Wykłady dla liceów - Wydział Polonistyki UW
advertisement
ul. Krakowskie Przedmieście 26/28 00–927 Warszawa tel.: (+48 22) 55 20 428, (+48 22) 55 21 100 fax: (+47 22) 55 21 101 www.polon.uw.edu.pl Wykłady dla liceów Propozycje nieodpłatnych zajęć prowadzonych przez doktorantów Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego I. Literatura mgr Magda Mika Poetyka wiersza Różewiczowskiego. Gdzie się poezja zaczyna, a gdzie kończy? Przyjrzymy się twórczości Tadeusza Różewicza i jej burzliwej recepcji. Wspólna lektura wybranego wiersza poety będzie okazją, by zadać trudne pytanie: co jest, a co nie jest poezją i kto o tym decyduje? Literackie rozmowy z samym sobą, czyli o dziwnej formie solilokwium Solilokwium jako monolog skierowany do samego siebie i metoda prowadzenia rozważań kojarzone jest głównie z dramatem. Tymczasem formy solilokwijne możemy odnaleźć także w prozie i w poezji. Co je łączy i czemu właściwie służy mowa do samego siebie? I kto faktycznie za tą mową stoi? mgr Emilia Kolinko Od dziennika osobistego do bloga Pisanie o własnym życiu prywatnym jest dziś tak popularne, że nawet na blogach kulinarnych przepisom towarzyszą krótkie szczegóły o intymnych doświadczeniach blogerów. Prowadzenie osobistych zapisków – także tych z pogranicza intymistyki i kulinariów – ma blisko dwusetlenią tradycję. Poznamy dziewiętnastowieczne formy dziennika – od „prymitywnych” wpisów w notesach, przez dzienniki dzieci kontrolowane przez rodziców, aż po najwybitniejsze przykłady intymnych datowanych zapisków. Od rękopisu do książki Kiedy czytamy książkę, rzadko myślimy o przedksiążkowej formie tekstu, to jest rękopisie. Porozmawiamy o pracy edytora przygotowującego rękopis do druku, co może mieć znaczenie dla późniejszych interpretacji dzieła literackiego. Poznamy najważniejsze etapy pracy edytora. Na przykładach rękopisów dzieł literackich omówimy najciekawsze zagadnienia związane z przygotowaniem tekstu do druku. mgr Karol Stefańczyk Raperzy czytają poezję, czyli co ma wspólnego hip-hop z literaturą? Porozmawiamy o poezji rapowanej przez hip-hopowców (Tadeusz Różewicz w interpretacji Sokoła, Julian Tuwim w interpretacji Lilu) oraz poszukamy nawiązań do klasyki europejskiej literatury w utworach hip-hopowych (Czarodziejska góra Tomasza Manna w nagraniach DonGuralEsko). Zastanowimy się, czy dziś muzyka hip-hopowa nie przejmuje niektórych funkcji literatury (czy można traktować teksty hip-hopowe jako poezję? czy teksty te niosą jakąś narrację?). mgr Paweł Kulpiński Warszawa literacka Wybierzemy się na imaginacyjny spacer po stolicy, na którą spoglądać będziemy przez pryzmat tekstów literackich, począwszy od XVII w., gdy nadworny muzyk króla Zygmunta III Wazy napisał pierwszy przewodnik po Warszawie, przez teksty romantyków, Lalkę Bolesława Prusa, Złego Leopolda Tyrmanda, Małą apokalipsę Tadeusza Konwickiego – skończywszy na tekstach współczesnych. Czym jest klasycyzm? Klasycyzm kojarzymy przede wszystkim z epoką oświecenia, kiedy to sztuka starożytnych stała się miarą artystycznej doskonałości, a także z tzw. sporem klasyków z romantykami u progu romantyzmu. Ale przecież nie tylko Ignacy Krasicki czy Jan Śniadecki są klasykami czy klasycystami. Bywali nimi także Jan Kochanowski, Julian Tuwim, Zbigniew Herbert, Czesław Miłosz, Stanisław Grochowiak, Jarosław Marek Rymkiewicz. Poszukamy odpowiedzi na pytania, czym jest klasycyzm i kto jest klasykiem. Melancholia – nic, które boli Melancholia to temat obecny w kulturze od czasów starożytnych. Melancholię najpierw traktowano jako jeden z czterech ludzkich „humorów”, a także jako jednostkę chorobową, później jako właściwość jednostek genialnych, jako nastrój albo właściwość psychiczną, a wreszcie jako cechę świata, który wypadł ze swoich fundamentów. Śladów melancholii w literaturze jest mnóstwo, m.in. u Michała Anioła, Juliusza Słowackiego, aż po dziś, np. u Marka Bieńczyka. Przyjrzymy się tym śladom i zastanowimy się nad obecnością motywu melancholii w literaturze i sztuce wszystkich wieków. mgr Michał Zdunik Świat, który wypadł ze swoich ram. Kartoteka Tadeusza Różewicza Wykład poświęcony najsłynniejszemu dramatowi Tadeusza Różewicza, przedstawiający wiele wymiarów tego wybitnego tekstu. Kartoteka to wstrząsająca relacja z rozpadu rzeczywistości, manifest powojennego pokolenia, protest przeciw zakłamaniu języka publicznego. Porozmawiamy też o najważniejszych inscenizacjach tej sztuki (m.in. kinowej adaptacji Krzysztofa Kieślowskiego). mgr Alicja Urbanik Juliusz Słowacki, ektoplazma i latające stoliki, czyli spirytyzm w XIX w. Co spowodowało, że praktyki wywoływania duchów tak bardzo rozprzestrzeniły się w dziewiętnastowiecznych domach i pałacach? Przybliżymy sylwetki znanych spirytystów (takich jak Władysław Reymont, Arthur Conan Doyle czy Bolesław Prus). Dzięki temu uczniowie poznają poważnych pisarzy, naukowców czy ludzi kultury z zupełnie innej strony. Wskażemy wątki spirytystyczne w Lalce oraz opowiemy o mniej znanych dziełach, jak na przykład Wampir Reymonta. Czy Lalka to powieść o miłości? Rynek matrymonialny w powieści Bolesława Prusa Przyjrzymy się Lalce przez pryzmat dziewiętnastowiecznych norm obyczajowych. Analiza związków Krzeszowskich, barona Dalskiego i panny Eweliny, a wreszcie relacji Wokulskiego z kobietami (wbrew pozorom nie była to przecież jedynie Izabela!) będzie przyczynkiem do rozważań na temat dziewiętnastowiecznej moralności. Zastanowimy się również nad rozdźwiękiem pomiędzy sztywnymi normami a rzeczywistością. mgr Dorota Sech „Życie jest nowelą”, czyli nowelistyka w drugiej połowie XIX w. Opowiemy o nowelistyce okresu pozytywizmu i Młodej Polski. Porozmawiamy o utworach Bolesława Prusa, Henryka Sienkiewicza czy Marii Konopnickiej, które znajdują się poza kanonem lektur. Czy pozytywistyczna nowela realizuje hasła „pracy u podstaw” i „pracy organicznej”? Zastanowimy się nad formą dziewiętnastowiecznej noweli. mgr Katarzyna Dźwigała W świecie papirusów i książek od starożytności do dziś, czyli w jaki sposób przetrwały do naszych czasów dzieła starożytne Jak to się stało, że możemy czytać dzieło powstałe przed dwoma tysiącami lat? Większość starożytnych utworów zaginęła bezpowrotnie, a za tymi, które przetrwały, stoi długa tradycja ich ręcznego przepisywania. Zastanowimy się nad historią książki od starożytności do czasów nowożytnych. Czy w greckiej i łacińskiej poezji istniały rymy? Na czym opierała się budowa antycznego wiersza? W dobie poezji pisanej wierszem białym, lub też opartej na rymie i akcencie wyrazowym zaskakujące może się wydawać, że w starożytności greckiej i rzymskiej istniały całkowicie inne zasady budowy wiersza. Rym nie był nigdy stałym elementem poezji, a rytm opierał się na konwencjonalnych metrach powstających w wyniku opozycji sylab długich i krótkich. Dawało to nadzwyczajne rezultaty – starożytny wiersz brzmi jak muzyka! Propaganda w poezji religijnej greckiego średniowiecza Tworzenie dzieł o charakterze propagandowym, mających skłonić odbiorcę do przyjęcia określonego poglądu na dany temat, kojarzy nam się ze współczesnością. W rzeczywistości propaganda to w literaturze europejskiej nic nowego. W czasach średniowiecznych w Cesarstwie Rzymskim dotarła ona nawet do kościołów, w których cesarze bizantyjscy i przedstawiciele Kościoła chcieli wykorzystać możliwość oddziaływania na regularnie gromadzących się tam wiernych. Metafora jako sposób wyrażenia niewypowiedzianego Metafora pełni istotną funkcję w literaturze od starożytności do dziś. Już w literaturze klasycznej pojawia się teoria metafory. W czasach wczesnochrześcijańskich metafora przenika do piśmiennictwa kościelnego, pozwala opowiadać o rzeczywistości tajemnej, niedostępnej dla rozumu. Zagadnienie to można rozważyć na przykładzie poezji liturgicznej. mgr Helena Balcerek Czym jest quasi-pamiętnik na przykładzie Pamiętnika z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego „Będę szczery, przypominający sobie siebie tamtego w fakcikach, może za dokładny, ale za to tylko prawda będzie”. Pomimo tego, że w pamięci narratora pojawiają się pewne luki, Białoszewski stara się utrzymać swój Pamiętnik… w formie przypominającej zapis bieżących wydarzeń, poszerzony o gawędę i rozmowę. Jaki jest naprawdę gatunek Pamiętnika… Białoszewskiego? „Przychodzi” Norwid do Niemena W jaki sposób wielki poeta XIX w. wpłynął na wielkiego muzyka XX w.? Zastanowimy się, co zyskały utwory Cypriana Norwida w wykonaniu Czesława Niemena. Jak multiinstrumentalista odnalazł się w poezji śpiewanej? mgr Jadwiga Biernacka Gorszy brat literatury? Kilka słów o reportażu Od momentu swojego powstania reportaż budził wiele kontrowersji, zarówno wśród krytyków, jak i twórców czy czytelników. Niektórzy twierdzili, że „dobry reportaż jest szacowny stworem Bożym”, podczas gdy inni uważali, że „reporterowi zasadniczo obce jest zagadnienie sztuki”. Kwestia literackości bądź nieliterackości gatunku to tylko jeden z problemów współczesnego odbiorcy. Porozmawiamy również o fikcji w reportażu, o odpowiedzialności czytelnika i pisarza wobec bohaterów, o potrzebie istnienia reportażu we współczesnym świecie. Po co pisarzom środki stylistyczne? Co przekształca komunikat językowy w dzieło sztuki? Jedna z najpopularniejszych odpowiedzi na to pytanie brzmi: z utworem literackim mamy do czynienia, gdy tekst uwyraźnia samą metodę posługiwania się językiem. W jaki jednak sposób do tego dochodzi? Zastanowimy się nad rolą figur retorycznych, a także nad zagadnieniem oryginalności stosowanych słów i wyrażeń. Przyjrzymy się rozmaitym środkom stylistycznym i porozmawiamy o ich funkcjach. mgr Lucyna Bagińska Poeci to są słów malarze, czyli ekfraza jako utwór poetycki zainspirowany obrazem Co wiersz może powiedzieć o interpretacji dzieła plastycznego? Opiszemy dzieło plastyczne, a potem zanalizujemy utwór poetycki. Zajęcia będą pretekstem do ćwiczeń językowych i stylistycznych. Porozmawiamy o różnych rodzajach ekfrazy. mgr Agnieszka Łaszczuk „Dla mnie naturą są ludzie”! Zwierzęta i natura w twórczości Witolda Gombrowicza „Nie chcę natury. Dla mnie naturą są ludzie”, powie bohater Ferdydurke. Co znaczą te słowa w kontekście filozofii formy Gombrowicza? W jaki sposób w dziełach pisarza działają opozycje sztuczność – naturalność czy natura – kultura? Skąd u autora deklaratywna niechęć do zajmowania się naturą? W Dziennikach pisarz poświęci zwierzętom wiele miejsca, choćby w kontekście problemu ich cierpienia. Refleksja nad egzystencją zwierząt przeobrazi się jednak w namysł nad człowieczeństwem, a jak stwierdzą współcześni filozofowie, oddzielenie się człowieka od zwierzęcia stanowi konstytutywny moment formułowania się ludzkiej podmiotowości. Kategoria postpamięci w badaniach literackich na przykładzie Utworu o Matce i Ojczyźnie Bożeny Umińskiej-Keff Dzieło Bożeny Keff to z jednej strony utwór przekraczający granice formalne, z drugiej niezwykle obrazoburczy w swoim ataku na Matkę, Żydówkę ocalałą z Zagłady. Tym samym Utwór o Matce i Ojczyźnie wpisuje się w szereg dzieł współczesnej literatury polskiej pisanych przez dzieci ocalałych z Shoah (Magdalena Tulli czy Ewa Kuryluk). W ich badaniu przydatna okazuje się kategoria postpamięci zaproponowana przez Marianne Hirsch, odnosząca się do pamięci odziedziczonej (tzw. drugiego pokolenia). Dzieło Keff tym samym nie tyle mierzy się z doświadczeniem Zagłady, ile pyta o to, w jaki sposób Shoah wrasta we współczesność i życie kolejnych pokoleń. mgr Hanna Żbikowska Po co modernistycznemu poecie Sonety krymskie? – warsztat interpretacji porównawczej Porównamy wybrane wiersze z Sonetów krymskich Adama Mickiewicza oraz wiersze Tadeusza Micińskiego z cyklu Kaukaz. Wskażemy podstawowe różnice pomiędzy światopoglądem romantycznym a modernistycznym (młodopolskim) w kwestii pojmowania roli poety (artysty, twórcy). Dziewiętnastowieczny poeta wobec problemów myśli. Model poeta doctus w poezji polskiej drugiej połowy XIX w. Omówimy cykle poetyckie Adama Asnyka (Nad głębiami), Felicjana Faleńskiego (Meandry) oraz Antoniego Langego (Rozmyślania) nawiązujące do dawnego modelu poeta doctus. Odpowiemy na pytanie, jak rozumiano ten model w różnych epokach literackich. Nie tylko średniowiecze. Wyobrażenia danse macabre w poezji polskiej XIX i XX w. (wiersze Felicjana Faleńskiego, Bal w Operze Juliana Tuwima, utwory Bolesława Leśmiana i Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej). Poszukamy związków dziewiętnasto- i dwudziestowiecznych tekstów literackich (przede wszystkim poetyckich) ze starą tradycją kulturowo-literacką. Skąd w tych tekstach wziął się taniec śmierci i co może znaczyć? Światopogląd rytmiczny Bolesława Leśmiana Przybliżymy sylwetkę i twórczość Bolesława Leśmiana ze szczególnym uwzględnieniem światopoglądu poety wyłożonego w tekstach teoretycznych o rytmie. Omówimy problematykę Leśmianowskiej kategorii rytmu, jej uwikłania i konteksty (muzyczność i muzyka jako absolut, „pieśń bez słów”, język poetycki i pojęciowy w związku z filozofią Bergsona). mgr Artur Hellich Realizm w literaturze – konteksty filozoficzne i teoretycznoliterackie Kiedy myślimy „realizm w literaturze”, do głowy przychodzą nam znane powieści Stendhala, Balzaka, Dickensa, a z polskich autorów – Prusa, Orzeszkowej czy Dąbrowskiej. Realizm to, cytując Arystotelesa, naśladowanie rzeczywistości w dziele literackim. Co to właściwie znaczy, że powieść naśladuje rzeczywistość? Wszystko rozbija się o pozycję narratora, który nadaje sens zdarzeniom opisywanym w powieści. Jeśli narrator jest wiarygodny, wówczas najbardziej nieprawdopodobne wydarzenia zyskają rangę realistycznych. Wszak ufamy nie w to, co się nam opowiada, ale temu, kto nam o tym opowiada. Stosować ironię i być ironistą – retoryczne i antropologiczne ujęcia ironii Pozornie definicja ironii jest prosta: co innego mówimy, co innego dajemy do zrozumienia. Ale współcześnie znaczenie ironii znacznie się rozszerzyło. Można wręcz mówić o kulcie ironii – słyszymy o „ironicznym stylu bycia”; do kin, teatrów i na wystawy chodzi się „ironicznie”. Postawa ironisty wiąze się z archetypem błazna. Zdaniem Leszka Kołakowskiego błazen to przeciwieństwo kapłana, czyli żarliwca, dogmatyka. Kapłan wyznaje jedną, określoną wizję świata, którą uważa za lepszą od innych. Błazen, przeciwnie, stwierdza, że istnieje wiele prawd, z których żadna nie jest lepsza od pozostałych. mgr Diana Salmanowicz Ile można wysnuć z narracji, czyli sztuka analizy. Na przykładach z fantastyki Czy na prozę można spojrzeć jak na poezję i badać ją słowo po słowie? Co przyniesie taka analiza? Kim jest ten, o którym mowa. Charakterystyka postaci Jak określenie tego, kto mówi w narracji, wpływa na nasze odbieranie bohatera? Porozmawiamy o języku osobniczym postaci jako wskazówce interpretacyjnej, a także zastanowimy się nad rolą mowy pozornie zależnej. mgr Łukasz Żurek Co to znaczy czytać tekst literacki? Od teorii do praktyki Wszystkim nam wydaje się, że wiemy, co oznacza czytanie tekstu literackiego. Sytuacja kontaktu czytelnika z wierszem, opowiadaniem lub powieścią, zazwyczaj niepodlegająca dyskusji, była jednak tematem wielu sporów w dwudziestowiecznej teorii literatury. Przyjrzenie się kilku bardzo różnym odpowiedziom na pytanie „co to znaczy czytać tekst literacki?” może pomóc nam uświadomić sobie, że im więcej mamy sposobów na czytanie literatury, tym bogatsze jest nasze codzienne doświadczenie czytelnicze. mgr Ewelina Rąbkowska Czym jest postpamięć? Rozważania nad pamięcią i postpamięcią na przykładzie powieści Hanemann Stefana Chwina Badaczka zajmująca się mechanizmami pamięci i jej transferu międzypokoleniowego, Marianne Hirsch, powołała termin „postpamięć” na określenie pamięci zapożyczonej, pamięci drugiego pokolenia po Zagładzie. Wykład jest próbą odczytania utworu Stefana Chwina Hanemann jako literackiej realizacji zagadnień postpamięci. Treny Jana Kochanowskiego na tle historii dzieciństwa Wykład stanowi próbę odczytania Trenów Jana Kochanowskiego na tle Historii dzieciństwa Philippe'a Ariès. Autorka zaprezentuje główne etapy i przyczyny zmiany myślenia o dzieciństwie człowieka od czasów starożytnych do współczesności. Padnie także pytanie o miejsce dzieła Kochanowskiego na mapie tych zmian: czy stanowi ono literackie świadectwo narodzin dzieciństwa? Czym jest kategoria „osmalenia” w polskiej literaturze po Shoah? (Osmaleni Irit Amiel) Na podstawie wybranego tekstu z tomu opowiadań Irit Amiel, a także posłowia Michała Głowińskiego do książki, zdefiniujemy kategorię „osmalenia” w polskiej literaturze po Holokauście. Poszukamy związków tej kategorii z teorią traumy. Towarzysze dorastania – dobra proza dla młodzieży poszukiwana Porozmawiamy o ważnych tekstach poruszających temat inicjacji (Szklany klosz Sylvii Plath, Czekoladowa wojna Roberta Cormiera, Buszujący w zbożu Jerome'a Davida Salingera, Gra w śmierć Stefana Casty, Karolina XXL Marty Fox, Koniec gry Anny Onichimowskiej czy Szczury i wilki Grzegorza Gortata). Przed wykładem uczestnicy będą proszeni o zapoznanie się przynajmniej z jedną pozycją z listy. Teksty te staną się wstępem do dyskusji o literackim obrazie młodości, o emocjach towarzyszących młodym bohaterom, o wyborach, wobec których są postawieni. mgr Stefania Wyszyńska Julia Hartwig jako portrecistka Julia Hartwig jest autorką szeregu portretów poetyckich, w których przedstawia postaci rzeczywiste i fikcyjne. Przeczytamy kilka wierszy o poetach (m.in. o Norwidzie, Apollinairze, Michaux) i Amerykanach. Spróbujemy dostrzec, z jakich elementów Hartwig buduje swoje portrety, a także – w jakie cechy wyposaża postaci. Zastanowimy się, czy z omawianych wierszy wyłaniają się spójne obrazy poety i Amerykanina. Autobiografizm, autofikcja i autokreacja w prozie Jerzego Pilcha Proponujemy krótkie wprowadzenie do twórczości Jerzego Pilcha. Przeczytamy kilka fragmentów z powieści, felietonów i dziennika. Następnie zapoznamy się z pojęciami, które badacze często odnoszą do współczesnej prozy: autobiografizmem, autofikcją, autokreacją. Spróbujemy zastosować te pojęcia jako klucz (jeden z możliwych) do twórczości Pilcha. Autokreacja w dziennikach współczesnych pisarzy Na wybranych przykładach zobaczymy, w jaki sposób autorzy dzienników budują swój wizerunek. Zaczniemy od Dziennika Witolda Gombrowicza, a następnie sięgniemy po fragmenty prozy najnowszej: Dziennika Jerzego Pilcha i Kartek z dziennika Stefana Chwina. mgr Agnieszka Ochenkowska Witold Gombrowicz – człowiek i pisarz Czy Witold Gombrowicz jako człowiek zachwyca czy nie zachwyca? Co znaczą „pupa” „gęba” i „łydka” z powieści Ferdydurke? Józef Morelowski – zapomniany poeta epoki oświecenia Literatura epok dawnych kojarzy się z trudnym archaicznym językiem. Spotkanie będzie okazją do przełamania tego przekonania. Na przykładzie utworów zapomnianego pisarza literatury polskiego oświecenia omówimy podstawowe pojęcia epoki. Poezja metafizyczna epoki baroku Skąd się wzięło pojęcie „poezja metafizyczna” i co ono znaczy? Przyjrzymy się twórczości Mikołaja Sępa Szarzyńskiego oraz Johna Donne’a. mgr Zofia Mioduszewska Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall – dyskusja o pamięci i bohaterstwie Zanalizujemy wybrane fragmenty książki Hanny Krall. Przedstawimy historię powstawania książki, sylwetkę Marka Edelmana i literacką biografię Hanny Krall. Umieścimy prozę Hanny Krall w kontekście dyskusji nad kształtem prozy po Holokauście oraz dyskusji o bohaterstwie i heroizmie. Czy bohaterzy giną jak Pola Lifszyc czy jak Michał Klepfisz? Uczniowie zostaną zaproszeni do dyskusji i krytycznej refleksji nad kształtem i kliszami pamięci/upamiętniania. Leopold Buczkowski: pisarz, malarz, rzeźbiarz – prezentacja biografii i dorobku Przedstawimy biografię pisarza i wspólnie przeczytamy fragmenty Czarnego potoku, zanalizujemy film Wieczysty wrot oraz rysunki i rzeźby multimedialnego artysty. Zastanowimy się nad twórczością jako rekonstrukcją przedwojennego, nieistniejącego i wielokulturowego Podola. Literatura polska po Zagładzie Zanalizujemy wybrane utwory, które powstały w czasie wojny lub tuż po wojnie – i odwołują się do przeżyć świadka. Przedstawimy biografie klasycznych autorów powojennej prozy: Jerzego Andrzejewskiego, Zofii Nałkowskiej, Adolfa Rudnickiego, ale także autorów mniej znanych: m.in. Leopolda Buczkowskiego. Przywołamy wątki poświęcone Zagładzie w twórczości Marii Czapskiej, Romana Kołonieckiego, Kazimierza Moczarskiego i Hanny Krall. mgr Jan Zdunik Czego o miłości uczy nas Romeo i Julia Romeo i Julia to chyba jeden z najbardziej znanych i przetwarzanych, w kulturze wysokiej i masowej, tekstów literackich. Przyjrzymy się obrazowi miłości w tym dramacie. Zrekonstruujemy wizję Szekspira, lecz także zastanowimy się nad tym, czego możemy nauczyć się z tego tekstu dziś, w szkolnym liceum. Zbadamy proces zakochiwania się głównych bohaterów, a także przyjrzymy się rozwojowi ich uczucia. Następnie, wykorzystując osiągnięcia psychologii, stworzymy na tej podstawie ogólny model trwania miłości, który będzie mógł być dla nas wszystkich przewodnikiem w uczuciowych relacjach. Bohater literacki u psychoterapeuty. Na co cierpieli bohaterowie lektur? Motywy szaleństwa, choroby psychicznej, trudności w funkcjonowaniu społecznym często pojawiają się w literaturze. Zastanowimy się, czy postaci znane z lektur możemy diagnozować – to znaczy spojrzeć na nie jak na pacjentów psychoterapeuty czy szpitala psychiatrycznego. Dowiemy się, jakie są podstawowe kategorie diagnostyczne w psychiatrii i psychoterapii, jak prowadzić wywiad z pacjentem, wreszcie: jak stawiać ostateczną diagnozę. Wszystkiego dokonamy na materiale powieściowym – tym samym stworzymy bardzo dokładną, wieloaspektową i oryginalną charakterystykę bohatera literackiego. mgr Anna Krawczak Rodzina dana czy konstruowana – o antropologii pokrewieństwa z Granicą Zofii Nałkowskiej w tle Jak mogłyby potoczyć się losy Justyny Bogutówny i Zenona Ziembiewicza, gdyby wydarzenia Granicy rozgrywały się we współczesności? Czy istnieją dziś „bękarty” i czym jest rodzina patchworkowa? Po co nam „okna życia” i jak działa adopcja w Polsce oraz co tworzy rodzinę: geny czy memy? mgr Katarzyna Jaworska Poezja religijna XX w/: ks. Jan Twardowski, Kazimiera Iłłakowiczówna, Jan Paweł II Trzy różne drogi życiowe i trzy różne wizje poezji. Analiza wierszy ks. Jana Twardowskiego, Kazimiery Iłłakowiczówny i papieża Jana Pawła II stanowi szansę nie tylko na zapoznanie się z twórczością ważnych poetów, lecz także na wspólną refleksję nad miejscem i znaczeniem współczesnej poezji religijnej. Jak zbawić kraj… metodą naukową? O programie pozytywistów Pisarze i publicyści doby pozytywizmu proponowali określony model literatury, a także program społeczny, którego główne postulaty można zamknąć w hasłach: pracy u podstaw, pracy organicznej, emancypacji kobiet i asymilacji mniejszości narodowych. W jakich okolicznościach politycznych powstawał i na jakie zjawiska życia zbiorowego miał odpowiadać ten program? Na jakich założeniach filozoficznych się opierał? A wreszcie: jak jego propagatorzy rozumieli naukowość? mgr Aleksandra Żdan Cmentarze Maraka Hłaski, czyli jak piękni dwudziestoletni przestawali wierzyć w socjalizm Literacka ewolucja Marka Hłaski, jednego z najbardziej rozpoznawalnych przedstawicieli pokolenia „pryszczatych”, stanowi przykład komplikacji artystycznych i biograficznych związanych ze społeczno-politycznymi przemianami powojennej Polski (socrealizm, stalinizm). Cmentarze, ostatni napisany w kraju i w dużej mierze autobiograficzny utwór Hłaski, jest literackim odzwierciedleniem drogi wielu „pryszczatych” – od wiary w socjalizm i artystyczne zaangażowanie w jego tworzenie, przez zwątpienie i pokoleniowy bunt, którego skutkiem i wyrazem była odwilż 1956 roku. Porozmawiamy o socrealizmie, narodzinach schematu antysocjalistycznego, o pokoleniowej przynależności pisarzy debiutujących w okresie stalinizmu, o ich „zauroczeniu” socjalizmem oraz o odwrocie od niego w dobie odwilży. „Wroniec wpadł w środku nocy przez okno i rozszarpał świat na strzępy” – stan wojenny i pamięć o nim w zwierciadle literatury Dwa utwory o stanie wojennym: Raport o stanie wojennym Marka Nowakowskiego i Wroniec Jacka Dukaja – łączy je temat, dzielą dwadzieścia pięć lat i transformacja ustrojowa. Analiza porównawcza wymienionych utworów pozwoli uczniom zauważyć, jaki wpływ na postrzeganie ważnych historycznych wydarzeń ma dystans czasowy oraz jak literatura starała się uchwycić „na gorąco” stan wojenny i pamiętać o nim, mimo przemian ustrojowych i kulturowych spowodowanych przełomem 1989 roku. mgr Anna Kujawska-Kot Literackie, teatralne i filmowe funkcje masek Porozmawiamy o praktycznych i religijnych znaczeniach masek (odwołamy się do antycznych masek teatralnych). Zanalizujemy symbolikę spotkania z Maską na balu przebierańców w szkarłatnym ujęciu Edgara Allana Poego. Zastanowimy się nad skutkami psychologicznymi otrzymania maski (Zwierciadło i maska Jorgego Luisa Borgesa), narodzinami jako Maska w tajemniczej fabryce Lema oraz definiowana siebie i świata przez pryzmat masek (Kordian Juliusza Słowackiego, Ferdydurke Witolda Gombrowicza). Witrażowa interpretacja poezji Dokonamy interpretacji porównawczej utworu Zbigniewa Herberta Do Marka Aurelego. Ważnymi kontekstami w odczytaniu wiersza staną się dla nas Żywioły Stanisława Wyspiańskiego (witraże z kościoła Franciszkanów oraz projekty młodopolskiego twórcy), Apokalipsa św. Jana i O niezłomności mędrca Seneki (w celu wykazania słabości stoicyzmu). Odpowiemy na pytania: czy przy interpretacji utworu poetyckiego uzasadnione jest odwoływanie się do biografii twórcy, adresata/adresatów utworu oraz jaką funkcję pełnią środki stylistyczne zastosowane w Do Marka Aurelego. Historia Hamleta i Ofelii w reinterpretacji Stanisława Wyspiańskiego z secesyjną ważką w tle Co o ospałym Hamlecie powiedział Stanisław Wyspiański? W jakim celu młodopolski twórca zezwolił Ofelii na rozmowę z kwiatami i wierzbą? W jaki sposób Zielnik Wyspiańskiego i secesyjną ważkę można odnieść do historii Hamleta i Ofelii? Odwołamy się do Studium o Hamlecie, Śmierci Ofelii Stanisława Wyspiańskiego oraz porozmawiamy o cechach secesji. Intertekstualność Wesela Stanisława Wyspiańskiego Spotkanie będzie okazją do wprowadzenia (przypomnienia) takich terminów jak: intertekstualność, ekfraza, synteza sztuk oraz kierunków: symbolizm, impresjonizm, ekspresjonizm. Zastanowimy się nad relacjami pomiędzy tekstem a obrazem, tekstem a metodą twórczą zastosowaną w obrazach Stanisława Wyspiańskiego, Jana Stanisławskiego, Jacka Malczewskiego. Odwołamy się do mniej znanych hipotekstów, takich jak Sponsa di Libano Edwarda Burne'a-Jonesa, Wernyhora Wyspiańskiego. Entropia opowiadań Brunona Schulza a queerowe opowiadania Olgi Tokarczuk Jakie mogą być przesłanki poszukiwania sklepów, czekania na osobliwy pociąg? Z jakich powodów szafa, w której brak różnicy między kobiecością a męskością, może być kusząca? Czy warto odbyć podróż do płynącego miasta i grać na wielu bębenkach? Zastanowimy się nad problematyką opowiadań Schulza i Tokarczuk, odwołując się do Księgi bałwochwalczej i pracy Judith Butler Uwikłani w płeć. Czy marionetka, kukiełka może mieć ludzką twarz, a człowiek puste spojrzenie kukły? Punktem wyjścia rozważań staną się dla nas fragmenty tekstów literackich (Pinokio Carla Collodiego, Lalka Bolesława Prusa, Wnętrze Maurice'a Maeterlincka, Urodziny Infantki Oscara Wilde’a, Medi Romana Jaworskiego), obrazy Witolda Wojtkiewicza oraz sekwencje z Podwójnego życia Weroniki Krzysztofa Kieślowskiego i Lalek Takeshiego Kitano. Zastanowimy się nad relacją między lalkarzem a lalką, teatrem włoskich marionetek a karłem. Porozmawiamy m.in. o teatrze w teatrze, naturalizmie spirytualistycznym i grotesce. mgr Agnieszka Korycka Przetłumaczalność i nieprzetłumaczalność, czyli inny – swój czy inny – obcy? Rola tłumacza jako pośrednika miedzy kulturami Konieczność tłumaczenia jest wynikiem kontaktu międzykulturowego. Barierą w zrozumieniu komunikatu może być nie tyle inny język, ile odmienny kod kulturowy. W akcie komunikacji dochodzi bowiem do pewnego starcia znanego – swojego i obcego – innego. Tłumacz jest w tym wypadku mostem łączącym dwa światy, umożliwiającym poznanie „rozmówcy”. O zagadnieniach przekładu porozmawiamy na przykładzie utworu Nikołaja Kolady Wsjeobjemluszczeje (Wszechobejmujące). mgr Anna Perzyńska Literackie konteksty internetu Wbrew powszechnej opinii internet nie doprowadza do upadku kultury pisania. Wręcz przeciwnie. Stwarza szansę rozwoju nie tylko tekstów eksperymentalnych (jak hiperteksty literackie czy poezja digitalna), lecz także literatury tradycyjnej i publicystyki. Porozmawiamy o kulturze literackiej w środowisku internetowym. mgr Agata Kłosek Miłość, metafizyka i bunt w IV części Dziadów Adama Mickiewicza Porozmawiamy o zagadkach, które kryje w sobie IV część Dziadów, a także podejmiemy próbę odpowiedzi na pytania: Kim jest Gustaw? Kim jest Ksiądz? Dlaczego Gustaw raz mówi o kobiecie z uwielbieniem, a innym razem z nienawiścią? W jaki sposób się wypowiada? Może się okazać, że w istocie w IV części Dziadów temat miłości wcale nie jest najważniejszy. Dlaczego „komedia” i dlaczego nie jest „boska”? O rewolucji w dramacie Zygmunta Krasińskiego Porozmawiamy o wizji rewolucji w dramacie Krasińskiego Nie-Boska komedia. Okaże się, że w tej epoce nie wszyscy twórcy popierali zrywy zbrojne i nawoływali do buntu wobec zastanej rzeczywistości. Jaką rewolucję ukazał Krasiński? Nie była to przecież Wielka Rewolucja Francuska. mgr Agnieszka Jakubik Techniki czytania i pracy z książką. Podstawy szybkiego czytania Przedstawimy kilka prostych zasad pracy z książką oraz odpowiemy na pytania: Jak szybko można czytać? Czy szybkie czytanie jest trudne? Czy wszyscy mogą czytać szybciej? Czy czytanie wolne jest złe? I co ma wspólnego czytanie z bieganiem? mgr Joanna Dobosiewicz Gender – fakty i mity „Gender” stało się słowem wytrychem, którego używają wszyscy, a niewiele osób rozumie jego znaczenie. Opowiemy o historii tego terminu i wykorzystaniu w nauce (gender studies). Na przykładach różnych tekstów przedstawimy operatywność gender studies w naukach humanistycznych, przede wszystkim w literaturoznawstwie. mgr Zbigniew Jazienicki Klasycyzm, klasycy, klasyczny – o wieloznaczności terminów Pamiętne pytanie Thomasa S. Eliota o to, kim jest klasyk, doczekało się wielu konkurencyjnych odpowiedzi (na polskim gruncie interesujące próby doprecyzowania, co należy rozumieć pod pojęciem klasycyzmu, podejmowali m.in. Ryszard Przybylski i Jarosław Marek Rymkiewicz). Udzielanym odpowiedziom warto przyjrzeć się raz jeszcze, aby pokazać, jak nagromadzone w słowie „klasycyzm” wieloznaczności wytracają się w jego potocznym, „szkolnym” użyciu. Klasycyzm jest pojęciem wciąż żywym, miejscem, gdzie do głosu dochodzi kluczowy problem literatury – trudność związana z pogodzeniem potrzeby różnicy z koniecznością powtórzenia. Czytanie Króla Edypa Sofoklejski dramat należy do tekstów fundamentalnych dla kultury europejskiej, zwłaszcza dla dwudziestowiecznej humanistyki, ale zredukowany do „tragedii o ludzkich losach i postaw wobec życia” przypomina raczej ramotę, pierwszą do odstrzału z listy lektur obowiązkowych. Chciałbym zaproponować taką lekturę Króla Edypa, która dowiodłaby, z jak nieoczywistym tekstem mamy w istocie do czynienia. mgr Marek Grajek Literatura w kręgu XIX wiecznych idei światopoglądowych Omówimy dziewiętnastowieczne tendencje ideologiczne: konserwatyzm, nacjonalizm, socjalizm, mesjanizm i dekadentyzm. Zastanowimy się nad kontekstem ideologicznym dzieł literackich, a także wyjaśnimy jego znaczenie w odbiorze literatury tamtego czasu. Między dekadentyzmem a ekspresjonizmem. Stanisław Przybyszewski jako sejsmograf swoich czasów Przedstawimy sylwetkę biograficzną Stanisława Przybyszewskiego – najbardziej znanego polskiego pisarza przełomu XIX i XX w. za granicą. Przybliżymy takie pojęcia jak modernizm, dekadentyzm, ekspresjonizm, nietzscheanizm, schopenhaueryzm. Podkreślimy prekursorską rolę Stanisława Przybyszewskiego w rozmaitych dziedzinach nauki (psychoanaliza) i kultury (teatr). mgr Bartłomiej Nawrocki Czy dzieło należy do jego autora? Między Dziadami Adama Mickiewicza a Gwiezdnymi wojnami George’a Lucasa Dramat recepcji, interpretacje mijające się z dziełem, polityczne zawłaszczenia, nieoficjalne kontynuacje i fanowski bojkot kolejnych edycji. To wszystko łączy dwa wybitne dzieła: z jednej strony Mickiewiczowskie Dziady, z drugiej – kulturowy fenomen Gwiezdnych wojen George’a Lucasa. Zadamy sobie pytanie, czyją własnością jest dzieło – autora czy publiczności. Kod Mickiewicza – jak powstawały Dziady? Zagadkowa kompozycja Dziadów, ich pozornie przypadkowa numeracja i brak części I – to zagadki, które już za życia poety nie dawały spokoju czytelnikom. Krótkie wzmianki znalezione w korespondencji, kolejne redakcje tekstów i wspomnienia przyjaciół poety pokazują, jak zmieniał się tekst. Co kierowało Mickiewiczem: romantyczny fragmentaryzm czy dążenie do zbyt doskonałej całości? I najważniejsze – czy po tylu latach jesteśmy w stanie znaleźć odpowiedź na to pytanie? Dwóch na słońcach swych przeciwnych Bogów: między Adamem Mickiewiczem a Juliuszem Słowackim Spór dwóch romantycznych wieszczów wyznacza sposób naszego myślenia o polskim romantyzmie. Punktem kulminacyjnym tej rywalizacji miałaby być słynna uczta grudniowa, podczas której doszło między Mickiewiczem a Słowackim do poetyckiego pojedynku. O Słowackim zwykliśmy myśleć jako o człowieku, który chce zająć miejsce Mickiewicza na poetyckiej scenie. Jednak w jego tekstach literackich, które nawiązują do mickiewiczowskich utworów, widzimy młodego poetę z jednej strony zafascynowanego mistrzem, z drugiej zaś rozczarowanego jego postępowaniem. mgr Magdalena Pawłowska Śmiech i rozczarowanie. Inne odczytanie Lalki Bolesława Prusa Stefan Żeromski zanotował w swoim Dzienniku, że przy lekturze dzieł Bolesława Prusa „czasem czytelnik w najlepsze śmieje się tam, gdzie łzy się sączą”. Ten związek humoru z tkliwością, wyraźny w Lalce, stanowi wyjątkowe zjawisko w historii polskiej literatury. Przedstawimy sylwetkę Bolesława Prusa jako „humorysty w wielkim stylu”. Czy miłość Wokulskiego do Łęckiej – choć tragiczna – może być zabawna? Czy deklaracje Szumana i Ochockiego możemy potraktować całkiem serio? Czemu pamiętnik Rzeckiego, który na każdej stronie odsłania przed nami świadectwo jego życiowej klęski, jest powszechnie uznawany za najzabawniejszą część powieści? mgr Katarzyna Kaczmarek W co wierzyli towiańczycy? Koło Sprawy Bożej w świetle zapomnianych dokumentów W co wierzyli wyznawcy Andrzeja Towiańskiego? Prorok z Litwy przybył do Paryża w 1841 r., uzdrowił z choroby psychicznej Celinę Mickiewiczową i szybko zebrał wokół siebie grupę najznamienitszych emigrantów, w której ważne miejsce zajmowali poeci: Adam Mickiewicz, Seweryn Goszczyński i Juliusz Słowacki. Zarówno wśród obserwatorów pochodu Sprawy Bożej, jak i pomiędzy późniejszymi badaczami tamtych wydarzeń szerzyły się pogłoski o tym, w co wierzyli członkowie paryskiego Koła. Podobno sądzili, że ich Mistrz jest wcieleniem Boga, rzekomo inspirowali się Kabałą, wierzyli w reinkarnację i głosili konieczność życia w poliamorycznej wspólnocie. Dziecko i rodzicielstwo w korespondencji Adama Mickiewicza Autorzy opracowań poświęconych życiu i twórczości Mickiewicza często zdawkowo traktują temat domowego życia poety. Do tej pory zastanawiano się przede wszystkim nad chorobą psychiczną żony, zwracano też uwagę na stale pogarszające się warunki materialne gospodarstwa Mickiewiczów, wiążące się także ze znaczną – nawet jak na owe czasy – liczebnością potomstwa (Adam i Celina mieli sześcioro dzieci). Wśród rzetelnie nakreślonych wizerunków: poety i proroka, Gustawa i Konrada, brakuje portretu Mickiewicza ojca. mgr Helena Markowska Tajemnice I części Dziadów Uważana za niedokończoną, niewydana przez Mickiewicza I część Dziadów pozostaje zwykle poza kanonicznymi odczytaniami dramatu. Jakie groźne myśli może kryć tekst, który poeta przez wiele lat ukrywał przed samym sobą i przyjaciółmi? Krótka historia rękopisu i wprowadzenie w kontekst będą stanowiły wstęp do wspólnej lektury tekstu. Czy Juliusz Słowacki oszalał? Ostatni okres twórczość Słowackiego, pomimo uznania, jakim od ponad stu lat cieszy się KrólDuch, wciąż pozostaje poza szkolnym kanonem dzieł poety. Na pozór dziwaczny, wariacki system genezyjski z trudem wpisuje się zarówno w patriotyczne (Kordian), jak i literackoironiczne (Balladyna) odczytanie twórczości Słowackiego. Zapraszamy na wykład i do wspólnej lektury fragmentów Genezis z Ducha. Jak działa wiersz? Warsztaty uważnej lektury Zachęcamy do udziału w warsztatach close reading. Krótkie wprowadzenie dotyczące tej tradycji interpretacyjnej poprzedzi zajęcia poświęcone jednemu z proponowanych utworów: 1) Siena. Jak budowa utworu oddaje budowę świata? Zbadamy metrykę, kompozycję i metaforykę wiersza Czesława Miłosza. 2) Tren Fortynbrasa. Ironia i rola. Na przykładzie wiersza Zbigniewa Herberta zobaczymy, jak ważne jest, kto mówi w utworze lirycznym mgr Ewelina Stachura Barokowy koncept wielokontekstowości w Fudze Stanisława Grochowiaka Fuga to sprawdzian warsztatu kompozytorskiego twórcy. Ta kunsztowna struktura muzyczna zachwycająca swoją polifonicznością stała się inspiracją dla poety, prozaika i dramatopisarza Stanisława Grochowiaka. Czy autor sprostał wyzwaniu? Czy w krótkiej formie sonetu udało mu się połączyć różnorakie wątki, które razem tworzą polifonię znaczeń, wielokontekstowy świat czekający na odkrycie przez najbardziej wnikliwego odbiorcę? Fuga Grochowiaka to podróż w różne miejsca kultury oraz niesamowita przygoda dla językowego detektywa wyczulonego na każde słowo. Ile norwidowskiego piękna jest w nas? Czym było „piękno” w prozie artystycznej Cypriana Norwida i co to słowo oznacza w polszczyźnie ogólnej? Podczas zajęć odkryjemy ewolucję znaczenia wyrazu „piękny” w polszczyźnie, do czego posłużą nam słowniki i Narodowy Korpus Języka Polskiego. Porównamy nasze wnioski z tym, jak słowo to pojmował w swojej twórczości Cyprian Norwid. Dzięki zajęciom dowiemy się, z jakich narzędzi warto korzystać przy interpretacji tekstu, oraz przekonamy się, jak na odczytanie utworu wpływa wybór odpowiedniej metody badawczej. mgr Maria Ciostek Powieść jako narzędzie pozytywistów, czyli o pożytkach z czytania w dziełach Elizy Orzeszkowej Powieść była dla pozytywistów narzędziem oddziaływania na społeczeństwo. W powieści tendencyjnej w literaturze polskiej przodowała Eliza Orzeszkowa. W jej prozie często pojawia się motyw dobrej lub złej lektury. Co autorka każe czytać swoim bohaterom i dlaczego? Jak wpływają na nich przeczytane książki? Dlaczego teksty użytkowe, jak podręczniki do nauki rolnictwa, mają większą wartość moralną niż poezja? mgr Olga Szadkowska Czym Obieżyświat różni się od Łazika, czyli jak ważna jest rola tłumacza Porozmawiamy o roli tłumaczeń w polisystemie literackim i zastanowimy się nad relacjami pomiędzy tekstem, autorem i tłumaczem. Od inwencji, możliwości oraz kompetencji tłumacza zależy odbiór dzieła w kulturze docelowej i przeniknięcie tekstu do „tkanki” literackiej danego narodu. Przedstawimy wybrane zagadnienia sztuki przekładu w oparciu o trzy różne tłumaczenia Władcy Pierścieni J.R.R. Tolkiena. mgr Jiwana Boczkowska Inspiracje starożytne w serii o Harrym Potterze Skąd pisarka czerpała inspirację do tworzenia uniwersum Harry'ego Pottera? J.K. Rowling, autorka serii o Harrym Potterze, jest z wykształcenia filologiem klasycznym. Fascynujący świat Hogwartu, pełen magicznych stworzeń, tajemniczych zaklęć i niecodziennych postaci staje się bardziej zrozumiały, gdy poszukamy wyjaśnień w świecie starożytnym. Trzygłowego Psa Puszka i Sfinksa z Turnieju Trójmagicznego spotkamy w mitologii greckiej, a zaklęcia i imiona bohaterów staną się dla nas czytelne już po kilku lekcjach łaciny. Zapraszamy do wspólnej podróży po świecie J.K. Rowling, w którym współczesność przenika się z kulturą Greków i Rzymian. Fantastyka w starożytności Czy myślałeś, że fantasy i sci-fi pochodzą z XX w.? Nic bardziej mylnego! Podczas tej lekcji poznasz porywające powieści fantastyczne pochodzące sprzed dwóch tysięcy lat, m.in. pierwszą opowieść o wyprawie na księżyc. II. Antropologia mgr Agnieszka Witkowska-Krych Jak Janusz Korczak radził sobie z nadmiarem pracy i brakiem czasu? Historia i inspiracje Przedstawimy biografię Janusza Korczaka i szerokie spectrum jego działalności zawodowej oraz sposoby efektywnego gospodarowania wysiłkiem. Zastanowimy się nad kwestią zarządzania czasem. Jakich narzędzi możemy użyć w planowaniu i priorytetyzowaniu zadań oraz szybkim osiąganiu celów? mgr Agata Sutkowska Fani zmieniają świat Z miłośnikami dzieł kultury popularnej wiąże się wiele stereotypów – czy rzeczywiście są biernymi odbiorcami bylejakości? Współcześni badacze nazywają fanów ,,awangardą nowych mediów” i wskazują na to, jak wielkie znaczenie dla współczesnego świata mają zmiany zapoczątkowane przez ruch fanowski. Porozmawiamy o tym, jak fani zmienili podejście do twórczości i twórcy; jak rozpropagowali idee inteligencji zbiorowej; jak wspierali lokalne społeczności. Odpowiemy na pytanie, dlaczego nie byłoby telefonów komórkowych, gdyby nie zielonokrwiści kosmici z dziwnymi brwiami. Kanibale w (pop)kulturze ,,Jesteś tym, co jesz” – czy w myśl tego powiedzenia kanibale są najbardziej ludzkimi z ludzi? Nic bardziej mylnego – silne tabu łączące się z kanibalizmem od wieków sprawiało, że tym, których nazywani kanibalami, odmawiano statusu ludzi. Baśnie, ludowe podania, legendy miejskie, a później również horrory przestrzegały przed amatorami ludzkiego mięsa, znajdującymi się gdzieś na marginesie cywilizacji. Wszystko jednak zmieniło się, gdy wykreowano postać Hannibala Lectera… Star Trek a zmiany społecznokulturowe Po emisji pierwszego odcinka serialu Star Trek 8 września 1966 roku amerykańska kultura popularna zmieniła się na zawsze. Ale nie tylko ona – przygody załogi statku kosmicznego „Enterprise” wywarły wpływ na projekty naukowe, rozwój techniczny, a przede wszystkim – na sposoby myślenia o rzeczywistości wielu tysięcy ludzi. Porozmawiamy o wpływie utworu kultury popularnej na społeczeństwo. mgr Joanna Kocemba Sztuka współczesna – jak ją rozumieć, jak ją polubić? Sztuka współczesna nie cieszy się powszechnym szacunkiem. Z jednej strony mamy wielu artystów, krytyków, kuratorów rozmiłowanych w performansie, instalacji, happeningu, konceptualizmie, sztuce nowych mediów czy obrazie abstrakcyjnym. Z drugiej – wyraźnie słychać nieprzychylne komentarze wielu jej potencjalnych odbiorców: „To jest sztuka? Dziecko w przedszkolu lepiej by namalowało!”. Sztukę współczesną można polubić. Można się w niej nawet zakochać. Warunek jest jeden – należy próbować ją zrozumieć. Wykład o krytyce teatralnej i warsztat pisania recenzji teatralnej Kim jest krytyk teatralny? Czym się zajmuje? Jaka jest jego rola? Komu jest potrzebny? Gdzie możemy odnaleźć prace krytyka? Jak określone medium (książka, czasopismo, gazeta codzienna, internet) kształtuje jego dzieła i relacje z czytelnikami? Czy krytykiem teatralnym można być mimochodem? Przymierzymy się do napisania recenzji teatralnej. Zastanowimy się nad specyfiką teatru i spróbujemy ją uwzględnić w tekstach. Porozmawiamy również o relacji aktor – widz, czasie i przestrzeni widowisk. mgr Anna Krawczak Jak w Polsce konstruuje się publiczną debatę wokół zapłodnienia in vitro? Co ma wspólnego in vitro z Frankensteinem? Co nas przeraża w biotechnologii i co mówi o niej kultura współczesna? Poszukamy odpowiedzi na pytanie, czy jesteśmy marionetkami biowładzy czy sami tę biowładzę tworzymy oraz czy (i jakie?) są alternatywy, których nie przewidział Michel Foucault. mgr Michał Mróz Multfilmy. Rozwój i przemiany radzieckiego kina animowanego w XX w. Wilk i Zając czy Kiwaczek to tylko najpopularniejsze ikony radzieckich filmów animowanych. Historia tej sztuki w ZSRR jest barwna i dramatyczna. mgr Anna Cyrych-Bajkowska Życie codzienne w okupowanej Warszawie na podstawie dzienników Zofii Nałkowskiej W tle dramatu drugiej wojny światowej toczyło się codzienne życie warszawiaków. Jak z rzeczywistością radzili sobie mieszkańcy miasta? Jaką pracę podejmowali wówczas inteligenci warszawscy, którzy jeszcze kilka lat wcześniej spotykali się w kawiarniach, by dyskutować o literaturze? Gdzie pracowała sama Zofia Nałkowska, a gdzie inni literaci? Porozmawiamy o życiu codziennym okupowanej Warszawy. mgr Aleksander Kmak Ciało poza granicami. Przedstawienia monstrualności we współczesnej kinematografii Zastanowimy się nad przedstawieniami ciała, które z różnych — estetycznych, ideologicznych — powodów wykracza poza granice tego, co uważane jest za społecznie akceptowalne. Zauważymy, że kategoria „monstrum” nie tyle służy rozbijaniu normy od zewnątrz, ile – przeciwnie — wzmacnia ją od środka, a potwory są potrzebne w procesie spajania kultury. Koniec beztroski. Geneza i skutki rozpadu klasycznego kina Hollywood w latach pięćdziesiatych XX w. W latach pięćdziesiątych dochodzi do rozpadu formuły nazwanej przez historyków filmu kinem klasycznym, a pojawiają się symptomy buntu wobec ścisłych reguł produkcji filmowej dwóch poprzednich dekad. Przyjrzymy się dziełom ukazującym koniec epoki beztroski, zmiażdżonej zimną wojną, wyścigiem zbrojeń i poczuciem zagrożenia ze strony komunizmu. Współczesne kino (krypto)religijne Mimo postępującej sekularyzacji w naukach humanistycznych coraz częściej dostrzega się powrót elementów kojarzonych z religią i boskością. Jak wytłumaczyć ten, wydawałoby się, niechciany i najczęściej źle rozumiany przewrot? Zastanowimy się, jaka relacja zachodzi między kategoriami religijnymi a nowoczesnością. Czy rzeczywiście stoją one w sprzeczności? mgr Agnieszka Łaszczuk Druga płeć – uniwersalność podmiotu męskiego albo kto się boi feminizmu? Debatę publiczną w Polsce naznaczyła niedawno dyskusja na temat płci kulturowej – gender. Co właściwie znaczy, że płeć jest konstruowana społecznie? Dlaczego niemal wszystkie znane nam kultury ustanowiły mężczyznę jako centrum, podmiot, esencję, a kobietę obsadziły w roli Innego? Co miała na myśli Simone de Beauvoir, francuska filozofka, autorka monumentalnego dla rozwoju feminizmu dzieła Druga płeć, gdy pisała, że „kobietą się staje”? Kto i dlaczego boi się feministek? Czy mamy prawo uszczęśliwiać kobiety na siłę? mgr Agnieszka Jakubik Kiedy i jak zaczęła się nowożytność? Czy nowy sposób postrzegania świata zawdzięczamy antycznym autorom czy... Chińczykom? Jak narodził się renesans? Co sprawiło, że ludzie zaczęli inaczej postrzegać świat? Czy nowożytność zaczęła się w roku 1460 czy 1492, od Gutenberga czy od Kolumba? A może przełomem było odkrycie po długim okresie zapomnienia dzieła rzymskiego poety Lukrecjusza? Kim był Pisanello, jeden z poprzedników Leonarda da Vinci? I co wspólnego z narodzinami nowożytnego sposobu myślenia ma chińska flota? mgr Michał Zdunik Teatr Narodowy – ale jaki? Trzy wizje W 2015 roku obchodzimy dwieście pięćdziesiątą rocznicę powstania Teatru Narodowego w Warszawie. Z tej okazji przyjrzymy się trzem dwudziestowiecznym koncepcjom programowym najważniejszej polskiej sceny, autorstwa Kazimierza Dejmka, Adam Hanuszkiewicza i Jerzego Grzegorzewskiego. Przeżyjemy polityczne emocje premiery Dziadów Dejmka w 1967 r., zobaczymy, jak w inscenizacji Hanuszkiewicza na motorze wjeżdża Balladyna, zabłądzimy wśród scenicznych przedmiotów Grzegorzewskiego. Wykład interaktywny, połączony z prezentacją fragmentów wybranych przedstawień. Dramat, adaptacja, scenariusz – gatunki tekstów dla teatru Zwyczajowo uważamy, że dramat jest jedynym rodzajem tekstu przeznaczonym dla teatru – jednak praktyka sceniczna podpowiada coś innego. Na spotkaniu opowiemy, czym charakteryzuje się każdy z gatunków, spróbujemy ustalić, ile wolno reżyserowi, poznamy odmienne wyróżniki dramatu i scenariusza filmowego, a także odpowiemy sobie na pytanie, czym różni się dramatopisarz od dramaturga. mgr Jan Zdunik Jak żyjemy w grupie? Psychologia społeczna w praktyce (i w literaturze) Każdy z nas – w pracy, w szkole, wśród znajomych – obraca się w grupach – już Arystoteles powiedział, że „człowiek to istota społeczna”. Na podstawie analizy popularnych powieści (m.in. Władcy much Williama Goldinga) dowiemy się, jakie ryzyko niesie za sobą funkcjonowania w grupie – poznamy podstawowe mechanizmy myślenia i funkcjonowania wspólnotowego i, poprzez dokładną lekturę literatury pięknej, nauczymy się przeciwdziałać zagrożeniom. mgr Zofia Mioduszewska Kultura europejska po Zagładzie Po wojnie Theodor Adorno stwierdził, że pisanie wierszy po Oświęcimiu jest barbarzyństwem (Prismen. Kulturkritik und Gesselschaft, 1951). Przywołamy filozoficzną dyskusję o stanie kultury po Holokauście. Architektura modernistycznej Warszawy: po wojnie, ujęcie antropologiczne Przedstawimy powojenne projekty modernistyczne realizowane w formie osiedli mieszkaniowych. Przyjrzymy się konkretnym przykładom (Sady Żoliborskie, Muranów, Koło, Ursynów Północny i Przyczółek Grochowski), a także poszukamy źródeł inspiracji, z których czerpali architekci. Muranów: osiedle – pomnik warszawskiego getta. Historia osiedla i współczesna tożsamość miejsca Muranów jest jak palimpsest, każda warstwa jego historii zaciera poprzednią i zmusza do rekonstrukcji. Przed wojną dzielnica zamieszkiwana w dużej mierze przez Żydów, w czasie okupacji dzielnica zamknięta – getto warszawskie, scena cierpienia tysięcy ludzi, ale także oporu cywilnego i zbrojnego (1943), po wojnie modernistyczny eksperyment miejski. Przedstawimy fenomen i genius loci Muranowa. mgr Aleksandra Majewska Przemoc, erotyka i widowisko. Krótka opowieść o teatralnych rozrywkach antycznych Rzymian Jak wyglądała kultura masowa w starożytnym Rzymie? W jaki sposób Rzymianie wykorzystywali setki swoich teatrów, które wznosili na terenie niemal wszystkich podbijanych ziem? Występy teatralne, naumachie, walki gladiatorów i wyścigi rydwanów; hektolitry krwi egzotycznych zwierząt zabijanych ku uciesze gawiedzi i chwale Imperium Romanum, przedstawienia będące okazją do oślepiania przepychem i schlebiania gustom publiczności, epatowania erotyzmem i przemocą – tak wyglądało życie kulturalne przeciętnego Rzymianina. mgr Anna Perzyńska Granice interpretacji? Aktywność odbiorców kultury popularnej Porozmawiamy o formach aktywnego odbioru kultury popularnej, polegającego na współtworzeniu i modyfikacji tekstów oryginalnych. Uczniowie będą mogli zapoznać się z takimi metodami aktywnej interpretacji jak fan fiction i mashupy. mgr Justyna Schollenberger Wizerunek zwierzęcia w tekstach kultury Porozmawiamy o reprezentacji zwierzęcia w rozmaitych tekstach kultury. Zwrócimy uwagę na pojawienie się oraz funkcjonowanie różnorodnych zwierzęcych toposów w literaturze oraz w sztukach plastycznych (od średniowiecznych bestiariuszy do dzieł współczesnych). Przedstawimy perspektywy badawcze we współczesnej humanistyce unaoczniające wyjątkowość relacji człowiek – zwierzę. mgr Anna Kujawska-Kot „Teatr mój widzę ogromny, wielkie powietrzne przestrzenie” – koncepcja teatru a wyobraźnia plastyczna Stanisława Wyspiańskiego Spotkanie będzie okazją do przypomnienia koncepcji „teatru ogromnego” oraz do omówienia następujących kwestii: oryginalne projekty scenograficzne Stanisława Wyspiańskiego (Warszawianka, Wesele, Wyzwolenie, Protesilas i Laodamia); kostiumologia (lalki bolesławowskie, rysunki do Legendy II), trójwymiarowość zabudowy sceny (Klątwa). Przedstawimy również powody, dla których Wyspiański wycofał swą kandydaturę na dyrektora teatru krakowskiego, a także zastanowimy się nad nonszalancją w zastosowaniu czerwonej kredki w odczytaniu przez Wyspiańskiego Mickiewiczowskich Dziadów. mgr Magdalena Staroszczyk Kultura oralna i kultura druku Proponujemy wprowadzenie do antropologii słowa. Poszerzymy pole zainteresowań uczniów o różnorodne, wykraczające poza literaturę, praktyki językowe. Porozmawiamy o właściwościach i funkcjach różnych mediów słowa, a także wskażemy cechy tzw. kultur oralnych, pisma i druku. Kryjówki w getcie warszawskim w trakcie powstania i po jego upadku Dla ludzi zamkniętych w getcie warszawskim potrzeba znalezienia kryjówki pojawiała się wielokrotnie. W zależności od etapu Zagłady zmieniały się miejsca, w których się ukrywano. Na początku były to schrony potrzebne na czas blokad, niewielkie, często nawet zaimprowizowane w chwili zagrożenia. Po dwóch wielkich Akcjach Likwidacyjnych, w miarę jak do mieszkańców getta docierało przekonanie o jego nieuchronnej, całkowitej zagładzie i faktycznym celu wysiedlenia, zaczęto budować schrony. Przywołamy historię warszawskiego getta i losy ludzi w nim żyjących. mgr Karolina Wróbel Życie codzienne w getcie warszawskim Podczas wykładu przyjrzymy się życiu codziennemu getta warszawskiego. Interesować nas będą takie zagadnienia jak handel, komunikacja miejska, życie ulicy, hodowla zwierząt, ogródki warzywne i przestrzenie zieleni czy przedmioty codziennego użytku. Zastanowimy się także nad tym, czy istniał specyficzny rodzaj humoru w dzielnicy zamkniętej oraz jak wyglądało życie towarzyskie i kulturalne. Zaprezentujmemy fotografie z getta warszawskiego. Zwierzęta w czasie drugiej wojny światowej Jaką rolę podczas wojny odgrywały zwierzęta? Czy na froncie walczyli tylko ludzie? Czy zwierzęta mogły wpływać na bieg historii? Zaprezentujemy fotografie z drugiej wojny światowej. Czym jest kultura i jak ją badać? Zastanowimy się, czym jest kultura. Porozmawiamy o antropologicznym ujęciu kultury. Kim jest antropolog, jaki jest przedmiot jego badań oraz jakie stosuje metody? mgr Magda Ciereszko Humanistyka w mediach społecznościowych Rozwój mediów społecznościowych bywa obwiniany za spadek czytelnictwa, brak zainteresowania sztuką czy erozję kompetencji humanistycznych. Tymczasem w przestrzeni social media nie brakuje inicjatyw promujących kulturę słowa cieszących się dużą popularnością. Uczniowie poznają nowy nurt poezji Google Poems (wiersze tworzone za pomocą popularnej wyszukiwarki), fan pages ,,Facecje” i ,,Nowe wiersze sławnych poetów”, kanał na Youtube ,,Mówiąc inaczej”, a także ciekawe przedsięwzięcia wydawnictwa Muza (m.in. kanał na Snapchat). Związki między reklamą i sztuką Reklama – często postrzegana jako prymitywna i nachalna forma współczesnego marketingu, pozostaje w ścisłym związku ze światem sztuki. Wiele realizacji, nagradzanych na festiwalach Cannes Lions, D&AD i innych, zawiera walory artystyczne. Z reklamą flirtowali uznani artyści, m.in. Salvador Dalí, Andy Warhol, a światowej sławy reżyserzy kręcą także spoty reklamowe (m.in. Ridley Scott, David Lynch, Roman Polański). Twórcy reklam niejednokrotnie wykorzystują tropy ze świata sztuki, a nawet inspirują się konkretnymi dziełami. Przegląd wybranych realizacji ukazujących relację między tymi dwoma światami pozwoli postawić pytanie: czy reklama może być sztuką? Agencja reklamowa jako miejsce pracy dla humanisty Podobno rynek pracy nie potrzebuje humanistów. To nieprawda. Ich kompetencje są na wagę złota w tzw. branży kreatywnej. W agencji reklamowej współczesny humanista może tworzyć wielkie idee. Uczniowie poznają obszar działań agencji reklamowej, zakres obowiązków na najważniejszych stanowiskach oraz podstawowe pojęcia z komunikacji marketingowej (brief, grupa docelowa, insight). Wykład uzupełni pokaz wybranych reklam, opartych na wyjątkowych pomysłach i wykonanych z troską o walory artystyczne. mgr Magdalena Juźwik Balet romantyczny. Krótka historia tańca klasycznego Taniec jest sztuką, prawdopodobnie najstarszą ze wszystkich. Przedstawimy teorię tańca klasycznego i omówimy zjawisko baletu w XIX w. Właśnie w dobie romantyzmu taniec stał się sztuką autonomiczną. Za sprawą choreografa i teoretyka tańca Jeana-Georges’a Noverre’a język tańca został ściśle skodyfikowany i ,,nazwany”. XIX w. to okres przemian kulturowych, ,,era gwiazd” w teatrze – znacząco wzrosła rola kobiety tancerki. Porozmawiamy też o różnicach między baletem i tańcem klasycznym. Estetyka ciała zdeformowanego w teatrze tańca. Czyli piękno prezentowane przez tancerkę z niepełnosprawnością fizyczną Teatr tańca jest zorganizowanym strumieniem żywych impulsów ciała, układających się na scenie w nową rzeczywistość. Porozmawiamy o tańcu wykonywanym przez osoby niepełnosprawne. Estetyzacja ciała zdeformowanego jest niezwykle ważnym aspektem współczesnej performatyki. Pokażemy, że inność nie jest czymś negatywnym. Zastanowimy się nad potrzebą empatii po stronie odbiorcy. Za przykład posłuży spektakl Exerese Monobloc, który został stworzony i wykonany przez Janusza Orlika i Pię Libicką – Pia jest osobą z niepełnosprawnością fizyczną, musiała porzucić marzenia o karierze tanecznej tuż przed obroną dyplomu w szkole baletowej, wtedy to zachorowała na poważne schorzenie stawu biodrowego. Spektakl mówi o przekraczaniu granic własnej fizyczności i barier psychologicznych. Męski taniec, czyli triumf baletu romantycznego…, a później pojawił się Wacław Niżyński To mężczyźni byli pierwszymi aktorami w antycznym teatrze, to on byli pierwszymi tancerzami – odgrywali i tańczyli partie żeńskie w maskach kobiecych. Mężczyzna aktor, tancerz, muzyk, malarz nie był niczym nadzwyczajnym, to raczej rola kobiety – artystki była pewnego rodzaju novum. Dziś jest inaczej: w szkołach baletowych kształci się około 90 proc. dziewcząt i tylko 10 proc. chłopców. Zawód tancerza uważa się za mało męski. Dlaczego tak jest? Jakie ma to znaczenie? I jak na tym tle prezentuje się postać Wacława Niżyńskiego, reformatora baletu klasycznego? mgr Małgorzata Parys Jak powstaje kalendarz? Porozmawiamy o stosowanych od średniowiecza sposobów wyliczania dni tygodnia oraz wyznaczania terminów Wielkanocy i związanych z nią świąt ruchomych. Na przykładach polskich i ruskich kalendarzy astrologiczno-prognostykarskich z pierwszej połowy XVIII w. słuchacze dowiedzą się, jak wyglądały dawne kalendarze (XVI-XVIII w.), jakie segmenty zawierały, kto je wyliczał, kto użytkował i w jaki sposób. Zaprezentujemy elementy kalendarzy odzwierciedlające idee astrologiczne głoszące wpływ ruchów ciał niebieskich na wszelkie aspekty życia ludzkiego. mgr Agnieszka Witkowska-Krych Tygodnik „Mały Przegląd”, czyli nowoczesność budowana od podstaw Tygodnik „Mały Przegląd” założony przez Janusza Korczaka w 1926 roku był unikalnym na skalę światową eksperymentem pedagogicznym, funkcjonującym efektywnie aż do wybuchu drugiej wojny światowej. Czasopismo prawie w całości składało się z listów czytelników. Stanowiło forum wymiany myśli dzieci i młodzieży, ale było także instytucją realnie wpływającą na rzeczywistość. Getto warszawskie — spacer po mieście, które zniknęło Dzięki świadectwom ocalałym z pożogi oraz wspomnieniom pisanym po wojnie udamy się na wirtualną przechadzkę po terenie dawnej warszawskiej dzielnicy zamkniętej. Postaramy się zajrzeć do działających tam instytucji oraz odwiedzimy miejsca, które były szczególnie ważne dla mieszkańców getta. Spróbujemy złożyć wizytę w prywatnych domach i porozmawiamy o życiu codziennym ludzi, których zamieniono w więźniów. Taka kuchnia, jakie czasy, czyli o przepisach kulinarnych ostatniej dekady PRL Analiza książek kucharskich wydawanych w ostatniej dekadzie PRL oraz publikowanych tam przepisów kulinarnych jest fascynującą podróżą w przeszłość. Pozwala na odkrycie nie tylko nowych źródeł do badań antropologicznych, lecz także całkiem nieznanych smaków (na przykład lebiody i jarmużu) i potraw (chociażby pizzy z mielonką), których wykonanie — nie bez wysiłku — było możliwe w warunkach ciągłego niedoboru produktów żywnościowych. mgr Piotr Fortuna Staroświeckie ołtarze „nowej wiary”. Socrealizm w polskich sztukach plastycznych, architekturze i filmie Porozmawiamy o dziełach realizmu socjalistycznego, kierunku łączącego gloryfikację nowego ładu ze swoistym konserwatyzmem formy. Omawiane przykłady ukażemy nie tylko jako realizację odgórnie narzuconej metody twórczej, lecz także jako efekt kompromisów pomiędzy zastaną tradycją a postępową ideologią, potrzebami odbiorców a zamówieniem władzy. Odwołamy się do historii architektury, filmu i sztuk plastycznych. mgr Anna Parcheta Kazanie sieciowe jako nowa forma ewangelizacji W Polsce kazanie sieciowe jest wciąż gatunkiem niszowym, uprawianym przez niewielką liczbę kaznodziejów, m.in. przez ks. Malińskiego czy ks. Stryczka. Wielu teologów i przedstawicieli Kościoła dostrzega zagrożenie w tak nowoczesnej formie kaznodziejskiej, odmawia jej nawet statusu kazania, niemniej trudno zaprzeczyć, że jest to znak medialnej rzeczywistości. Biblia do żucia, czyli „dewocjonalia” na miarę naszych czasów Dewocjonalia zazwyczaj kojarzą nam się z wizerunkami świętych, figurkami czy różańcami. Tymczasem na polskim rynku pojawia się coraz więcej gadżetów religijnych zawierających chwytliwe hasła, które mają służyć ewangelizacji, zachęcać do modlitwy, czytania Biblii czy chodzenia na msze. Zanalizujemy hasła znajdujące się na tzw. designie religijnym. mgr Dorota Mieszek Dorota Masłowska się wygłupia Pisarka zmieniła na chwilę medium swojej artystycznej ekspresji i nagrała płytę. Masłowska, pod pseudonimem Mister D, skanduje popowo, przemawia rapowo i punktuje hip-hopowo – o tym, że społeczeństwo jest niemiłe. Co uwiera laureatkę nagrody Nike? Czy idea Gesamtkunstwerk, swoista synteza tego, co mainstreamowe, typowe, pudełkowe, jest skuteczna i czy może odesłać nas do poważnych treści? Dlaczego Guślarz pije coca-colę? O Dziadach Radosława Rychcika Na polskie sceny teatralne powracają Dziady: Natalia Korczakowska w Wałbrzychu, Michał Zadara we Wrocławiu, Radosław Rychcik w Poznaniu. Dziady Rychcika zanurzone są w amerykańskiej popkulturze i wypełnione młodzieńczą energią. Chór przemawia tekstami Martina Luthera Kinga, Jocker staje twarzą w twarz z Marylin Monroe, a Ku Klux Klan zasiada przy biesiadnym stole razem z Guślarzem. Profanacja? Multi-kulti? Czy Ameryka może pomóc nam zrozumieć Dziady? mgr Karolina Matuszewska Początki Teatru Narodowego w Polsce W 2015 roku będziemy obchodzić dwieście pięćdziesiątą rocznicę powstania Teatru Narodowego. Przypomnimy, jakie motywacje i okoliczności towarzyszyły otwarciu tej pierwszej publicznej sceny w Polsce, co było jej misją oraz czym dla naszej kultury zasłużył się Wojciech Bogusławski. Metafora w teatrze Co to jest metafora, jakie są jej rodzaje i możliwości? W jaki sposób funkcjonuje w przedstawieniu teatralnym i jak należy ją odczytywać? Odpowiedź na te pytania pomoże młodym widzom zrozumieć teatr. Aktor a postać teatralna Termin „postać teatralna” to jedno z najbardziej nieokreślonych pojęć w teorii teatru. Jaka jest różnica pomiędzy postacią a aktorem, który gra rolę? Dziś stawiamy pytanie już nie tyle o sposób konstrukcji scenicznej postaci, ile o to, do jakiego stopnia może być ona tożsama z aktorem. III. Język mgr Jiwana Boczkowska Łacina – język żywy czy martwy? Teksty po łacinie powstawały już od III w. p.n.e. Język ten był w powszechnym użyciu w całym Imperium Rzymskim, a jako językiem literatury, nauki i Kościoła posługiwano się nim w średniowieczu, renesansie, a nawet w XVIII w. Porozmawiamy, do czego dziś przydaje się łacina, jakie teksty można w niej przeczytać i którego państwa jest ona nadal językiem urzędowym. Nauczymy się też podstawowych łacińskich zwrotów. mgr Barbara Łukaszewicz Co kraj, to obyczaj, czyli jak nauczać kultury polskiej na lekcjach języka polskiego jako obcego Wiele mówi się o skutecznych metodach nauki języka obcego. Mniej uwagi natomiast poświęca się kwestii nauczania kultury kraju, którego mieszkańcy mówią w danym języku. Dzięki metodom łączącym naukę języka polskiego i kultury polskiej można zauważyć, że w wielu sytuacjach znajomość samego języka bez osadzenia go w realiach kulturowych nie wystarczy, by zachować się zgodnie z normami obowiązującymi w konkretnym kraju. Jak skutecznie (na)uczyć się leksyki języka obcego? Prezentacja wybranych metod na przykładzie języka polskiego jako obcego Każdy, kto uczy się języka obcego, wie, jak ważne i niekiedy trudne jest zapamiętanie obcego słownictwa. Zdają sobie z tego sprawę metodycy nauczania języka angielskiego jako obcego, którzy radzą, jak ułatwić sobie naukę leksyki i zwiększyć szansę na zapamiętanie nowo poznanych słów. Ich propozycje, zaprezentowane na przykładzie nauki języka polskiego jako obcego, mogą zostać wykorzystane zarówno przez lektorów, jak i osoby uczące się języków obcych. mgr Jarosław Konopka Co to jest glottodydaktyka? Czy wiedza z zakresu budowy zgłoskowej wyrazów pomaga pokonać trudności ortofonicznoortograficzne wśród dzieci i młodzieży szkolnej? Opowiemy o metodach analizy i syntezy wyrazów, a także asocjacji dźwięków z ich odpowiednikami w znakach literowych. mgr Anna Dąbkowska Etykieta językowa (językowy savoir-vivre) Zapoznamy uczniów z pojęciem językowej grzeczności. Pokażemy grzeczność jako społecznie akceptowaną grę i przedstawimy jej strategie. Zastanowimy się wspólnie nad różnicami w grzeczności starszych i młodszych Polaków (omówimy takie procesy jak demokratyzacja obyczajów grzecznościowych, ich amerykanizacja, i upadanieautorytetów wśród młodego pokolenia). utylitaryzm grzecznościowy mgr Weronika Piotrowska Od kościoła z cegły do lajtowego looku. O wpływach języków obcych na polszczyznę Prześledzimy historię zapożyczeń w języku polskim od najdawniejszych po najnowsze. Przekonamy się, jak sytuacja geopolityczna kraju wpływała na rozwój zasobu leksykalnego języka polskiego. „Polacy nie gęsi, iż swój język mają” . O najważniejszych słownikach dawnych i współczesnych w polskiej leksykografii Słuchacze poznają najważniejsze pozycje leksykografii polskiej dawnej i współczesnej. Zastanowimy się nad pożytkami płynącymi z tych słowników. Mazowsze – nasza mała ojczyzna. O dialekcie mazowieckim Mazowsze to nie tylko Warszawa, dlatego spróbujemy pokazać bogactwo językowe regionu. Pokażemy zasięg dialektu mazowieckiego, wyjaśnimy, czym są dialekty i gwary, a także zapoznamy się cechami charakterystycznymi gwar mazowieckich na materiale twórczości ludowej (m.in. kurpiowskiej) oraz na podstawie nagrań osób posługujących się gwarą. Słów kilka o świadomości językowej Spróbujemy wyjaśnić, czym jest świadomość językowa oraz jak się przejawia. Zastanowimy się również, jak badać świadomość językową. Rozważania teoretyczne połączymy z prezentacją wyników badań. mgr Maciej Mętrak Najmniejsze języki słowiańskie – nieznani sąsiedzi Porozmawiamy o słowiańskich językach mniejszościowych na terytorium Polski i przy jej granicach (język kaszubski i dwa języki łużyckie). Jakie są metody walki o przetrwanie ginących języków? Opowiemy o ustalaniu granicy między gwarą/dialektem a językiem. mgr Lucyna Bagińska Nie strzelać kulą w płot – argumentacja w rozprawce jako formie wypowiedzi Powiemy, jak posługiwać się rozprawką jako formą wypowiedzi ustnej i pisemnej (matura 2015). Przypomnimy definicję rozprawki, jej kompozycję, sposób formułowania tezy i wniosków. Szczegółowo zajmiemy się częścią określaną jako „rozwinięcie”. Odwołamy się do kognitywistycznej teorii Lakoffa i Jonhsona. Porozmawiamy o zasadach retoryki i erystyki. mgr Martyna Sabała Historia w antroponimii zamknięta. Analiza najpopularniejszych nazwisk w Polsce Nazwiska są integralną częścią kultury Polaków. Identyfikują obywateli, wskazują powiązania rodzinne, a ich używanie jest zarówno prawem, jak i obowiązkiem. Zanalizujemy kilkadziesiąt najpopularniejszych nazwisk w Polsce. Odpowiemy na pytanie, jak są zbudowane i jaką historię w sobie kryją. Mateusz to apostoł, Karol to król. O pochodzeniu i motywacjach nadawania niektórych imion Jakub, Mateusz, Aleksander, Anna czy Maria to tylko niektóre imiona, które były nadawane już w czasach starożytnych. Od wielu stuleci w Polsce cieszą się one dużą popularnością. Przyjrzymy się pochodzeniu wybranych imion. Zastanowimy się również, jakie są motywacje ich nadawania. Generalizacja lub specjalizacja, melioracja lub degradacja, czyli o pewnym typie zmian znaczeniowych wyrazów Trudno dziś uwierzyć, że słowo kobieta mogło kiedyś obrazić przedstawicielkę płci pięknej, która była nim określana, a mężczyzna wcale nie musiał kraść, żeby można go było nazwać złodziejem. Odpowiemy na pytanie, dlaczego tak się działo. Przedstawimy również różne słowa, które na przestrzeni wieków zmieniły swoje znaczenie oraz wskażemy przyczyny tych zmian. Czy w Częstochowie coś się chowa? Znaczenie i klasyfikacja wybranych toponimów Toponimy to nazwy własne, które odzwierciedlają historię danego regionu oraz żyjącej w nim społeczności. Są przedmiotem badań nie tylko językoznawców, lecz także historyków czy kulturoznawców. Podczas wykładu przedstawimy różne typy nazw miejscowych, spróbujemy zaklasyfikować wybrane toponimy do odpowiednich grup i odczytać zapisaną w nich przeszłość. mgr Ewa Wasilewska Świat metafor – metafora świata: jak działa kognitywistyczna koncepcja metafory Lakoffa i Johnsona Nie tylko my kształtujemy naszą wypowiedź, lecz także ona (zasady języka) – nas. Spojrzymy na język jako na źródło metafor kształtujących nasze myślenie o świecie. Zaprezentujemy kilka siatek metafor i zachęcimy uczniów do samodzielnych poszukiwań. mgr Magda Ciereszko Językowe elementy komunikatu reklamowego Komunikat reklamowy może być analizowany w kategoriach doskonale znanych uczniom z lekcji języka polskiego. Możemy wskazać nadawcę (marka lub instytucja), odbiorcę (tzw. grupa docelowa) oraz cały arsenał wykorzystanych środków językowych (m.in. onomatopeje, neologizmy, homonimie). Opowiemy, jakie zabiegi językowe są najczęściej wykorzystywane w reklamach (m.in. stylizacja językowa, rytmizacja) oraz przybliżymy pojęcie sloganu reklamowego i zasady jego tworzenia. Przeanalizujemy wybrane komunikaty reklamowe pod kątem wykorzystania w nich środków językowych. mgr Izabella Cabaj Reklamowe opowieści. O nietypowym języku komunikacji w mediach Porozmawiamy o łamaniu reguł konwersacyjnych we współczesnych mediach oraz o szczególnej roli informacji przekazywanych w postaci opowiadanych historii. Na przykładzie ciekawych reklam zastanowimy się, jaką funkcję w tworzeniu naszej alternatywnej rzeczywistości pełni język w mediach. Cenny i ceny, [dabrei̯nacy] i dokładnie tak. Prawidłowa wymowa oraz mody wymawianiowe Jakie są najczęstsze problemy z wymawianiem wyrazów? Czy samogłoski nosowe jeszcze istnieją? Odpowiemy m.in. na pytanie, jak poradzić sobie z nagromadzeniem spółgłosek w wyrazach oraz jak uratować samogłoski nosowe w polszczyźnie. Sprawdzimy również, ile w nas przestarzałej wymowy, a ile mody wymawianiowej. Jak być poprawnym, aby nie być hiperpoprawnym? mgr Jerzy Białomyzy Strategie, techniki perswazji i manipulacji językowej Omówimy podstawowe techniki perswazji i manipulacji według Cialdiniego, strategie perswazji według Marvella i Schmidta. Zajmiemy się metaoperatorami perswazyjnymi według Awdiejewa. Zapoznamy się z językowymi środkami perswazji i manipulacji we współczesnych mediach. mgr Agnieszka Wąsik Po łacinie o kamieniach – dlaczego nie? Zapoznamy uczniów z filologią klasyczną jako nauką interdyscyplinarną. Zaprezentujemy osiągnięcia filologii klasycznej i powiemy m.in. o kamieniach szlachetnych w starożytności. mgr Małgorzata Szubartowska Co mówimy, kiedy nie mówimy, oraz jak słowa kształtują nasze myśli Co składa się na język? Jak język determinuje nasz sposób myślenia i poznawania świata? W jaki sposób komunikujemy się w codziennych interakcjach? Jak mówią do nas nasze wytwory – przestrzeń i świat przedmiotów? Tezy, które postawimy, będą weryfikowane w trakcie warsztatu teatralnego inspirowanego między innymi metodą Violi Spolin. Człowiek versus maszyna, czyli jak „śmiech z puszki” wpływa na widza telewizyjnego Śmiech z offu, dzięki swojej niejednoznacznej naturze opartej na grze między słyszalnym, niewidzialnym i nieistniejącym, jest instytucją od lat krytykowaną za automatyzowanie reakcji myślowych i emocjonalnych widzów. Ale czy Przyjaciele bez widzów rechoczących w tle byliby równie śmieszni? W czym tkwi zaraźliwa siła śmiechu „znikąd”? Jak komunikuje się z nami telewizja? mgr Paweł Trzaskowski Czym jest mowa nienawiści? Jak rozpoznać wypowiedzi nieetyczne i niebezpieczne? Czy kiedy oskarżamy kogoś o mowę nienawiści, naruszamy zasady etyki słowa? Na czym polega naruszanie zasad etyki słowa w mediach? Porozmawiamy o języku medialnym i jego cechach charakterystycznych: kolokwializmach,wulgaryzmach, które coraz częściej pojawiają się w wypowiedziach osób pełniących funkcje publiczne. mgr Dorota Kondratczyk-Przybylska Polska język trudna język, czyli o najpopularniejszych błędach językowych Przyjrzymy się najczęściej popełnianym błędom językowym i prześledzimy mechanizmy ich powstawania. Czy i dlaczego polska ortografia jest trudna? Kto rozstrzyga o tym, co jest poprawne? Gdzie szukać odpowiedzi na nurtujące nas pytania? Czy tylko w słownikach? Internet a poprawność językowa – jak nie dać się oszukać. Nie przebierając w słowach, czyli o roli przekleństw i wulgaryzmów Czym różnią się wulgaryzmy od przekleństw? Jakie są mechanizmy ich powstawania i jaką pełnią funkcję w komunikacji międzyludzkiej? Czy znajdziemy wulgaryzmy w słowniku i czy powinno być dla nich miejsce w języku? Jakie są konsekwencje stosowania przekleństw? (o sprawczej mocy słowa). Kiedy i czy w ogóle używać wulgaryzmów? Co dobór słownictwa mówi o naszym rozmówcy? Czy selfie może być słitfocią? Kilka słów o zapożyczeniach i neologizmach Dlaczego język się zmienia i czy powinniśmy się tym martwić? W jaki sposób język ewoluuje Co sprawia, że jedne wyrazy zmieniają znaczenie, a inne nie? Jak chęć unikania „brzydkich słów” wpływa na kształt języka? Czemu służą eufemizmy? Jaki jest koń, każdy widzi, czyli świat zamknięty w słownikach Kto i po co tworzy słowniki? Jakie są rodzaje słowników i do czego mogą się przydać w codziennym życiu? Czy słowniki przekazują informacje pozajęzykowe? Co słownik mówi o jego twórcy i epoce historycznej? Czy słownik może być narzędziem propagandowym? Słowa, które zmieniają świat, czyli o sprawczej mocy języka Porozmawiamy o performatywnej funkcji języka. Wspólnie zastanowimy się nad tym, co się dzieje, gdy ksiądz mówi: „Ja ciebie chrzczę”, sędzia: „Sąd uznaje Jana Kowalskiego za winnego”, nasz kolega: „Obiecuję, że oddam to do środy”. Czy za pomocą słów można zrobić krzywdę? Czym jest mowa nienawiści i jak wpływa na naszą codzienność? Czym jest tabu językowe i jakie są konsekwencje jego złamania? Kontakt: dr Tomasz Jędrzejewski [email protected] ul. Krakowskie Przedmieście 26/28 00–927 Warszawa tel.: (+48 22) 55 20 428, (+48 22) 55 21 100 fax: (+47 22) 55 21 101 www.polon.uw.edu.pl Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego jest jednym z największych ośrodków filologicznych w Polsce, od lat utrzymującym się w ścisłej czołówce krajowych rankingów. Wydział stale wzbogaca ofertę kierunków i specjalizacji zawodowych, by odpowiadać na zapotrzebowania rynku pracy. Nasi absolwenci podejmują pracę nie tylko w szkołach i na uczelniach wyższych, lecz także w mediach, wydawnictwach, placówkach kultury, w branży public relations i reklamy. Kształcimy literaturoznawców, językoznawców, antropologów, bałtystów, slawistów, filologów klasycznych i logopedów. Studia licencjackie, magisterskie i doktoranckie – prowadzone na Wydziale Polonistyki pod opieką wybitnych specjalistów – umożliwiają czynny udział w ogólnopolskim i międzynarodowym środowisku naukowym. Studenci warszawskiej polonistyki mogą wyjechać do kilkudziesięciu miast europejskich w ramach programu Erasmus, a także do innych polskich ośrodków akademickich w ramach programu MOST. Na Wydziale prężnie działa ruch studencki. Nasz samorząd organizuje obozy integracyjne i wycieczki. Na corocznych Dniach Polonistyki odbywają się konkursy, gry i spotkania. Od 2009 roku działa Teatr Polonistyki im. Eligiusza Szymanisa. Tylko w ostatnich latach powstało kilkadziesiąt kół naukowych umożliwiających indywidualny rozwój pod opieką wybitnych specjalistów. Prężnie działają między innymi: Koło Literaturoznawców, Niewinni Dziennikarze (prowadzący portal www.niewinni-czarodzieje.pl), Studenckie Koło Krytyki Medialnej, Studenckie Koło Kulturoznawcze, Międzywydziałowe Koło Kultury Języka Polskiego, Koło Naukowe Młodych Klasyków, Koło Naukowe Bałtystów, Koło Baśni, Literatury Dziecięcej i Młodzieżowej i Fantastyki, Diachroniczne Koło Naukowe „Twarde Jery”. Wspólnie z pracownikami naukowymi nasi studenci organizują konferencje i panele dyskusyjne, publikują w czasopismach i na portalach związanych z Wydziałem Polonistyki. Nasi studenci aktywnie uczestniczą w życiu naukowokulturalnym, a także społecznym. W ubiegłym roku – według danych Uniwersyteckiego Centrum Wolontariatu – Wydział Polonistyki znalazł się na drugim miejscu pod względem liczby aktywnych wolontariuszy z UW. ul. Krakowskie Przedmieście 26/28 00–927 Warszawa tel.: (+48 22) 55 20 428, (+48 22) 55 21 100 fax: (+47 22) 55 21 101 www.polon.uw.edu.pl Oferta dydaktyczna na Wydziale Polonistyki I. Filologia polska specjalności: – literaturoznawczo-językoznawcza; – literatura i kultura polska w perspektywie europejskiej i światowej; specjalizacje zawodowe: – nauczycielska; – redaktorsko-wydawnicza; – filologia dla mediów; – glottodydaktyczna; – translatorska. II. Logoopedia ogólna i kliniczna specjalizacje zawodowe: – nauczycielska; – glottodydaktyczna. III. Filologia klasyczna i studia śródziemnomorskie specjalności: – filologia klasyczna; – literatura i kultura renesansu; specjalizacje zawodowe: – edytorska; – nauczycielska. IV. Kulturoznawstwo – wiedza o kulturze specjalizacje zawodowe: – animacja kultury; – kultura wizualna; – kultura miejska; – teatr w kulturze. V. Slawistyka specjalności: – bohemistyka; – bułgarystyka; – kroatystyka; – serbistyka; – słowacystyka; – słowenistyka. VI. Filologia bałtycka specjalność: – lituanistyczno-lettonistyczna. WWW.POLON.UW.EDU.PL
