Litosfera – źródła i rodzaje zanieczyszczeń oraz

Litosfera – źródła i rodzaje zanieczyszczeń oraz sposoby jej ochrony.
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
1/10
Struktura gleb
Gleba to zewnętrzna część litosfery, tworzy się w wyniku długotrwałego procesu glebotwórczego. Składa się z części
mineralnych, organicznych oraz niewielkich ilości wody i tlenu. Ogólnie można je podzielić na: strefowe i a-strefowe.
Powstała w wyniku wietrzenia skal pod wpływem czynników abiotycznych (klimatycznych), a także dzięki działalności
glebotwórczej świata organicznego- mikroorganizmów glebowych, roślin i zwierząt, w pewnych zaś wypadkach także w
wyniku gospodarczej działalności człowieka. Czynnikiem, od którego również zależą procesy tworzenia się gleby jest
rzeźba terenu, przyczyniająca się do jej spłukiwania lub nanoszenia.
Struktura gleb - jest to stan połączenia niejednorodnych, elementarnych cząstek stałej fazy glebowej. Struktury gleb
mineralnych i organicznych znacznie różnią się od siebie.
Najczęściej spotykane typy agregatów strukturalnych gleb mineralnych to:
- struktura warstwowa (agregaty zbudowane są z cienkich, poziomo ułożonych płytek - łusek lub blaszek) - spotyka
się je często w madach;
- struktura słupkowa (agregaty o kształcie wydłużonym i niewyraźnych, zaokrąglonych krawędziach, ułożone
pionowo, o wysokości do kilkunastu centymetrów) - struktura spotykana w glebach klimatu suchego i pół suchego;
- struktura pryzmatyczna (agregaty o ostrych krawędziach, kształcie zbliżonym do sześcianów i o wymiarach
dochodzących do kilkudziesięciu milimetrów) – charakterystyczna dla gleb typu iły, gliny ciężkie, głównie w strefie
klimatu wilgotnego, ujawniająca się podczas wysychania tych gleb, które rozpadają się wtedy na luźne pryzmaty;
- struktura sferyczna (agregaty zbliżone kształtem do kul o wymiarach do kilkudziesięciu milimetrów) - agregaty
ułożone są luźno i łatwo rozpadają się, a wolne przestrzenie między nimi na ogół nie zanikają wskutek pęcznienia
przy nawilgoceniu.
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
2/10
Typy agregatów strukturalnych gleb organicznych zależą od tego czy zachodzi w nich proces murszenia (struktury
ziarnista, koksikowa, proszkowa i gruzełkowata) czy też nie (struktury gąbczasta, włóknista, kawałkowa, amorficzna i
galaretowata).
Skład i struktura zależą zarówno od właściwości skał macierzystych, jak też od zachodzących w nich procesów
glebotwórczych, przede wszystkim działalności mikroorganizmów glebowych. Należy pamiętać, ze gleba jest jednocześnie
środowiskiem życia dla wielu organizmów, magazynem, z którego czerpią potrzebne do życia składniki i wytworem ich
działalności życiowej. Biotyczne i a-biotyczne składniki gleby są wiec współzależne i stanowią całość.
Miąższość gleby bywa różna, zależy zaś od wieku gleby oraz intensywności procesów glebo-twórczych, może dochodzić
nawet do 200 cm, choć zwykle jest znacznie mniejsza.
Poza skałą macierzystą w skład gleby wchodzą inne składniki mineralne oraz składniki organiczne. Wszystkie wolne
przestrzenie miedzy cząsteczkami gleby wypełniają woda i powietrze glebowe(woda-25%, powietrze-25%,skladniki
organiczne-5%, składniki mineralne-45% ).
Powstałe z rozkładu skały macierzystej lub naniesione składniki mineralne występują w glebie w postaci różnych
związków chemicznych: soli, kwasów, zasad, a także w postaci jonowej w połączeniu z różnymi koloidami glebowymi.
Niektóre pierwiastki chemiczne występują w glebie w znacznych ilościach, stanowiąc od kilku do kilkudziesięciu procent
ciężaru gleby. Należą do nich: krzem, glin, żelazo, wapń, magnez, potas, fosfor, siarka, sód, azot, węgiel, wodór i tlen. Inne
pierwiastki występują w glebach w niewielkich ilościach. Należą do nich: brom, mangan, kobalt, molibden, bor, chrom i
inne. Obecność wszystkich tych pierwiastków jest nieodzowna do prawidłowego rozwoju zarówno organizmów roślinnych,
jak i zwierząt. Brak poszczególnych z nich powoduje różnorodne zaburzenia procesów fizjologicznych organizmów.
Składniki organiczne gleby pochodzą z obumierających organizmów. Ważnym składnikiem organicznym jest próchnica.
Powstaje ona na skutek rozkładu resztek organizmów roślinnych i zwierzęcych i dalszych ich przemian. Decyduje o
strukturze gleby i jej właściwościach odżywczych. Zawartość próchnicy przeciętnie nie przekracza kilku procent i jedynie
w czarnoziemach i glebach bagiennych jest wyższa.
Ważnym dla życia roślin i zwierząt składnikiem gleby jest woda. Pochodzi ona przede wszystkim z opadów
atmosferycznych. Składniki mineralne i organiczne gleby tworzą wraz z woda roztwór glebowy, który jest źródłem
składników pokarmowych dla roślin. Przestrzenie miedzy cząsteczkami gleby nie wypełnione woda zajmuje powietrze. W
glebach suchych jest mało wody, natomiast dużo powietrza. Powietrze glebowe jest bogate w dwutlenek węgla i
najczęściej nasycone para wodna, zawiera zaś znacznie mniej tlenu w porównaniu z powietrzem atmosferycznym.
Porównanie składu powietrza atmosferycznego i glebowego (w procentach objętości)
Gleby występują wszędzie tam, gdzie powierzchnia lądów jest pokryta roślinnością i zamieszkała przez żywe organizmy.
Tam, gdzie żywych istot nie ma, nie ma również gleby. Przez pojęcie gleby rozumiemy biologicznie czynną warstwę
powierzchniową skorupy ziemskiej, wykazującą zdolność do produkowania roślin, co odróżnia ją od martwej skały.
Gleba jest podstawowym źródłem pokarmu i wody dla roślin oraz miejscem rozwoju ich korzeni. Jej właściwości i
skład wpływają na wysokość urodzaju i zbiory plonów. Prowadząc odpowiednie zabiegi uprawowe i melioracyjne,
wzbogaca się glebę w składniki pokarmowe niezbędne roślinom oraz polepsza jej właściwości fizyczne, takie jak:
strukturę, parametry wodne, cieplne i powietrzne. Gleba podlega zmianom okresowym. Zmiany zachodzące w długich
okresach nazywamy jej ewolucją.
Gleba powstaje podczas i w wyniku wzajemnego oddziaływania roślinności i zwierząt (biosfery), klimatu, wód
(hydrosfery), rzeźby terenu (topografii), a także zabiegów gospodarczych człowieka.
Wszystkie wymienione oddziaływania określane jako czynniki glebotwórcze, przebiegające w czasie, powodują
przekształcanie się martwej skały w ożywione ciało przyrody, jakim jest właśnie gleba.
Zasoby litosfery:
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
3/10


Podział na zasoby niewyczerpalne i wyczerpalne.
Gospodarka zasobami.
Czerpanie użytków z wewnętrznej budowy litosfery nieuchronnie prowadzi do zużywania zasobów mineralnych i
zajmowania znacznych powierzchni gruntu. Pośrednio górnictwo powoduje uruchomienie licznych procesów degradacji
wszystkich elementów środowiska, zarówno na etapie eksploatacji złoża, jak i przetwórstwa kopalin, ich wykorzystania
gospodarczego oraz składowania odpadów.
Eksplozja demograficzna wymusza stały wzrost zapotrzebowania na zasoby litosfery. Zasoby te powstają zazwyczaj w
procesach o przebiegu liczonym w geologicznej skali czasowej. Tylko część złóż powstaje i odnawia się w czasie
historycznym (np. kreda jeziorna i jeziorne rudy żelaza, gipsy, solanki, wody mineralne). Podstawowe użytki mineralne
litosfery należą do grupy nieodnawialnych, ściśle określonych zasobów geologicznych. Nie wszystkie z tych zasobów są
już odkryte, ale i znaczna część rozpoznanych zasobów nie może być bilansowana i wykorzystywana na danym etapie
rozwoju gospodarczego ze względu na trudności w dostępie lub zbyt wysokie koszty. Jeżeli uwzględnimy straty
eksploatacyjne, to okazuje się, że zaledwie 25-30% udokumentowanych zasobów jest wykorzystywane.
Obecnie wydobywa się na świecie kopaliny w ilości znacznie ponad 100 mld t w ciągu roku, z czego część bez pełnego
uzasadnienia i w sposób rabunkowy. Przez ostatnie ćwierć wieku wydobyto z litosfery więcej surowców niż w całej historii
ludzkości. Coraz bliższy staje się więc moment całkowitego wyczerpania się zasobów surowców mineralnych Kluczową
kwestią staja się racjonalność i oszczędność eksploatacji zasobów, wydłużające perspektywę korzystania z tych bogactw
przy zmniejszeniu uciążliwości dla środowiska.
W Polsce gospodarcze znaczenie surowców mineralnych jest bardzo duże ze względu na ukształtowaną strukturę
gałęziową. Intensywna, często nieracjonalna, eksploatacja zagospodarowanych dotychczas złóż doprowadzi do ich
wyczerpania już po następnych kilkudziesięciu latach (węgiel kamienny ok. 35 lat, brunatny ok. 70 lat, siarka oraz rudy
cynku i ołowiu ok. 35 lat, rudy miedzi ok. 50 lat). Dłużej będzie można eksploatować złoża surowców skalnych,
budowlanych i wiążących, iłów, kaolinu, anhydrytu i soli.
Specyfiką górnictwa polskiego jest marnotrawstwo kopalin towarzyszących i współwystępujących z kopaliną główną.
Ogromne masy litosfery (np. nadkładu, skały płonnej z urobkiem uzyskiwanym przed dotarciem do zasadniczej części
złoża kopaliny głównej) są nieselektywnie składowane na hałdach, co prowadzi cło uszczuplenia lub zniszczenia części
zasobów oraz do niepotrzebnego zajmowania terenu.
W rozumieniu prawa geologicznego i górniczego w ramach ochrony kopalin litosfery szczególnemu nadzorowi i
ochronie podlegają też wody podziemne oraz obszary ich zasilania. Do surowców naturalnych związanych z glebową
warstwą litosfery zalicza się także drewno. Zarówno wody podziemne, jak i drewna są surowcami szybko się
odnawiającymi. Intensywność eksploatacji tych zasobów winna być mniejsza od tempa ich odnowy. W gospodarowaniu
tymi zasobami szczególnie ważne jest stwarzanie warunków maksymalizujących procesy odnowy a minimalizujących
możliwości zaprzepaszczenia zasobów poprzez skażenie (np. wód), zniszczenie (np. spalanie lasów) lub też marnotrawne i
niecelowe wykorzystanie.
Stan i przyczyny degradacji gleb:
Degradacja gleby polega na spadku jej urodzajności spowodowanym takimi czynnikami środowiska, które pogarszają
warunki życia i plonowania roślin uprawnych, wpływają trwale na skład gatunkowy roślinności, zmniejszają wartość
użytkową płodów rolnych i leśnych oraz pogarszają ekologiczną funkcję w ekosystemach przez pokrywę glebowo-roślinną.
Skutkiem działania tych czynników jest obniżenie jakości i ilości próchnicy w glebie, wymywanie kationów zasadowych
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
4/10
(wapnia, potasu i magnezu) oraz zakwaszanie gleby i niszczenie jej struktury, a w dalszej kolejności spadek zasobności i
żyzności gleby.
Wierzchnie warstwy litosfery są przetwarzane w długotrwałych procesach fizyczno-chemicznych i biologicznych (przy
istotnym udziale mikroorganizmów), które przekształcają stopniowo skaty w gleby będące bazą egzystencji wszystkich
organizmów lądowych. Procesy glebotwórcze trwają nieustannie, utrzymując się w równowadze dynamicznej dzięki
stałemu obiegowi materii i energii, którego to obiegu gleby są ważnym ogniwem. Antropogeniczna presja na litosferę
prowadzi do coraz szybszego degradowania gleb w skali globalnej. Degradacja ta ma charakter bezwzględny lub względny.
Bezwzględność oznacza tu trwałość obniżenia lub utratę biologicznej aktywności środowiska glebowego. Degradacja
względna gleb polega na przeobrażeniu dotychczasowego układu w nowy. Spadek aktywności biologicznej jest wtedy
charakterystyczny tylko dla okresu przejściowego. Wyróżnia się także zjawisko zmęczenia gleb, polegające na zwolnieniu
funkcji i procesów glebowych.
Do najważniejszych przyczyn degradacji gleb zalicza się:
- trzebież lasów oraz niszczenie naturalnych pokryw roślinnych i synantropizację szaty roślinnej:
- zaburzenie stosunków wodnych (przesuszenie lub zawodnienie i związane z nim procesy wyługowania gleb):
- erozję gleb (eoliczna, wodna) oraz inne oraz inne przemieszczenia warstw próchniczych (soliflukcja, osuwiska);
- zakwaszenie gleb (m.in. w wyniku nadmiernej eksploatacji uraz opadu substancji kwasotwórczych, głównie
związków siarki i :azotu z zanieczyszczonej atmosfery);
- alkalizację gleb (w rejonach cementowni, zakładów wapienniczych, hut metali i niektórych zakładów
chemicznych);
- intoksykacji i chemiczne zanieczyszczenie gleb przez wiele substancji dostających się do gleby z atmosfery,
hydrosfery, ścieków i odpadów oraz z procesów agrotechnicznych i w tym szczególnie niebezpieczne, nadmierne
ilości metali ciężkich. WWA ropopochodnych, azotu, pestycydów);
- antropogeniczne deformacje rzeźby powierzchni i związane z tym niszczenie warstwy glebowej na skutek
niewłaściwej uprawy, mechanicznego zagęszczenia przez sprzęt techniczny, zeskalenia przy przesuszeniu lub
zniekształcenia struktury chemicznej (często bezpowrotnie) niszczenie struktury fizycznej gleby (zakłócanie
obiegu gazów, wody, składników odżywczych i ciepła w glebie, do czego często przyczynia się niewłaściwy
sposób uprawy ziemi);
- wyjałowienie gleb ze składników pokarmowych i zaburzenia równowagi jonowej (na skutek nadmiernej
eksploatacji suchych i naturalnie jałowych gleb piaskowych, niedostosowanego nawożenia, skażeń chemicznych i
zmian pH gleby);
- niszczenie struktur biologicznych (mikroorganizmów) na skutek wielorakich zmian fizyczno-chemicznego stanu
gleby (zatruwanie, przekarmianie, zmiany wilgotności itd.);
- zasolenie gleb (w wyniku przesuszenia gleby oraz nawadniania, opadu pyłów przemysłowych, działania słonych
wód dołowych z kopalń, nadmiernego nawożenia, wycieków z hałd odpadów posodowych i fosfogipsu,
stosowania soli do zimowego utrzymania dróg);
- ubytki próchnicy na skutek pozyskiwania mas gruntu na inne cele, a także przykrywanie próchnicy warstwą
gruntu bezglebowego (w tym przez od pady);
- mechaniczne zanieczyszczanie gleb poprzez wprowadzanie do ich struktur słabo rozkładalnych ciał stałych o
rozmiarach większych od 1 mm (odpady skalne, gruz, opakowania, skorodowane części urządzeń i środków
lokomocji, odpady komunalne i przemysłowe);
- utratę powirzchni glebowych przeznaczonych na cele gospodarcze lub komunalne (pod budynki, miasta, zakłady
przemysłowe, składowiska, drogi, lotniska itp.);
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
5/10
-
rozdrobnienie powierzchni biologicznie czynnych na skutek zabudowy technicznej (co utrudnia i deformuje
biochemiczny obieg materii i energii, zwłaszcza w obszarach o gęstej sieci antropogenicznych ekotonów).
W ujęciu globalnym najszerszy zasięg i natężenie degradacji gleb występuje w strefie międzyzwrotnikowej, a także w USA
i Chinach. Konsekwencją są malejące możliwości wyżywienia szybko ludności świata.
W Polsce degradacja gleb przebiega intensywniej niż w wielu innych krajach Europy. Jest to wynik:
- dużego udziale podatnych na degradację gleb lekkich
- małej lesistości kraju;
- silnego zanieczyszczenia atmosfery;
- niedorozwiniętej gospodarki odpadami i ściekami (w tym gnojowicą i fekaliami);
- klimatycznie uwarunkowanego spadku zasobów wody gruntowej (wręcz stepowienia części Polski);
- przesuszenia gleb na skutek nadmiernych melioracji odwadniających oraz intensywnego górnictwa,
wytwarzającego leje depresyjne (niedoborem wody dotkniętych jest ponad 35% obszarów rolniczych);
- niskiego poziomu agrotechniki i błędów w nawożeniu; - dużego rozdrobnienia areałów;
- głębokiego niedostatku działań ochronno-naprawczych;
- dużej niefrasobliwości w gospodarowaniu gruntami oraz błędów w zagospodarowaniu przestrzennym i w
lokalizacji obiektów uciążliwych dla środowiska.
W Polsce aktualne rozmiary zagrożenia gleb degradacją szacuje się na ok. 6S'%r wszystkich terenów uprawnych.
Szczególnie rozprzestrzenioną formą degradacji jest zakwaszenie gleb.
Degradacja gleb zagraża produkcji żywności i występuje na obszarach narażonych na intensywną emisję przemysłową i
wzdłuż dróg o bardzo intensywnym ruchu samochodowym.
Ze względu na rodzaj oddziałujących czynników można wyodrębnić degradację gleb przez czynniki naturalne i
antropogeniczne (wynikające z działalności człowieka).
Degradacja wskutek czynników naturalnych.
Do czynników naturalnych, powodujących degradację naturalną gleb, można zaliczyć zmiany klimatyczne,
zmiany szaty roślinnej oraz przemieszczanie i degradację gleby wyniku erozji.
Źródłem degradacji litosfery są także jej współoddziaływania z atmosferą i hydrosferą. Obumarłe składniki biocenozy
również wnoszą do litosfery zanieczyszczenia przechwycone z hydrosfery i atmosfery. W ramach nieustannego krążenia
substancji i pierwiastków w biosferze część zanieczyszczeń i składników litosfery wchodzi w struktury organizmów
żywych, a także ulega alokacji do hydrosfery (np. spływ wód i zanieczyszczeń do zbiorników wodnych, rozpuszczanie się
w wodzie zanieczyszczeń zawartych w osadach dennych) i do atmosfery (unoszenie pyłów t powierzchni, ekshalacje
gazów z wulkanów, z wysypisk odpadów, z kopalń).
Degradacja wskutek czynników antropogenicznych
Szacuje się, że człowiek w toku swojej ekspansji demograficznej i gospodarczej zdegradował lub zniszczył ponad połowę
istniejących na świecie zasobów gleby.
Czynniki antropogeniczne, powodujące degradację antropogeniczną gleb, są związane z uprawą, zmianowaniem,
mechanizacją, melioracją ,chemizacją i wpływem wielu innych i przejawów działalności gospodarczej.
Antropogeniczne przeobrażenia i degradacje litosfery przede wszystkim dotyczą:
- przekształceń powierzchni ziemi,
- zmian fizyczno-chemicznych właściwości skał,
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
6/10
zmian rozkładu pól naprężeń w utworach skalnych, - zmian hydrogeologicznych,
tworzenia gruntów antropogenicznych (inżynierskie mieszanki gruntowe, odpady),
ograniczenia i rozdrobnienia powierzchni czynnej biologicznie z równoczesnym pogorszeniem jej jakości oraz
zakłóceniem równowagi dynamicznej i procesów odnowy.
Ze względu na stały i powszechny charakter antropogenicznych oddziaływań na litosferę spektrum efektów degradacji
jest bardzo szerokie i zróżnicowane.
Wpływ człowieka na procesy kształtowanie rzeźby terenu może mieć charakter bezpośredni - poprzez tworzenie
deformacji naturalnej powierzchni terenu lub też może mieć charakter pośredni - poprzez uruchamianie lub zmianę
intensywności naturalnych procesów geomorfologicznych.
-
Mechaniczne deformacje powierzchni terenu
Największe i najrozleglejsze deformacje powierzchni terenu powstają przy intensywnej eksploatacji górniczej. Tworzą
się wtedy różnej wielkości wklęsłe i wypukle formy powierzchni ziemi o zróżnicowanym nachyleniu stoków.
Rozległe i głębokie wklęsłe formy rzeźby powstają przy eksploatacji górniczej metodą odkrywkową.
Górnictwo podziemne i odkrywkowe jest równocześnie odpowiedzialne za powstawanie dużych wypukłych form rzeźby.
Są to hałdy i zwałowiska nadkładu lub skały płonnej.
Znaczącym źródłem mechanicznych przekształceń powierzchni terenu jest również budownictwo (obiekty: komunalne,
przemysłowe, komunikacyjne i transportowe, hydrotechniczne i in.) oraz składowanie odpadów (przemysłowych,
komunalnych). Wytwarzane formy rzeźby mają różny charakter i rozmiary, najczęściej są to nasypy, rowy, hałdy,
zwałowiska, usypiska, obszary zdeniwelowane pod zabudowę. W Polsce ok. 7% powierzchni kraju objętych jest
mechanicznymi przekształceniami terenu.
Oddzielnym zagadnieniem jest degradacja litosfery w rejonach prowadzonych ćwiczeń wojskowych i działań wojennych.
Dochodzi wtedy do uszkodzenia powierzchni terenu w wyniku stosowania materiałów wybuchowych i różnego rodzaju
pocisków, a także w wyniku zmasowanego ruchu ciężkich pojazdów. Dewastacji ulega tam pokrywa glebowa (czynniki
mechaniczne., pożary. skażenia chemiczne). Skrajnie dotkliwe zniszczenia i skażenia litosfery występują w rejonach
wybuchów jądrowych.
Oddziaływanie człowieka na środowisko może w sposób świadomy lub niezamierzony pośrednio inicjować lub
stymulować przebieg procesów rzeźbotwórczych. Do najważniejszych oddziaływań prowadzących pośrednio do degradacji
powierzchni terenu należą antropogeniczne zmiany klimatu i reżimu wód podziemnych oraz zmiany sposobów
użytkowania gruntów, w tym zwłaszcza deforestacja i likwidacja trwałych użytków zielonych.
Istotną przyczyną rozległych i groźnych deformacji powierzchni terenu są zmiany reżimu wód podziemnych. Zmiany
te są powodowane intensywnymi procesami:
- eksploatacji wód podziemnych (dla celów przemysłowych i komunalnych),
- odwadniania kopalń lub nadkładu (w celu umożliwienia lub ułatwienia eksploatacji górniczej podziemnej i
odkrywkowej),
- drenażu płytkich wód gruntowych (zwłaszcza w utworach sedymentacji organicznej),
- wielkoskalowego nawadniania zamierzonego (np. w obszarach upraw) lub niezamierzonego (wycieki dużych
ilaści wód z nieszczelności systemów wolno-kanalizacyjnych).
W Polsce najrozleglejsze odkształcenia powierzchni terenu występują wokół odkrywkowych kopalni węgla brunatnego
jako skutek nadmiernego przesuszenia gruntów. W obszarach lessowych silnie zawilgoconych wodą i ściekami z miast (np.
na Wyżynie Lubelskiej i Sandomierskiej) hydrokompakcja wraz z erozją wewnętrzną jest przyczyną ogromnych strat i
zagrożeń dla zespołów miejskich o zabudowie zabytkowej.,
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
7/10
Wzrost liczby ludności i rozprzestrzenianie się rolnictwa już kilka tysięcy lat temu rozpoczęły trwającą do dziś trzebież
lasów. Wywołane tym zmiany klimatyczne prowadzą do przesuszenia wierzchniej warstwy gleby, ułatwiając wywiewanie
jej cząstek. Jednocześnie na stokach słabiej pokrytych roślinnością leśną intensywniej działają wody płynące.
Wśród antropogenicznych przekształceń litosfery drogą pośrednią szczególne znaczenie ma więc intensywność procesów:
- deflacji, tj. unoszenia i transportu cząstek gleby lub piasku przez silniejszy wiatr; proces ten prowadzi do wietrznej
erozji żyznych gleb (bardzo duże struty w USA) lub do przysypywania gleb grubą warstwą piasku z pustyni (przykładem
Nigeria przy wiatrach od Sahary). W Polsce ok. 10% gleb zagrożonych jest erozją eoliczną w stopniu silnym i
umiarkowanym
- erozji wodnej powierzchniowej prowadzącej do zmywania wierzchniej warstwy gleby przez deszcze i wody
roztopowe. W Polsce ok. 15°/~ powierzchni kraju, głównie w górach i na wyżynach jest zagrożonych erozją powierzchniową w stopniu silnym lub umiarkowanym;
- erozji wodnej wąwozowej na stokach stromych i pozbawionych roślinności przez gwałtowne spływy wód opadowych
po gruntach podatnych na ten typ erozji (np. lessy). W Polsce ok. 18% powierzchni kraju jest zagrożonych erozją
wąwozową silną lub umiarkowaną, szczególnie silną dotknięte są gleby w rejonie Puław, Nałęczowa i Kazimierza;
- osuwiskowych i innych ruchów mas skalnych w terenach o większym nachyleniu stoków i określonej budowie
geologicznej. W Polsce czynne osuwiska zajmują ok. 2,5 tys. ha, a drugie tyle jest zagrożone powstawaniem osuwisk i
obrywów.
Konsekwencją wzmożonej antropogenicznie erozji eolicznej i wodnej są nie tylko modyfikacje rzeźby i 'zmniejszenie
urodzajności gleb. Równie niekorzystne są tego następstwa w odniesieniu do zbiorników retencyjnych (zamulanie),
hodowli ryb, funkcjonowania elektrowni wodnych i urządzeń hydrotechnicznych. Przyspieszony spływ wód opadowych w
obszarach dotkniętych deforestacją i erozją przyczynia się zarówno do intensyfikacji powodzi, jak i susz.
Ochrona litosfery
Degradacja litosfery jest procesem wieloprzyczynowym, skomplikowanym i mocno zaawansowanym, a jednocześnie
bardzo dotkliwym i groźnym dla całej ludzkości.
Skuteczna ochrona tego elementu środowiska nie może więc polegać na pakiecie działań skoncentrowanych wyłącznie
na samej litosferze. Przeciwstawienie się narastającym zagrożeniom litosfery jest możliwe przy realizacji kompleksowego,
strategicznego programu ochrony środowiska, ściśle powiązanego z gospodarką funkcjonującą na zasadach ekorozwoju.
Strategiczne cele kompleksowej ochrony litosfery obejmują przede wszystkim:
- powstrzymanie procesów fizycznej, chemicznej, radiacyjnej i biologicznej degradacji litosfery;
- zapewnienie niezakłóconego toku naturalnego obiegu materii i energii w litosferze w ramach procesów
rzeźbotwórczych, glebotwórczych, hydrogeologicznych oraz biologicznych;
- zapewnienie trwałości eksploatacji odnawialnych zasobów litosfery i jednocześnie maksymalne wydłużenie okresu
czerpania użytków z nieodnawialnych zasobów litosfery;
- ochronę najcenniejszych (krajobrazowo, ekologicznie) fragmentów litosfery przed wszelkimi formami
antropopresji.
1. Prawne i planistyczne instrumenty ochrony litosfery.
Wśród prawnych instrumentów ochrony litosfery najważniejszą rolę odgrywaj przepisy określające zasady reglamentacji
lub gospodarowania zasobami środowiska. W szczególności istotne są reglamentacje w gospodarowaniu:
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
8/10
-
powierzchnią ziemi;
zasobami gleby oraz gruntami rolnymi i leśnymi;
zasobami wód powierzchniowych i podziemnych;
złożami kopalin;
wszelkimi odpadami w zakresie ich utylizacji, likwidacji, a także składowania.
Istotne są również przepisy prawa:
- nakładające powszechny obowiązek ochrony środowiska przed zanieczyszczaniem lub innymi ujemnymi
oddziaływaniami na litosferę;
- określające specjalnie zaostrzone wymagania w odniesieniu do postępowania z substancjami chemicznymi, z
odpadami niebezpiecznymi i promieniotwórczymi oraz do wykorzystania energii atomowej i radionuklidów, a
także w odniesieniu do ochrony przed nadzwyczajnymi zagrożeniami środowiska;
- z różnych sfer gospodarczych i różnych dziedzin ochrony środowiska odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio
do ochrony litosfery.
Szczególną i bardzo cenną formułą prawną ochrony litosfery jest planowanie przestrzenne. Plany zagospodarowania
przestrzennego, należycie skonstruowane i skrupulatnie egzekwowane, w znacznym stopniu przyczyniają się do
pogodzenia celów ochrony środowiska z potrzebami czerpania użytków z litosfery i innych elementów środowiska. W
przygotowaniu prawidłowego planu zagospodarowania przestrzennego bardzo istotne znaczenie w ochronie litosfery mają
inwentaryzacje i dokumentacje kartograficzne, w tym zwłaszcza mapy:
- waloryzacji przyrodniczej;
- geologiczno-górnicze oraz pokrywy glebowo-roślinnej;
siedlisk drzewostanów oraz kategorii ochrony terenów rolno-leśnych;
użytkowania powierzchni ziemi;
- aktualnej i potencjalnej degradacji pokrywy glebowo-roślinnej;
- źródeł i stopnia degradacji poszczególnych elementów środowiska, np. atmosfery, wód;
- odporności środowiska na degradację;
- mas przydatnych do ulepszenia i rekultywacji gleb;
- przekształceń gruntu i rzeźby terenu;
obszarów zagrożonych erozją i osuwisk;
- degradacji ziemi (kompleksowa).
Na podstawie wieloaspektowej dokumentacji i kartograficznej inwentaryzacji, a takie w powiązaniu z planem
zagospodarowania przestrzennego,
opracowuje się szczegółowe plany ochrony, ulepszenia czy rekultywacji, m.in.:
- powierzchni ziemi i gleb,
- stosunków hydrogeologicznych i hydrologicznych,
- struktur przestrzennych użytkowania powierzchni ziemi,
- zmniejszenia uciążliwości gospodarki odpadami,
racjonalizacji i oszczędności gospodarki zasobami surowcowymi.
Wśród instrumentów prawno-ekonomicznych ochrony litosfery nominalnie dominują opłaty za użytkowanie gruntów i
środowiska oraz opłaty i kary za wprowadzanie do środowiska lub składowanie substancji zanieczyszczających.
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
9/10
W praktyce nie odgrywają one jednak roli istotnej. Równocześnie nie funkcjonują prawidłowo ogólne mechanizmy
ekonomiczne ochrony litosfery ze względu na niedostatki w rynkowej strukturze cen lub kosztów: gruntu, zasobów,
eksploatacji surowców, składowania odpadów, rekultywacji środowiska po ingerencji antropogenicznej. Także
subwencjonowanie ochrony i naprawy litosfery ze środków publicznych jest relatywnie najsłabsze tak w stosunku do
rozmiarów degradacji litosfery, jak i w porównaniu do subwencjonowania ochrony innych elementów środowiska.
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
10/10