Populacyjny Program Profilaktyki i Wczesnego
advertisement
SKRINING RAKA SZYJKI MACICY MAREK SPACZYŃSKI KLINIKA ONKOLOGII GINEKOLOGICZNEJ UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W POZNANIU BUDOWA NARZĄDÓW PŁCIOWYCH KOBIETY DOLNOŚLĄSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE LUBELSKIE LUBUSKIE ŁÓDZKIE MAŁOPOLSKIE MAZOWIECKIE OPOLSKIE PODKARPACKIE PODLASKIE POMORSKIE ŚLĄSKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE WARMIŃ.-MAZURSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSK. OGÓŁEM zachor. 275 182 206 101 244 241 424 93 128 107 209 361 100 133 290 176 3270 zgony 154 84 96 60 102 142 229 60 94 54 113 222 51 72 126 86 1745 % niewylecz. 56 46 47 59 42 59 54 65 73 50 54 61 51 54 43 49 53 % wyleczonych 44 54 53 41 58 41 46 35 27 50 46 39 49 46 57 51 47 Rak szyjki macicy jest jednym z niewielu nowotworów którym można skutecznie zapobiegać, ponieważ charakteryzują go: powolny rozwój, dobrze opisane stany przedrakowe, szyjka dostępna badaniom tani i łatwy do wykonania test Wcześnie wykryty – całkowicie wyleczalny Eliminuje potrzebę drogiego leczenia Korzyści ekonomiczne i społeczne „stara” Unia – 15 krajów „nowa” Unia współczynnik zachorowalności /100tys. 9,5 16,7 współczynnik umieralności /100tys. 4,9 10,7 Oczekiwany wzrost zachorowań do 2020 r.: 40% wg Krajowego Rejestru Nowotworów na raka szyjki macicy: 3270 kobiet zachorowało, 1745 zmarło 53,3% rozpoznanych raków nie wyleczono Nowotwory złośliwe w Polsce w 2004 roku, CO 2008 główne - zakażenie HPV - wiek - wczesne rozpoczęcie współżycia - duża liczba partnerów płciowych - duża liczba porodów - palenie papierosów - niski status socjoekonomiczny - dysplazja szyjki w wywiadzie prawdopodobne - wieloletnie stosowanie leków antykoncepcyjnych - dieta uboga w antyoksydanty - częste stany zapalne pochwy: * Ch.trachomatis * Neisseria gonorhoeae *wirus opryszczki HPV a rak szyjki macicy • infekcja HPV rozpoczyna się po kontakcie płciowym • 80% kobiet zwalcza infekcję bez wystąpienia jakichkolwiek zmian na szyjce macicy, • u 20% kobiet ostra infekcja przechodzi w fazę przewlekłą, zmiany typu CIN rozwijają się w ciągu 2-4 lat • u 15% kobiet następuje wyleczenie infekcji HPV wraz z regresją zmian CIN • u 3-5 % nieleczonych kobiet rozwija się rak szyjki macicy Chris Meijer RAK Bosch FX et al. J Clin Pathol 2002 , Ferlay J et al. Globocan 2002, IARC Press 2004 możliwości profilaktyki raka szyjki macicy czynniki ryzyka zachowania seksualne profilaktyka pierwotna szczepionki stany przedrakowe infekcja HPV i CIN profilaktyka wtórna skryning zachorowalność rak inwazyjny profilaktyka trzeciorzędowa leczenie śmierć umieralność Vaccine 24S3 (2006) S3/171-S3/177 skrining w Europie skrining cytologiczny prowadzony jest w 25 z 27 krajów członkowskich UE, choć wdrażanie jest na różnych etapach 17 krajów UE prowadzi populacyjne programy skriningowe 12 krajów UE - programy niepopulacyjne. (Cztery państwa równolegle prowadzą program populacyjny i niepopulacyjny) w 2007 roku na badania cytologiczne w ramach programów zgłosiły się ok. 32 miliony kobiet (w wieku 30-60 lat mieszka ich w UE 109 mln, ale różne programy obejmują w sumie 146 mln w różnym wieku) Opracowano na podstawie Raportu IARC 2008 W Polsce skrining jest programowy, populacyjny i zorganizowany skrining programowy – oparty na prawnie uregulowanych zasadach oraz finansowany ze środków publicznych skrining populacyjny – gdy określona docelowa grupa na danym obszarze w każdej rundzie skriningu jest identyfikowana i imiennie zapraszana na badania (profilaktyka czynna) skrining zorganizowany – to skrining, który posiada struktury koordynujące na krajowym i regionalnym poziomie, ma system monitorowania wszystkich etapów badań przesiewowych raportowania wyników oraz określa wytyczne postępowania w przypadku nieprawidłowej cytologii PROFILAKTYKA PIERWOTNA 1. ELIMINACJA CZYNNIKÓW WPŁYWAJĄCYCH NA ROZWÓJ RAKA 2. SZCZEPIENIA HPV PROFILAKTYKA WTÓRNA 1. SKRINING 2. LECZENIE STANÓW PRZEDRAKOWYCH wykrywanie już istniejącej patologii CIN2 i CIN3 wczesnych postaci raka skuteczne leczenie CIN2, CIN3 i wczesnych postaci raka Jest to test skriningowy do wykrywania raka szyjki macicy spełnia kryteria WHO: - łatwy i tani do wykonania - akceptowany przez kobiety - wykrywa stany przedrakowe - jego zastosowanie zmniejsza śmiertelność w populacji ale: - duża ilość wyników fałszywie ujemnych, czyli czułość badania jest niezadowalająca aby był skuteczny: - trzeba objąć nim całą populację - wiąże się z dużymi kosztami - wymaga czasu DNA HR HPV – wykrywa DNA wirusów wysokoonkogennych w badanej próbce - jednokrotne testowanie nie różnicuje pomiędzy zakażeniem przygodnym i przetrwałym mRNA HR HPV – wykrywa mRNA pięciu wirusów wysokoonkogennych w badanej próbce (16, 18, 31, 33, 45) - dodatni wynik wskazuje na rozpoczęcie procesu karcinogenezy zainicjowane przez HPV ujemny wynik testu DNA HPV oceniający wszystkie znane wysokoonkogenne typy HPV - wyklucza obecność CIN 3 i raka szyjki macicy - wskazuje, że u badanej kobiety nie rozwinie się rak szyjki macicy w ciągu kilku lat - nie wyklucza obecności CIN1 i CIN2 dodatni wynik testu nie pozwala na ocenę czasu trwania zakażenia, czyli nie różnicuje kobiet z infekcją przygodną i przetrwałą test mRNA - pozwala na różnicowanie zakażenia przygodnego i przetrwałego obecność w pobranej próbce mRNA HPV świadczy o obecności w niej transkryptów E6 i E7 wirusa, czyli wskazuje, że zakażenie jest już przetrwałe i rozpoczął się proces karcinogenezy dodatni wynik tego testu informuje, że kobieta jest w grupie bardzo wysokiego ryzyka rozwoju CIN i raka szyjki macicy mogą być używane w skriningu, ale na razie nigdzie na świecie nie są stosowane służą do weryfikacji nieprawidłowych wyników badań cytologicznych wyniki testów różnicują kobiety należące do grupy wysokiego i niskiego ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy Kraje rozwinięte – 98 000 raków/rok Kraje rozwijające się – 343 400 raków/rok 2,74% 16 225 % wyników nieprawidłowych Spaczyński et al: Ginekol Pol. 2010 Sep;81(9):655-63. 24% 27% Populacja Zgłaszalność Gabinety w Programie 1225 2348 2515 Spaczyński et al: Ginekol Pol. 2010 Sep;81(9):655-63. na zaproszenia częściej odpowiadają i uczestniczą w badaniach mieszkanki wsi w porównaniu do mieszkanek miast (39,3% vs. 16,8%) * Prawdopodobnie mieszkanki miast częściej korzystają z wizyt w gabinetach prywatnych, a te nie są rejestrowane w SIMP. * Np. w województwie śląskim zgłosiły się wszystkie kobiety mieszkające na wsi, do których wysłano zaproszenia, a tylko 7% mieszkanek miast Obserwuje się trend malejący w zgłaszalności mieszkanek szczególnie dużych miast zaproszenia nie są wysyłane w sposób regularny i planowy. wysyłka jest zależna od udostępnienia środków finansowych przez Ministerstwo Zdrowia powoduje to, że w końcu roku wysyła się obecnie największą liczbę zaproszeń, a w miesiącach zimowych kobiety nie są skłonne do wykonywania badań profilaktycznych. Wszystkie wymazy powinny być rejestrowane w SIMP, również pobrane w skriningu oportunistycznym W regionach, gdzie obserwuje się szczególnie niską zgłaszalność na badania, powinny zostać podjęte intensywne działania o charakterze promocyjnym Należy rozważyć możliwość wysłania powtórnego zaproszenia Należy zmienić niekorzystny czasowo plan wysyłki zaproszeń. Powinny być one wysyłane regularnie, szczególnie w miesiącach wiosennych i letnich. Miesiące zimowe powinny zostać wykorzystane do prowadzenia intensywnej kampanii medialnej, po której powinna nastąpić wysyłka dużej transzy zaproszeń. wprowadzenie badań cytologicznych do pakietu badań okresowych wymaganych przez pracodawcę uzależnienie wypłaty świadczeń socjalnych (zasiłki, becikowe) od przedstawienia zaświadczenia o wykonaniu badania cytologicznego *ale bez jego wyniku! PRZECIW © prof. Marek Spaczyński ZA Koszty cytologii w Programie w PLN ROK Liczba wykonanych badań 2007 685 975 2008 793 397 2009 876 522 Koszty pozamedyczne (administracja, zaproszenia, PR) 5 070 800 2 110 909 5 655 701 2 322 494 7 101 141 2 255 870 Łącznie budżet Programu 7 567 815 1 474 9524 3 830 934 11 809 129 0 9 357 011 Koszty pozamed. jednej cytologii w Programie 21,50 14,88 10,68 Budżet WOKów Łącznie Budżet COK Koszt wysyłki zaprosz. przez NFZ Koszty medyczne (pobranie i ocena rozmazu) 8,52* 51,12* Średnia cena punktu NFZ Koszty med. jednej cytologii w Programie (6 pkt. x średni koszt) * Przyjmujemy średnią z roku 2010, za lata poprzednie brak danych Całkowity koszt wykonania 1 cytologii w Programie Łącznie koszty (medyczne + pozamedyczne) jednej cytologii 72,62 66,00 61,80 Spaczyński M at all: Ginekol Pol. 2010 Oct;81(10):750-6 w 2009 roku wykryto w Programie 622 raki szyjki macicy nieznane są dane o liczbie wykrytych stanów przedrakowych – czyli rzeczywistym celu badań przesiewowych koszt wykrycia jednego raka w Programie to 15 043 PLN Spaczyński M at all: Ginekol Pol. 2010 Oct;81(10):750-6. Stopnie zaawansowania – materiał własny FIGO 0 10% FIGO IA – 6% FIGO IB – 29% FIGO II – 35,4% FIGO III – 18% FIGO IV – 1,6% Koszty medyczne leczenia raka Postacie niskozaawansowane FIGO 0, IA i częściowo IB - leczenie operacyjne: 12500 zł Postacie zaawansowane > FIGO IB - leczenie: radiochemioterapią: 29800 zł © prof. Marek Spaczyński W 2009 r. wykonano dla kodu C53: -1334 procedury leczenia operacyjnego: średni koszt: 10 920 PLN -1708 procedur brachyterapii – średni koszt: 7558 PLN -1307 procedur teleterapii – średni koszt: 8699 PLN -1276 procedur chemioterapii – średni koszt: 2850 PLN NFZ wydał na leczenie chorych z rakiem szyjki macicy w 2009r. – 42 482 537 PLN Średni koszt leczenia jednej chorej diagnostyki i kontroli) – 13 275 PLN - przyjmując, że było 3200 nowych zachorowań (bez Koszty pozamedyczne leczenia raka - ? Spaczyński M at all: Ginekol Pol. 2010 Oct;81(10):750-6 Ekonomiczne BEZPOŚREDNIE drogie leczenie onkologiczne, mało skuteczne jeśli choroba jest zaawansowana prawdopodobieństwo przeżycia 5-letniego w I stopniu 75%, w II – 50%, w III – 25% im wyższy stopień tym większe koszty POŚREDNIE – przewyższają bezpośrednie Przedwczesna śmiertelność i niesprawność L4, renty, koszty opieki społecznej, nad osieroconymi dziećmi, utracone lata życia (dla RSzM – średnio 26 lat, bo zachorowania średnio w wieku 48 lat) © prof. Marek Spaczyński Oprac. na podst. Raportu „Powstrzymać raka szyjki macicy w Polsce”, Warszawa 2 Społeczne Chorują kobiety w pełni aktywnego życia zawodowego i rodzinnego Koszty psychologiczne (choroba i śmierć w rodzinie, konieczność opieki, wpływ na zdrowie reprodukcyjne) Zaburzona struktura rodziny, szczególnie dotkliwa w rodzinach niekompletnych (np. samotne matki) Zaburzenie potencjału organizacyjnego i materialnego rodziny Przerzucenie ról i obowiązków kobiety na instytucje państwowe (sierocińce, domy opieki, świadczenia zdrowotne i rentowe) © prof. Marek Spaczyński Współczesne trendy w profilaktyce i wczesnym wykrywaniu raka szyjki macicy Łącznie przeszkolono * lekarze (ginekolodzy i rodzinni) ok. 10 000 osób: * położne i pielęgniarki Centralny kurs dokształcający w zakresie pobierania 2200 lekarzy rozmazów cytologicznych i egzamin 6200 położnych i * położne i położne rodzinne pielęgniarek Szkolenia i konferencje „Kobiety kobietom”, „Rak szyjki macicy – problem społeczny” 1300 opinion leaders * niemedyczne środowiska opiniotwórcze, bizneswomen Profilaktyka raka szyjki macicy * położne
