Alina Drzazga

Copyright by Alina i Tomasz Drzazga 
Słownik nazw geograficznych gminy Lipnica
Wstęp
Ludzie od najdawniejszych czasów nadawali nazwy wyróżniającym się elementom krajobrazu, jak: rzeki, jeziora, bagna czy wzniesienia, aby ułatwić sobie orientację w terenie. Pierwsze nazwy miejscowe i terenowe z obszaru dzisiejszej gminy Lipnica spotykamy w średniowiecznych dokumentach lokacyjnych, gdzie obok nazwy zakładanej wsi pojawiają się charakterystyczne obiekty terenowe wyznaczające granice nadawanych gruntów. Pierwszego szerszego opisu ówczesnej parafii borzyszkowskiej dokonał ksiądz Jan Gotfryd Bork w swojej pracy: „Liber status jurium ac proventuum tam fixorum quam accidentium Ecclesiae Parochialis Borzyszkoviensis Decanatus Schluchoviensis conscriptus per Joannem Godefridum Bork dictae ecclesiae Rectorem A.D. 1751 institutum”. Jego praca była źródłem informacji dla Konstantego Kościńskiego, który w swoim opisie „Parafia Borzyszkowska w Powiecie Człuchowskim w Prusach Zachodnich wedle zapisków ks. proboszcza Jana Gotfryda Borka” z 1905 roku zamieścił 180 nazw miejscowych i terenowych. Należy również wspomnieć o pracy Józefa Gierszewskiego „Rys historyczny parafii borzyszkowskiej” z 1928 roku, który drukowany był w odcinkach w ówczesnym „Dzienniku Pomorskim”.
Słownik nazw geograficznych gminy Lipnica powstał w oparciu o różnoskalowe mapy topograficzne i tematyczne, obejmujące obszar gminy, liczne artykuły i opracowania, a także o dziesiątki przeprowadzonych wywiadów. Przedstawiono w nim 376 haseł zestawionych w porządku alfabetycznym. W hasłach dwuczłonowych wyraz umieszczony na pierwszym miejscu, jest hasłem właściwym, gdyż akcentuje treść hasła, np. Borzyszkowskie, Jezioro, Kuntop, Bagno, natomiast na drugim miejscu umieszczono określenie. W przypadku tak odwróconego szyku poszczególne wyrazy hasła oddzielone są przecinkami. Odsyłacze do innych haseł w słowniku zaznaczono słowem zob. (=zobacz). Słownik zawiera oprócz nazw urzędowych miejscowości liczne nazwy lokalne pojedynczych gospodarstw, zwanych na tym terenie wybudowaniami, którymi posługuje się nadal miejscowa ludność oraz nazwy terenowe elementów krajobrazu gminy Lipnica. W aneksie zamieszczono 52 nazwy wymienione przez K. Kościńskiego (1905), oraz J. Gierszewskiego (1928), których współczesne funkcjonowanie nie zostało potwierdzone w trakcie badań, natomiast w załączniku mapę przedstawiającą zasięg administracyjny gminy Lipnica.
Przedstawione w słowniku, dotychczas rozproszone w różnych opracowaniach, nazwy miejscowe i terenowe występujące na terenie gminy Lipnica mogą być ważnym źródłem do poznania regionu Gochów.
A
Alaska, Przystanek, czyli oryginalne Studenckie Pole Namiotowe „Przystanek Alaska”, czynne w sezonie letnim, utworzył w 1999 roku Jacek Chroboczek na dawnym 40 ha gospodarstwie położonym ok. 1,0 km na pd. od miejscowości Gliśno Wielkie nad jez. Kamieniczno. Nazwa i klimat całego przedsięwzięcia nawiązuje do popularnego serialu telewizyjnego „Przystanek Alaska”. Można spotkać tu miejsca wyraźnie inspirowane serialem jak:
 Bar u Hollinga, czyli poddasze starej obory z drewnianymi stołami i ławami, miejsce spotkań towarzyskich o każdej porze dnia i nocy.
 Tańczący Morty, czyli stylowy, nocny klub taneczny w stodole.
 Sklepik RuthAnne, czyli sklepik z najpotrzebniejszymi produktami spożywczymi.
 Chris o Poranku, czyli skomputeryzowany miniradiowęzeł.
 Ed i jego przyjaciele, czyli filmoteka video (wszystkie odcinki „Przystanku Alaska”).
 Chata Adama, czyli kuchnia letnia ze starym piecem kuchennym.
 Pole golfowe Fleischmana, czyli oryginalne pole do minigolfa. 1
B
Babie, Jezioro, jez. położone w lasach przy drodze UpiłkaLipczynek, pomiędzy jez. Czarne a jez. Duże Katarzynki. Pow.1,8 ha, dł.210 m, szer.190 m, gł. do 7,0 m.
Bagienko, niewielkie trzęsawisko położone ok. 0,4 km na wsch. od jez. Gliszczonek.
Bagink, wybudowanie położone pomiędzy jez. Gliszczonek a bagnem Bagienko. Nazwa z kasz. bagink  bagienko, pochodzi od położonego w pobliżu bagna o tej samej nazwie. Bagniste, bagienny obszar z oczkami torfowiskowymi, zajmujący dawną misę jeziorną, położony ok.1,0 km na wsch. od wyb. Tebowizna. Niegdyś wydobywano tu torf na opał. Baranie Błoto, podmokłe łąki położone ok. 0,4 km na pn. od Jez. Kielskie, w pobliżu bagiennego obszaru Chmielnik. Nazwa wiążę się z wypasaniem owiec na łąkach.
Baronowo, wybudowanie założone w 1907 roku, położone ok. 0,5 km na pd. od jez. Osowo Duże nad rzeką Osusznicą. Nazwa pochodzi od dawnego właściciela, którego nazywano baronem.
Betlejem, dawne wybudowanie położone ok. 2,0 km na zach. od miejscowości Prądzona. Nazwa wyb. sięga czasów przedwojennych. Widnieje m.in. na mapie topograficznej z 1937 roku. Podobno ustawiony w lesie podczas zimy paśnik dla zwierząt, skojarzył się komuś ze żłóbkiem Jezusa i tak nazwał pobliskie wybudowanie.
Białe Błoto, torfowisko położone ok. 2,5 km na pn.zach. od miejscowości Zapceń, przy drodze gruntowej ZapceńSierzywk. Nazwa pochodzi od kwitnących późną wiosną na biało wełnianek.
Białe, Jezioro, daw. Biały Staw, jez. rynnowe położone na pn.zach. od miejscowości Brzeźno Szlacheckie na granicy gm. Lipnica i gm. Tuchomie. Pow.19,6 ha, dł.916 m, szer.394 m, gł. do 3,9 m. W XVIII w. nad jez. znajdowało się dziś nieistniejące wyb. Białe, zwane też Biallen. Biedolewo, wybudowanie położone 0,5 km na pn. od miejscowości Borzyszkowy.
Biedrowie, torfowiskowa kotlina, jedno z wielu występujących na terenie gm. Lipnica torfowisk wysokich tzw. kotłowych. Położona w lasach na pn. od miejscowości Smołdziny w pobliżu kotliny Czerwony Dół.
Bielawy, łąki położone w okolicy Upiłki, nad kanałem nawadniającym łąki Rosochy.
Biskupia Góra, wzniesienie przy pn. krańcu jeziora Kamieniczno. Wys.193,0 m n.p.m.
Blankowe, Jezioro, niewielkie jez. położone na granicy gm. Lipnica i gm. Konarzyny, ok. 0,3 km na pd. od Jez. Okrągłe. Dł.170 m, szer.60 m. Nazywane również Jez. Gajewiczowe od nazwiska daw. dzierżawcy.
Blankowo, nieistniejące obecnie wybudowanie położone niegdyś pomiędzy Jez. Okrągłe a Jez. Blankowe. Tereny te nazywane są również Blankowizną. Nazwa pochodzi od nazwiska dawnego właściciela. Bornik, jezioro, zob. Burmiok Borowski, Potok, zob. Gwiazda, rzeka Borowy Młyn, Heydemühl (XIXw.), wieś sołecka w kształcie ulicówki, położona nad Młyńskim Stawem i rzeką Gwiazda. Powstała wokół królewskiego „borowego młyna”. Za początek młyna a póżniej osady młyńskiej i wsi, należy przyjąć rok 1492, kiedy to bracia Michel i Matthias Roggenbucke otrzymali 2
przywilej lokacyjny, potwierdzony w 1510 roku. Już w 1546 roku, w dokumencie wydanym w Krakowie 10 września wieś nazwano po raz pierwszy jako „villae Borowo”. Natomiast w przywileju na sołectwo z 20 maja 1620 roku zapisano dwie nazwy „deutsch die Heidtmuela, polnisch Borouo”. Na mapie Lubinusa z 1618 roku osada figuruje jako Heidmöhlen. Do 1967 roku, w miejscu obecnej hydroforni, stał XIXwieczny kościół ewangelicki, filia parafii w Pietrzykowie. Obecnie we wsi znajduje się murowany kościół p.w. Ducha Świętego wybudowany w latach 19141916, Zespół Szkół (szkoła podstawowa i gimnazjum), urząd pocztowy, tartak, jednostka OSP, zakłady usługowe, sklepy, bary „Gwiazda”, „Pod Bocianem”. Liczy 596 mieszkańców (12.2002). Pow. sołectwa wynosi 7283 ha. Borsk, wybudowanie położone ok. 1,0 km na pd.zach. od miejscowości Wojsk, przy drodze Lipnica
Bytów.
Boryń, rzeka na pd. granicy gm. Lipnica i gm. Konarzyny. Przepływa przez jez. Mały Boryń i uchodzi do jez. Parszczenica. Na rzece krótki 5,5 km szlak kajakowy łączący się ze szlakiem Zbrzycy. Bory Tucholskie, kompleks leśny na Pojezierzu Południowopomorskim między Chojnicami a Tucholą na pd. a Kościerzyną i Starogardem Gdańskim na pn. Pokrywa obszary sandrowe, na których wytworzyły się ubogie gleby, przeważnie piaszczyste. Pow. ok.120 tys. ha. Na terenie gminy Lipnica rozciąga się pn. część Obszaru Chronionego Krajobrazu nr 5 „Fragment Borów Tucholskich” utworzonego w 1981 roku. Początek bierze od granicy gminy na pn. od jez. Księże, skąd drogą gruntową biegnie na zach. przez miejscowości Dmuchowo, Mielno, Dąbrowa do szosy, która na odcinku 1,5 km biegnie w kierunku pd. do miejscowości Nowa Osusznica. Następnie na zach. drogą gruntową do Upiłki, stąd do wsi Łąkie i dalej w kierunku zach. do Brzeźna Szlacheckiego. Stąd szosą i drogą gruntową w kierunku pd. do granicy gm. Lipnica i gm. Konarzyny. Cały OCHK nr 5 zajmuje obszar 16635 ha i charakteryzuje go duża lesistość: 73%. Przeważają drzewostany sosnowe z domieszką dębu, świerka, buka i graba. Występują tu również bory bagienne wykształcone na torfowiskach wysokich. Krajobraz uzupełnia bogata sieć rzek i strumieni oraz liczne jeziora typu rynnowego. Bogactwo świata roślinnego uzupełnia występowanie wielu gatunków zwierząt, jak: jelenie, sarny, dziki, lisy, jenoty, borsuki, kuny, zające, wydry i bobry. Borzyszkowskie, Jezioro, Borziskowskie (XVIw.), Stoltmann L. sugeruje, że jez. Osterwitz, Osterwic wymieniane w dokumentach z 1352 i 1354 roku to właśnie Jez. Borzyszkowskie; jez. rynnowe o pow.101,2 ha, dł.2950 m, szer.825 m, gł. do 31 m. Urozmaicona linia brzegowa, zwłaszcza w pd. części jeziora. Liczne półwyspy, z których największy nosi nazwę Krowia Munia. Na jez. dwie wyspy: Mały Ostrów zwany Owczą Wyspą i Duży Ostrów zwany Ptasią Wyspą. Jez. zaliczone do rangi regionalnej terenów ważnych dla ptaków. Kl. czyst. II (r.b.1987)
Borzyszkowy, Borziskowo (XIXw.), wieś sołecka oddalona 5 km na pn.zach. od Lipnicy. Historyczna stolica Gochów. Znajduje się tu siedziba parafii, która niegdyś obejmowała obszar całych Gochów. Stopniowo odłączyły się od niej parafie: Brzeźno Szlacheckie (1901r.), Borowy Młyn (1914r.), Zapceń (1931r.) i Lipnica (1992r.) Położona nad jez. Borzyszkowskim wieś o średniowiecznym rodowodzie założona została na planie owalnicy. Pod nazwą Borschkow występuje w dokumencie z 1352 roku, w którym komtur człuchowski Ludolf Hake potwierdza kupno wsi przez Johannesa Schaden od niejakiego Cosco, którego Stoltmann L. identyfikuje jako przedstawiciela pomorskiego rodu rycerskiego Koske (Cusseke, Kutzeke, von Kusken), zaś w 1618 roku jako Burscow. W centrum znajduje się zabytkowy, drewniany kościół p.w. św. Marcina z Tours Biskupa i Wyznawcy wybudowany w latach 17211727 z bogatym barokowym wyposażeniem: ambona z herbami miejscowej szlachty, ołtarz główny, chrzcielnica, konfesjonały, feretron z 1751 roku, para gotyckich świadków ołtarzowych odlanych w brązie w końcu XV w. Na przykościelnym cmentarzu m.in. grób Józefa Gierszewskiego (19001943), komendanta TOW Gryf Pomorski, Józefa Słomińskiego (18851939), wybitnego działacza społecznego, Ignacego Rutz (17991859), dawnego właściciela Osusznicy i Rucowych Lasów. Na dziedzińcu dawnej szkoły rośnie ponad 300letnia lipa, pomnik przyrody. Dawniej znacząca wieś na Gochach. W 1869 roku został założony Bank Ludowy a na początku XX w. Kółko Rolnicze. Do 1939 roku znajdował się tu posterunek straży granicznej. Wieś liczy 228 mieszkańców (12.2002). Pow. sołectwa wynosi 1178 ha. Znajduje się tu sklep, jednostka OSP. Obecna forma nazwy wsi pojawia się dopiero w XIX w. Urzędowo od 1920 roku. Przedtem używano form Borzyszkowo lub Borzyszki. Nazwa wsi pochodzi od kasz. borëska/borëszka oznaczająca karłowatą sosnę.
3
Brzezinek Duży, również Wielki Brzezinek lub Brzeźnik Duży, jez. rynnowe położone na pn. od miejscowości Brzeźno Szlacheckie. Pow.27,3 ha, dł.1170 m, szer.325 m, gł. do14,2 m. Brzezinek Mały, jezioro położone ok.0,4 km na pn. od miejscowości Brzeźno Szlacheckie. Leży w polodowcowej rynnie jezior: Białe, Brzezinek, Gwieździniec, Gwiazda, oddzielone od jez. Brzezinek Duży wąskim przesmykiem. Pow.3,0 ha, dł.300 m, szer.120 m.
Brzeziński Młyn, Briesensche Mühle (XIXw.), opuszczone wybudowanie na przesmyku między jez. Gwiazda i Gwieździniec. Dawniej na kanale łączącym oba jeziora funkcjonował mały młyn wodny.
Brzeźno Szlacheckie, Brisen (1618), Briesen (XIXw.) wieś sołecka zbudowana na planie owalnicy ze stawem i kościołem pośrodku, położona 4,0 km na wsch. od drogi MiastkoBytów. W 1373 roku Wielki Mistrz Krzyżacki Winrich v. Kniprode nadał przywilej lokacyjny Jakuszowi Landrichter i Jakubowi Rutken. W centrum wspomniany zabytkowy, drewniany kościół z 1716 roku p.w. św. Katarzyny z barokowym wyposażeniem: amboną, feretronem i obrazem Judy Tadeusza. Zagrody z XVIIIXIX w. z ozdobami nadszczytowymi. Przed kościołem obelisk postawiony w 300tną rocznicę Odsieczy Wiedeńskiej, upamiętniający udział w niej Kaszubów. Uwagę zwraca również stojąca pośród czterech lip zabytkowa figura św. Jana Nepomucena wykonana w połowie XVIII wieku. W 1934 roku Brzeźno stało się stolicą jednej z dwóch gmin na Gochach. Znajduje się tu Zespół Szkół (szkoła podstawowa i gimnazjum), ośrodek zdrowia, jednostka OSP, „Karczma w Kuźni”, sklepy. Wieś liczy 495 mieszkańców (12.2002). Pow. sołectwa wynosi 1589 ha. Przez wieś przebiega turystyczny szlak pieszy Krainy lasów i jezior oraz rozpoczyna 8 km, szlak łącznikowy do Starej Brdy Pilskiej, gdzie łączy się ze szlakiem Doliny Brdy. Nazwa wsi pochodzi od drzewa brzozy.
Brzozowo, wieś sołecka mająca kształt przysiółka. Wzmiankowana w XVII w. Liczne wybudowania w otoczeniu lasów, jeziorek wytopiskowych i wzniesień morenowych dochodzących do 208,6 m n.p.m. Liczy razem z wybudowaniami 133 mieszkańców (12.2002). Pow. sołectwa wynosi 819 ha. Nazwa wsi podobnie jak pobliskiego Brzeźna Szlacheckiego pochodzi od drzewa brzozy.
Brzusk, daw. Brzózk, jezioro położone w podłużnej kotlinie na pn. od Lipnicy. Pow.8,0 ha, dł.910 m, szer. 180 m. Nazwa z kasz. brzózka  brzoza. Brzusk, również Brzósk, wybudowanie położone przy pd. brzegu jeziora Brzusk. Zamieszkane przez 7 osób (12.2002). Nazwa pochodzi od położonego w pobliżu jeziora.
Budy, wybudowanie nad rzeką Kłonecznicą. Dawniej przysiółek w 1850 roku należący do Mielna nazywany Mielińskimi Budami, niem. MellnoBuden lub GrossMellnoAbbau. Zamieszkane przez 37 osób (12.2002).
Bukowo, nieistniejące obecnie wybudowanie położone dawniej nad jez. Osowo Małe.
Bukowo, wybudowanie położone przy zach. brzegu jez. Gwiazda. Liczy 7 mieszkańców (12.2002).
Buksewo, wybudowanie położone nad rzeką Prądzona, przy granicy gm. Lipnica i Konarzyny. Niegdyś znajdowały się tam cztery gospodarstwa, obecnie dwa. Wbrew miejscowej tradycji nazwa wyb. pochodzi nie od nazwy spodni, kasz. buksë, ale od pierwszego dzierżawcy niejakiego Buxy, o którym wspomina lustracja królewska z 1748 roku.
Burg, opuszczone w latach 70tych wybudowanie położone w lasach na pn. od miejscowości Smołdziny. Obecnie znajduje się tu strzelnica myśliwska Koła Łowieckiego „Lis” z Borzyszkowych. Dawniej mieszkała tam zamożna rodzina, która pożyczała pieniądze potrzebującym. Ludzie mówili, że idą na „burg” lub po „burg” i tak nazwa się przyjęła. Z kasz. bórg  kredyt, pożyczka. 4
Burmiok, na mapach zaznaczane jako jez. Bornik, chociaż obecnie jest to torfowisko z niewielkim oczkiem wodnym, położone ok. 0,7 km na pn.zach. od jeziora Osowo Duże. Pow.1,7 ha, dł.250 m, szer.200 m. Występuje tu typowa rośliność bagienna, rośnie karłowata sosna i brzoza omszona.
Bydgoszcz, wybudowanie położone w pobliżu jez. Długie. Jest to jedno kilkudziesięciohektarowe gospodarstwo zamieszkane przez 5 osób (12.2002).
Bytowskie, Pojezierze, mezoregion fizycznogeograficzny o pow. ok. 1924 km². Najwyższa część Pojezierza Zachodniopomorskiego z kulminacją Siemierzycka Góra  256 m n.p.m. Obejmuje obszar leżący w obrębie głównej strefy moren czołowych, utworzonych w stadium pomorskim zlodowacenia północnopolskiego. Na terenie gm. Lipnica stanowi obszar wysoczyzny, którą urozmaicają w rejonie Gliśna Wielkiego i Brzeźna Szlacheckiego liczne wzgórza morenowe osiągające nawet 230,2 m n.p.m. oraz głęboko wcięte doliny rynnowe z jeziorami. Część tego obszaru, który wyznaczają: droga gruntowa od miejsca styku granic trzech gmin (Tuchomie, Bytów, Lipnica) do miejscowości Borzyszkowy, pn. brzeg Jez. Borzyszkowskiego i droga gruntowa od jez. Kamieniczno w kierunku miejscowości Trzebiatkowy, wchodzi w skład otuliny Parku Krajobrazowego „Dolina Słupi”.
C
Charzykowska, Równina, mezoregion fizycznogeograficzny obejmujący ok. 2405 km². Pierwotnie płaska równina akumulacyjna wód roztopowych lodowca, zbudowana z piasków glacjofluwialnych, urozmaicona licznymi rynnami polodowcowymi i bezodpływowymi zagłębieniami, które powstały przez wytopienie się przysypanych przez piaski sandrowe brył martwego lodu lodowcowego. Wiele tych zagłębień, zwanych wytopiskami, jest zajęte przez jeziora, inne tworzą lokalne, częściowo zatorfione zagłębienia terenu. Swoim zasięgiem obejmuje obszar gm. Lipnica za wyjątkiem okolic Gliśna Wielkiego i Brzeźna Szlacheckiego.
Chiny, łąki położone w dolinie rzeki Osusznica, graniczące od zach. z rozległym kompleksem łąk Rosocha. Niegdyś należały do Rutzów, dawnych właścicieli Osusznicy i Rucowych Lasów. Nazwa pochodzi od posadzonej wzdłuż rzeki tzw. „wierzby płaczącej”, czyli skrzyżowanej z innymi gatunkami wierzb wierzby babilońskiej występującej we wschodniej Azji, m.in. w Chinach i Japonii. Chmielnik, daw. wyb. wzmiankowane w 1751 roku jako ogród, położone niegdyś nad jez. Kielskie, ok. 0,7 km na pd. od miejscowości Hamer Młyn. Była to z pewnością posesja zagrodnika. Na Pomorzu Wschodnim nazywano ich ogrodnikami (Gärtner). Ogrodnik posiadał zagrodę oraz nadział ziemi od kilkunastu prętów do kilku morgów. Ogrodnicy w zasadzie siedzieli na gruntach i w chałupach należących do szlachty i bogatych chłopów i byli zobowiązani do pracy bezpłatnej lub częściowo odpłatnej na rzecz właściciela ziemi i budynków. Obecnie znajduje się tu wyb. Paszylkowo, natomiast Chmielnik to nazwa podmokłych łąk nad jez. Kielskie. Nazwa pochodzi od rośliny  chmielu. Daw. często w przydomowych ogrodach uprawiano chmiel zwyczajny.
Chmielniki, pole i podmokłe łąki położone przy pd. krańcu jez. Kamieniczno. Nazwa zob. Chmielnik.
Chocina, Chotzen Fluss (XIXw.), rzeka dł.54 km pow. zlewni 267,0 km². Kl. czyst. II (r.b.1999). Źródło rzeki znajduje się na podmokłej łące w miejscowości Wierzchocina. Uchodzi do Jez. Karsińskiego. Szlak kajakowy na odcinku 37 km. Od źródeł do ujścia zaliczana jest do wód górskich. W wodach rzeki występuje pstrąg potokowy. W górnym biegu rzeki można spotkać żerujące wydry.
Ciszewo, wybudowanie położone przy drodze SmołdzinyLuboń w pobliżu jez. Lubaszko. Nazwa pochodzi od wyrazu zacisze oznaczającego miejsce zasłonięte od wiatru ale również ustronie, pustkowie, spokojny kąt.
Cwaniakowo, osiedle w Lipnicy rozbudowywane od 1980 roku przy obecnej ulicy Szkolnej. Zamieszkane przez 60 osób (12.2001).
5
Cyganowo, wybudowanie położone 4,0 km na pd. od Lipnicy, przy drodze LipnicaChojnice. Nazwa pochodzi od czasów kiedy w pobliżu obozował tabor cygański.
Czaple, wybudowanie położone 1,0 km na pd.zach. od miejscowości Rucowe Lasy. Zamieszkane przez 5 osób (12.2002).
Czarci Jar, wąwóz schodzący do rynny Jez. Kamieniczno, położony na pd. od Przystanku Alaska. Czarne, Jezioro, jez. oligotroficzne, jedno z 6 jezior lobeliowych występujących na terenie gminy Lipnica. Położone 3 km na pd. od miejscowości Zapceń. Pow.13,0 ha, dł.500 m, szer.370 m. W jez. występują 2 gatunki lobelii objęte ochroną gatunkową.
Czarne, Jezioro, jezioro położone ok. 0,4 km na pd. od Jez. Trzcinne. Pow.2,0 ha, dł.250 m, szer.100 m, gł. do 7,0 m. Pn.zach. część dawnej misy jeziornej przekształconej w torfowisko porasta bór bagienny.
Czerwony Dół, torfowiskowa kotlina z występującą tu żurawiną błotną, torfowcem czerwonym i wełnianką pochwowatą, położona na pn. od miejscowości Smołdziny.
Czerwony Rów, jeden z licznych wąwozów schodzących do jez. Kamieniczno, położony ok. 0,5 km na pd.zach. od wyb. Skryte.
Czyste, Bagno, obszar bagienny położony na zach. od leśniczówki Wieczywno. Jest to rozległe torfowisko porośnięte borem bagiennym, gdzie w składzie gatunkowym występuje głównie karłowata sosna a w domieszce brzoza omszona, olsza i osika.
D
Dampel, podmokłe łąki i torfowisko położone w pobliżu jez. Bornik.
Dampel, również Dampl, wybudowanie położone między jez. Bornik a źródłami rzeki Osusznica znajdującymi się na torfowisku o tej samej nazwie. Liczy 14 mieszkańców (12.2002). Nazwa pochodzi od unoszących się nad torfowiskiem oparów, mgieł. Z dnm. damp  para, kasz. dąpel, dąpli. Dampli, wybudowanie położone nad doliną rzeki Damplica. Ok. 0,3 km na pd. znajduje się wzniesienie o wys.164,1 m n.p.m., na którym znajduje się stanowisko archeologiczne, najprawdopodobniej cmentarzysko ludności kultury pomorskiej. Nazwa, zob. Dampel.
Damplica, Mielnica (1905), rzeka mająca swój początek na podmokłych łąkach położonych na pn. od miejscowości Mielonek. Przepływa przez jez. Mielonek i uchodzi do jez. Długie. Nazwa, zob. Dampel.
Dąbrowa, wybudowanie położone ok. 0,8 km na wsch. od drogi LipnicaChojnice.
Dąbrówka, pole położone ok. 0,5 km na wsch. od jez. Strusie Błoto.
Dębowo, wybudowanie położone 6,0 km od miejscowości Borowy Młyn przy zach. brzegu jez. Gwiazda. Liczy 14 mieszkańców (12.2002).
Diabełko, zob. Piekiełko
Diable Błotko, torfowisko położone w wąwozie dochodzącym do wsch. brzegu jez. Piaszno, na pd. od jez. Ostronek.
Długie, jezioro oligotroficzne, jedno z 6 jezior lobeliowych występujących na terenie gminy Lipnica, położone przy zach. brzegu jez. Gwiazda. Pow. 23,4 ha, dł.1050 m, szer.330 m, gł. do 8,7 m.
6
Długie, jezioro, Długi Staw (1905), położone w ciągu jeziornym, jaki tworzą jez. Laska, Księże, Długie, Parszczenica i Śluza. W XIXw. razem z jez. Księże i jez. Laska nosiło nazwę Grosse See. Pow.39,5 ha, dł.1730 m, szer.320 m, gł. do 2,5 m. Kl. czyst. III (r.b.1990).
Długie, wąska, zabagniona kotlina rozciągająca się pomiędzy wyb. Głodowo i wyb. Holandia. Pozostałość po dawnym jez. rynnowym.
Dmuchowo, wybudowanie położone ok. 0,8 km na pd.wsch. od miejscowości Mielno. Nazwa pochodzi od wyrazu wydmuchowisko lub wydmuchów oznaczającego miejsce nieosłonięte od wiatru, miejsce gdzie stale wieje wiatr, inaczej wygwizdów. A tak przedstawiła je Anna Łajming w opowiadaniu „Czterolistna koniczyna”: „A pòle na tim pùstkòwiu môta lëché, òd wiatru wëdmùchané, le same kamienie òstałë” Dolne Ostrowite, zob. Świątek
Dółk, wybudowanie położone ok. 1,0 km na pd.wsch. od miejscowości Zapceń nad jez. Smolôk. Z kasz. dółk  dołek. Duże Katarzynki, jezioro położone w lasach przy drodze UpiłkaLipczynek. Pow.2,8 ha, dł.180 m, szer.160 m, gł. do 8,0 m.
G
Gapia Góra, wzniesienie przy pd. brzegu Jez. Wiejskiego. Wys. 180 m n.p.m. Nazwa, zob. Gapie. Gapi Dół, bezodpływowa kotlina między Łysą Górą a Gapią Górą. Nazwa, zob. Gapie.
Gapie, wybudowanie położone ok. 2,0 km na pn.zach. od miejscowości Wojsk, przy granicy gm. Lipnica i gm. Bytów. Nazwa z kasz. gapa  wrona.
Gapowo, zob. Nowa Osusznica
Gburek, małe śródleśne jeziorko wytopiskowe, położone ok. 0,8 km na zach. od leśniczówki Stary Most. Pow.1,2 ha, dł.120 m, szer.110 m. Gęsia Góra, wzniesienie przy pn. brzegu Jez. Wiejskiego, ok. 0,7 km na pd. od wyb. Łącki Młyn.
Gliniane Kule, obniżenie terenowe położone przy granicy z gm. Przechlewo ok. 1,0 km na pn. od leśniczówki Kobyle Góry, na skraju doliny rzeki Lipczynki. Nazwa pochodzi od wydobywanego tam niegdyś margla. Z kasz. kùla  dół.
Glinne, obszar bagienny położony w pobliżu nieistniejącego dziś wyb. WantochRekowskiego. Na terenie dawnego wyb. znajduje się obelisk ustawiony w 2001 roku z okazji XXXlecia Koła Łowieckiego „Słonka” z Brzeźna Szlacheckiego.
Gliny, pole z wyrobiskiem po wydobywanej glinie, położone u podnóża Biskupiej Góry.
Glińce, kotlina u podnóża Jagodowej Góry, na dnie której znajduje się torfowisko. Zbocza kotliny porasta borówka czarna i borówka brusznica oraz liczne jałowce. Gliszczonek, również Gliśno, jezioro morenowe położone 0,5 km na wsch. od jez. Kamieniczno. Pow.10,2 ha, dł.390 m, szer.370 m, gł. do 6,7 m. Nazwa z kasz. gliszcz  węgorz.
Gliśno Wielkie, Gliβen (1618), Glisno (XIXw.), Gliśno (1937) wieś sołecka położona pomiędzy jez. Kamieniczno i Gliszczonek. Dokument z 1345 roku mówi o nadaniu wsi przez Kazimierza z Tuchomia swemu słudze Wisławowi. W dawnym budynku szkoły znajduje się pamiątkowa tablica ku czci 7
miejscowego nauczyciela, wybitnego działacza społecznego okresu międzywojennego Józefa Słomińskiego. We wsi zachowała się drewniana chëcz z XIX w. (nr 9). Znajduje się tu sklep, PUH „Karmen” i „Paula”, jednostka OSP. Ze względu na atrakcyjne położenie, wybudowano tu liczne domki letniskowe. Liczy 154 mieszkańców (12.2002). Pow. sołectwa wynosi 1133 ha. Nazwa wsi pochodzi od gliniastej ziemi.
Głęboczek, również Głębock, jezioro położone w Lipnicy. Pow.4,8 ha, dł.650 m, szer.240 m, gł. do 42 m.
Głębokie, Jezioro, zob. Wojsk, jezioro
Głodowo, wybudowanie położone 2,0 km na pn.wsch. od miejscowości Ostrowite. Zamieszkane przez 5 osób (12.2002).
Gochy, to nazwa regionu i ludności pd.zach. części Kaszub. Do 1901 roku Gochy tworzyły jedną, rozległą parafię z siedzibą w Borzyszkowach. Pierwotnie teren regionu był porośnięty mieszaną puszczą, co pozostawiło ślad w nazwach miejscowych, np. Lipnica, Brzeźno, Borzyszkowy czy Dębowo. We wczesnym średniowieczu wchodził w skład kasztelani szczycieńskiej, która po opanowaniu przez Krzyżaków została przekształcona w komturstwo człuchowskie. Istnieje hipoteza, że wcześniej niezamieszkały obszar został zasiedlony w wyniku kolonizacji przeprowadzonej właśnie przez Krzyżaków. Niestety w żadnym opracowaniu nie można znaleźć informacji o pierwszym użyciu w dokumentach historycznych czy literaturze nazwy Gochy. Podobnie nie została rozstrzygnięta jej etymologia. Marian Fryda uważa, że nazwę odprzezwiskową Gochy nadali Krëbanie, czyli mieszkańcy Zaborów. Gochy i Krëbanie jako najbliżsi sąsiedzi często zawierali małżeństwa między sobą i być może kawalerów przybywających z dawnej parafii borzyszkowskiej określano właśnie słowem gach, oznaczającym kawalera, zalotnika, które przekształcone zostało w gòch. Najbardziej prawdopodobną wersję przedstawił ksiądz Bernard Sychta wywodząc nazwę regionu od nieużytków (kasz. gòchë), przytaczając liczne przysłowia: Zemia na Gòchach nigdë nie je doma, zôjk mùszi z ni drawòwac, Na Gòchach wiedno je jôchim, Na Gòchach zôjk brëkùje tësąc mòrgów, a jesz mùszi krasc, Na tëch gòchach nic nie rosce. Rzeczywiście gleby tu ubogie, przeważnie piaszczyste V i VI klasy. W okresie międzywojennym mawiano: Pansko biéda idze z Gòchów do Bëtowsciégo krézu. Ludność Gochów używa miejscowego dialektu a gôszec to „mówić prawdziwie po kaszubsku”. Nazwę regionu spotyka się w różnych miejscach. Od 1988 roku nosi tę nazwę zespół folklorystyczny z Lipnicy. Również w Lipnicy istnieje bar „U Gocha”. W Bytowie funkcjonuje browar „Goch”, założony w 1997 roku, a organizowany od 1980 roku bytowski półmaraton, nazywany jest Biegiem Gochów. Nazwa Gochy znalazła się również w tytule dwumiesięcznika „Naji Gòchë” wydawanego od 2001 roku przez Z.Talewskiego. W literaturze różnie przedstawia się również zasięg terytorialny Gochów. Jeśli jednak ktoś przywołuje nazwę Gochy, to ma na myśli przede wszystkim teren dzisiejszej gminy Lipnica.
Gogolinek, jezioro morenowe położone 0,5 km na pd. od granicy gm. Lipnica i gm. Tuchomie. Pow.2,8 ha, dł.780 m, szer.210 m. Nazwa pochodzi od gągoła/ gogoła, ptaka z rodziny kaczek.
Graniczne, Jezioro, największe z licznych jeziorek wytopiskowych występujących na terenie sołectwa Brzozowo o dł.120 m i szer.75 m. Przed 1939 rokiem przebiegała przez jez. granica państwowa między Niemcami a Polską, a obecnie między gm. Lipnica i gm. Miastko.
Graniczne, obszar bagienny położony na pn.zach. od wyb. Rokitniki, przez który przebiega granica pomiędzy gm. Lipnica i gm. Tuchomie.
Grodzisk, zob. Wiejskie, Jezioro
Gwiazda, również Gwiazdy Duże, Grosse Quesno See (XIXw.), kasz. Gwiôzdë, jezioro rynnowe, największe pod względem powierzchni jez. w gm. Lipnica. Pow.210,0 ha, dł.5710 m, szer.670 m, gł. do 43,7 m. Kl. czyst. II (r.b.1989). W pn. części jez. znajduje się wyspa nazywana z kasz. Ostrów. Najbardziej zagospodarowane jez. pod względem turystycznym. Znajduje się tu Centrum Turystyczne „Szlachtian”, gospodarstwo agroturystyczne Gwiazda, Gospodarstwo Rybackie tzw. „Rybakówka” oraz domki letniskowe wybudowane przy ul. Jeziornej i na pn.wsch. brzegu jeziora. Jez. obfituje w liczne gatunki ryb: leszcze, płocie, sielawy, okonie, szczupaki, węgorze i liny. Gnieździ się tu 80100 8
kormoranów. 16 lutego 1920 roku nad jez. Gwiazda doszło do tzw. „wojny palikowej”. Mieszkańcy nie dopuścili do wytyczenia niekorzystnej dla nich granicy między Polską a Niemcami. Gwiazda, daw. Potok Borowski, rzeka przepływająca przez Borowy Młyn. Wypływa z jez. Gwiazda i wpada do rzeki Prądzona. W początkach XX w., kiedy zbudowano nowy młyn, aby uzyskać większy przepływ wody, poszerzono i pogłębiono jej koryto na odcinku od jez. Gwiazda do Młyńskiego Stawu. Gwieździniec, również Mała Gwiazda, Klein Quesno See (XIXw.), jezioro rynnowe oddzielone od jez. Gwiazda wąskim przesmykiem. Pow.50,4 ha, dł.2330 m, szer.270 m, gł. do 16,7 m. Kl. czyst. II (r.b.
1987).
H
Hamer Młyn, Hamer (1751), Hammermühle (XIXw.), osada położona nad rzeką Kłonecznica, między jeziorami Białe i Kielskie. Wymieniona w dokumencie z 1653 roku. Nazwę wzięła od hamerni, czyli kuźnicy, która tu niegdyś istniała. Z dnm. Hamer  młot, Eisenhamer  kuźnica. Od XVIII wieku funkcjonował tu wodny młyn zbożowy, zniszczony podobnie jak cała osada przez wycofujące się oddziały niemieckie w 1945 roku, ocalała tylko turbina wodna. Odbudowany w latach 194647, pracował do 1994 roku. Obecnie funkcjonuje tu uruchomiony w połowie lat 50tych tartak wodny należący do Janusza Bielawy. Osada zamieszkana przez 11 osób (12.2002).
Heredowe Błoto, zatorfione, podmokłe łąki położone na wsch. od Jeziora Białe.
Holandia, wybudowanie położone na pd. od jez. Brzusk. Są to dwa gospodarstwa zamieszkane przez 10 osób (12.2002). Nazwa pochodzi z czasów, kiedy podczas II wojny światowej dwóch jeńców  Holendrów przychodziło tu z pobliskiego Rekowa prosić o chleb, a po wojnie przez jakiś czas pracowali tu na roli. J
Jagły, wybudowanie położone ok. 0,5 km na wsch. od miejscowości Zapceń w pobliżu rzeki Jażdżewki. Nazwa z kasz. (Gochy) jagła  świerk.
Jagodowa Góra, wzniesienie o kulminacji 176,3 m n.p.m., położone w lasach na pn. od Jez. Kiedrowickiego. Nazwa wiąże się z występującą tu licznie borówką czarną, zwaną z kasz. czôrnô jagòda.
Jamka, Bagno, zatorfiona kotlina z oczkiem torfowiskowym u podnóża Jamskiej Góry.
Jamska Góra, zalesione wzniesienie położone w pobliżu miejscowości Smołdziny. Wys.186,8 m n.p.m.
Janowo, wybudowanie położone przy pn. krańcu jez. Brzezinek Wielki. Liczy 13 mieszkańców (12.2002). Nazwa pochodzi od imienia Jan.
Jażdżewka, rzeka łącząca niegdyś jez. Pceń i rzekę Kłonecznicę. Obecnie kanał łączący Bagno Pceń i rzekę Kłonecznicę. Zob. Pceń, Bagno. Przepływa przez miejscowość Zapceń. Nazwa pochodzi od ryby jazgarz, kasz. jôżdż, (lm) jażdże.
Jeruzalem, wybudowanie położone ok.0,9 km na zach. od miejscowości Prądzona. Liczy 9 mieszkańców (12.2002). Z pięciu gospodarstw pozostały dwa. Bardzo urozmaicony teren, liczne oczka wodne, zatorfione kotlinki oraz pagórki do 173,7 m n.p.m. Nazwa widnieje m.in. na mapie topograficznej z 1937 roku.
Jeziorki, rozległe torfowisko z oczkiem wodnym, położone ok. 1,2 km na pd.zach. od miejscowości Prądzona.
9
Jeziorko, dawne jezioro, obecnie podmokłe łąki we wsch. części Karpna. Stąd bierze początek rzeka Karpińska.
Jeziorko, jezioro, zob. Prądzona, jezioro
Jeziorko Małe, zarastające jezioro, otoczone podmokłymi łąkami, położone w obniżeniu terenowym na zach. od miejscowości Modziel. Dł. ok.70 m, szer. ok.25 m.
Jeziorko Wielkie, wbrew swej nazwie małe jezioro położone w obniżeniu terenowym między wyb. Modziel a jez. Parszczenica. Dł.175 m, szer.75 m.
Jonki, pola i łąki położone wzdłuż drogi prowadzącej do jednego z gospodarstw w pobliżu jez. Strusie Błoto. Nazwa pochodzi od imienia Jan, z kasz. Jónk.
K
Kaczanek, Bagno, torfowisko położone ok. 0,4 km na pd.wsch. od leśniczówki Kiedrowice.
Kacze, wybudowanie położone na zach. krańcu Kaczego Błota.
Kacze Błoto, obecnie łąki na zach. od miejscowości Rucowe Lasy.
Kaczewo, wybudowanie położone ok.1,2 km na pd.wsch. od miejscowości Wojsk.
Kaliska, również Osówek lub Osówko, wybudowanie nad jez. Osowo Duże, zamieszkane przez 7 osób (12.2002). Nazwa pochodzi od położonego w pobliżu torfowiska.
Kalisko, torfowisko położone pomiędzy rzeką Osusznica, a jez. Osowo Duże. Nazwa z kasz. kalëszcze  błoto. Kaluga, również Kaługa, wybudowanie położone w pobliżu rzeki Karpińskiej na pd.wsch. od miejscowości Karpno. Nazwa z kasz. kalëga  kałuża, wiąże się zapewne z położonym w pobliżu niewielkim bagienkiem.
Kalwaria, gospodarstwo w miejscowości Borzyszkowy, położone pomiędzy Jez. Borzyszkowskim a Górą Piszczatą.
Kamienica, rzeka wypływająca z jez. Kamieniczno. Lewobrzeżny, 27,2 km dopływ rzeki Słupia. Rzeka o wybitnie górskim charakterze o czym decydują m. in. duże spadki, bystry prąd wody, kamienisto
żwirowopiaszczyste dno, chłodna i stosunkowo czysta woda. Jako miejsce tarliskowe zasila Słupię w cenne i szlachetne gatunki ryb: pstrągi potokowe i lipienie. Nazwa pochodzi od wyrazu kamieniec  miejsce kamieniste.
Kamieniczno, Glisno See (XIXw.), Kamęczno (1937), jezioro rynnowe położone na zach. granicy gm. Lipnica i gm. Tuchomie. Wypływa z niego rzeka Kamienica. Pow.120,7 ha, dł.4200 m, szer.300 m, gł. do 23,2 m. Kl. czyst. II (r.b.1987). Brzegi jez. o wys. ok. 20 m są bardzo strome, porośnięte lasem sosnowym z licznymi jałowcami. Wzdłuż wsch. brzegu przebiega turystyczny szlak pieszy Krainy lasów i jezior, który na terenie gm. Lipnica prowadzi z Gliśna Wlk. przez Łąkie do Brzeźna Szlacheckiego. Do 1945 roku pn.zach. część jeziora leżała w granicach Niemiec i nosiła nazwę KamenzSee. Nazwa jeziora wiąże się zapewne z dużą ilością występujących tu głazów i kamieni polodowcowych. 10
Kampiste, Bagno, podmokłe łąki na pd. od Jez. Borzyszkowskiego leżące w dawnej rynnie jeziornej Jez. Borzyszkowskiego i jez. Prądzona.
Karcz, wybudowanie położone na pn. od Bagna Pceń. Zamieszkane przez 18 osób (12.2002). Nazwa karcz oznacza pniak z korzeniami pozostały po ścięciu drzewa; karczowisko, miejsce pokryte karczami po wyciętym lesie. Karpińska, rzeka, bierze swój początek na podmokłych łąkach zwanych Jeziorko, położonych na wsch. od miejscowości Karpno, uchodzi do jez. Parszczenica.
Karpno, wieś mająca kształt przysiółka, liczne wybudowania, z którymi liczy 85 mieszkańców (12.2002). Wymieniona w dokumencie z 1653 roku. Do połowy lat 70tych XX w. Karpno stanowiło samodzielne sołectwo o pow. 854 ha, po czym weszło w skład sołectwa Mielno. Nazwa pochodzi od ryby karpia, np. karpniak to staw, w którym hoduje się karpie lub od karpy, czyli pniaka z korzeniami pozostałym po ścięciu drzewa.
Katarzynki, dawna osada leśna położona 1,5 km na pd.zach. od miejscowości Upiłka, między jez. Małe i Duże Katarzynki. Zamieszkana przez 6 osób (12.2002). Niegdyś było tu 5 gospodarstw, obecnie tylko jedno i domki letniskowe. Nazwa pochodzi od imienia Katarzyna.
Kawle, obszar leśny położony na pn.wsch. od miejscowości Borzyszkowy, na pd. od gruntów zwanych Upary. Nazwa z dnm. Kawel  kawałek, parcela.
Kawły, pola położone pomiędzy jez. Strusie Błoto a gruntami zwanymi Jonki. Nazwa zob. Kawle.
Kiedrowice, Kedrau (1802), Kedrowitz (XIXw.), wieś sołecka położona 2,0 km na pd.wsch od Lipnicy nad Jez. Kiedrowickim. Wzmiankowana w dokumencie z 1366 roku. Przywilej na wieś pochodzi z 1552 roku. Mieszkańcy Kiedrowic prowadzili w XVIII w. spory graniczne z sąsiednim Zapceniem. We wsi znajduje się sklep. Przy drodze do Zapcenia, w pobliżu leśniczówki Kiedrowice rośnie pomnik przyrody, ponad 160letni jałowiec pospolity. Wieś liczy 211 mieszkańców (12.2002). Pow. sołectwa wynosi 2990 ha.
Kiedrowickie, Jezioro, Zelgoszcz (1905), również Wielgoszcz/ Wielgosz. W XVI w. wzmiankowane jako Seligoscz. Jest to jezioro morenowe, bezodpływowe, z jedną wyspą porośniętą lasem, położone między Lipnicą a Kiedrowicami. Jedno z 6 jezior lobeliowych występujących na terenie gm. Lipnicy. Pow.102,9 ha, dł.1425 m, szer.875 m, gł. do 7,1 m. Kl. czyst. II (r.b.1987). Na wsch. brzegu występuje piaszczysta plaża, przy której urządzono kąpielisko i pole namiotowe. Dawna nazwa Wielgoszcz z kasz. wiôlgosz  olbrzym.
Kielskie, Jezioro, Kielski See (XIXw.), jezioro rynnowe leżące na granicy gm. Lipnica i Studzienice. Pow.143,2 ha, dł.4860 m, szer.975 m, gł. do 23,3 m. Kl. czyst. II (r.b.1990). Przez jez. przepływa rzeka Kłonecznica. Przy pd. brzegu jeziora znajduje się stanowisko bobrów. Kijowo, intensywnie zarastające, płytkie jezioro położone na pn.wsch. krańcu wsi Ostrowite. Pow.4,2 ha, dł.490 m, szer.140 m. Jezioro stanowi typowy przykład procesu zalądowienia, czyli powolnego zarastania zbiornika wodnego i przekształcania się w ląd. Proces ten w przypadku jez. Kijowo uległ jednak znacznemu przyśpieszeniu, do czego przyczynia się działalność kopalni kruszywa w Ostrowitem, która powoduje obniżanie się poziomu wód gruntowych. Obecnie jest to rozległe trzęsawisko z charakterystyczną roślinnością bagienną oraz karłowatymi drzewami.
Klaklewo, na mapach zaznaczane również jako Kraklewo, wybudowanie nad rzeką Boryń. Zamieszkane przez 9 osób (12.2002).
Klasztor, osada leśna położona 1,0 km na pd. od jez. Gwiazda, zamieszkana przez 21 mieszkańców (12.2002). Oryginalna nazwa wzięła się podobno z wyjątkowej pobożności mieszkańców, a ponadto swego czasu mieszkało tam 13 panien.
11
Klewiska, wybudowanie położone ok.0,6 km na zach. od jez. Osowo Duże. Zamieszkane przez 8 osób (12.2002). Nazwa pochodzi od niem. Klee, kasz. kléwer  koniczyna
Klin, wybudowanie położone w „klinie” dróg z Brzeźna Szlacheckiego do Nowego Brzeźna i Starego Brzeźna.
Kloc, Mordarnia (1937), wybudowanie położone ok.0,5 km na wsch. od jez. Brzezinek Duży, przy drodze Łąkie  Brzeźno Szlacheckie. Według ustnych relacji, dawna nazwa pochodzi od popełnionych tam niegdyś morderstw.
Kłonecznica, również Kłoniecznica, Kloniznitza Fluss (XIXw.) a także po ówczesnej niemieckiej stronie Ziegenfluss (1935), czyli Kozia Rzeka, rzeka dł.26,7 km. Pow. zlewni 155,5 km². Początek bierze na podmokłej łące na pn. od miejscowości Studzienice. Na odcinku od Jez. Kielskiego do ujścia zaliczana jest do wód górskich. Od jez. Studzieniczno, aż po ujście rzeki w jez. Księże, prowadzi 25 km turystyczny szlak kajakowy. Kłonecznica, również Kłoniecznica, Kloniznitza (XIXw.), wybudowanie nad rzeką Kłonecznica. Zamieszkane przez 7 osób (12.2002).
Kobelc, Bagno, torfowiskowa kotlina położona w lasach przy drodze LipnicaBytów, w pobliżu wyb. ŚwiątekWybudowanie.
Kobyle Błoto, łąki położone przy prawym brzegu jez. Brzezinek Duży.
Kobyle Góry, osada leśna położona ok. 2,0 km na pn. od jez. Lipczyno Wielkie zamieszkana przez 11 osób (12.2002). Osadę założył Józef Bińczyk, Jakub Wantoch Rekowski i Paweł Gostomczyk na mocy przywileju nadanego przez ks. Annę Radziwiłł w 1742 roku. Według przywileju lokacyjnego osada nosiła nazwę Zielona Dąbrówka. Niemiecka nazwa Kobbelberg występuje już w 1788 roku.
Kocia Kula, bezodpływowa kotlina położona przy zakręcie drogi LipnicaChojnice w pobliżu miejscowości Owsne Ostrowy. Według opowiadań, miejsce posiada tajemniczą moc powodującą m.in., że w tym miejscu dochodzi do wielu wypadków. Z kasz. kùla  dół. Kocioł, wybudowanie położone 2,0 km na zach. od jez. Gwiazda na skraju bezodpływowej kotliny, z której niegdyś wydobywano torf. Zamieszkane przez 8 osób (12.2002).
Koniowe, wybudowanie położone na skraju lasu obok oczka wodnego ok. 1,0 km na pd.wsch. od miejscowości Prądzona.
Końskie Błoto, podmokłe łąki położone przy pd.zach. brzegu jez. Długie, na których dawniej wypasano konie.
Kopana Droga, droga gruntowa prowadząca przez lasy od miejscowości Rekowo przez Kiedrowice do Mielna.
Kopanka, pole położone pomiędzy rzeką Kłonecznica i polem Ostrów nad jez. Kielskie. Nazwa oznacza dół, rów powstały po wykopaniu ziemi.
Kopina, podmokła łąka położona przy zach. krańcu jez. Luboszko. Nazwa zob. Kopanka.
Koszewo, bagno położone ok. 0,4 km na zach. od bagna Wolcze Błoto, przy granicy gm. Lipnica i gm. Tuchomie.
Kościelna Droga, droga łącząca Prądzonę z Borzyszkowami, daw. nazywana Pogrzebową, gdyż tą drogą prowadzono kondukty pogrzebowe do kościoła w Borzyszkowach.
Kowalskie Pole, pole położone pomiędzy Wątkową Drogą a szosą BorzyszkowyGliśno.
12
Kozie, Błotko, mokradło położone przy drodze BorzyszkowyGliśno Wielkie, ok. 0,3 km na pn.zach. od Bagna Piwno.
Kozie Łąki, łąki położone w dolinie rzeki Prądzona na pd. od łąk Leśne Niwy.
Kozy, wybudowanie położone na pn. od jez. Brzusk.
Krecia Góra, wzniesienie położone ok. 0,9 km na pd.wsch. od miejscowości Nowa Osusznica przy drodze LipnicaChojnice. Wys. 167,4 m n.p.m. Krępi Dół, zalesiona kotlina „wciśnięta” pomiędzy pagórki morenowe z kulminacją 193,3 m n.p.m. w pobliżu Bagna Piwno, przy drodze BorzyszkowyGliśno Wielkie. Nazwa Krępi oznacza skurczony, ściśnięty. Z kasz. krãpë  skurcz.
Krowia Munia, największy półwysep na Jez. Borzyszkowskim. Nazwa z kasz. krowié munie  krowia gęba, pochodzi od rosnących tu grzybów  olszówek.
Krzynikiewk, niewielkie jeziorko położone w pobliżu wybudowania Osowo.
Krzywa Chójka, sosnowy las położony 0,7 km na wsch. od Kiedrowic w pobliżu wzniesienia 173,0 m n.p.m. Z kasz. chójka  sosna.
Krzyż, miejsce, w którym rzeka Chocina przecina drogę UpiłkaLipczynek. Księże, Jezioro, Księża Woda (1905), jedno z jezior ciągu jeziornego jaki tworzą jez. Laska, Księże, Długie, Parszczenica i Śluza. W XVI w. jeziora te nosiły jedną nazwę: Jezioro Bieżne. Pow.74,8 ha, dł.1215 m, szer.850 m, gł. do 4,6 m. Kl. czyst. III (r.b.1990). Przy pd. brzegu jeziora znajduje się stanowisko bobrów.
Kuchenek, również Kuching, jezioro położone na zach. od jez. Piaszno. Jedno z 6 jezior lobeliowych występujących na terenie gm. Lipnica z roślinnością lobeliową objętą ochroną gatunkową. Pow.5,7 ha, dł.375 m, szer.225 m.
Kulegówk, Bagno, obszar bagienny z oczkami wodnymi w pobliżu jez. Sierzywk. Występuje tu grążel żółty oraz chroniony grzybień biały.
Kuntop, Bagno, nazywane również Końskim Cmentarzem, obszar bagienny, położony ok. 0,7 km na zach. od miejscowości Hamer Młyn. Nazwa oznacza miejsce, w którym topiły się konie. Z kasz. kóń  koń i topic  topić lub topielëszcze  topielisko. Na bagna Kuntop miał je zwodzić błędny ogień, zwany z kasz. wid lub z niem. Erliś. Był on uosobieniem różnych postaci: najczęściej zaprzedańca diabła lub geometry. Na Gochach zaś, był to diabeł zwany Kranck lub też dusza zamienionego w zmorę dziecka. Błędny ogień często miał towarzyszyć wracającym z Hamer Młyna zwodząc ich na pobliskie bagna.
Kwiatno, jezioro położone 0,5 km na pn.wsch. od miejscowości Wojsk. Pow.2,4 ha, dł.210 m, szer.110 m. L
Laska, płytkie jezioro z dobrze rozwiniętym pasem szuwarów, położone na pd.wsch. granicy gm. Lipnica, w ciągu jeziornym jaki tworzą jez. Laska, Księże, Długie, Parszczenica i Śluza. Wzdłuż wsch. części jeziora przebiega granica pomiędzy gm. Lipnica i gm. Brusy. Pow.70,4 ha, dł. 1300 m, szer. 800 m, gł. do 3,6 m. Kl. czyst. II (r.b.1991). W 1977 roku utworzono tu rezerwat obejmujący całe jezioro, w celu zachowania miejsc lęgowych licznych gatunków ptaków wodnych i błotnych, a w szczególności łabędzia niemego. Poza nim występują tu perkoz dwuczuby, łyska, mewa śmieszka, czapla siwa oraz kilka gatunków kaczek.
13
Legowiska, podmokłe łąki przy prawym brzegu rzeki Chocina ok. 2,0 km na pd. od leśniczówki Stary Most.
Lelek, najwyższe wzniesienie w Lipnicy, znajdujące się na Nowym Osiedlu. Wys.178,2 m n.p.m. Nazwa pochodzi z kasz. lelek  duch nocny, błędny ognik. Używana najczęściej w zwrocie po leleka, czyli po jakie licho. Na Zaborach mawiano: Lelek chòdzy pò łąkach.
Leśne Niwy, łąki położone w dolinie rzeki Prądzona na pd. od miejscowości Prądzona. Nazwa odnotowana m.in. w 1905 roku. Niwa, nazwa obecnie rzadko używana oznacza ziemię uprawną, inaczej pole, rola, łan. Leśne Pole, grunty położone na pd. od miejscowości Gliśno Wielkie przy jez. Kamieniczno. Nazwa odnotowana m.in. w 1905 roku.
Lisewo, również Lësewò, nieistniejące obecnie wybudowanie położone dawniej w lasach pomiędzy jez. Gwiazda a torfowiskiem Jeziorki, na pd.zach. od miejscowości Prądzona. Nazwa z kasz. lës  lis.
Lipionek, również Lipionk, jezioro w Lipnicy, przy drodze wylotowej do Bytowa, położone w obniżeniu terenowym. W przeszłości całe obniżenie, które obecnie zajmują łąki, rozciągające się w kierunku pd.
wsch. wypełniały wody jeziora. Pow.1,6 ha, dł.220 m, szer.150 m, gł. do 6,0 m. W 2000 roku przy zach. brzegu na kanale odprowadzającym nadmiar wód z łąk do jez. pojawiło się stanowisko bobrów. Nazwa, podobnie jak nazwa Lipnicy, pochodzi od drzewa  lipy. Lipnica, Lipienice (1751), Liepienitze (XIXw.), kasz. Lëpnica, wieś sołecka położona na trasie Bytów
Chojnice. Od 1975 roku siedziba władz gminnych. Wzmiankowana już w 1310 roku jako Lypeniza. W 1360 roku Wielki Mistrz Krzyżacki Winrich von Kniprode wydał przywilej na tę wieś niejakiemu Pilgerime. Największa obecnie wieś na Gochach przez wieki była małym, szlacheckim zaściankiem. Na znaczeniu zyskała w połowie XIX w., kiedy powstała nowa droga łącząca Bytów z Chojnicami. W 1934 roku Lipnica stała się stolicą gminy obejmującą większą część Gochów. We wsi odbywały się cotygodniowe targi, zbierały roki sądowe, urzędowały komisje poborowe, cztery razy w roku organizowano jarmarki. W 1930 roku (15 października), w Lipnicy został otwarty pierwszy w ówczesnym woj. pomorskim wiejski ośrodek zdrowia. Obecnie we wsi znajduje się urząd gminy, ośrodek zdrowia, apteka, poczta, filia banku spółdzielczego, posterunek policji, kościół, Zespół Szkół (szkoła podstawowa i gimnazjum), biblioteka publiczna, stacja paliw z barem, bar „U Gocha”, piekarnia, jednostka OSP, Zakład Produkcji Odzieży Ochronnej, PPHU „Artech II”, SKR, tartak oraz liczne sklepy i zakłady usługowe. Od 1986 roku w Lipnicy działa zespół folklorystyczny „Gochy”, a od 1993 roku przy miejscowej szkole, zespół „Małe Gochy”. Wieś liczy 809 mieszkańców (12.2002). Pow. sołectwa wynosi 1663 ha. Nazwa wsi pochodzi od drzewa  lipy, które niegdyś występowały tu w dużych ilościach. Z kasz. lëpińc  zagajnik lipowy, a także lëpińc  lipiec, daw. lipień  czas kwitnienia lip. Niektórzy językoznawcy łączą nazwę wsi z lipieniem, rybą słodkowodną, zapominając, że jest to ryba reofilna, czyli prądolubna i nie mogła występować w eutroficznych czy bezodpływowych jeziorach, występujących w najbliższej okolicy Lipnicy. Lisia Góra, wzniesienie znajdujące się ok. 1,8 km na pn.wsch. od miejscowości Zapceń. Wys. 173,8 m n.p.m.
Lisi Ogon, najstarsza część Lipnicy, czyli obecna ulica Kościelna. Znajduje się tu kościół p.w. Jasnogórskiej Królowej Polski, wybudowany w 1982 roku oraz tartak. Zamieszkana przez 181 osób (12.2002).
Lisie Jamy, bezodpływowe kotliny położone w lesie ok. 0,8 km na pd.zach. od leśniczówki Stary Most.
Losk, wybudowanie położone w pobliżu Kreciej Góry. Nazwa z kasz. lôsk  lasek, czyli mały las.
Luboń, Lubonia (1751), Lubon (XIXw.), wieś sołecka położona 0,5 km na zach. od jez. Kielskie. Powstała na mocy przywileju nadanego Krasce i Kiełbasom przez starostę człuchowskiego Melchiora 14
Weyhera w 1636 roku. Zamieszkana przez 34 mieszkańców (12.2002). Pow. sołectwa wynosi 1909 ha. Nazwa z kasz. lubno  miło.
Luboszko, Leboszkie (1937), daw. Lubonia, jezioro położone w pobliżu miejscowości Luboń. Wcinający się od pd. półwysep rozdziela jezioro na dwa mniejsze akweny. Pow.9,2 ha, dł.650 m, szer.200 m. Nazwa zob. Luboń.
Ł
Łącki Las, obszar leśny położony na zach. od wyb. Rokitniki i Łącki Młyn.
Łącki Młyn, Lankensche Mühl (XIXw.), wybudowanie położone ok. 2,5 km na pn.zach. od miejscowości Łąkie. Niegdyś znajdował się tu młyn wystawiony nad strumieniem wpadającym do Jez. Wiejskiego przez właścicieli Łąkiego. Na zalesionym wzgórzu znajduje się dawny, ewangelicki cmentarz. Łącki Młyn zamieszkuje 19 osób (12.2002).
Łąckie, Jezioro, zob. Wiejskie, Jezioro
Łączka, Bagno, obszar bagienny z podmokłą łąką, położony ok. 0,3 km na pn. od Bagna Piwno.
Łąkie, Lancke (1618), Lanken (XIXw.), wieś sołecka położona 6,0 km na zach. od miejscowości Borzyszkowy nad Jez. Wiejskim. W 1374 roku Wielki Mistrz Krzyżacki Winrich von Kniprode nadał przywilej lokacyjny bratu Petzen v. der Brese. Po 1466 roku Łąkie zostało podzielone między dwóch dziedziców. Część wschodnia przypadła Łąckiemu herbu Korzbok, część zachodnia Święcowi. We wsi znajduje się pomnik upamiętniający poległych w czasie I wojny światowej żołnierzy pochodzących z Łąkiego. W 1992 roku zbudowano tu kościół p.w. N.M.P. Wniebowziętej. Łąkie zamieszkują 294 osoby (12.2002). Pow. sołectwa wynosi 2862 ha. Nazwa wsi pochodzi od wyrazu łąka i wskazuje na położenie wśród łąk.
Łonskie, obszar bagienny położony na pn. od wyb. Jeruzalem.
Łysa Góra, wzniesienie na lewym brzegu Jez. Wiejskie. Wys. 198,8 m n.p.m. W noc świętojańską miały zbierać się tu czarownice i w towarzystwie diabła wykonywać obrzędowe pieśni i tańce.
M
Małe, Jezioro, jezioro położone ok. 0,8 km na pn. od miejscowości Hamer Młyn, na granicy gm. Lipnica i Studzienice. Pow.33,7 ha, dł.900 m, szer.500 m, gł. do 8,0 m. Przepływa przez nie rzeka Kłonecznica.
Małe Katarzynki, jezioro położone w pobliżu jez. Duże Katarzynki. Pow.1,2 ha, dł.210 m, szer.100 m.
Małe Wieczywno również Wieczywno Małe, jezioro położone na pd. gm. Lipnica obok dawnego jez. Wieczywno Duże. Pow.1,2 ha, dł.180m, szer.90 m.
Mały Boryń, jezioro położone na granicy gm. Lipnica i gm. Konarzyny, przy drodze Lipnica Chojnice. Dł. ok. 500 m, szer. ok. 370 m. Wcinający się od pn.zach. półwysep dzieli jez. na dwa mniejsze akweny. Przez jez. przepływa rzeka Boryń.
Margle, podmokłe łąki położone przy brzegu jez. Gwiazda, na pd. od wyb. Srakowice. Nazwa pochodzi od wydobywanego tam niegdyś przez okolicznych gospodarzy margla, czyli wapna łąkowego.
Mermowo, niegdyś wybudowanie należące do dawnego sołtysa Teofila Pażątki Lipińskiego, nazywane Sądowizną, ponieważ dawni właściciele brali udział w sądach ziemskich w Człuchowie jako 15
asesorowie. Obecnie część Lipnicy, przy drodze wylotowej do Bytowa. Nazwa z kasz. mërmac  mamrotać, zrzędzić.
Mielewo, nieistniejące obecnie wybudowanie, położone dawniej na pn. od jez. Brzusk, przy drodze Lipnica  Bytów.
Mielno, daw. Duże Mielno, w 1850 roku Gross Mellno, wieś sołecka położona ok. 6,0 km na pd. od miejscowości Kiedrowice. Powstała na mocy przywileju z 1645 roku nadanego Filipowi Hasse i Jakubowi Szultow przez króla Władysława IV. Liczy 64 mieszkańców (12.2002). Pow. sołectwa wynosi 2805 ha. We wsi znajduje się sklep oraz kaplica wybudowana w 1982 roku. Nazwa zob. Mielonek, jezioro.
Mielonek, daw. Małe Mielno lub Mielonko, w 1850 roku Klein Mellno, położone na zach. od Mielna w dolinie rzeki Damplica. Liczy 18 mieszkańców (12.2002). W dawnej szkole znajduje się gospodarstwo agroturystyczne. Zob. też Obórki.
Mielonek, daw. Mielno, jezioro położone 0,7 km na pd. od miejscowości Mielno. Pow.11,1 ha, dł.540 m, szer.370 m, gł. do 3,0 m. Przez jez. przepływa rzeka Damplica. Nad jez. znajduje się gospodarstwo agroturystyczne Żmuda. Nazwa jez. pochodzi zapewne od daw. nazwy przepływającej przez nie rzeki, zob. Damplica. Z kasz. miél  wir wodny lub mielëna  mielizna. Miodowe, Bagno, podmokłe łąki na pd. od Jez. Borzyszkowskiego, leżące w dawnej rynnie jeziornej Jez. Borzyszkowskiego i jez. Prądzona.
Misa, Bagno, obszary podmokłe, częściowo zalesione oraz łąki położone w obniżeniu terenowym na pn.zach. od miejscowości Brzozowo.
Młyński Staw, staw w miejscowości Borowy Młyn, nad którym znajduje się dawny młyn. Pow.5,0 ha, dł.500 m, szer.250 m. Woda była doprowadzana do młyna pogłębionym korytem Potoku Borowskiego wypływającego z jez. Gwiazda. Zob. Gwiazda, rzeka.
Młyńskie Jezioro, jezioro położone między jez. Długie i Gwiazda. Pow.6,0 ha, dł.870 m, szer.200 m.
Modrzejewo, Modrzejewskie (1751), Modrzecewsky (XIXw.), wybudowanie nad Jez. Kielskim. W 1690 roku wybudował je Maciej Cyra i taką też nazwę nosiło. Obecna nazwa pochodzi od kolejnego właściciela, Krzysztofa Modrzewskiego, który odkupił wyb. w 1726 roku. Znajduje się tu leśniczówka. Liczy 5 mieszkańców (12.2002).
Modziel, wybudowanie nazywane daw. Kozi Most, położone nad jez. Długie, w pobliżu mostu na Zbrzycy. Pierwotnie pustkowie należało do wyb. Mogiel i dopiero z czasem zaczęło stanowić odrębną siedzibę. Zamieszkane przez 20 osób (12.2002). Nazwa, zob. Mogiel.
Mogiel, również Modziel Mały, wybudowanie położone przy pd. brzegu jez. Księże. Powstało na mocy przywileju z 1700 roku, który uzyskał Błażej Karpiński od ks. Stanisława Radziwiłła. Zamieszkane przez 18 osób (12.2002). Nazwa podobnie jak pobliskiego Modziela, gdzie w nazwie nastąpiło zmiękczenie litery g, pochodzi od wyrazu mogiła. Być może wówczas w terenie widoczne były jeszcze kurhany prehistoryczne. Zob. Dampli. Morgi, obszar leśny położony na wsch. od Jamskiej Góry, rozciągający się po wyb. Karcz. W pd. części znajduje się stanowisko objętego ścisłą ochroną gatunkową pomocnika baldaszkowego, rzadko spotykanej zimozielonej krzewinki osiągającej 25 cm wysokości. Nazwa pochodzi od wyrazu morga oznaczającego daw. miarę powierzchni gruntu.
Morgi, pole położone na pd. od pola Nowiny.
Mòtlosk, silnie zarastające jezioro w pobliżu jez. Mielonek. Dł. ok.120 m, szer. ok.75 m.
16
Mrówczyn, również Mrówcze, wybudowanie położone nad rzeką Kłonecznica w pobliżu dwóch stawów, ok. 600m na pd.wsch. od miejscowości Sątoczno.
Mulewo, nazywane też Grinof, wybudowanie położone w lasach między miejscowością Wojsk a wyb. Skryte. Nazwa Grinof pochodzi najprawdopodobniej z niem. Grünhof; grün  zielony, hof  dwór, zagroda.
Mużarkowo, wybudowanie położone w pobliżu osady Klasztor. Nazwa z kasz. mùżôrka  wiewiórka.
Myszkowe Błoto, dawne torfowisko położone ok. 0,3 km od wsch. brzegu jez. Gwiazda, w pobliżu wyb. Srakowice. Torfowisko porasta obecnie brzezina bagienna. Nazwa pochodzi od nazwiska Myszka.
N
Na Górze, wybudowanie położone na pn. od miejscowości Gliśno Wielkie. Liczy 13 mieszkańców (12.2002).
Na Paszkowskiem, łąka położona między miejscowością Modziel a łąką U Jazu.
Niżkowy, wybudowanie położone „poniżej” wyb. Rosocha.
Nowa Osusznica, wybudowanie położone ok. 2,5 km na pd. od miejscowości Osusznica nad rzeką Osusznica. Zamieszkana przez 7 osób (12.2002). W 1829 roku odłączona od dóbr Osusznica. Nazywana też Gapowo.
Nowe Brzeźno, wybudowanie położone między wyb. Klin a miejscowością Znakowo. Zamieszkane przez 34 osoby (12.2002).
Nowe Osiedle, również Nowa Lipnica, osiedle w Lipnicy położone przy drodze wylotowej do Chojnic. W 1984 roku na obszarze 6,2 ha wyznaczono 48 działek pod budowę domków jednorodzinnych. Pierwotnie miało nosić nazwę Osiedla 40lecia PRL. Z powodu przeciągających się prac budowlanych nazywano je również Leniuchowo. Obejmuje ulice: Chojnicką, Derdowskiego, Wybickiego, Górną, Słoneczną, Rzemieślniczą i Polną. Zamieszkane przez 248 osób (12.2001). Znajdują się tu sklepy i zakłady usługowe. Nowiny, pole położone nad jez. Kamieniczno, na pd. od wąwozu Czarci Jar. Nowy Dwór, zwany też Przedmieściem, gospodarstwa w miejscowości Borzyszkowy położone przy budynkach biurowych Bydgoskich Zakładów Eksploatacji Kruszywa, zob. Ostrowite.
Nowy Jork, nieistniejące obecnie wybudowanie przy pd. brzegu Jez. Borzyszkowskiego
O
Obórki, pierwotnie nazywano tak gospodarstwo Michała Rudnika w miejscowości Mielonek. Obecnie tą nazwą określa się często zarówno miejscowość Mielonek, jak również wybudowania położone nad jez. Mielonek.
Odstowo, jezioro położone przy zach. brzegu jez. Gwiazda. Pow.2,0 ha, dł.200 m, szer.80 m.
17
Ogródkowia, pola uprawne położone ok. 0,9 km na pd. od miejscowości Wojsk.
Okolowa, pole uprawne położone na pn. od miejscowości Zapceń, pomiędzy drogami prowadzącymi do miejscowości Sątoczno i do miejscowości Luboń. Nazwa pochodzi od wyrazu okole i oznacza pole okolone drogami.
Okrągłe, Jezioro, jez. wytopiskowe położone ok. 1,0 km na pd. od miejscowości Owsne Ostrowy. Dł. i szer. ok. 130 m. Nazwa pochodzi od kształtu jeziora.
Orzłowe Bagno, zwane też U Orzła, bagienny obszar położony między rzeką Prądzoną a wyb. Skryte. Nazwa pochodzi od mieszkającego tam niegdyś w pobliżu Orzłowskiego.
Osowa Góra, wzniesienie położone ok. 0,5 km na pd. od miejscowości Zapceń. Wys.171,0 m n.p.m. W tym miejscu miało dojść niegdyś do zbrojnej potyczki między mieszkańcami szlacheckiej wsi Kiedrowice a mieszkańcami Zapcenia, wsi należącej do starostwa człuchowskiego. Spór dotyczył przebiegu granicy między obydwiema wioskami. Potyczka ta zakończyła się szczególnie krwawo, gdyż zginęło 9 kiedrowiczan i 1 mieszkaniec Zapcenia. Sprawa oparła się o sąd w Kosobudach, który sporną ziemię pozostawił w rękach mieszkańców Kiedrowic.
Osowo, również Reces, wybudowanie położone ok. 2,5 km na wsch. od miejscowości Upiłka przy drodze OsusznicaUpiłka. W XVIII w. nadana Pawłowi Głowińskiemu przez starostę człuchowskiego ks. M.K. Radziwiłła jako dodatkowa, 10 morgowa posesja z łąką Puchownicą. Osowo Duże, daw. Osówk, jezioro położone 3,0 km na pd.zach. od Lipnicy. Pow.15,1 ha, dł.660 m, szer.370 m, gł. do 6,8 m.
Osowo Duże, Grosse Ossowo (XIXw.) czyli Wielkie Osowo, wybudowanie położone ok. 2,0 km na zach. od miejscowości Osusznica nad rzeką Osusznica. Założone przez Stoltmana na mocy przywileju z 1738 roku nadanego przez ks. Annę Radziwiłł. Zamieszkane przez 13 osób (12.2002). Nazwa pochodzi od drzewa osiki, które niegdyś razem z olchami porastały w tym miejscu dolinę Osusznicy.
Osowo Małe, jezioro otoczone podmokłymi łąkami, położone na wsch. od jez. Osowo Duże. Niegdyś stanowiło część Jez. Osowo Duże. Obecnie małe, silnie zarastające zbiorniki wodne. Osowo Małe, Klein Ossowo (XIXw.) zwane też U Kotka, wybudowanie położone na zach. od Osowa Dużego. Założone przez Pawła Głowińskiego na mocy przywileju z 1746 roku nadanego przez starostę człuchowskiego ks. Michała Kazimierza Radziwiłła. Zamieszkana przez 1 osobę (12.2001). Nazwa, zob. Osowo Duże.
Ostronek, jezioro położone między jez. Kamieniczno a jez. Piaszno, przy drodze BorzyszkowyŁąkie. W pd.wsch. części następuje proces zarastania jeziora, roślinność torfowiskowa tworzy tu charakterystyczny kożuch, tzw. pło torfowe, na którym rośnie karłowata sosna i brzoza. Dł.150 m, szer.100 m.
Ostrowite, Wusterwitz (1618), Ostrowitte (XIXw.), dawniej nazywane też przez mieszkańców Borzyszkowych Stadt Kuków lub Kukówką, wieś sołecka położona ok. 5,0 km na pn.zach. od Lipnicy. Według dokumentu z 1366 roku założycielami byli Jakub i Wawrzyniec. Znajdował się tu jedyny na Gochach drewniany młynwiatrak wybudowany przed I wojną światową przez A.Marquardta. Wiatrak został zniszczony podczas działań wojennych w 1945 roku. Wieś liczy 185 mieszkańców (12.2002). Pow. sołectwa wynosi 1162 ha. Od 1971 roku funkcjonuje tu kopalnia kruszywa, czyli Bydgoskie Zakłady Eksploatacji Kruszywa z zakładem w Ostrowitem, obecnie Bydgoskie Kopalnie Surowców Mineralnych. Tutaj bowiem odkryto jedno z największych na Pomorzu złóż kruszywa. Kopalnia zajmuje ogółem 160 ha. Powierzchnia stale rośnie, natomiast stare wyrobiska są rekultywowane najczęściej przez nasadzenia leśne. W 2000 roku sprzedano 480 tys. ton kruszywa. W granicach obszaru górniczego wyodrębniono cztery złoża: Borzyszkowy, gdzie osady piaszczysto żwirowe osiągają grubość ponad 30m, Gliśno, gdzie miąższość złoża wynosi do 12,8m oraz złoża Trzebielsk i Ostrowite 18
o miąższości złoża do 5,2m. Nazwa wsi pochodzi od kasz. wyrazu ostrów, oznaczającego wyspę. Wyspa znajduje się na jez. Trzebielsk, które w średniowieczu nosiło nazwę Ostrowite. Ostrów, łąka położona przy wsch. brzegu rzeki Prądzona w pobliżu jez. Prądzona. Znajduje się tu niewielkie wzniesienie, które stanowi jakby wyspę wśród traw. Niewykluczone, że przy dawnym, wyższym poziomie wód jeziora była to wyspa. Nazwa z kasz. ostrów  wyspa.
Ostrów, pole położone przy pn. brzegu Jez. Kielskie, na wsch. od rzeki Kłonecznica.
Ostrów, wyspa o pow.2,37 ha położona na jez. Trzebielsk, na której utworzono rezerwat, zob. Ostrów Trzebielski. Centralną część wyspy zajmuje pagórek o regularnym, kolistym kształcie. Według legendy, przed wiekami znajdował się tu gród, z którego okolicznymi ziemiami władał możny pan. On to miał rozdzielić swoje dobra między dwóch synów, jednemu dając Ostrowite, drugiemu zaś Lipnicę. Z brzegu na wyspę można było przedostać się po drewnianym moście. Podobno na dnie jeziora można jeszcze natknąć się na resztki podtrzymujących go niegdyś słupów.
Ostrówek, łąka położona przy pn. brzegu jez. Długie, na wsch. od miejscowości Modziel, u podnóża wzniesienia, które dawniej stanowiło półwysep wcinający się w wody jeziora, z kasz. ostrów  półwysep.
Ostrów Trzebielski, rezerwat faunistyczny utworzony w 1987 roku. Obejmuje obszar większej z dwóch wysp na jez. Trzebielsk, o pow.2,37 ha oraz okalający ją pas szuwarów i wód o pow.5,73 ha. Celem ochrony jest zachowanie miejsc lęgowych wielu gatunków ptaków wodnych. Gniazduje tu największa na Pomorzu kolonia lęgowa rybitwy zwyczajnej, licząca ok.120 par, co stanowi ponad 3% całej polskiej populacji tego gatunku. Występuje tu jedna z największych na Pomorzu, a największa na pojezierzu lęgowa kolonia mewy śmieszki, licząca do 2 tysięcy par. Mewom i rybitwom towarzyszą kaczki: krzyżówka, głowienka, czernica i rzadki płaskonos, występują tu też: brodziec krwawodzioby (jedyne stanowisko lęgowe na pojezierzu) i sieweczka rzeczna oraz rzadka na Pomorzu mewa pospolita. Można tu spotkać także: bąki, błotniaki stawowe, trzcinniaki, bekasy oraz perkozy i łabędzie. Osusznica, daw. Osowo, rzeka biorąca swój początek z torfowiska Dampel, w pobliżu wybudowania o tej samej nazwie. Lewy dopływ rzeki Chocina. Na 13 km odcinku rzeki turystyczny szlak kajakowy. Pierwotna nazwa, zob. Osowo Duże. Obecna nazwa powstała, kiedy po regulacji rzeki, zaczęła ona „osuszać” przyległe łąki i torfowiska.
Osusznica, Ossusnitza (XIXw.), wieś sołecka położona ok. 3,0 km na pd. od Lipnicy nad rzeką o tej samej nazwie. Pierwotnie zbudowany tu został w 1615 roku przez starostwo człuchowskie młyn, który otrzymał za zasługi na 50 lat Prądzyński. W 1665 roku zupełnie zniszczone wyb. otrzymuje Trzebiatowski na mocy przywileju starościny człuchowskiej Joanny Katarzyny Leszczyńskiej. W XIX w. stanowiła razem z Rucowymi Lasami własność Rutzów. Najbardziej znany był Ignacy Rutz (1799
1859), który posłował do ówczesnego sejmu pruskiego w Berlinie. Życie ponad stan spowodowało, że już jego następca został zmuszony do sprzedaży majątku. Znajduje się tu siedziba nadleśnictwa, którego budynek to dawny pałac Rutzów. Wielokrotne remonty i przebudowy spowodowały jednak, że zatracił on swój pierwotny wygląd. Przy moście na rzece pozostałości dawnego młyna. W Osusznicy funkcjonuje oczyszczalnia mechanicznobiologiczna typu KOS2 o przepustowości Q=50,0m³/d. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rzeka Osusznica. Wieś liczy 134 mieszkańców (12.2002). Pow. sołectwa wynosi 1351 ha.
Owcza Góra, wybudowanie położone 1,2 km na pd.wsch. od miejscowości Borowy Młyn nad rzeką Prądzona.
Owcza Wyspa, wyspa na Jez. Borzyszkowskim. Nazwa wiąże się z wypasaniem na niej owiec, które były przewożone na wyspę łódką. Zob. Borzyszkowskie, Jezioro. Owsne Ostrowy, również Owsne, Auenberg (XIXw.), Owsna Góra, z niem. Haberberg (1905). Wg księdza J.G. Borka nazywane niegdyś też Orzech, chociaż bardziej prawdopodobne jest, że nazwa brzmiała z kasz. Osëch czyli ostrów, wyspa. Miejscowość położona 6 km na pd. od Lipnicy. Założona w 1730 roku przez Krzysztofa Adamczyka na mocy przywileju starościny człuchowskiej ks. Anny 19
Radziwiłł. Zamieszkuje ją 27 osób (12.2002). Znajduje się tu leśniczówka leśnictwa Osusznica. Nazwa z kasz. óws  owies, ówsne  owsiane oraz ostrów  wyspa.
P
Parszczenica, w XIXw. razem z jez. Śluza nosiło nazwę Gliesno See, jezioro położone na pd.wsch. granicy gm. Lipnica, w ciągu jeziornym jaki tworzą jez. Laska, Księże, Długie, Parszczenica i Śluza. Pow.78,0 ha, dł.1950 m, szer.850 m, gł. do 3,7 m. Kl. czyst. III (r.b.1990). Na jez. znajduje się wyspa. W 1973 roku z dna jeziora wydobyto drewnianą łódź  dłubankę, której wiek specjaliści z Muzeum Regionalnego w Chojnicach określili na 350400 lat. Nazwa z kasz. parszczec  parcieć.
Paszylkowo, wybudowanie położone między podmokłymi łąkami Chmielnik a jez. Kielskie. Nazwa pochodzi od nazwiska właściciela.
Pceń, Bagno, Pczienie (XVIw.), Pzygne See (XIXw.), Pcenie (1905), rozległy obszar bagienny, powstały po osuszeniu ok. 1865 roku jeziora Pceń, położony na wsch. od Jez. Kiedrowickiego, w większości zajęty przez łąki. Jeszcze w 1937 roku istniało tu niewielkie jezioro o dł. ok. 380 m i szer. od 50 do 200 m. W 1938 roku pogłębiono rzekę Jażdżewkę, osuszając całkowicie jezioro. Znajdują się tu bogate pokłady wapienia marglistego, tzw. wapna łąkowego służącego do zobojętniania nadmiernej kwasowości gleb oraz wzbogacania gleby w minerały. Pierwsze badania pokładów margla rozpoczęto w 1962 roku i już 20 września wydobyto pierwszą tonę tego surowca. W 1984 roku SKR uruchomił tu kopalnię wapna łąkowego. W 1986 roku zapceńska kopalnia zdobyła „srebrną lampkę górniczą” (II lokata w kraju wśród kopalń małych, wydobywających do 70 tys. ton wapna). W 2001 roku wydobyto 75 tys. ton wapna łąkowego. Obecnie działają tu dwie kopalnie: jedna należąca do SKRu oraz spółka „Wapniak”. W wyrobiskach po wydobytym marglu założono stawy rybne. Pękawka, wybudowanie położone na pd.wsch. od wzniesienia Krecia Góra. Nazwa wyb. pochodzi od znajdującego się niegdyś w pobliżu jez. Pankówko, wzmiankowanego jeszcze w 1905 roku. Obecnie są to łąki. Nazwa z kasz. pãkówka  pukawka. Piaszczynek, również Małe Piaszno, jezioro położone na pd. od jez. Piaszno. Pow.6,0 ha, dł.890 m, szer.420 m.
Piaszno, jezioro położone na wsch. od Jez. Wiejskiego. Pow.66,6 ha, dł.1450 m, szer.675 m, gł. do 24,3 m. Kl. czyst. I (r.b.1988).
Piechowo, wybudowanie położone ok. 0,7 km na pn. od wyb. Sierzywk.
Pieck, wybudowanie położone nad niewielkim torfowiskiem ok. 2,5 km na pn.zach. od miejscowości Luboń. Nazwa z kasz. piéck  piec.
Pieczyska, również Piecyska, pola położone na pn.wsch. od miejscowości Borowy Młyn, poniżej wzniesienia 173,2 m n.p.m., chociaż na mapie topograficznej z 1937 roku umiejscowione są w zakolu rzeki Prądzona, poniżej dawnego młyna na rzece, czyli ok. 900 m na pn. dalej niż jest to przedstawiane na współczesnych mapach. Nazwa pochodzi od istniejących tam niegdyś pieców do wytopu szkła. Około 1788 roku niejaki Piwonka założył w Borowym Młynie hutę szkła.
Piekiełko, na mapach zaznaczane również jako Diabełko. Wybudowanie położone między jez. Mielonek a Jez. Długim. Piszczata Góra, wzniesienie położone na wsch. od miejscowości Borzyszkowy. Wys. 187 m n.p.m. W 1946 roku wzniesiono tu drewniany krzyż upamiętniający poległych w czasie II wojny światowej mieszkańców Gochów. Niekonserwowany, uległ zniszczeniu po ok. 20 latach. W roku 1982 postawiono nowy krzyżpomnik. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od przymiotnika piaszczysty, z kasz. piôszczëti, chociaż August Pluto Prądziński, który mieszkał w pobliżu twierdził, że nazwa wzięła się od znajdowanych tu piszczeli ludzkich. Być może miejsce to położone już poza wsią stanowiło 20
teren grzebalny w czasach pomorów i zarazy, gdy chowano zmarłych poza cmentarzem przykościelnym.
Pitkowiańska Chojna, sosnowy las położony na pd. od wyb. Pitkowo. Z kasz. chojna  sosna.
Pitkowo, wybudowanie położone ok. 1,5 km na pn. od Lipnicy pomiędzy drogą LipnicaBytów a drogą LipnicaBorzyszkowy. Nazwa powstała, kiedy właściciel po wybudowaniu domu, zastanawiając się nad nazwą wyb., miał podobno powiedzieć: „Niech bãdze chòc Pitkòwò”.
Piwnice, zalesione obniżenie pomiędzy dwoma pasmami wzniesień morenowych, położone na pn. od jez. Gliszczonek. Występuje tu licznie borówka czarna i ... żmije.
Piwno, Bagno, nazywane również Strzyże Błoto, obszar bagienny z oczkami wodnymi, położony przy drodze BorzyszkowyGliśno Wielkie. Ok. 1,0 km na pd. od miejscowości Gliśno Wielkie. Pod Prądzonę, urzędowa nazwa wybudowań położonych między Jez. Borzyszkowskim i jez. Prądzona, m.in. Zielone położone przy pd. brzegu Jez. Borzyszkowskiego, Zielonki na pd. od Bagna Miodowe, Szutow obok wzniesienia 180,4 m n.p.m., czy leśniczówka Prądzona. Zamieszkane przez 34 osoby (12.2002).
Pogorzelec, Bagno, niegdyś obszar bagienny położony w pd. części gm. Lipnica na granicy z gm. Przechlewo, ok. 1,0 km na wsch. od jez. Lipczyno Wielkie. Obecnie częściowo zmeliorowany obszar zajmują łąki. Nazwa od daw. pogorzel, czyli miejsca gdzie był pożar; pogorzelisko. Poloch, dawniej pas błot i mokradeł w dolinie rzeki Osusznica, ciągnący się od miejscowości Osusznica do miejscowości Owsne Ostrowy. Obszar został zmeliorowany przed 1914 rokiem. Obecnie rozpościerają się tu łąki. Nazwa pochodzi z kasz. Pòlôch  Polak.
Prądzona, również Prądzono, Jeziorko (1935), jezioro położone na pd. od Jez. Borzyszkowskiego. Pow.16,5 ha, dł.750 m, szer.280 m, gł. do 4,4 m. Bierze z niego początek rzeka Prądzona.
Prądzona, Prądzyńska Rzeka (XVIw.), Prondzonna Fluss (XIXw.), rzeka wypływająca z jez. Prądzona. Prawy dopływ rzeki Osusznica. Długość 25,8 km, pow. zlewni 149,9 km². Na odcinku 12 km turystyczny szlak kajakowy. Nazwa pochodzi od nieistniejącego dziś czasownika prądzić, w znaczeniu „płynąć korytem rzecznym”. Prądzona, Prondzonna (XIXw.), wieś sołecka położona ok. 5,0 km na zach. od Lipnicy, wzmiankowana w dokumencie z 1366 roku. Liczy 152 mieszkańców (12.2002). Pow. sołectwa wynosi 1268 ha. Znajduje się tu sklep, jednostka OSP. Nazwa wsi pochodzi od rzeki Prądzona przepływającej przez wieś.
Prądzona Wybudowanie, wybudowanie położone nad rzeką Prądzonka między jeziorem Trzebielsk a rzeką Prądzona oraz pojedyncze wyb. położone nad jez. Prądzona. Zamieszkane przez 72 osoby. (12.2001).
Prądzonka, rzeka, a właściwie rzeczka, wypływająca z jez. Trzebielsk, lewy dopływ rzeki Prądzona.
Przekopopa, podmokłe łąki położone przy wsch. krańcu Jez. Kielskie, odwadniane do jeziora rowami melioracyjnymi. Nazwa pochodzi od daw. wyrazu przekopa oznaczającego odkryty rów ziemny łączący coś z czym. Przytarnia, jezioro rynnowe położone na pn. od jez. Kamieniczno. Pow. 7,0 ha. Dł.875 m, szer.125 m. Wzdłuż wsch. brzegu jez. przebiega granica między gm. Lipnica i gm. Tuchomie. Przepływa przez nie rzeka Kamienica. Jezioro do 1945 roku leżało w granicach Niemiec i nosiło nazwę Przytany  See. Nazwa pochodzi od wyrażenia przy tarnie, gdzie tarń oznacza krzew  tarninę lub cierń. Ptasia Wyspa, wyspa na Jez. Borzyszkowskim. Dawniej na wyspie znajdowały się miejsca lęgowe mewy śmieszki. W latach 50tych ubiegłego wieku została zalesiona przez uczniów i nauczycieli ze szkoły w Borzyszkowach.
21
Ptaszewo, wybudowanie położone ok. 3,0 km na pn.zach od miejscowości Mielno. Nazwę wyb. nadał w XIX w. ówczesny właściciel Klemens v. Kiedrowski, który obsadził swoją posiadłość wieloma gatunkami drzew i krzewów ozdobnych, wśród których zagnieździły się ptaki.
Puc, daw. Putz zwane też U Puca, wybudowanie położone nad rzeką Prądzoną, ok. 0,5 km na pn.
wsch. od miejscowości Upiłka. Nazwa pochodzi od położonego w pobliżu jez. Puc.
Puc, niewielkie jeziorko otoczone łąkami, położone ok. 1,0 km na pn.zach. od miejscowości Upiłka w odległości ok. 400 m na wsch. od rzeki Prądzona. Puch, zarastające jezioro o dł. ok. 260 m i szer. ok. 150 m położone na pn. od miejscowości Borowy Młyn, ok. 0,8 km na wsch. od rzeki Prądzona. Jez. Puch to pozostałość niegdyś rozległego jeziora, wzmiankowanego już w 1510 roku jako Putzk. Jezioro to rozpościerało swe wody na obszarze dzisiejszych łąk, częściowo zamienionych w pola uprawne, położonych między Prądzoną a Borowym Młynem.
Puchownica, łąka położona w pobliżu wyb. Osowo. Nazwa pochodzi od dawnego jez. Puch.
Pupkowo, najdalej na zach. położone wybudowanie w gm. Lipnica na skraju Bagna Misa. Liczy 20 osób (12.2002). Nazwa z niem. Puppe  lalka, kasz. pùpa.
Puścizna, pole położone przy pd.zach. brzegu jez. Trzebielsk. Nazwa to daw. określenie m.in. majątku ziemskiego odziedziczonego w spadku po kimś; inaczej dziedzictwo, spuścizna, spadek. R
Raj, nieistniejące obecnie wybudowanie położone niegdyś na pn.wsch. od miejscowości Borzyszkowy.
Reces, zob. Osowo, nazwa reces oznacza uwłaszczenie, wydzielenie gruntów w ramach separacji.
Reguzowa Góra, wzniesienie położone ok. 0,5 km na pn.zach. od miejscowości Borowy Młyn.
Retk, często spotykana na Gochach nazwa półwyspów na jeziorach, np. Retk w pn.wsch. części Jez. Kielskie, czy Retk położony na pn. od wyb. Srakowice. Z kasz. retk  półwysep.
Rokitniki, obszar bagienny położony na pn.wsch. od wybudowania o tej samej nazwie. Nazwa pochodzi od jednego z określeń diabła. Rokita, według ludowych legend, to diabeł przebywający na mokradłach. Na Kaszubach jest to rocitniôk  rokitnik, psotny duch, który zwodzi ludzi, plącze drogę, wywołuje silny wiatr. Można go spotkać w towarzystwie rokitnicy, z kasz. rocitnica, opiekującej się dzikimi zwierzętami. Stąd też wywodzi się nazwa wierzby rokity, małego krzewu występującego na torfowiskach zwanego też rokicina.
Rokitniki, wybudowanie położone na pn. od wyb. Łącki Młyn, przy granicy gm. Lipnica i gm. Tuchomie. Liczy 8 mieszkańców (12.2002).
Rosocha, rozległe łąki o pow. ok. 200 ha rozciągające się na pd. od drogi OsusznicaUpiłka. Przed 1939 rokiem były to łąki państwowe powstałe na zmeliorowanych bagnach. Dozorował je specjalny urzędnik, który dwa razy do roku, w drodze licytacji sprzedawał siano okolicznym mieszkańcom. Nazwa od wyrazu rosocha, oznaczającego rozdzielony widlasto pień drzewa, jak również daw. rękojeść u radła, sochy, pługa, np. rosochy pługowe.
Rosocha, również Rosochy, wybudowanie położone ok. 2,0 km na wsch. od Upiłki, przy drodze OsusznicaUpiłka. Liczy 5 mieszkańców (12.2002).
22
Różana Góra, wybudowanie przy drodze OsusznicaUpiłka. Znajduje się tu typowa kaszubska, drewniana chëcz kryta strzechą.
Różowa Góra, daw. Rosenberg, wybudowanie położone na zach. od wyb. Klasztor u podnóża wzniesienia o wys.164,0 m n.p.m. Rucewo, wybudowanie położone ok. 1,0 km na pn. od miejscowości Rucowe Lasy. Nazwa pochodzi od Rutzów, dawnych właścicieli Osusznicy i Rucowych Lasów.
Rucowe Lasy, wybudowanie położone ok. 2,5 km na pd.wsch. od miejscowości Osusznica. Liczy 104 mieszkańców (12.2002). W 1832 roku istniał tu folwark Rutzenwalde. Nazwa pochodzi od dawnych właścicieli Rutzów.
Rudniki, Kaźmierz również Dorawo (1751), obie nazwy pochodziły od właściciela Kazimierza Dorawy, Rudnik (XIXw.), nazwa pochodzi od Stanisława Rudnika, który je wybudował w 1696 roku, wybudowanie położone w lasach na pd. od Jez. Kielskiego. Liczy 15 mieszkańców (12.2002).
S
Sarnia Komora, zabagniona kotlina położona w lasach między jez. Ślepe i jez. Gburek.
Sarny, również Sarnie, wybudowanie położone nad rzeką Boryń.
Sądownina, również Sądowizna, pole położone na zach. od miejscowości Prądzona, nazywane tak, gdyż dawni właściciele AubrachtPrądzyńscy pełnili w XVII w. funkcję asesorów tucholskich.
Sątoczno, wybudowanie położone ok. 2,5 km na wsch. od miejscowości Zapceń nad strumieniem wpadającym do rzeki Kłonecznicy. Znajduje się tu ubojnia i tartak. Zamieszkane przez 34 osoby (12.2002).
Schadenberg, również Szadenberg, wybudowanie na wzniesieniu położonym przy drodze prowadzącej z Łąkiego do Kramarzyn między wyb. Łącki Młyn a wyb. Rokitniki. Nazwa pochodzi od przydomka dawnego właściciela Lorentza v. Schada Borzyszkowskiego. Drugi człon nazwy z niem. Berg  góra. Sidłowo, również Sydłowo, wybudowanie położone ok. 0,9 km na wsch. od budynku dawnej szkoły w Rucowych Lasach. Nazwa z kasz. sydło  sidło.
Siedliska Góra, wzniesienie o wys. 189,3 m n.p.m. położone między Jez. Wiejskim i jez. Piaszczynek.
Sierzywk, Szerzewka (1905), jezioro oligotroficzne położone przy drodze SmołdzinyLuboń. Jedno z 6 jezior lobeliowych występujących na terenie gminy Lipnica. Pow.3,4 ha, dł.640 m, szer.240 m.
Sierzywk, wybudowanie położone nad jez. Sierzywk. Znajduje się tu gospodarstwo agroturystyczne Sierzewk. Zamieszkane przez 5 osób (12.2002).
Skryte, na terenie gm. Lipnica istnieją trzy wybudowania noszące tę nazwę: wyb. położone ok. 2,0 km na pn.zach. od miejscowości Luboń zamieszkane przez 7 osób (12.2002), wyb. położone ok. 2,5 km na wsch. od miejscowości Borowy Młyn i wyb. położone ok. 2,0 km od miejscowości Borzyszkowy w pobliżu jez. Kamieniczno. Nazwa tych wybudowań wiąże się zapewne z ich położeniem w lasach.
Słomin, daw. torfowisko, obecnie podmokłe łąki położone na prawym brzegu rzeki Prądzonka w pobliżu jej ujścia do rzeki Prądzona.
Smolarnia, również Smołownia, dawna żwirownia, obecnie zalesiona, położona ok. 0,5 km od skrzyżowania na Ostrowite. W latach 60tych ubiegłego wieku RDP Chojnice wytwarzał tu masy bitumiczne do budowy dróg. 23
Smolek, Bagno, torfowisko położone na prawym brzegu jez. Wielki Brzezinek.
Smolne, wybudowanie położone 1,5 km na wsch. od miejscowości Wierzchocina. Zamieszkane przez 14 osób (12.2002). Uwagę zwracają drewniane budynki gospodarcze i mieszkalny kryte strzechą.
Smołdziny, Szmoldzyn (XIXw.), miejscowość położona ok. 1,5 km na pn.wsch. od Lipnicy. Założone przez Pawła Ryndwelskiego w 1727 roku na mocy przywileju starościny człuchowskiej Anny Radziwiłł. We wsi znajdują się XIXwieczne drewniane, kryte strzechą chëcze. Zamieszkana przez 26 osób (12.2002). Nazwa pochodzi od przyległych bagien. Zob. Suche Łąki.
Smòlôk, małe, zarastające jeziorko położone na pd.wsch. od miejscowości Zapceń. Nazwa z kasz. smòlôk  smoluch. Smòlôk to również jedno z licznych, ludowych określeń diabła.
Srakowice, wybudowanie położone przy prawym brzegu jez. Gwiazda, w miejscu największego przewężenia jeziora. Skąd taka nazwa? Otóż wg ustnej relacji: „Ònégo czasu w Łączém kùnczëła sã kadencjô szółtësa. Nikt sã nie garnął òstac szółtësém. Łączanie pòstanowilë gò wëbrac ze swòjégò karna. Pò dłudżim radzeniu nie bëło zgòdë na niżódnégò kandydata. Tej wëmëslono taczé rozwiązanié: wszëtczé kòbietë òblokłé w tëch samëch ruchnach miałë wëpnąc rzëc. Chłopi mielë nalezc swòją kòbiétã pò wëpniãtim slôdkù. Sztrida bëła jesz ò to gdze tegò òbrzãdu dokònac. Co bë nikt nié miôł nikòmù za złé, wëbieranié ùstalono na nôdalszim zakątkù Łączégò nad jezorém Gwiazdë. Chłopi mielë drãgą robòtã. Niżóden nié mógł rozpòznac swòji białczi. Tej Łączanie ju mëslelë, że òstaną bez szółtesa. Jaż tu nagle jedén z chłopów zarëczôł „to je mòja sraka”. Szółtes bëł wëbróny. Môl gdze to sã dzało òdtądka dostôł miono Srakòwice”. Stare Brzeźno, wybudowanie położone ok. 0,5 km na pd. od Jez. Białe. Zamieszkane przez 10 osób (12.2002).
Stary Most, leśniczówka położona nad rzeką Chociną w pobliżu jez. Trzcinne. Zamieszkana przez 5 osób (12.2002).
Stoltmany, również Sztoltmany, Sztolpman (1751), Stoltman (XIXw.), wybudowanie założone przez Pawła i Krzysztofa Sztolpmanów na mocy przywileju z 1730 roku. Położone nad rzeką Kłonecznicą. Zamieszkane przez 46 osób (12.2002).
Strusie Błoto, jedno z licznych, małych jeziorek wytopiskowych położonych na pn.wsch. od miejscowości Gliśno Wielkie. Dł. ok. 120 m, szer. ok. 70 m.
Sucha Karczma, nieistniejące obecnie wybudowanie, położone niegdyś ok. 2,5 km na pd. od miejscowości Brzeźno Szlacheckie przy drodze do Starej Brdy. W tym miejscu mieli przystawać mężczyźni wracający z kościoła, aby zażyć tabaki i przy okazji wymienić się najnowszymi informacjami.
Sucha Rzeka, dawne koryto rzeki odprowadzającej wody z jez. Puch. Wyraźnie zaznaczający się w terenie wąwóz biegnie od Orzłowego Bagna do szosy OsusznicaUpiłka na zach. od wyb. Osowo. Suche Łąki, współczesna nazwa rozległych bagien, torfowisk i łąk położonych w miejscowości Smołdziny. W dokumencie z 1325 roku wzmiankowane jako błoto Smolzyn.
Szczupak, również Szeczonek, jezioro położone w lesie ok. 0,3 km na wsch. od rzeki Chocina. Pow.1,3 ha, dł.120 m, szer.110 m. Pozostałość dawnego jeziora o dł.800 m, rozciągającego się od szosy UpiłkaLipczynek w okolice dawnego jez. Wieczywno Duże.
Szklany Dom, nieistniejące obecnie wybudowanie, położone ok. 2,0 km na pn.zach. od miejscowości Borzyszkowy naprzeciw trafostacji. Nazwa pochodziła od dziurawego dachu.
Szlitoch, płytka zatoka w pn.wsch. części jez. Parszczenica. Nazwa prawdopodobnie pochodzi z dnm. schlittschen lub niem. schlittern  ślizgać się i wiąże się z tym, że na płytkiej zatoce długo utrzymywała się pokrywa lodowa.
24
Szpec, skrzyżowanie dróg położone ok. 5,0 km na pd. od miejscowości Brzeźno Szlacheckie. W latach 20tych XX w. wybudowano drogę łączącą dwie szosy: Brzeźno SzlacheckieBielsko Pomorskie i LipnicaLipczynek. Droga ta, dochodząc do ówczesnej granicy państwowej, „odbijała” w kierunku Brzeźna, tworząc klin pomiędzy drogami. Nazwa z kasz. szpëc  szpic, wierzchołek.
Szpital, niewielka zatoczka na jeziorze Trzebielsk, naprzeciw wyspy Ostrów.
Szpręgelówka, wybudowanie położone ok. 3,5 km na pd.zach. od miejscowości Brzeźno Szlacheckie. Zamieszkane przez 13 osób (12.2002).
Szutow, zob. Pod Prądzonę
Szyce, pole położone ok. 0,5 km na pd. od nieistniejącego obecnie wyb. Szklany Dom, przy drodze BorzyszkowyGliśno Wielkie. Nazwa pochodzi od nazwiska właścicieli.
Szydłowo, zob. Wiejskie, Jezioro
Szydłówek, zob. Wiejskie, Jezioro
Szymk, Błotko, mokradło położone poniżej Bagna Piwno. Nazwa pochodzi od imienia Szymon. Z kasz. Szimk  Szymek.
Ś
Ślepe, Jezioro, małe śródleśne jeziorko położone 1,3 km na pd. od miejscowości Wierzchocina. Dł.150 m, szer.100 m. Obecne jeziorko otoczone torfowiskiem, to pozostałość dawnego jeziora o dł.550 m.
Śluza, jezioro, Szluza (1905), jez. położone w ciągu jeziornym w kształcie pętli, tworzonym przez jez. Laska, Księże, Długie, Parszczenica i Śluza. Pow.76,1 ha, dł.2200 m, szer.620 m, gł. do 6,1 m. Kl. czyst. III (r.b.1990). Przez jez. przebiega granica między gm. Lipnica i gm. Konarzyny.
Świątek, Świętek (1751), Unterostrowitt (XIXw.) nazywane Przedostrowitem, Dolne Ostrowite (1937). Wybudowanie położone 0,8 km na pn.wsch. od miejscowości Ostrowite. Niegdyś nosiło nazwę pustkowia Żywickiego, od mieszkańca tego wyb.; istniała tu również karczma. W 1707 roku właścicielem pustkowia był Marcin Szypryt. Obecna nazwa pochodzi od kolejnego właściciela, Świętosława Wysockiego, do którego w 1752 roku należało to wybudowanie. Liczy 18 mieszkańców (12.2002). ŚwiątekWybudowanie, wybudowanie położone 2,2 km na pn. od miejscowości Smołdziny, w pobliżu Bagna Kobelc.
T
Taran, jezioro położone przy zach. brzegu jez. Gwiazda w grupie jez. Długie, Młyńskie, Odstowo. Dł. ok. 220 m, szer. ok. 120 m.
Tebowizna, wybudowanie położone ok. 1,5 km na pn. od miejscowości Łąkie nad jez. Gogolinek. Zamieszkane przez 33 osoby (12.2002). Nazwa pochodzi od dawnego właściciela zach. części Łąkiego, niejakiego v. Thebe, który odkupił te ziemie od Święcy.
Telegraf, droga leśna prowadząca od miejscowości Osusznica do miejscowości Borowy Młyn. Nazwa pochodzi od napowietrznej linii telefonicznej, która przeprowadzona jest wzdłuż drogi.
25
Tokowo, wybudowanie położone przy drodze ZapceńRudniki, ok. 2,5 km na pn.wsch. od miejscowości Zapceń.
Trzcinne, Jezioro, jez. położone w lasach ok. 0,6 km na wsch. od leśniczówki Stary Most. Pow.9,0 ha, dł.570 m, szer.170 m, gł. do 12,0 m. Nazwa jeziora pochodzi od trzcin porastających brzegi, zwłaszcza w zachodniej części, gdzie do jeziora przylega torfowisko. Trzebielsk, również Jezioro Trzebielskie, jezioro morenowe, położone ok. 1,0 km na zach. od Lipnicy. Znajdują się tu dwie wyspy Włoczno i Ostrów, na której utworzono rezerwat, zob. Ostrów Trzebielski. Kościński K. (1905) identyfikuje je z jez. Ostrowite wzmiankowanym w średniowiecznych dokumentach. Zob. Borzyszkowskie Jezioro. Pow.72,0 ha, dł.2160 m, szer.600 m, gł. do 19,0 m. Kl. czyst. II (r.b.1994). Jez. Trzebielsk jest zbiornikiem eutroficznym z tendencją do zarastania.
Trzebielsk, wybudowanie położone przy pn. brzegu jez. Trzebielsk. Liczy 20 mieszkańców (12.2002). Trzęski, obszar podmokłych łąk i bagien między wyb. Mogiel a jez. Laska, leżący na granicy gm. Lipnica i gm. Brusy. Nazwa pochodzi od trzęsawiska, daw. trzęski oznaczało grząski. Twarożek, silnie zarastające małe jeziorko położone na pn. od jez. Wielki Brzezinek.
Tyrany, pole uprawne i obszar leśny położony na pn. od nieistniejącego wyb. Mielewo. Teren urozmaicony licznymi wąwozami i kotlinami. U
U Jazu, pole i łąka położone w pobliżu mostu na Zbrzycy, pomiędzy jez. Długie i Parszczenica. Jaz to używany dawniej rodzaj plecionego płotu, zastawianego w rzece lub jeziorze w celu zatrzymania i połowu ryb. Obecnie do takiego połowu stosuje się sieci zastawne, np. wonton. U Kaliska, pole i łąka położone ok. 0,3 km na pd. od wyb. Mielonek, w pobliżu jez. Mielonek. Dawniej było to torfowisko, z którego wydobywano torf, a po osuszeniu uzyskano grunty uprawne. Nazwa z kasz. kalëszcze  błoto.
Upary, częściowo zalesione pola uprawne, położone pomiędzy jez. Brzusk a wzniesieniem o kulminacji 190,1 m n.p.m.
Upiłka, Piłka (1751), Upilka (XIXw.) wieś położona nad rzeką Prądzona ok. 2,0 km na pd. od miejscowości Borowy Młyn. Założona przez Jakuba Rudnika w 1743 roku na mocy przywileju starosty człuchowskiego księcia Michała Radziwiłła. Liczy 132 mieszkańców (12.2002). Na skraju wsi znajduje się pomnik i cmentarz poległych na terenie gminy Lipnica w 1945 roku żołnierzy sowieckich. Pod koniec lutego 1945 roku oddziały Armii Czerwonej przełamały linię obrony niemieckiej 4. Dywizji Pancernej na odcinku KatarzynkiUpiłka. W pobliżu wsi nad rzeką Prądzona znajdują się stawy pstrągowe „Upiłka” s.c. Ciekawostką jest wyblakły już napis na jednym z przydrożnych budynków „Twierdzą nam będzie każdy próg”, pozostawiony przez harcerzy wędrujących „Szlakiem Pogranicza i Kaszub” w sierpniu 1939 roku. Nazwa wsi pochodzi od kasz. wyrazu piła, piłka, co oznaczało tartak, który niegdyś był czynny na rzece Prądzona. W
Warszawa, wybudowanie położone 0,5 km na pd. od Lipnicy, przy drodze BytówChojnice. Po wojnie grunt z zabudowaniami gospodarczymi zakupił Stefan Chodalski. Kiedy wybudował dom, miał powiedzieć w żartach: „Tutaj będzie moja Warszawa”. Po pewnym czasie nazwę usankcjonowały władze gminne. Zamieszkane przez 1 osobę (12.2002).
Wąsniate, obszar bagienny położony w pobliżu dawnego jeziora Bagniste. Nazwa od gw. wąsiate, czyli wąsate.
26
Wątkowa Droga, droga gruntowa prowadząca z Gliśna w kierunku gospodarstw położonych w pobliżu Bagna Piwno.
Wieczywno, leśniczówka położona nad rzeką Chociną w pobliżu dawnego jez. Wieczywno Duże. Zamieszkana przez 11 osób (12.2002).
Wieczywno Duże, daw. rozległe jezioro położone w dolinie rzeki Chocina na wsch. od leśniczówki Wieczywno. Jezioro zostało osuszone w wyniku przeprowadzonej w latach 80tych melioracji rzeki Chociny. W sierpniu 2001 roku rada gminy Lipnica podjęła uchwałę, że bagna po byłym jeziorze o obszarze 19,0 ha otrzymają status użytków ekologicznych. W pobliżu nad rzeką Chocina znajduje się stanowisko bobrów.
Wieczywno Małe, zob. Małe Wieczywno Wiejskie, Jezioro również Łąckie, Lankensche See (XIXw.), jez. wytopiskowe położone na pd. od miejscowości Łąkie. Pow.166,0 ha, dł.3400 m, szer.1100 m, gł. do 9,2 m. Kl. czyst. II (r.b.1989). Jedno z 6 jezior lobeliowych występujących na terenie gm. Lipnica z roślinnością lobeliową objętą ochroną gatunkową. Jezioro posiada urozmaiconą linię brzegową. W pd. części jez. znajdują się dwie zatoczki: Szydłowo i Szydłówek, natomiast we wsch. części znajduje się półwysep Grodzisk, gdzie urządzono kąpielisko i pole namiotowe.
Wielgoszcz, wybudowanie położone przy pn. brzegu Jez. Kiedrowickiego. Liczy 11 mieszkańców (12.2002). Nazwa z kasz. wiôlgosz  olbrzym.
Wielki Rów, wąwóz schodzący do rynny jez. Gwiazda położony ok. 0,7 km na pn. od wyb. Srakowice. Wierzchocina, Oberchotzen (XIXw.), wieś położona ok. 4,0 km na zach. od miejscowości Borowy Młyn, zamieszkana przez 56 osób (12.2002). Założona w 1743 roku przez Pawła Hapkę. W 1920 roku polscy żołnierze rozbroili i wzięli do niewoli niemiecki oddział Grenzschutzu, który stacjonował w miejscowej szkole. Do 1939 roku istniała tu placówka straży granicznej. W Wierzchocinie znajduje się leśniczówka leśnictwa Brzeźno. We wsi na nisko położonej łące znajduje się źródło rzeki Chocina. Nazwę wsi można tłumaczyć jako położoną nad Chociną.
Wilczówek, jezioro leżące w rynnie jez. Brzezinek, Gwieździniec i Gwiazda, przy drodze Łąkie
Brzeźno Szlacheckie. Obecnie silnie zarośnięte, występuje tu typowa roślinność bagienna oraz karłowate sosny i brzozy.
Wirowa, wąwóz schodzący do zagłębienia jeziora Głęboczek, położony w Lipnicy
Włoczno, wyspa położona we wschodniej części jez. Trzebielsk. Przy niskim stanie wód jeziora, wyspa łączy się z brzegiem wąskim, zabagnionym przesmykiem. Zob. Trzebielsk, jezioro
Włubiecz, wąwóz schodzący do rynny jez. Kamieniczno położony w pd. części miejscowości Gliśno Wielkie.
Wojsk, Woysko (1751), Woisch (XIXw.), wieś sołecka położona ok. 7,5 km na pn. od Lipnicy nad jez. Wojsk. Założona w 1610 roku przez Meyera na mocy przywileju starosty człuchowskiego Jana Weyhera przy granicy wsi Rekowo, pierwotnie była nazywana Rekowską Dąbrówką. Do 1939 roku znajdował się tu posterunek straży granicznej, a przy drodze do Bytowa, przed dawną granicą państwową, budynek urzędu celnego. Obecnie znajduje się tu gospodarstwo agroturystyczne Zacisze, sklep. Wieś liczy 179 mieszkańców (12.2002). Pow. sołectwa wynosi 1568 ha. Nazwa wsi nadana podobno przez pasterzy, którzy wypasali tam wspólnie stada, wiąże się być może z koszarowym wypasem owiec w przenoszonych konstrukcjach zagrodowych i budowanych dla nich pomieszczeń z częstokołem i wjazdem bramnym.
Wojsk, również Jezioro Głębokie, jez. położone w miejscowości Wojsk. Pow.11,0 ha, dł.500 m, szer.370 m.
27
Wolcze Błoto, nazywane również Wołczochy, obszar bagienny położony na pn. od jez. Strusie Błoto przy granicy z gm. Tuchomie. Nazwa Wolcze, czyli Wilcze pochodzi z kasz. wôłk  wilk.
Wołkosk, Błoto, również Wołkost, podmokłe łąki położone przy skrzyżowaniu dróg LipnicaBytów a LipnicaBorzyszkowy. Dawniej łąki były odwadniane turbiną wiatrową, obecnie rozległe mokradło. Miejsce gniazdowania objętego ochroną gatunkową łabędzia niemego oraz żerowisko ptaków z rezerwatu Ostrów Trzebielski. Wygoda, wybudowanie położone ok. 1,5 km na pd.zach. od Lipnicy pomiędzy jez. Trzebielsk a jez. Osowo Duże. Liczy 16 mieszkańców (12.2002).
Wypłoki, kotlina położona na wsch. od kotliny Krępi Dół. Nazwa oznacza wypłuczysko, czyli miejsce wypłukane przez wodę, z kasz. wëpłókacwypłukać. Wysoka Góra, zalesione wzniesienie położone ok. 0,3 km od miejscowości Modziel, pomiędzy jeziorami Jeziorko Małe i Jeziorko Wielkie.
Z
Zadowi, niewielki obszar bagienny z 3 oczkami wodnymi położony na pn. od miejscowości Borowy Młyn przy drodze do Prądzony.
Zagwiazdy, również Zagwiazde, daw. wybudowanie, obecnie część miejscowości Borowy Młyn, ulica Zagwiazda położona na pd.zach. krańcu jez. Gwiazda. Zamieszkana przez 33 osoby (12.2002). Nazwa oznacza położenie za jeziorem Gwiazda, kasz. Gwiôzdë.
Zakol, podmokłe łąki przy zach. brzegu jez. Trzebielsk nad rzeką Prądzonka. Nazwa wiąże się z położeniem łąk w zakolu rzeczki Prądzonka.
Zapceń, daw. również Zapcenie a także Sobzien (XIXw.), wieś sołecka położona na wsch. od Bagna Pceń. Przywilej na Zapceń wydała starościna człuchowska księżna Anna Radziwiłłówna w 1711 roku. Mieszkańcy wsi toczyli zażarte spory graniczne z mieszkańcami Kiedrowic. Zob. Osowa Góra. Liczy 194 mieszkańców (12.2002). Funkcjonuje tu Szkoła Podstawowa, filia Biblioteki Publicznej, sklep i agencja pocztowa, jednostka OSP, leśniczówka leśnictwa Luboń. Na niewielkim wzniesieniu znajduje się neoklasycystyczny kościół p.w. Chrystusa Króla, wybudowany w latach 193538. W latach 198089 w Zapceniu działał amatorski teatr Beleco. Pow. sołectwa wynosi 1205 ha. Nazwa wsi pochodzi od wyrażenia za Pceniem, czyli położona za dawnym jeziorem Pceń.
Zbrzyca, rzeka wypływająca z Jez. Duży Zbełk łączy się z rzeką Brdą na jez. Witoczno. Rzeką przebiega 45 km szlak kajakowy rozpoczynający się na jez. Wielkie Sarnowicze. Na terenie gm. Lipnica Zbrzyca przepływa przez jeziora Księże, Długie, Parszczenica i Śluza. Pomiędzy jez. Długie i Parszczenica na rzece zbudowano most, który łączy wyb. Mogiel z pozostałą częścią gminy. Nazwa być może pochodzi z kasz. zbiérnica  zbiór, gdyż rzeka „zbiera” po drodze aż 14 jezior.
Zdrojowa Niwa, podmokła łąka położona przy pn.wsch. brzegu jez. Parszczenica, na której wybijają źródełka; zdrój  źródło, niwa  nazwa obecnie rzadko używana oznacza ziemię uprawną, inaczej pole, rola, łan. Zgnity Most, wybudowanie położone nad rzeką Osusznica, pomiędzy wyb. Buksewo i wyb. Jaranty. Zamieszkane przez 10 osób (12.2002). Nazwa, z kasz. zgniti  zgniły, zmurszały, pierwotnie dotyczyła zapewne pobliskiego mostu na rzece Osusznica.
Zielone, zob. Pod Prądzonę
Zielone, Bagno, obszar bagienny przylegający do jednego z dwóch małych jeziorek bez nazwy, leżących w dawnej rynnie jeziornej pomiędzy Jez. Borzyszkowskim a jez. Piaszno.
28
Zielonk, wybudowanie położone nad rzeką Kłonecznicą między wyb. Sątoczno a wyb. Kłonecznica, w pobliżu ujścia Jażdżewki do rzeki Kłonecznica.
Zielonki, zob. Pod Prądzonę
Zimny Dół, kotlina położona 0,2 km na wsch. od Bagna Piwno. Przez kotlinę przebiega droga gruntowa, prowadząca do położonego w pobliżu gospodarstwa.
Ż
Żórawie Bagno, torfowisko kotłowe, w bezodpływowym zagłębieniu z typową roślinnością torfowiskową, m.in. żórawiną błotną. Położone w lasach na pn. od miejscowości Smołdziny.
Żurówek, również Żyrówek, jez. położone ok. 1,5 km na pd. od miejscowości Upiłka. Jest to niewielkie śródleśne jeziorko o dł. ok. 200 m i szer. ok. 120 m. Życka Chata, Żydzkie Chaty (1937), wyb. położone ok.0,5 km na pd.wsch. od jez. Białe. Właściwa nazwa powinna brzmieć Żychcka Chata od dawnego właściciela Żychckiego. W rejestrze mieszkańców parafii borzyszkowskiej z 1662 roku wzmiankowany jest właściciel części Łąkiego Jan Żychcki.
Wykaz skrótów
daw.  dawniej
dł.  długość
dnm  dolnoniemiecki
gł.  głębokość
gm.  gmina
gw.  gwarowe
ha  hektar
jez.  jezioro
kasz.  kaszubski
kl. czyst.  klasa czystości
km  kilometr
ks.  księżna
lm  liczba mnoga
m  metr
m.in.  między innymi
niem.  niemiecki
np.  na przykład
n.p.m.  nad poziom morza
nr  numer ok.  około
pd.  południe
pn.  północ
pow.  powierzchnia
p.w.  pod wezwaniem
r.b.  rok badania
św.  święty
tys.  tysiąc
tzw.  tak zwany
v.  von
w.  wiek
wg  według
wsch.  wschód
wyb.  wybudowanie
wys.  wysokość
zach.  zachód
zob.  zobacz Bibliografia
Mapy:
Eilhardi Lubini. Nova illustrissimi Principatus Pomeranie.1618. Reprint mapy Księstwa Pomorskiego E. Lubinusa. Skala główna 1:240000 Szczecin 1999
Karte von Ostpreussen nebst Preussisch, Liihauen, Westpreussen und Netze District von L.v.Schrötter, Berlin 18031820
Lipnica. Plan okolic. Informator turystyczny. Słupsk 2000
Mapa ochrony przyrody. Województwo Pomorskie 1:220000 Sopot 1999
29
Mapa turystycznoprzyrodnicza. Zaborski Park Krajobrazowy 1:40000 Sopot [b.r.w.]
Mapa przyrodnicza. Zaborski Park Krajobrazowy 1:50000 Gdańsk 2002
Mapy sytuacyjnowysokościowe 1:10000. Załączniki do planu zagospodarowania przestrzennego gminy Lipnica. Słupsk 2001
Mapy topograficzne 1:25000. Arkusze Borzyszkowy, Sominy/ Wwa 1935, Brzeźno, Borowy, Lipnica/ Wwa 1937
Mapa gminy Lipnica 1:25000. Słupsk 1977 Mapy topograficzne 1:25000. Arkusze 334.11, 323.44, 324.33, 324.31/ 1981
Mapy topograficzne 1:50000. Arkusze 323.4, 324.3/ 1992
Mapy topograficzne 1:100000. Arkusze Kościerzyna, Chojnice/ Wwa 1994
Mapy topograficzne 1:200000. Arkusze N33XVIII, N33XXIV/ Wwa 1991
Wybrane opracowania, artykuły:
Aszyk M., Kistowski M., Monitoring bobra w województwie pomorskim, GdańskPoznań 2002
Bartosiewicz Z., Welcome to Alaska, Głos Pomorza, 56.08.2000
Breza E., Borzyszkowscy i ich przydomki szlacheckie, Pomerania nr 10/1991 Breza E., Brzezińscy i ich przydomki szlacheckie, Pomerania nr 4/1992
Breza E., Gliszczyńscy i ich przydomki szlacheckie, Pomerania nr 11/12/1991 Breza E., Kiedrowscy i ich przydomki szlacheckie, Pomerania nr 1/1992
Breza E., Lipińscy i ich przydomki szlacheckie, Pomerania nr 2/1992
Breza E., Łąccy i ich przydomki szlacheckie, Pomerania nr 2/1994
Breza E., Ostrowscy i ich przydomki szlacheckie, Pomerania nr 6/1992 Breza E., Prądzyńscy i ich przydomki szlacheckie, Pomerania nr 4/1993
Cichosz T., Szlacheckie Łąkie, Naji Gòchë, nr1, nr 2/2002
Cichosz T., Wspomnienia emigranta z Gochów, Koszalin 1992
Czarnikowie G. i A., Lipczynek i okolice, Słupsk 1995 Dąbrowa J., Za wodą, Głos Pomorza, 2326.12.1994
Drzazga T., Walory turystyczne gminy Lipnica, Pomerania, nr 7/8/1998
Ellwart J., Kaszuby. Przewodnik turystyczny, Gdynia 1999
Fryda M., Gochy, Lipnica 1999
G.G., Betlejem zostało puste, Dziennik Bałtycki, 28.12.2001
Gierszewski S., O opisie parafii borzyszkowskiej i jego autorze, Borzyszkowy i Gochy, LipnicaLipusz 1993
Jańczak J. [red.], Atlas jezior Polski t.II. Jeziora zlewni rzek Przymorza i dorzecza dolnej Wisły, Poznań 1997
Jaruszewski K., Gochy w tradycji językowej, Naji Gòchë, nr 2/2002
Kałuzińska J., Ocena walorów środowiska geograficznego gminy Lipnica dla potrzeb turystyki i rekreacji, Słupsk 1992
Knopek J., Starostwo człuchowskie w lustracjach królewszczyzn pomorskich w XVI wieku. Dochody z jezior należących do starostwa człuchowskiego, Naji Gòchë, nr 5/2002
Kondracki J., Geografia fizyczna Polski, Wwa 1988
Kościński K., Parafia borzyszkowska w powiecie człuchowskim w Prusach Zachodnich wedle zapisków ks. Jana Gotfryda Borka, Toruń 1905
Kukier R., Kaszubi Bytowscy. Zarys monografii etnograficznej, Gdynia 1968
Kukier R., Osadnictwo i kultura ludowa Gochów, Jantarowe Szlaki, nr 4/1999
Kukier R., Pogranicze osadniczokulturowe bytowskomiasteckie, Jantarowe Szlaki, nr 2/2000
Kukier R., Tradycyjna kultura ludowa, Chojnice. Dzieje miasta i powiatu, Wrocław 1971
Kukier R., Warunki środowiska geograficznego Goch i Zaborów, Naji Gòchë, nr 1/2002
Kukier R., W rejonie etnograficznym Gochów, Litery, nr 6/1970
Marcinkowski A., Młyn z Hamer Młyna, Kurier Bytowski, nr 41/1998
Marcinkowski A., U naszych górników, Kurier Bytowski, nr 17/2001 ObrachtProndzyński C., AubrachtPrądzyńscy z Prądzony. Kartki z dziejów kaszubskiego rodu, Borzyszkowy i Borzyszkowscy. Kociewie, Gdańsk 1994
ObrachtProndzyński C., Goch panem na swej roli, Pomerania, nr 7/8/1998
Orłowski A., Szlaki turystyki pieszej w regionie słupskim, Słupsk 1998
Ostrowska R., Trojanowska I., Bedeker kaszubski, Gdańsk 1974
Raepke K., Kaplica w Łąkiem, Pielgrzym, nr 2/1993 30
Raepke K., Krajobraz wiarą malowany, Borzyszkowy i Gochy, LipnicaLipusz 1993
Raepke K., Nasze lata dobiegają końca jak westchnienie, Borzyszkowy i Borzyszkowscy, t. V, Gdańsk
LipuszWdzydze 1996
Raepke K., Wielki Mistrz Krzyżacki Winrich v. Kniprode a Borzyszkowy i Bytów, Borzyszkowy i Borzyszkowscy, Tuchomie, GdańskLipusz 1999
Raport o stanie środowiska województwa słupskiego w 1994 roku, Słupsk 1995
Remelski K., Jak u Pana Boga za piecem, Głos Pomorza, 56.12/1998
Remelski K., Jaki ten świat malutki, Głos Pomorza, 2426.12/2002
Remelski K., Katarzynki bez Katarzynek, Głos Pomorza, 1819.12/1999
Remelski K., O Rudnikach z Kotła i Dębowego, Głos Pomorza, 2326.12.1993
Remelski K., Trzynaście panien, Głos Pomorza, 2223.01/2000
Remelski K., W sercu Gochów, Głos Pomorza, 8.12.2000
Rybarczyk L., Początek drogi. Wspomnienia 19451954, CzłuchówLipnica 1994
Rocznik Diecezji Pelplińskiej, Pelplin 2001
Sadkowski T., Drewniana architektura sakralna na Pomorzu Gdańskim w XVIIIXX wieku, Gdańsk 1997
Spis ludności gminy Lipnica, Dane UG w Lipnicy za rok 2001 i 2002
Stoltmann L., Dwa dokumenty krzyżackie na dobra rycerskie Borszkow z 1352 i 1354 r. i ich wymowa, T.VII, BąkKarsin 2004
Szulist W., Z przeszłości Lipnicy, Naji Gòchë, nr1, nr 2/2002
Świetlicka A., Wisławska E., Słownik historyczny miast i wsi woj. słupskiego, Słupsk 1998
Talewski Z., Dlaczego Gochy...?, Naji Gòchë, nr 1/2001
Wacławczyk D., Dzikie lasy i łosie, Dziennik Polski, 20.06.2000
Wojtal K., Szlachecka wieś Gliśno Wielkie, Naji Gòchë, nr 5/2001 Woźniak K. [red.], Co warto wiedzieć o przyrodzie województwa słupskiego, Słupsk [b.r.w.]
Wypych M., Z biegiem czterech rzek, Koszalin [b.r.w.]
Aneks
Nazwy terenowe leżące w granicach ówczesnych wsi, wymienione przez K. Kościńskiego w opracowaniu z 1905 roku:
Borzyszkowy pola: Dębowa Góra, Puścizna pod Mogiłkami
Borowy Młyn
pola: Borowa Niwa, Choje, Kaliska, Ostrów, Dąbrowa; łąka: Okop
Brzeźno
pola: Włóka Jadamowska, Pioszewska, Tyborowska, Michałowska, Gorgoszewska, Briesenthal
Gliśno
pola: Włóczna Niwa, Kępka, Udrzona, Klunkowe, Borki, Zadąbrowa, Słonecznik; bagno: Sarnie Hamer
pola: Szalak, Wronia Woda
Karpno
łąka: Ostrówk; bagno: Szołtki
Kiedrowice
pola: Dębowy Smok, Strużka, Kurzeciała, Jamielnik, Czwartnik
Kobyle Góry
łąka: Zdrój
31
Lipnica
pola: Leszczyna, Kapa, Piwińczyzna, Dęby
Łąkie
pola: Włóki Żurowskie, Wrynclowskie, Włóka Kryspinowska
Modziel
pole: Kurzagóra
Ostrowite
pole: Kaczewo
Osusznica
wybudowanie: Myszkowo
Owsne Ostrowy
łąka: Strzelcowa
Upiłka
ogrody: Dąbrówka, U Szklenic; pola: Dryfta, Wierzysko
Smołdziny
pole: Oskowa; bagno: Kurza Główka
Wojsk
jezioro: Gacki
Nazwy terenowe leżące w granicach wsi Prądzona, wymienione przez J. Gierszewskiego w opracowaniu z 1928:
pole: Korytka; torfowisko: Rowy *******************************************************
Powyższe opracowanie ukazało się w publikacji:
Borzyszkowski J. [zebrał i opracował] 2004, Borzyszkowy i Borzyszkowscy. T.VII, Instytut Kaszubski, Gdańsk, s.5699 32

Alina Drzazga

Related documents

Products

Support

Alina Drzazga

Related documents

Add this document to collection(s)

Add this document to saved

Suggest us how to improve StudyLib