Q-10. Dieta POLYMEAL – redukcja ryzyka chorób uk. krążenia o 75 % Czosnek 1 ząbek dziennie (ok. 2g) Tłuste ryby morskie 4 x w tyg. w ilości ok. 100g Czerwone wino wytrawne 1 lampka dziennie ok. 150 ml Ciemna gorzka czekolada 100 g dziennie Warzywa i owoce 400g dziennie Orzechy włoskie i migdały 40-60g dziennie Verma R., Vaish A.K. Geriatric Hypertension and its Dietary Recommendation. Int. Res. J. Medical Sci. Vol. 2(8), 13-17, August 2014. • • • • • Głóg, Pieprz cayenne, Cynamon, Rozmaryn, Miód gryczany i rzepakowy. Glikemia na czczo : Prawidłowe stężenie glukozy <100mg/dl (5,6 mmol/l), Stan przedcukrzycowy 100-125mg/dl (5,6-6,9 mmol/l), Cukrzyca ≥126mg/dl (≥ 7 mmol/l). zwiększone pragnienie, utrata masy ciała, nawracające grzybicze zakażenia, np. w okolicach narządów płciowych, lub pojawienie się zmian ropnych na skórze, apatia, senność, osłabienie, zwiększona ilość oddawanego moczu, w skrajnych przypadkach wyczuwalny zapach acetonu w powietrzu wydychanym przez chorego. Cukrzyca najczęściej uszkadza: • • • • • serce (choroba niedokrwienna serca) nerki (niewydolność nerek [nefropatia]) oczy (osłabienie wzroku [retinopatia]) naczynia krwionośne (owrzodzenia kończyn dolnych) układ nerwowy (neuropatia) Dla chorych z cukrzycą ryzyko: zawału serca jest o 3,08 razy wyższe, • udaru mózgu jest o 1,6 razy wyższe, • niż dla chorych bez cukrzycy soja, fasola, soczewica, groch, fasolka szparagowa, orzechy, kasza jęczmienna, jaglana, gryczana, czarna porzeczka, świeże ogórki i sok z ogórków, większość warzyw (zielony groszek, seler, sałata, rzepa, por, szparagi, świeża i kiszona kapusta), świeże kiełki (szczególnie z nasion lucerny) liść borówki czernicy Pokrzywa Czosnek nasiona kozieradki cynamon Żurawina. Prawidłowa masa ciała Do podstawowych metod leczenia niefarmakologicznego należy zmniejszenie masy ciała u osób z nadwagą i otyłością. Normalizacja masy ciała Schemat obliczania wskażnika BMI (Body Mass Index) Wskaźnik proporcji wagowo-wzrostowych to wskaźnik BMI (Body Mass Index), który można obliczyć wg wzoru: BMI = masa ciała (kg)/wzrost (m)2 Dla osób dorosłych wartości wskaźnika BMI w granicach 20 - 25 - prawidłowa masa ciała 25-30 - nadwaga 30 - otyłość tzw. wskaźnik talia/biodra lub WHR (ang. waist to hip ratio) WHR = obwód talii / obwód bioder Typ otyłości Kobiety Mężczyźni Otyłość trzewna WHR > 0,8 WHR >1,0 Otyłość udowo - pośladkowa WHR< 1,0 WHR < 0,8 Wadą wskaźnika WHR jest: ocenia jednocześnie ilość podskórnej i wewnątrzbrzusznej tkanki tłuszczowej, jego wartość zależy od zawartości żołądka i jelit, jego wartość zależy od szerokości miednicy kostnej. Pomiar obwodu talii pozwala na dokonanie podziału osób z nadwaga i otyłością na dwie kategorie: Osoby z rozmieszczeniem tkanki tłuszczowej androidalnym gynoidalnym Wyróżniamy dwa typy : A. androidalny inaczej zwany brzusznym, wisceralnym lub typem „jabłka” charakterystyczny dla otyłości mężczyzn B. gynoidalny - inaczej zwany pośladkowo-udowym lub typem „gruszki”, który jest charakterystyczny dla kobiet • Nadwaga i otyłość jest na piątym miejscu na świecie jako przyczyna zgonów. Są one związane z: • 44% przypadków cukrzycy, • 23% przypadków choroby niedokrwiennej serca, • 7 – 41% przypadków zachorowań na chorobę nowotworową. czynnik ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej serca , nadciśnienia tętniczego, udaru mózgu, cukrzycy typu 2 , dyslipidemii, niektórych nowotworów, zaburzeń czynności nerek. czynniki genetyczne (ok. 20% przypadków), zaburzenia czynności gruczołów wydzielania wewnętrznego, niewłaściwy skład diety, częstość i obfitość spożywanych posiłków, zażywanie niektórych leków, uszkodzenie podwzgórza mózgu, uwarunkowana psychospołeczne ("zajadanie stresów”), niekorzystne nawyki żywieniowe w rodzinie i ekonomiczne, niedożywienia płodu, które jest rekompensowane w okresie pourodzeniowym lepszą przyswajalnością pokarmu oraz wzmożonym łaknieniem. Zmniejszenie masy ciała średnio o 5,1 kg wiąże się ze zmniejszeniem ciśnienia: • skurczowego średnio o 4,4 mm Hg, • rozkurczowego średnio o 3,6 mm Hg. Zmniejszenie czynników ryzyka sercowo-naczyniowego, takich jak: • • • insulinooporność, cukrzyca, hiperlipidemia. Kucharska A., Jeznach-Steinhagen A., Sińska B. Znaczenie diety w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Kardiologia na co Dzień 2010; 5: 29–32 Wg najnowszych badań brytyjskiego ministerstwa zdrowia 22 kilogramów cukru rocznie, czyli tyle samo ile waży. Według Amarykańskiej Fundacji na Rzecz Zdrowia Serca (American Heart Fundation) w diecie dziecka optymalną ilością cukru są 3 łyżeczki dziennie. Światowa Organizacja Zdrowia podaje, że ilość cukrów nie powinna przekraczać 10% dziennego zapotrzebowania na kalorie. Dla dorosłej kobiety ok. 5 łyżeczek dziennie. Zakwasza organizm ‐ dobra pożywka dla drobnoustrojów, Sprzyja powstawaniu próchnicy zębów, zapaleniu ozębnej, paradontozy, Sprzyja rozwojowi grzybów i drożdżaków (grzybice, kandydoza) , Zakłóca gospodarkę hormonalną, Przyspiesza procesy starzenia , Stanowi „puste kalorie” ‐ może spowodować hipoglikemię i prowadzić do otyłości, Powoduje choroby serca i układu krążenia, przyczynia się do rozwoju ADHD u dzieci i agresji u młodzieży. Syrop glukozowo-fruktozowy, Ksylitol, Aspartam, Stewia. Do jego produkcji wykorzystywana jest skrobia kukurydziana, mleku zagęszczonym, napojach mlecznych, lodach; napojach owocowych, nektarach; napojach energetyzujących i izotonicznych; konserwach rybnych i sałatkach; jogurtach, dżemach, serkach homogenizowanych; wędlinach; keczupie, musztardzie i frytkach; płatkach śniadaniowych, batonikach; napojach gazowanych, mrożonej herbacie, likierach i tonikach; piernikach, ciastach; Jedna szklanka/kubek (250–300 ml) napoju słodzonego syropem glukozowofruktozowym stanowi już całodobową dopuszczalną ilość cukrów prostych w diecie! Otyłość: zaburzenia odczuwania głodu i sytości (leptyna, insulina), przyrost ilości tkanki tłuszczowej, insulinooporność, źródło tzw. pustych kalorii np. dołączenie do codziennej diety dodatkowej porcji napoju energetycznego (150 kcal) spowoduje w ciągu roku przyrost masy ciała o 6,75 kg. Cukrzyca typu 2, Zaburzenia lipidowe: • • hipertriglicerydemii (zwiększonego stężenia triglicerydów we krwi), zwiększenia frakcji LDL-cholesterolu, zwiększone ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego, w badaniu Nurses’ Health Study przeprowadzonym wśród 88 520 kobiet w wieku 34–59 lat, w ciągu 24 lat obserwacji stwierdzono, że u osób spożywających powyżej 2 napojów dziennie stwierdzono o 35% większe ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca, w porównaniu z osobami spożywającymi mniej niż 1 napój miesięcznie. Nadciśnienie tętnicze, W ramach badania Framingham Heart Study w ciągu 4 lat obserwacji stwierdzono, iż u pijących więcej niż jeden napój dziennie ryzyko podwyższonego ciśnienia krwi wynosiło 18% w porównaniu osobami niepijącymi w ogóle. Dna moczanowa, Wzmożona produkcja kwasu moczowego, Niealkoholowe stłuszczenie wątroby (u 20% osób z tym schorzeniem rozwija się marskość wątroby lub rak wątrobowokomórkowy), Nowotwory (rak trzustki) Utrzymując niski poziom insuliny, Przeciwdziała procesom przedwczesnego starzenia , Skuteczny przy „zatwardzeniach”, Zalecany jest dla osób zagrożonych i dotkniętych osteoporozą (zwiększa przyswajanie wapnia), Działanie antybakteryjne (podnosi odporność organizmu), Daje odczyn zasadowy – ma działanie bakteriobójcze, hamuje rozwój grzybów i drożdżaków, Przeciwdziała próchnicy, wzmacnia szkliwo, chroni dziąsła Wskazany przy: „suchości w ustach”, zajadach w kącikach ust, infekcjach górnych dróg oddechowych, nieżytach nosa i gardła, przy zapaleniu ucha środkowego, przy „mukowiscydozie”, nadkwasocie, zapobiegawczo przeciw bakteryjnemu zapaleniu płuc i oskrzeli. Zaleca się spożywanie do 15 g ksylitolu dziennie (ok. 3 łyżeczek), Ze względu na to, że organizm musi się przyzwyczaić do wytwarzania większej ilości enzymu trawiącego ksylitol należy stopniowo zwiększać dawkę dobową (najlepiej zaczynać od łyżeczki do herbaty), Spożycie w nadmiernych ilościach może mieć efekt przeczyszczający. Wieloletni krzew z rodziny astrowatych (Asteraceae) ‐ nazywana jest „słodkim ziołem Paragwaju”, pochodzi z Brazylii i Paragwaju, Stewiozydy zawarte w Stevii rebaudiany są ok. 300 razy słodsze od sacharozy Używany w 31 kategoriach żywności – m.in. w: napojach, słodyczach, słodzikach, gumach do żucia, przetworach owocowo-warzywnych, produktach piekarskich, przetworach rybnych Działanie hipotensyjne W badaniach wykazano, że spożycie glikozydów stewiolowych nie powoduje zmian ciśnienia tętniczego krwi u osób z ciśnieniem prawidłowym, natomiast wpływa na łagodne jego obniżenie u osób z nadciśnieniem. spożycie glikozydów stewiolowych nie podnosi poziomu glukozy w surowicy krwi, wpływają one na jego obniżenie, Zapobiega otyłości- obniżenie energetyczności diety (bezkaloryczna), Nie powoduje próchnicy, działanie antybakteryjne , przeciwzapalne i przeciwgrzybiczne Działanie: przeciwbiegunkowe, antynowotworowe, diuretyczne, wspomagające odporność. E 100 kurkumina E 300 witamina C E 101 ryboflawina (witamina B2) E 306 witamina E E 160 karotenoidy E 102 TARTAZYNA E 104 ŻÓŁCIEŃ CHINOLINOWA E 110 ŻÓŁCIEŃ POMARAŃCZOWA E 124 CZERWIEŃ KOSZELINOWA Reakcje alergiczne, podejrzany o ADHD u dzieci E 123 AMARANT E 131 BŁEKIT PATENTOWY E 210 - E 213 KWAS BENZOESOWY I JEGO SOLE E 249 - E 251 AZOTYNY E 954 SACHARYNA RAKOTWÓRCZE!!!! E120 KOSZELINA- Reakcje alergiczne E 127 ERYTROZYNA- Hamuje wzrost, upośledza działanie tarczycy E 220 - E 228 DWUTLENEK SIARKI I JEGO SOLE- Powoduje stratę wit. B12, reakcje alergiczne, bóle głowy, nudności, zakłóca pracę jelit E 310 - E 312 GALUSANY- Reakcje alergiczne, wysypki E 320 BHA- Zwiększa poziom cholesterolu we krwi E 400 KWAS ALGINOWY- Niebezpieczny dla kobiet w ciąży - utrudnia wchłanianie żelaza E 407 KARAGEN- Owrzodzenia układu pokarmowego, działa przeczyszczająco E 621 GLUTAMINIAN SODU- Może powodować bóle jelitowo-żołądkowe, bóle głowy, nudności, osłabienie lub pogorszenie wzroku Aktywność fizyczna Regularna aktywność fizyczna: • obniża ciśnienie tętnicze (skurczowe i rozkurczowe), • zmniejsza masę ciała, • obniża stężenie „złego” cholesterolu – LDL i zwiększa stężenie „dobrego” cholesterolu – HDL , • zmniejsza krzepliwość krwi, • zapobiega powstawaniu zakrzepów w naczyniach krwionośnych. Brak aktywności fizycznej sprzyja powstawaniu: • nadciśnienia tętniczego, • chorobom serca i udarom mózgu, • cukrzycy typu 2 , • otyłości, • depresji , • bólom kręgosłupa i dolegliwościom stawowym. 4–5 razy w tygodniu 30 - 45 minut Zalecane formy aktywności fizycznej: - spacery jazda na rowerze, - gimnastyka - taniec - pływanie - bieganie - codzienne czynności, np. wchodzenie po schodach Rozgrzewka 5-10 min., 10-15 min. ćwiczenia wyciszające o niewielkiej intensywności, Ćwiczenia oporowe (siłowe)10-15% czasu treningu, Palenie papierosów Zaprzestanie palenia tytoniu Nikotyna i tlenek węgla wdychany z dymem tytoniowym powodują: • skurcz naczyń, • obniżenie cholesterolu frakcji HDL, • wzrost cholesterolu frakcji LDL, • wzrost krzepliwości krwi. Palenie tytoniu zwiększa ryzyko: • • zawału o 2,95 razy udaru mózgu o 2,09 razy w porównaniu do osób niepalących Bierne palenie, czyli przebywanie w środowisku, w którym inne osoby palą papierosy, zwiększa ryzyko choroby niedokrwiennej serca oraz zgonu z jej powodu o około 20%. U kobiet powyżej 35 lat, które palą i używają pigułek antykoncepcyjnych istnieje zwiększone ryzyko: zawału serca, udaru mózgu, choroby zakrzepowej. Po zaprzestaniu palenia ryzyko chorób sercowo-naczyniowych zmniejsza się znacznie już w ciągu 6 miesięcy, a po 10–15 latach abstynencji zbliża się do ryzyka osób, które nigdy nie paliły. Zaleca się spożywanie nie więcej niż : Mężczyźni- 20–30 g etanolu dziennie (2 drinki), Kobiety- 10–20 g etanolu dziennie (1 drink). • • • Jeden drink definiuje się jako: ok. 350 ml piwa, 150 ml wina (12%), 45 ml alkoholu wysokoprocentowego (40%) Kucharska A., Jeznach-Steinhagen A., Sińska B. Znaczenie diety w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Kardiologia na co Dzień 2010; 5: 29–32 Nadużywanie alkoholu zwiększa ryzyko: Udar mózgu, Nadciśnienie tętnicze, Kardiomiopatie alkoholowe, Zaburzenia rytmu serca, Uszkodzenia śluzówki przewodu pokarmowego, wątroby (stłuszczenie, zapalenie, marskość) i trzustki(ostre i przewlekłe zapalenie trzustki), Nowotworów jamy ustnej, gardła, przełyku i krtani, raka sutka u kobiet. Zmniejszenie umieralności u osób pijących umiarkowane dawki alkoholu związane jest ze zmniejszonym ryzykiem wystąpienia u nich: choroby niedokrwiennej serca, udaru mózgu, miażdżycy tętnic obwodowych. Wpływ alkoholu na: profil lipidowy (np. zmniejszenie stężenia cholesterolu LDL, wzrost stężenia cholesterolu HDL), układ krzepnięcia (np. zmniejszenie agregacji płytek, zmniejszenie stężenia czynnika von Willebranda, czynnika VII, aktywność fibrynolityczna polifenoli obecnych w czerwonym winie), proces zapalny (np. zmniejszenie stężenia CRP, TNF-α) zmniejszenie stopnia insulinooporności, właściwości antyoksydacyjne alkoholu. POLIFENOLE zawartość: czerwone winio 1000–4000 mg/l, białe wino 200–300 mg/l. Działanie antyoksydacyjne, Przeciwzapalne, Przeciwwirusowe, Przeciwnowotworowe (resweratrol i kwercetyna hamuje raka prostaty, okrężnicy, sutka, trzustki, nerek), Obniżenie ciśnienia krwi, Obniżenie LDL-cholesterolu. hamują aktywację granulocytów i płytek, tym samym przeciwdziałają chorobom kardiowaskularnym, zmniejszają możliwość powstawania skrzepów jest fungicydem (naturalnym środkiem grzybobójczym), czerwone winogrona mają około 10krotnie większe stężenie naturalnych fungicydów niż białe winogrona, jest środkiem na długowieczność; hamuje rozwój tkanki tłuszczowej i zwiększa spalanie tłuszczu; stymuluje metabolizm tkankowy, ma działanie antynowotworowe, wpływa na choroby kardiowaskularne, np. przeciwdziała chorobie wieńcowej, opóźnia proces rozpadu włókien kolagenowych, eliminuje toksyny z organizmu, zapobiega zatrzymywaniu wody w tkankach. Przeciwzakrzepowe, Przeciwmiażdżycowe. „Jedynym sposobem utrzymania zdrowia jest jedzenie tego, czego nie lubisz, picie tego, czego nie chcesz, i robienie tego, na co nie masz ochoty.” Mark Twain Dziękuję za uwagę