stanowisko ZHK NIZP-PZH w sprawie stosowania preparatów na
advertisement
STANOWISKO ZAKŁADU HIGIENY KOMUNALNEJ NIZP-PZH W SPRAWIE STOSOWANIA PREPARATÓW NA BAZIE POLIFOSFORANÓW W PROCESACH UZDATNIANIA WODY PRZEZNCZONEJ DO SPOśYCIA I POPRAWY STANU TECHNICZNEGO SIECI WODOCIĄGOWYCH Niewłaściwy stan techniczny sieci i instalacji wodociągowych, a zwłaszcza obecność osadów i produktów korozji sprzyja wtórnemu zanieczyszczeniu przesyłanej wody przeznaczonej do spoŜycia i pogorszeniu jej jakości. Zjawisku temu próbuje się przeciwdziałać, stosując róŜne metody czyszczenia sieci wodociągowej. Ostatnio coraz większą popularność zyskuje metoda, polegająca na dozowaniu do wody preparatów, zawierających polifosforany. Związki te tworząc kompleksy z pierwiastkami odpowiedzialnymi za wytrącanie się kamienia i powstawanie osadów oraz przebarwienie i mętność wody (wapń, Ŝelazo, mangan) umoŜliwiają stopniowe usunięcie osadów istniejących w sieci oraz chronią przed wytrącaniem się nowych osadów. NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe stosowanie dodatku preparatów polifosforanowych do wody przeznaczonej do spoŜycia moŜe równieŜ prowadzić do niekorzystnych zmian jej jakości. Obejmują one: 1. Nasilenie proliferacji flory bakteryjnej w sieci wodociągowej. Z doświadczeń i obserwacji Zakładu wynika, Ŝe jest to największy problem, jaki moŜe wynikać ze stosowania fosforanów. Utrzymanie odpowiedniej jakości mikrobiologicznej wody moŜe w tej sytuacji wymagać zastosowania lub zwiększenia dawki środka dezynfekcyjnego, co prowadzi z kolei do wzrostu stęŜenia ubocznych produktów dezynfekcji w wodzie. Wzrost ogólnej liczby mikroorganizmów w temperaturze 36oC i 22oC, choć wskazuje na pogorszenie jakości wody, nie jest sam w sobie szkodliwy dla zdrowia ludzi, nie moŜna jednak wykluczyć takŜe proliferacji drobnoustrojów patogennych. 2. Dodawanie do wody polifosforanów moŜe skutkować zmniejszeniem przyswajalności wapnia i magnezu. Fosfor jest pierwiastkiem niezbędnym dla organizmu człowieka, jednak jego spoŜycie w przeciętnej racji pokarmowej znacznie przewyŜsza dobowe zapotrzebowanie. Zawartość fosforanów w diecie zwykle jest na tyle duŜa, Ŝe ich dodatkowa ilość zawarta w wodzie przeznaczonej do spoŜycia nie zwiększa jej znacząco i nie zachodzi obawa o ich działanie toksyczne. Mimo to polifosforany stosowane jako dodatek do wody poprzez tworzenie związków kompleksowych z wapniem i magnezem ograniczają wchłanianie tych pierwiastków, nawet jeśli racja pokarmowa nie wykazuje niedoboru w tym zakresie. Efekt biologiczny zmniejszonej przyswajalności wapnia i magnezu zawartych w wodzie jest analogiczny, jak w przypadku spoŜywania wody miękkiej, choć analiza chemiczna moŜe wykazywać, Ŝe stęŜenie wapnia i magnezu w wodzie mieści się w granicach zalecanych. NaleŜy podkreślić, Ŝe przyswajalność wapnia i magnezu z wody jest znacznie większa niŜ z wielu artykułów spoŜywczych. 3. Dodatkowe znaczenie ma zwiększone obciąŜenie organizmu sodem, poniewaŜ stosowane fosforany są z reguły solami sodowymi. PowyŜsze zastrzeŜenia mogą być w znacznej mierze złagodzone poprzez optymalizację dozowania preparatów polifosforanowych i staranną kontrolę tego procesu, jak równieŜ wzmoŜony nadzór nad jakością wody. Kluczowe znaczenie ma tu unikanie nadmiernych dawek preparatów, pozwalające utrzymać wartości stęŜeń polifosforanów w wodzie na odpowiednio niskim poziomie. Doświadczenia płynące z zastosowania polifosforanów w powyŜszych warunkach przy częstych badaniach kontrolnych wody wskazują, Ŝe moŜna uniknąć pogorszenia jej jakości mikrobiologicznej. Co więcej, usunięcie osadów i produktów korozji z elementów konstrukcyjnych systemów wodociągowych likwiduje środowisko sprzyjające narastaniu biofilmu i wtórnemu zanieczyszczeniu mikrobiologicznemu wody, umoŜliwiając tym samym zmniejszenie zuŜycia środków dezynfekcyjnych. Minimalne dawki preparatów fosforanowych, dozowane do wody w sieci wodociągowej przy zachowaniu niezbędnych środków ostroŜności podczas przygotowywania roztworu środka i podawania go do wody stanowią niezbędny warunek skutecznej ochrony jakości wody podczas całej procedury. Precyzyjne określanie dawki preparatów oraz kontrola procesu ich dozowania ma takŜe zasadnicze znaczenie dla ograniczania wzbogacania wody w sód oraz zmniejszenia niepoŜądanego wpływu na przyswajalność zawartego w wodzie wapnia i magnezu. Systematyczne stosowanie preparatów polifosforanowych ma na celu zmniejszenie istniejących osadów w sieci i zapobieganie ich odkładaniu się oraz zmniejszenie podwyŜszonej barwy lub mętności wody, czego nie udaje się osiągnąć przez ich jednorazowe uŜycie. Te same cele moŜna jednak z reguły osiągnąć alternatywnymi metodami, nie wymagającymi dozowania do wody substancji chemicznych i z tego powodu bardziej poŜądanymi z sanitarnego punktu widzenia, choć wiąŜącymi się z koniecznością modernizacji SUW i nakładów inwestycyjnych. Remont lub wymiana sieci albo zmiana technologii uzdatniania wody wymagają czasu i dodatkowego nakładu środków finansowych, nie mogą być przez to przeprowadzone w krótkim czasie. Uzasadnione przyczyny technologiczne stosowania polifosforanów obejmują przede wszystkim sytuacje, w których konieczna jest poprawa jakości wody i stanu sieci wodociągowej do czasu przeprowadzenia niezbędnych inwestycji. Biorąc pod uwagę powyŜsze, stosowanie preparatu moŜe niekiedy wymagać kilku - kilkunastu miesięcy lub nawet kilku lat – na przykład do czasu wymiany będących w złym stanie technicznym odcinków sieci lub realizacji inwestycji, które pozwolą usprawnić technologię oczyszczania wody w stopniu zapewniającym zminimalizowanie tworzenia się osadów. W takiej sytuacji niezbędne jest jednak staranne ustalenie wymaganej w danych warunkach dawki preparatu, zapewnienie jego precyzyjnego dozowania i prowadzenie stałego nadzoru tego procesu, co pozwoli na stosowania nadmiernych dawek polifosforanów. Niezbędne jest równieŜ prowadzenie systematycznej kontroli stęŜenia fosforanów i wskaźników mikrobiologicznych w uzdatnianej wodzie. W kaŜdym przypadku rozwaŜanego zastosowania w danym obiekcie dodatku preparatów zawierających polifosforany do wody przeznaczonej do spoŜycia konieczne jest uzyskanie zgody właściwego terenowo państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. MoŜe on zaopiniować pozytywnie zastosowanie preparatu przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne na wyłącznie na określony czas, pod warunkiem ścisłej kontroli wskaźników mikrobiologicznych oraz stęŜenia fosforu w przeliczeniu na P2O5. Inspektor sanitarny moŜe teŜ wyrazić zgodę na przedłuŜenie stosowania preparatu, ale równieŜ na czas określony i ponawiać ją w razie potrzeby, jeśli problem wymagający stosowania preparatu nie został rozwiązany, a jakość wody nie wykazuje niepokojących zmian. Atest higieniczny nie wprowadza w tym zakresie ograniczeń, poniewaŜ sytuacja w poszczególnych obiektach wymaga indywidualnego rozpatrzenia. Zdaniem Zakładu niedopuszczalna jest sytuacja, w której preparaty zawierające polifosforany byłyby dozowane do wody w sposób ciągły przez czas nieograniczony lub traktowane jako stały sposób uzdatniania wody, na przykład przy podwyŜszonych wartościach stęŜeń Ŝelaza i manganu. Dokładna ocena systemu wodociągowego, w którym preparat taki ma być zastosowany i ścisłe dostosowanie dozowania do jego stanu i specyfiki pozwala uniknąć nadmiernych dawek preparatu, a tym samym zmniejszyć ryzyko niepoŜądanych zmian w jakości wody. Wymaga to wysiłku i współpracy przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego ze specjalistą w zakresie technologii uzdatniania wody, mającym doświadczenie w stosowaniu tego rodzaju preparatów. opracowanie: lek. med. Dorota Maziarka Kierownik Zakładu Higieny Komunalnej Dr BoŜena Krogulska
