Klik
advertisement
Szkolenie okresowe w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach administracyjno - biurowych Prawa i obowiązku pracowników i pracodawców w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (dział) Wybrane regulacje prawne z zakresu prawa pracy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy Jednym z podstawowych praw każdego człowieka jest prawo do ochrony zdrowia podczas wykonywania pracy. Konsytuacja Rzeczypospolitej Polskiej w artykule 66 mówi, iż „każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy” wskazuje na potrzebę zapewnienia tego prawa każdemu człowiekowi i obywatelowi RP. Sposób realizacji i zakres odpowiedzialności za zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy określają ustawy (zwłaszcza Kodeks Pracy), liczne rozporządzenia, obwieszczenia, regulacje zawarte w układach zbiorowych, regulaminach zakładowych, polskich normach, procedurach i instrukcjach obowiązujących na terenie zakładu pracy. Poniższy schemat obrazuje zależności poszczególnych rodzajów źródeł prawa w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Konstytucja Rzeczypospolitej Ustawy a w szczególności Kodeks Pracy, prawo międzynarodowe Rozporządzenia, obwieszczenia, normy, inne akty prawne Regulacje zawarte w układach zbiorowych, regulaminach, procedurach, załącznikach i instrukcjach obowiązujących na terenie zakładu pracy Zależność ta oznacza, iż akt niższego rzędu nie może być mniej korzystny dla pracownika niż akt wyższego rzędu. Przykładowo postanowienia regulaminu pracy nie mogą być mniej korzystny niż kodeks pracy. Jednak dopuszczalna i spotykana jest sytuacja odwrotna, gdy ustawy, regulamin pracy, porozumienia układów zbiorowych pracy nadają danej grupie pracowniczej dodatkowe przywileje, które musza być respektowane przez Pracodawcę. Przykładem takim jest ustawa Karta nauczyciela nadająca tej grupie pracowniczej szczególne uprawnienia. Podstawowym krajowym aktem prawnym odnoszącym się do kwestii bezpieczeństwa i higieny pracy jest Ustawa Kodeks Pracy (KP) z dnia 26 czerwca 1974 roku. Wielokrotnie nowelizowany Kodeks określa prawa i obowiązki pracodawców i pracowników. Bezpieczeństwu i higienie pracy poświęcony jest dział X Kodeksu pracy. Dział ten podzielony jest na rozdziały opisujące najważniejszej problemy zapewnienia bezpieczeństwa, higieny i zasad ergonomii podczas wykonywania pracy. Podstawowe obowiązki pracodawcy Pierwszy rozdział działu X KP określa obowiązki pracodawcy, jakim jest ochrona zdrowia i życie pracownika przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Zgodnie z Art. 15, 94, 99, 207 i 234 to pracodawca ponosi odpowiedzialności za stan bezpieczeństwa i higieny pracy a do jego obowiązków należy w szczególności: 1. organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, 2. zapewnienie przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń, 3. reagowanie na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowanie środków podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy, 4. zapewnianie rozwoju spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy, 5. uwzględnianie ochrony zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych, 6. zapewnianie wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy, 7. zapewnianie wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy 8. zapewnianie środków niezbędnych do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników oraz wyznaczanie pracowników do udzielania pierwszej pomocy i wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników. Działania te oznaczają także potrzebę zapewnienia łączności ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycznego oraz ochrony przeciwpożarowej 9. wydawanie szczegółowych instrukcji i wskazówek dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy 10. współpracować z innymi pracodawcami, jeżeli w tym samym miejscu pracę wykonują pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców. Współpraca ta polegać na: -wyznaczeniu wspólnego koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu, -ustaleniu zasad współdziałania uwzględniających sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników, informowanie siebie nawzajem oraz pracowników lub ich przedstawicieli o działaniach w zakresie zapobiegania zagrożeniom zawodowym występującym podczas wykonywanych przez nich prac, -pracodawca, na którego terenie wykonują prace pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, jest obowiązany dostarczać pozostałym pracodawcom (w celu przekazania pracownikom) informacje, o których mowa poniżej. 11. przekazywać pracownikowi informacje o: -zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników oraz działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń -pracownikach wyznaczonych do: a) udzielania pierwszej pomocy, b) wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników. -możliwości wystąpienia zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca niezwłocznie informuje pracowników o tych zagrożeniach oraz podjętych działania w celu zapewnienia im odpowiedniej ochrony, - instrukcjach postępowania w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia, przerwanie pracy i oddalenie się z miejsca zagrożenia w miejsce bezpieczne. Prawa i obowiązki osób kierujących pracownikami Pracodawca realizuje swoje obowiązki z zakresu bhp poprzez osób kierujące pracownikami. Nie zwalnia go to jednak z odpowiedzialności za stan bezpieczeństwa i higieny. Osoby kierujące pracownikami są zobowiązane w szczególności: 1. organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, 2. dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, 3. organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy, 4. dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, 5. egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 6. zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami. Mobbing Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. Pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi. Pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Pracownik, który wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów. Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę powinno nastąpić na piśmie z podaniem przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy. Molestowanie seksualne w miejscu pracy Molestowanie seksualne w miejscu pracy jest formą dyskryminowania ze względu na płeć. Każde nieakceptowane zachowanie o charakterze seksualnym lub odnoszące się do płci pracownika, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności lub poniżenie albo upokorzenie pracownika na które składają się zachowania fizyczne lub/i elementy werbalne lub pozawerbalne stanowią molestowanie seksualne. Za molestowanie seksualne zgodnie z kodeksem karnym grozi kara pozbawienia wolności do 10 lat (kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego/ kto, doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5). Kto przez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia doprowadza inną osobę do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Prawa i obowiązki pracowników Każdy pracownik ma prawo w razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo, gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, powstrzymania się od wykonywania pracy, (zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego). Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia pracownik może oddalić się z miejsca zagrożenia (pracownik nie może ponosić negatywnych skutków zaprzestania w tym przypadku wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca pracy). Pracownik ma też prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej (wykaz prac określony w rozporządzeniu) w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób (nie dotyczą pracownika, którego obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia). Pracownik ma prawo żądać od Pracodawcy organizacji stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami nie zwalnia go to jednak z obowiązku ich przestrzegania. W szczególności pracownik jest obowiązany: 1. znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym, 2. wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych, 3. dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy, 4. stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem, 5. poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich, 6. niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie, 7. współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Odpowiedzialność porządkowa pracowników Według Kodeksu pracy pracodawca może stosować karę upomnienia i nagany wobec pracownika który nie przestrzega ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy. Dział czwarty Kodeksu pracy mówi że pracodawca stosować może także karę pieniężną wobec pracownika nie przestrzegającego przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, za opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy. Kara ta za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty (wpływy z kar pieniężnych przeznacza się na poprawę warunków bhp). Ważne!!! Kara może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika, jednak nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia. Jeżeli z powodu nieobecności w zakładzie pracy pracownik nie może być wysłuchany, bieg dwutygodniowego terminu nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia stawienia się pracownika do pracy. O zastosowanej karze pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się przez pracownika tego naruszenia oraz informując go o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia (odpis zawiadomienia składa się do akt osobowych pracownika). Jeżeli zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, pracownik może w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw. O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. Nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne z uwzględnieniem sprzeciwu. Pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary. W razie uwzględnienia sprzeciwu wobec zastosowanej kary pieniężnej lub uchylenia tej kary przez sąd pracy, pracodawca jest obowiązany zwrócić pracownikowi równowartość kwoty tej kary. Przy stosowaniu kary bierze się pod uwagę w szczególności rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych, stopień winy pracownika i jego dotychczasowy stosunek do pracy. Karę uważa się za niebyłą, a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa z akt osobowych pracownika po roku nienagannej pracy lub w razie uwzględnienia sprzeciwu przez pracodawcę albo wydania przez sąd pracy orzeczenia o uchyleniu kary. Pracodawca może, z własnej inicjatywy lub na wniosek reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, uznać karę za niebyłą przed upływem tego terminu. Pamiętaj!!! Nakładanie innych kar porządkowych, niż przewidziane w kodeksie pracy stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika i zagrożone jest grzywna od 1000 do 30000 złotych. Ochrona pracy osób młodociany i kobiet Szczególną troską o bezpieczeństwo i stan zdrowia ustawodawca otoczył dwie grupy pracowników. Osoby młodociane oraz kobiety w okresie związanym z rodzicielstwem. Ochrona ta polega na ograniczeniu zatrudniania tych osób na stanowiskach, na których występują szczególnie uciążliwe i szkodliwe czynniki pracy oraz ochronie miejsca pracy kobiet w okresie ciąży i karmienia piersią. Ochrona pracy młodocianych W rozumieniu kodeksu pracy młodocianym jest osoba, która ukończyła 15 lat a nie przekroczyła 18 lat. Zatrudnianie osób, które nie ukończyły 15 roku życia jest zabronione. Zatrudnianie osób młodocianych wiąże się z licznymi ograniczeniami, dlatego też Pracodawca przed zatrudnieniem tych osób w celu przygotowania zawodowego lub rzemieślniczego przygotowania zawodowego powinien zapoznać się z wymaganiami działu IX kodeksu pracy oraz przywołanymi w tych przepisach aktami wykonawczymi. Zatrudnianie młodocianych Pamiętaj !!! Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy: 1) ukończyli co najmniej gimnazjum, 2) przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu. Młodociany nie posiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego (art. 191 § 1 – 2 k. p.). Pracodawca jest obowiązany prowadzić ewidencję pracowników młodocianych. (art. 193 k. p.). Do zawierania i rozwiązywania z młodocianymi umów o pracę w celu przygotowania zawodowego mają zastosowanie przepisy kodeksu dotyczące umów o pracę na czas nieokreślony. Umowa taka powinna w szczególności określać: 1) rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy), 2) czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego, 3) sposób dokształcania teoretycznego, 4) wysokość wynagrodzenia (art. 194, 195 § 1 k. p.). Rozwiązywanie umowy o pracę z młodocianymi Rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego dopuszczalne jest tylko w razie: 1) niewypełnienia przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych, 2) ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, 3) reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego, 4) stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe, Zatrudnienie przy pracach lekkich Młodociany może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę przy wykonywaniu lekkich prac. Praca lekka nie może powodować zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego, a także nie może utrudniać młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego. Wykaz lekkich prac określa pracodawca po uzyskaniu zgody lekarza wykonującego zadania służby medycyny pracy. Wykaz ten wymaga zatwierdzenia przez właściwego inspektora pracy. Wykaz lekkich prac nie może zawierać prac wzbronionych młodocianym, określonych w przepisach szczególnych. Wykaz lekkich prac ustala pracodawca w regulaminie pracy. Pracodawca, który nie ma obowiązku wydania regulaminu, ustala wykaz lekkich prac w osobnym akcie (art. 2001 § 1- 3 k. p.). Pracodawca jest obowiązany zapoznać młodocianego z wykazem lekkich prac przed rozpoczęciem przez niego pracy. (art. 2001 § 4 k. p.). Pracodawca ustala wymiar i rozkład czasu pracy młodocianego zatrudnionego przy lekkiej pracy, uwzględniając tygodniową liczbę godzin nauki wynikającą z programu nauczania, a także z rozkładu zajęć szkolnych młodocianego. Ochrona zdrowia młodocianego Młodociany podlega wstępnym badaniom lekarskim przed przyjęciem do pracy oraz badaniom okresowym i kontrolnym w czasie zatrudnienia. Jeżeli lekarz wyda orzeczenie, że dana praca zagraża zdrowiu młodocianego, pracodawca jest obowiązany zmienić rodzaj pracy, a gdy nie ma takiej możliwości, niezwłocznie rozwiązać umowę o pracę i wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Pracodawca jest obowiązany przekazać informacje o ryzyku zawodowym, które wiążą się z pracą wykonywaną przez młodocianego, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami również przedstawicielowi ustawowemu młodocianego. (art. 201 k. p.). Czas pracy pracownika młodocianego 1.Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin na dobę. 2. Czas pracy młodocianego w wieku powyżej 16 lat nie może przekraczać 8 godzin na dobę. 3. Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki, w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy. Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, pracodawca jest obowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut, wliczaną do czasu pracy. (art. 202 k. p.). 4. Młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. 5. Pora nocna dla młodocianego przypada pomiędzy godzinami 22.00 a 6.00. 6. Przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin. 7 Młodocianemu przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę. (art. 203 k. p.). 8. Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie odbywania zajęć szkolnych nie może przekraczać12 godzin. W dniu uczestniczenia w zajęciach szkolnych wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekraczać 2 godzin. 9 Wymiar czasu pracy młodocianego w okresie ferii szkolnych nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Dobowy wymiar czasu pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 2 godzin. 10. Wymiar czasu pracy młodocianego określony wyżej obowiązuje także w przypadku, gdy młodociany jest zatrudniony u więcej niż jednego pracodawcy. Przed nawiązaniem stosunku pracy pracodawca ma obowiązek uzyskania od młodocianego oświadczenia o zatrudnieniu albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy. (art. 2002 k. p.). 11. Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie odbywania zajęć szkolnych nie może przekraczać12 godzin. W dniu uczestniczenia w zajęciach szkolnych wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekraczać 2 godzin. 12. Wymiar czasu pracy młodocianego w okresie ferii szkolnych nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Dobowy wymiar czasu pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 2 godzin. 13. Wymiar czasu pracy młodocianego określony wyżej obowiązuje także w przypadku, gdy młodociany jest zatrudniony u więcej niż jednego pracodawcy. Przed nawiązaniem stosunku pracy pracodawca ma obowiązek uzyskania od młodocianego oświadczenia o zatrudnieniu albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy. (art. 2002 k. p.). Urlopy wypoczynkowe Młodociany uzyskuje z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych. Z upływem roku pracy młodociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych. Jednakże w roku kalendarzowym, w którym kończy 18 lat, ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych,, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 lat. Młodocianemu uczęszczającemu do szkoły należy udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych. Młodocianemu, który nie nabył prawa do urlopu, o którym mowa w pracodawca może na jego wniosek, udzielić zaliczkowo urlopu w okresie ferii szkolnych. Pracodawca jest obowiązany, na wniosek młodocianego, ucznia szkoły dla pracujących, udzielić mu w czasie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego wymiarze nie przekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. (art. 205 § 1 – 4 k. p.). Akty wykonawcze: 1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. z 1996 r., Nr 114, poz. 545). 2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U. z 1996 r. Nr 60, poz. 278). 3. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 15 grudnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum. (Dz. U. z 2002 r. Nr 214, poz. 1808) 4. Rozporządzenie Rady Ministrów z 1 grudnia 1990 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym. (Dz. U. z 1990 r. Nr 85, poz. 500). Ochrona pracy kobiet Ochrona zdrowia kobiet realizowana jest poprzez zakaz zatrudniania ich przy pracach szczególnie uciążliwych i szkodliwych. Wykaz tych prac określono w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla kobiet. Szczególnej ochronie prawnej podlegają kobiety w ciąży oraz karmienia piersią między innymi poprzez w/w wykaz wzbronionych kobietom (w tym przypadku ograniczenia w wykonywaniu określonych prac są jeszcze większe). Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem określa dział ósmy Kodeksu Pracy. Nowelizacja Kodeksu pracy, która weszła w życie na początku 2009 związana była z licznymi zmianami w tym zakresie. W okresie ciąży i okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego (dotyczy także pracownika-ojca wychowującego dziecko w okresie, w którym korzysta z urlopu macierzyńskiego): -pracodawca, nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownicą, chyba, że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy (nie stosuje się do pracownicy w okresie próbnym, nieprzekraczającym jednego miesiąca), -umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu (nie stosuje się do umowy na zastępstwo), -rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Pracodawca jest obowiązany uzgodnić z reprezentującą pracownicę zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę. W razie niemożności zapewnienia w tym okresie innego zatrudnienia, pracownicy przysługują świadczenia określone w odrębnych przepisach. Okres pobierania tych świadczeń wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze, -pracownicy w ciąży oraz pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia, nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej oraz bez zgody delegować poza stałe miejsce pracy i zatrudniać w systemie przerywanego czasu pracy Pracodawca zatrudniający pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią jest obowiązany dostosować warunki pracy do wymagań określonych w tych przepisach albo przenieść pracownicę do innej pracy, a jeżeli jest to niemożliwe, zwolnić ją na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy (z zachowaniem dotychczasowego wynagrodzenia). Po ustaniu przyczyn uzasadniających przeniesienie pracownicy do innej pracy, skrócenie jej czasu pracy lub zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy, pracodawca jest obowiązany zatrudnić pracownicę przy pracy i w wymiarze czasu pracy określonych w umowie o pracę. Jeżeli stan ciąży został potwierdzony świadectwem lekarskim Pracodawca jest obowiązany udzielać pracownicy ciężarnej zwolnień od pracy na zalecone przez lekarza badania lekarskie przeprowadzane w związku z ciążą, jeżeli badania te nie mogą być przeprowadzone poza godzinami pracy. Za czas nieobecności w pracy z tego powodu pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia. W związku z urodzeniem dziecka Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze: 1. 2. 3. 4. 5. 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie, 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie, 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie, 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie Pamiętać należy, że: - Jeżeli pracownica nie korzysta z urlopu macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu, pierwszym dniem urlopu macierzyńskiego jest dzień porodu, -Co najmniej 2 tygodnie urlopu macierzyńskiego mogą przypadać przed przewidywaną datą porodu, -Po porodzie przysługuje urlop macierzyński niewykorzystany przed porodem aż do wyczerpania okresu ustalonego wymiarem urlopu macierzyńskiego, -Pracownica, po wykorzystaniu po porodzie, co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu. W takim przypadku niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego udziela się pracownikowiojcu wychowującemu dziecko, na jego pisemny wniosek. Pracownica zgłasza pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego, najpóźniej na 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Do wniosku dołącza się zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego pracownika-ojca wychowującego dziecko, potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego przez pracownika, wskazany w jego wniosku o udzielenie urlopu, przypadający bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę, -W razie urodzenia dziecka wymagającego opieki szpitalnej pracownica, która wykorzystała po porodzie 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, pozostałą część tego urlopu może wykorzystać w terminie późniejszym, po wyjściu dziecka ze szpitala, - Pracodawca dopuszcza pracownika po zakończeniu urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem za pracę, jakie otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu, -Pracownica karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Pracownica karmiąca więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda. Przerwy na karmienie mogą być na wniosek pracownicy udzielane łącznie. Pracownicy zatrudnionej przez czas krótszy niż 4 godziny dziennie przerwy na karmienie nie przysługują. Jeżeli czas pracy pracownicy nie przekracza 6 godzin dziennie, przysługuje jej jedna przerwa na karmienie. Urlop ojcowski Po wykorzystaniu przez pracownicę po porodzie urlopu macierzyńskiego w wymiarze 8 tygodni, pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego odpowiadającej okresowi, w którym pracownica uprawniona do urlopu wymaga opieki szpitalnej ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. W takim przypadku, urlop macierzyński pracownicy przerywa się na okres, w którym z takiego urlopu korzysta pracownikojciec wychowujący dziecko, -Pracownik-ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia. -Urlopu ojcowskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika-ojca wychowującego dziecko, składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika. Za czas urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński na zasadach i warunkach określonych odrębnymi przepisami. Pracownik zatrudniony, co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 4 roku życia. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia. Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy na 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Powyższy materiał nie wyczerpuje zagadnienia tematu uprawnień pracownicy w okresie ciąży i macierzyństwa oraz uprawnień ojca w tym okresie. Wszystkich zainteresowanych zmianami, jakie zaszły w tym zakresie w ciągu ostatniego roku odsyłam do zapoznania się z treścią działu IX Kodeksu pracy Profilaktyczna ochrona zdrowia Podstawowym obowiązkiem pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, jest chronienie życia i zdrowia pracowników. W ramach tego obowiązku mieści się m.in. dopilnowanie, aby osoby przyjmowane do pracy oraz osoby już zatrudnione, poddawały się regularnie profilaktycznym badaniom lekarskim. Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje badań: wstępne okresowe kontrolne Wstępnym badaniom lekarskim podlegają: wszyscy nowozatrudnieni pracownicy pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Badaniom wstępnym nie podlegają jednak osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą. Pamiętaj!!! Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Pracownik podlega również okresowym badaniom lekarskim, a w przypadku, gdy niezdolny jest do pracy z powodu choroby dłużej niż 30 dni, podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Badanie profilaktyczne przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. Kończą się one orzeczeniem lekarskim stwierdzającym przeciwwskazania zdrowotne do pracy na określonym stanowisku pracy lub ich brak. Orzeczenia lekarskie są wydawane w formie zaświadczeń według ustalonego wzoru, a lekarz przeprowadzający badanie profilaktyczne przekazuje je pracownikowi i pracodawcy. Zaświadczenia lekarskie przechowywane są w aktach osobowych pracownika. Okresowe i kontrolne badania lekarskie pracownik przeprowadza w miarę możliwości w godzinach pracy. Nie jest to jednak równoznaczne z udzieleniem pracownikowi całego dnia wolnego. Za czas niewykonywania w tym czasie pracy, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych. Koszt badań lekarskich, a także inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, niezbędnej z uwagi na warunki pracy, ponosi pracodawca z własnych środków Szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy Pracodawca obowiązany jest zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy (wyjątkiem jest tutaj sytuacja, w której pracownik nawiązuje z pracodawca kolejna umowę na tym samym stanowisku) oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Ważne! Szkolenia BHP odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy. Szczegółowe zasady szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, zakres tego szkolenia, wymagania dotyczące treści i realizacji programów szkolenia, sposób dokumentowania szkolenia oraz przypadki, w których pracodawcy lub pracownicy mogą być zwolnieni z określonych rodzajów szkoleń określa rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2004 Nr 180 poz. 1860 z późn. zm.). Szkolenie wstępne BHP Celem szkolenia wstępnego jest zaznajomienie pracownika jeszcze przed dopuszczeniem do pracy z przepisami i zasadami bhp na stanowisku pracy (pracownik potwierdza to na piśmie). Szkolenie wstępne jest przeprowadzane w formie instruktażu według programów opracowanych dla poszczególnych grup stanowisk i obejmuje: 1) szkolenie wstępne ogólne, zwane dalej "instruktażem ogólnym", Instruktaż ogólny powinien zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z podstawowymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy zawartymi w Kodeksie pracy, w układach zbiorowych pracy lub w regulaminach pracy, z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi w danym zakładzie pracy, a także z zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku. 2) szkolenie wstępne na stanowisku pracy, zwane dalej "instruktażem stanowiskowym", Instruktaż stanowiskowy powinien zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z czynnikami środowiska pracy występującymi na ich stanowiskach pracy i ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą, sposobami ochrony przed zagrożeniami, jakie mogą powodować te czynniki, oraz metodami bezpiecznego wykonywania pracy na tych stanowiskach. Czas trwania instruktażu wynosi 2 godziny lekcyjne dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach administracyjno – biurowych Szkolenie okresowe ma na celu aktualizację i ugruntowanie wiedzy i umiejętności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zaznajomienie uczestników szkolenia z nowymi rozwiązaniami techniczno-organizacyjnymi w tym zakresie. Szkolenie okresowe odbywają: 1. osoby będące pracodawcami oraz inne osoby kierujące pracownikami, w szczególności kierownicy, mistrzowie i brygadziści; 2. pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych; 3. pracownicy inżynieryjno-techniczni, w tym projektanci, konstruktorzy maszyn i innych urządzeń technicznych, technolodzy i organizatorzy produkcji; 4. pracownicy służby bezpieczeństwa i higieny pracy i inne osoby wykonujące zadania tej służby; 5. pracownicy administracyjno-biurowi i inni niewymienionymi w pkt 1-4, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych przeprowadza się w formie instruktażu, nie rzadziej niż raz na 3 lata, a na stanowiskach, na których są wykonywane prace szczególnie niebezpieczne nie rzadziej niż raz w roku. Szkolenia okresowe osób zatrudnionych na pozostałych stanowiskach powinny być przeprowadzone w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego nie rzadziej niż raz na 5 lat a w przypadku pracowników administracyjno biurowych 6 lat. Pamiętaj !!! Pierwsze szkolenie okresowe musi odbyć się w okresie do 12 miesięcy od dnia rozpoczęcia pracy na zajmowanym stanowisku za wyjątkiem osoby będących pracodawcami oraz inne osoby kierujące pracownikami, którzy muszą przejść to szkolenie w ciągu 6 miesięcy od zatrudnienia, chyba, że …. Ważne!!! Ze szkolenia okresowego może być zwolniona osoba, która: 1. przedłoży aktualne zaświadczenie o odbyciu w tym okresie u innego pracodawcy wymaganego szkolenia okresowego, 2. odbyła w tym okresie szkolenie okresowe wymagane dla osoby zatrudnionej na stanowisku należącym do innej grupy stanowisk, jeżeli jego program uwzględnia zakres tematyczny wymagany programem szkolenia okresowego obowiązującego na nowym stanowisku pracy. Szkolenie okresowe kończy się egzaminem sprawdzającym przyswojenie przez uczestnika szkolenia wiedzy objętej programem szkolenia oraz umiejętności wykonywania lub organizowania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Egzamin przeprowadzany jest przed komisją powołana przez organizatora szkolenia. Organizator szkolenia potwierdza odbycie szkolenia okresowego, wydając zaświadczenie, którego odpis/kopia jest przechowywany w aktach osobowych pracownika. Zagrożenia czynnikami występującymi w procesach pracy oraz zasady i metody likwidacji lub ograniczenia oddziaływania tych czynników na pracowników Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy Ważne !!! Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko. W szczególności pracodawca jest obowiązany: 1. zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości - z uwzględnieniem możliwości psychofizycznych pracowników, 2. zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji niepowodujących takich zagrożeń, Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, należy stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników. W sytuacji, gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające, pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami. Problemy związane z organizacja stanowisk pracy biurowej, z uwzględnieniem zasad ergonomii, w tym stanowisk wyposażonych w monitory ekranowe i inne urządzenia biurowe Praca na stanowisku z monitorem ekranowym Pracy osób zatrudnionych na stanowiskach administracyjno-biurowych wiąże się w większości przypadków z pracą przy komputerze oraz obsługa innych urządzeń wyposażenia biura. Rosnąca liczba miejsc pracy wyposażonych w monitory ekranowe stwarza problem związany z organizacją tych stanowisk pracy. Zasadniczym aktem prawnym normującym pracę na stanowiskach z monitorem ekranowym jest Rozporządzenie Ministra pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. Nr 184, poz. 973). Ważne! Zapisów tego rozporządzeni nie stosuje się do: 1. 2. 3. 4. kabin kierowców oraz kabin sterowniczych maszyn i pojazdów, systemów komputerowych na pokładach środków transportu, systemów komputerowych przeznaczonych głównie do użytku publicznego, systemów przenośnych nieprzeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy, 5. kalkulatorów, kas rejestrujących i innych urządzeń z małymi ekranami do prezentacji danych lub wyników pomiarów, 6. maszyn do pisania z wyświetlaczem ekranowym. 7. kas fiskalnych Podczas pracy administracyjno – biurowej, najczęściej związanej z pracą przy komputerze dominuje wysiłek statyczny. Podczas wysiłku statycznego mięśnie ulegają skurczeniu oraz utrzymywane są w stanie długotrwałego napięcia. Powoduje to ich ucisk na naczynia krwionośne i nerwy obwodowe. Z tego powodu zmniejszeniu ulega dopływ krwi do napiętych mięśni, ich utlenowienie i odżywianie. Gromadzące się w mięśniach toksyczne produkty przemiany materii nie są usuwane. Jest to nienaturalne, sprzeczne z fizjologią człowieka zjawisko, które powoduje występowanie szybszego zmęczenia mięśniowego. Wykonywanie pracy tego typu powoduje min.: Statyczne obciążenie mięśni stabilizujących kręgosłup w pozycji siedzącej, Statyczne obciążenie mięśni barków i rąk obsługujących klawiaturę, Statyczne obciążenie mięśni karku utrzymujących głowę podczas obserwacji monitora, dokumentów i klawiatury, Rotację miednicy ku tyłowi, odcinka lędźwiowego kręgosłupa ku przodowi, a tym samym spłycenie lordozy lędźwiowej, zwiększenie nacisku i zniekształcenie znajdujących się w niej dysków międzykręgowych. DOLEGLIWOŚCI ZE STRONY UKŁADU MIĘŚNIOWO- SZKIELETOWEGO Wynikające z pracy statycznej dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego przyjmują postać dolegliwości bólowych umiejscowionych głównie w okolicy: szyi, karku, barków, odcinka lędźwiowego kręgosłupa, rąk. Jeżeli praca jest wielokrotnie kontynuowana mimo występowania sygnałów bólowych, z biegiem czasu może prowadzić do zmian zapalnych lub degeneracyjnych takich jak np.: bóle i sztywnienie mięśni, zapalenia stawów, zapalenia pochewek ścięgnistych, zwyrodnienia stawów kręgosłupa. Poza obciążeniem statycznym mięśni i siedzącą pozycją ciała, wystąpienie dolegliwości mięśniowo-szkieletowych u osób pracujących przy komputerze, potęgowane jest przez kilka dodatkowych przyczyn. Są to: nieergonomiczne stanowisko pracy, wiek, płeć, sytuacja rodzinna oraz przebyte choroby. W czasie pracy przy komputerze dochodzi także do obciążenia narządu wzroku oraz obciążenia psychicznego wynikającego z treści, sposobu i organizacji pracy. Osoby pracujące przy obsłudze monitorów ekranowych lub zlecające taką pracę innym osobom powinny mieć świadomość, że wykonywanie tego typu pracy jest źródłem wielu uciążliwości. Długotrwała praca przy komputerze zwiększa ilość odczuwanych przez operatorów dolegliwości bólowych, a tym samym wpływa na jakość i efektywność wykonywanych przez nich zadań. Wykonywana przy nieprawidłowo zaprojektowanym stanowisku, w nieprawidłowej pozycji i/lub przy nieprawidłowej organizacji pracy praca tego rodzaju, z biegiem lat, może prowadzić do trwałych zmian w stanie zdrowia. ĆWICZENIA W CZASIE PRZERW W PRACY– PRZYKŁADY Aby zapobiegać dolegliwościom mięśniowo-szkieletowym, przerwy w pracy powinny być wykorzystywane w sposób aktywny. Najlepiej, aby możliwe było czasowe zastępowanie pracy w pozycji siedzącej pracą w ruchu. Gdy ze względu na rodzaj czy sposób pracy jest to niemożliwe, warto w czasie planowanych przerw wykonywać choćby kilka prostych ćwiczeń z listy umieszczonej poniżej. Ćwiczenie rozluźniające - ogólne Przerwij na chwilę pracę. Wyprostuj plecy. Ramiona opuść swobodnie wzdłuż ciała. Powoli weź kilka głębokich wdechów. Ćwiczenie rozluźniające mięśnie szyi Wykonaj kilka spokojnych przechyleń głowy w prawo i w lewo, powoli próbując dotknąć policzkiem do ramienia. Powoli pochylaj głowę w dół i odchylaj do tyłu, próbując najpierw dotknąć brodą do klatki piersiowej, a potem unieść brodę jak najwyżej. Ćwiczenie rozluźniające mięśnie barków Wykonaj barkami kilka krążeń w przód i w tył. Na zakończenie ściągnij barki ku tyłowi i wytrzymaj tak 10 – 20 sekund. Ćwiczenia rozluźniające mięśnie pleców Siedząc na krześle wykonaj powolny skłon w przód, tak aby klatką piersiową dotknąć kolan. Oddychaj spokojnie, a ramiona opuść swobodnie wzdłuż ciała. Siedząc prosto na krześle przenieś obie ręce za głowę. Spróbuj dotknąć dłońmi łopatek. Oddychając swobodnie wytrzymaj tak chwilę. Ćwiczenie rozluźniające mięśnie rąk Wyciągnij ramiona przez siebie. Następnie spleć razem palce obu rąk. Nie rozpuszczając chwytu wypchnij kilka razy dłonie od siebie. Wykonaj kilkakrotnie ruch „strzepywania” dłoni. Ćwiczenie poprawiające krążenie w stopach i podudziach Wykonaj kilkakrotnie stopami ruch wspinania na palce. Trzymając stopy płasko na ziemi, unieś kilkakrotnie przednią część stóp do góry. Pięty utrzymuj cały czas na ziemi. Wg PIP Na podstawie: * Bugajska J. (red.), Komputerowe stanowisko pracy. Aspekty zdrowotne i ergonomiczne, Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2003. * Zawieska D., Nowotny J., Niesłuchowski W., Liu D., Owczarek S., Kręgosłup, a zdrowie,. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2002. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pracującym z monitorami ekranowymi: 1) łączenie przemienne pracy związanej z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nie obciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała - przy nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego lub 2) co najmniej 5-minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego. 3) okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w ust. 1, wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego. MINIMALNE WYMAGANIA BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY ORAZ ERGONOMII, JAKIE POWINNY SPEŁNIAĆ STANOWISKA PRACY WYPOSAŻONE W MONITORY EKRANOWE 1. Wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia nie może powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego i (lub) wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika. Monitor ekranowy: Monitor ekranowy powinien spełniać następujące wymagania: a) znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne, b) obraz na ekranie powinien być stabilny, bez tętnienia lub innych form niestabilności, c) jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do regulowania w zależności od warunków oświetlenia stanowiska pracy, d) regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej 20° do tyłu i 5° do przodu oraz obrót wokół własnej osi co najmniej o 120° - po 60° w obu kierunkach, e) ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposażony w odpowiedni filtr. W razie potrzeby wynikającej z indywidualnych cech budowy pracownika, powinna być użyta oddzielna podstawa monitora lub regulowany stół. Ustawienie ekranu monitora względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicia światła. Klawiatura: Klawiatura powinna stanowić osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska pracy a ponadto konstrukcja klawiatury powinna umożliwiać użytkownikowi przyjęcie pozycji, która nie powodowałaby zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy. Klawiatura powinna posiadać w szczególności: a) możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie 015°, b) odpowiednią wysokość - przy spełnieniu warunku, aby wysokość środkowego rzędu klawiszy alfanumerycznych z literami A, S..., licząc od płaszczyzny stołu, nie przekraczała 30 mm dla przynajmniej jednej pozycji pochylenia klawiatury. Powierzchnia klawiatury powinna być matowa, a znaki na klawiaturze powinny być kontrastowe i czytelne. Stół: Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury. Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać: a) wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska i wykonywania czynności związanych z rodzajem pracy, b) ustawienie klawiatury z zachowaniem odległości nie mniejszej niż 100 mm między klawiaturą a przednią krawędzią stołu, c) ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, to jest w zasięgu jego kończyn górnych, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji. Wysokość stołu oraz siedziska krzesła powinna być taka, aby zapewniała: a) naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem, b) odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20°50° w dół (licząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu), przy czym górna krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować się powyżej oczu pracownika, c) odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu. Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa, najlepiej barwy jasnej. Krzesło: Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać: a) dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi, b) wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów, c) regulację wysokości siedziska w zakresie 400500 mm, licząc od podłogi, d) regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5° do przodu i 30° do tyłu, e) wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych, f) możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°, g) podłokietniki. Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej. Uchwyt na dokumenty: Jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, stanowisko pracy należy wyposażyć w uchwyt na dokument, posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika. Uchwyt na dokument powinien znajdować się przed pracownikiem - między ekranem monitora i klawiaturą - lub w innym miejscu - w pozycji minimalizującej uciążliwe ruchy głowy i oczu. Podnóżek: Na życzenie pracownika, a także gdy wysokość krzesła uniemożliwia pracownikowi płaskie, spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze, stanowisko pracy należy wyposażyć w podnóżek. Podnóżek powinien mieć kąt pochylenia w zakresie 0°15°, a jego wysokość powinna być dostosowana do potrzeb wynikających z cech antropometrycznych pracownika. Powierzchnia podnóżka nie powinna być śliska, a sam podnóżek nie powinien przesuwać się po podłodze podczas używania. Stanowisko pracy: Stanowisko pracy powinno być tak zaprojektowane, aby pracownik miał zapewnioną dostateczną przestrzeń pracy, pozwalającą na umieszczenie wszystkich elementów obsługiwanych ręcznie w zasięgu kończyn górnych: - stanowisko pracy wyposażone w monitor ekranowy powinno być tak usytuowane w pomieszczeniu, aby zapewniało pracownikowi swobodny dostęp do tego stanowiska. - odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej 0,6 m, a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora - co najmniej 0,8 m. - odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić 400750 mm. Oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej, a szczególnie: a) poziom natężenia oświetlenia powinien spełniać wymagania określone w Polskich Normach (500 luxów) b) należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od ekranu monitora, w szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach. Dopuszcza się stosowanie opraw oświetlenia miejscowego, pod warunkiem że będą to oprawy nie powodujące olśnienia. Wilgotność względna powietrza w pomieszczeniach przeznaczonych do pracy z monitorami ekranowymi nie powinna być mniejsza niż 40%. Obowiązkiem pracodawcy jest organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi w taki sposób, aby spełniały one minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii. Pracodawca powinien dokonywać oceny warunków pracy na tych stanowiskach zwracając uwagę na organizację stanowisk pracy a zwłaszcza rozmieszczenia elementów wyposażenia, ich stan (ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym) oraz obciążenie pracownika, jego układu mięśniowo-szkieletowego oraz narządu wzroku a także obciążenie czynnikami fizycznymi w szczególności nieodpowiednim oświetleniem. Ponadto, ważne jest również zapewnienie odpowiedniej temperatury i wilgotności w miejscu pracy. Wszystkie te czynniki mogą spowodować dodatkowe obciążenie psychiczne pracownika. Oceny tej pracodawca powinien dokonywać okresowo a zwłaszcza po utworzeniu nowego stanowiska pracy z monitorem ekranowym oraz każdej zmianie organizacji i wyposażenia stanowisk pracy. Na podstawie tej oceny pracodawca jest obowiązany podejmować działania mające na celu usunięcie stwierdzonych zagrożeń i uciążliwości. W związku z powyższym pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikowi pracującemu na stanowisku z monitorem ekranowym łączenie przemienne tej pracy z innymi rodzajami prac nieobciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała (nieprzerwany czas pracy przy monitorze ekranowym nie powinien wynosić więcej niż godzinę). Ważne!!! Jeżeli pracodawca nie jest w stanie zapewnić przemienności pracy to po każdej godzinie pracy przy monitorze ekranowym pracownik ma prawo, do co najmniej 5minutowej przerwy wliczonej do czasu pracy. Pamiętaj! Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet, kobieta w ciąży może pracować przy obsłudze monitora ekranowego do 4 godzin w ciągu doby. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego. Wymagania bhp przy pracy z monitorem ekranowym: - temperatura pomieszczeń pracy powinna wynosić minimum 18 ºC a wilgotność 40% - w pomieszczeniach pracy z monitorem ekranowym w oknach należy instalować żaluzje i zasłony oraz oprawy oświetleniowe, które nie będą powodowały olśnienia bezpośredniego oraz olśnienia odbiciowego pracownika. - organizując miejsce pracy należy ustawić ekran monitora poprzecznie względem okien w odległości, co najmniej jednego metra. - bardzo ważne jest ażeby zadbać o prawidłowe oświetlenie, ponieważ podczas pracy z monitorem ekranowym najbardziej obciążony jest narząd wzroku. Wartość mierzonego oświetlenie na stanowisku z monitorem ekranowym nie powinno być mniejsze niż 500 luksów [lx], przy czym dopuszcza się stosowanie doświetlania miejscowego (pod warunkiem, że oprawa oświetlenia nie spowodują olśnienia pracownika podczas pracy) Postępowanie w razie wypadków i w sytuacjach zagrożeń, w tym zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku Wypadek lub inna sytuacja zagrożenia jest dla każdego z Nas sytuacją zaskakująca, wywołującą stres a czasem panikę. Ważne jest ażeby w takich sytuacjach zachować spokój i działać zgodnie z przewidzianym dla tych zdarzeń schematem postępowania. Wypadek lub inna sytuacja zagrożenia może spotkać nas także w pracy lub w drodze do i z pracy. Pracodawca jako odpowiedzialny za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie ma obowiązek informowania pracowników o możliwości wystąpienia takich zdarzeń oraz przygotować ich do radzenia sobie w razie ich zaistnienia. Wypadek przy pracy Zgodnie z Art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.) za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą: 1. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych, 2. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia, 3. w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. Pamiętaj!!! Określone zdarzenie może być zakwalifikowane jako wypadek przy pracy jedynie wówczas, gdy spełnia równocześnie wszystkie cztery warunki podane definicji. Ze względu na liczbę osób oraz stan poszkodowanego w wypadku przy pracy, wyróżniamy: -wypadki śmiertelne - w wyniku, którego nastąpiła śmierć poszkodowanego bezpośrednio albo w okresie do 6 miesięcy od zdarzenia, -wypadki ciężkie - w wyniku, którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała, -wypadki zbiorowe – gdy w wyniku tego samego zdarzenia wypadkowi uległy, co najmniej dwie osoby. Wypadek w drodze do pracy lub z pacy Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo iż droga ta została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza. Za drogę do pracy lub z pracy uważa się, oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu, drogę do miejsca lub z miejsca: 1. innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego; 2. zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych; 3. zwykłego spożywania posiłków; 4. odbywania nauki lub studiów. Użyte w definicji pojęcie „droga” nie dotyczy wyłącznie dróg publicznych i traktów znajdujących się na zewnątrz pomieszczeń. „Drogą” jest także ścieżka prowadząca przez teren prywatny, w tym posesję należącą do osoby poszkodowanej. W przypadku budynku wielorodzinnego, „drogą” jest ogólnie dostępna klatka schodowa na zewnątrz mieszkania. Nie ma również znaczenia fakt, ile razy poszkodowany przemieszczał się tą drogą w dniu wypadku. Jako droga z pracy do domu może być potraktowana droga na obiad (do domu lub innego miejsca) w czasie regulaminowej przerwy na spożycie posiłku. W orzecznictwie sądowym przyjęło się stanowisko, że wypadek podczas pobytu w podróży służbowej przy pokonywaniu drogi między miejscem wykonywania pracy a miejscem zakwaterowania jest wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy. Postępowanie powypadkowe W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom. Działania pojęte przez Pracodawcę określa się jako postępowanie powypadkowe (dochodzenie powypadkowe). Celem tych działań jest dokonanie kwalifikacji prawnej zdarzenia – ustalenie, czy zdarzenie ma cechy wypadku związanego z pracą ustalenie, czy istnieją okoliczności wyłączające uprawnienia poszkodowanego do świadczeń odszkodowawczych oraz określenie środków i wniosków prewencyjnych, tj. przedsięwzięć mających na celu niedopuszczenie do podobnych zdarzeń wypadkowych w przyszłości. Schemat postępowania powypadkowego Zabezpieczyć miejsce wypadku Do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku jego miejsce powinno być zabezpieczone przed dostępem osób niepowołanych i możliwością uruchomienia bez potrzeby – maszyn i innych urządzeń technicznych, których ruch wstrzymano w związku z tym wypadkiem. Należy wykluczyć możliwość wprowadzenia zmian w usytuowaniu maszyn i urządzeń oraz innych przedmiotów, które spowodowały wypadek, jeżeli na podstawie ich położenia i stanu będzie możliwe odtworzenie okoliczności, przebiegu i ustalenie przyczyn. Zgodę na uruchomienie maszyn i urządzeń lub inne zmiany w miejscu wypadku, wydaje pracodawca, w uzgodnieniu ze społecznym inspektorem pracy, po dokonaniu oględzin miejsca wypadku oraz po sporządzeniu, jeśli zajdzie potrzeba, szkicu lub fotografii miejsca wypadku itp. Po wypadku śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym, zgoda może być wydana po ustaleniu z inspektorem pracy i prokuratorem. Dokonywanie zmian w miejscu wypadku bez zgody pracodawcy jest dopuszczalne jedynie wówczas, jeżeli zachodzi konieczność ratowania osób lub mienia albo zapobieżenia niebezpieczeństwu. Zgłosić wypadek Osoba, która uległa wypadkowi, jeżeli jej stan na to pozwala lub też świadek zdarzenia powinni o wypadku niezwłocznie powiadomić pracodawcę. Jeżeli poszkodowanemu potrzebna jest pomoc medyczna to należy ja wezwać dzwoniąc na telefon alarmowy służb ratowniczych. Najważniejszą zasadą jest zadbanie o własne bezpieczeństwo oraz osób przebywających w otoczeniu. Zawiadomienie o wypadku właściwego inspektora pracy i innych organów Pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić właściwego terytorialnie, ze względu na miejsce zdarzenia, inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, a mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy. W przypadku, gdy na terenie działania określonego pracodawcy dojdzie do wypadku, w którym zostanie poszkodowana osoba niebędąca jego pracownikiem, pracodawca ma obowiązek niezwłocznego powiadomienia o tym pracodawcy poszkodowanego. Powołanie zespołu powypadkowego Okoliczności i przyczyny wypadku ustala powołany w tym celu przez pracodawcę dwuosobowy zespół powypadkowy. W skład zespołu wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy, przy czym przepisy przewidują w tym zakresie liczne wyjątki – w zależności od stanu zatrudnienia w zakładzie oraz przyjętego przez pracodawcę systemu realizacji zadań w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, i tak: 1. u pracodawcy, który nie ma obowiązku tworzenia służby bezpieczeństwa i higieny pracy, zamiast pracownika tej służby, w skład zespołu powypadkowego wchodzi pracodawca lub pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca powierzył wykonywanie zadań służby bhp, albo specjalista spoza zakładu pracy; 2. u pracodawcy, u którego nie działa społeczna inspekcja pracy, zamiast społecznego inspektora pracy, w skład zespołu powypadkowego wchodzi przedstawiciel pracowników posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy; 3. jeżeli pracodawca nie może dopełnić obowiązku utworzenia zespołu powypadkowego w składzie dwuosobowym, określonym w pkt a i b, ze względu na małą liczbę zatrudnionych pracowników, okoliczności i przyczyny wypadku ustala zespół powypadkowy, w którego skład wchodzi pracodawca i specjalista spoza zakładu pracy. Ustalanie okoliczności i przyczyn wypadku Po otrzymaniu informacji o wypadku, zespół przystępuje do ustalenia okoliczności i przyczyn. powypadkowy niezwłocznie Sposób zgłaszania wypadków przy pracy może mieć formę karty zgłoszenia wypadku (załącznik Dokument programu Microsoft Word ) Zespół ma obowiązek: 1. dokonania oględzin miejsca wypadku, w tym stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych, a także zbadania warunków wykonywania pracy i innych okoliczności, które mogły mieć związek z badanym zdarzeniem, 2. sporządzenia, w razie potrzeby, szkicu lub fotografii miejsca wypadku, 3. wysłuchania wyjaśnień poszkodowanego - jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, 4. zebrania informacji dotyczących wypadku od świadków, 5. zasięgnięcia opinii lekarza, a w razie potrzeby, opinii innych specjalistów - w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku, Wyjaśnienia świadka oraz poszkodowanego wypadku najlepiej jest zebrać w formie pisemnej wg przykładowego wzoru (załącznik Dokument programu Dokument programu Microsoft Word Microsoft Word 6. zebrania innych dowodów dotyczących wypadku, 7. dokonania prawnej kwalifikacji wypadku – zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, 8. określenia środków profilaktycznych oraz wniosków, w tym wynikających z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek, 9. wykorzystania w postępowaniu materiałów zebranych przez organy prowadzące śledztwo lub dochodzenie - jeżeli materiały te zostaną mu udostępnione, 10. jeżeli wypadek miał rozmiary katastrofy albo spowodował zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego, wykorzystania ustaleń zespołu specjalistów, powołanego przez właściwego ministra, wojewodę lub inny organ sprawujący nadzór określony w art. 23714 Kodeksu pracy, do ustalenia przyczyn wypadku oraz wyjaśnienia związanych problemów technicznych i technologicznych. z tym zdarzeniem Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, któremu uległ pracownik na terenie innego zakładu pracy, dokonuje zespół powołany przez pracodawcę poszkodowanego w obecności przedstawiciela pracodawcy, na którego terenie doszło do tego zdarzenia. Pracodawca, na terenie, którego miał miejsce wypadek, ma obowiązek udostępnienia zespołowi powołanemu przez pracodawcę poszkodowanego miejsca wypadku i udzielenia niezbędnych informacji i pomocy. Na wniosek pracodawcy poszkodowanego, okoliczności i przyczyny wypadku może ustalić pracodawca, na którego terenie doszło do wypadku, a dokumentację powypadkową przekazać pracodawcy poszkodowanego. Sporządzanie i zatwierdzanie protokołu powypadkowego Zespół powypadkowy sporządza z dochodzenia powypadkowego dokument o nazwie protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku (protokół powypadkowy). Protokół ten jest podstawą do ustalenia uprawnień do świadczeń odszkodowawczych dla poszkodowanego lub jego rodziny. Załącznik Adobe Acrobat Document Sporządzanie protokołu powypadkowego Zespół sporządza protokół powypadkowy nie później niż w ciągu 14 dni od daty zgłoszenia wypadku i przekazuje niezwłocznie do zatwierdzenia pracodawcy. W razie niedotrzymania tego terminu, zespół ma obowiązek podania w protokole przyczyn opóźnienia. Do protokołu załącza się komplet niezbędnych dokumentów związanych z wypadkiem, w tym wyjaśnień poszkodowanego, informacji dotyczących wypadku od świadków, opinii lekarzy i innych specjalistów, a także ewentualnych szkiców lub fotografii miejsca wypadku. Przepisy nie ustalają, w ilu egzemplarzach ma być sporządzony protokół powypadkowy. Określają jedynie, że ma być przygotowany w „niezbędnej liczbie egzemplarzy”. Zwykle są to 4 kopie (dla poszkodowanego, dla pracodawcy do dokumentacji wypadkowej, dla pracodawcy do działu płac, do ZUS – u) W przypadku, gdy między członkami zespołu rozbieżności, o treści protokołu decyduje pracodawca. powypadkowego wystąpią Zapoznawanie poszkodowanego z protokołem powypadkowym Zespół powypadkowy ma obowiązek zapoznania poszkodowanego z treścią protokołu przed zatwierdzeniem przez pracodawcę i pouczenia o prawie wniesienia uwag i zastrzeżeń. Poszkodowany może skorzystać z prawa do wglądu do akt związanych z postępowaniem i sporządzać z nich kopie, odpisy, notatki itp. Prawo to przysługują również członkom rodziny poszkodowanego w wypadku śmiertelnym. Ważne!!! Fakt zapoznania z protokołem powypadkowym, poszkodowany potwierdza a punkcie 13 – tym protokołu Zatwierdzanie protokołu powypadkowego Protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca - nie później niż w ciągu 5 dni od dnia jego sporządzenia (punkt 14-ty protokołu) W przypadku zgłoszenia zastrzeżeń do treści protokołu powypadkowego (przez poszkodowanego lub członków rodziny zmarłego wskutek wypadku pracownika) albo, gdy protokół ten nie odpowiada warunkom określonym w przepisach, pracodawca ma obowiązek zwrócenia niezatwierdzonego protokołu, w celu wyjaśnienia i uzupełnienia przez zespół powypadkowy. Po dokonaniu wyjaśnień i uzupełnień, Zespół sporządza, nie później niż w ciągu 5 dni, nowy protokół powypadkowy, do którego dołącza protokół niezatwierdzony przez pracodawcę. Należy pamiętać, że: Poszkodowany pracownik, a w razie wypadku śmiertelnego, uprawniony członek jego rodziny, może wystąpić do właściwego sądu rejonowego z powództwem o ustalenie i sprostowanie protokołu (podstawa: art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego). Z powództwem tym może wystąpić również organizacja związkowa, działająca u pracodawcy zatrudniającego poszkodowanego pracownika. Zamieszczenie w protokole stwierdzenia, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy bądź występują okoliczności mające wpływ na prawo poszkodowanego do świadczeń odszkodowawczych, wymaga szczegółowego uzasadnienia i wskazania na to dowodów. Ważne!!! Protokół powypadkowy wraz z załączonymi do niego dokumentami pracodawca ma obowiązek przechowywać przez okres 10 lat. Pamiętaj!!! Pracodawca zobowiązany jest również zbierać informacje n/t wypadków zaistniałych w pracy w postaci „Rejestru wypadków przy pracy” Załącznik Dokument programu Microsoft Word Pamiętaj również o sporządzeniu statystycznej karty wypadku (SKW) i przesłaniu jej do Głównego Urzędu Statystycznego drogą pocztową lub elektroniczną. Załącznik Adobe Acrobat Document Wypadek w drodze do pracy Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo iż droga ta została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza. Za drogę do pracy lub z pracy uważa się, oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu, drogę do miejsca lub z miejsca: 1. innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego; 2. zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych; 3. zwykłego spożywania posiłków; 4. odbywania nauki lub studiów. Ważne!!! Użyte w definicji pojęcie „droga” nie dotyczy wyłącznie dróg publicznych i traktów znajdujących się na zewnątrz pomieszczeń. „Drogą” jest także ścieżka prowadząca przez teren prywatny, w tym posesję należącą do osoby poszkodowanej. W przypadku budynku wielorodzinnego, „drogą” jest ogólnie dostępna klatka schodowa na zewnątrz mieszkania. Nie ma również znaczenia fakt, ile razy poszkodowany przemieszczał się tą drogą w dniu wypadku. Zawiadomienie o wypadku i sporządzanie karty wypadku w drodze do lub z pracy Ubezpieczony, który uległ wypadkowi w drodze do pracy lub z pracy, zawiadamia niezwłocznie o tym fakcie pracodawcę lub podmiot, na rzecz którego miał świadczyć lub świadczył pracę. Ustalenia dotyczące okoliczności i przyczyn wypadku w drodze do pracy lub z pracy zamieszcza się w karcie wypadku w drodze do pracy lub z pracy (załącznik Adobe Acrobat Document Uznanie zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy następuje na podstawie: oświadczenia poszkodowanego, członka jego rodziny lub świadków co do czasu, miejsca i okoliczności zdarzenia; informacji i dowodów pochodzących od podmiotów badających okoliczności i przyczyny zdarzenia lub udzielających poszkodowanemu pierwszej pomocy; ustaleń sporządzającego kartę wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Kartę sporządza się po ustaleniu okoliczności i przyczyn zdarzenia, nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku, w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje poszkodowany lub członek jego rodziny, a drugi przechowuje się w dokumentacji powypadkowej. Odmowa uznania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy wymaga uzasadnienia. Choroby zawodowe Definicja Za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanymi dalej "narażeniem zawodowym". (art. 2351 Kodeksu pracy) Rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym lub po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych. (art. 2352 Kodeksu pracy). Postępowanie w sprawach chorób zawodowych zgłoszenie: podejrzenia choroby zawodowej oraz jej rozpoznanie może nastąpić u pracownika lub byłego pracownika, w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym lub po zakończeniu pracy w takim narażeniu, lecz nie później niż w okresie, który został określony w wykazie chorób zawodowych: zgłoszenia dokonuje: pracodawca zatrudniający pracownika, u którego podejrzewa się chorobę zawodową lekarz, pracownik lub były pracownik, który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę, przy czym pracownik aktualnie zatrudniony zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną lekarz dentysta, który podczas wykonywania zawodu powziął podejrzenie wystąpienia u pacjenta choroby zawodowej i zgłasza: właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu właściwemu inspektorowi pracy na formularzu określonym w przepisach w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych (Dz.U. nr 132, poz. 1121) w formie: telefonicznie (jest to zgłoszenie dodatkowe, w przypadku choroby zawodowej o ostrym przebiegu lub podejrzenia, że choroba zawodowa była przyczyną śmierci pracownika) Lekarz lub lekarz dentysta w przypadku podejrzenia choroby zawodowej kieruje bezpośrednio na badania w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do jej rozpoznania. Pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zgłosić właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy każdy przypadek podejrzenia choroby zawodowej. Proces orzekania o chorobie zawodowej (źródło: Kodeks pracy i rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie chorób zawodowych Dz.U. Nr 105, poz. 869) Załącznik Dokument programu Microsoft Word Jednostki orzecznicze I stopnia Rozpoznania i orzeczenia dokonują: - lekarz o określonych przepisami kwalifikacjach (medycyna pracy) zatrudniony w następujących jednostkach orzeczniczych: poradnia chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny prac kliniki i poradnie i chorób zawodowych uniwersytetów medycznych (akademii medycznych) poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy albo przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i pasożytniczych - jednostki zakładów opieki zdrowotnej, w których nastąpiła hospitalizacja – w zakresie rozpoznawania chorób zawodowych u pracowników hospitalizowanych z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby Jednostki orzecznicze II stopnia (postępowanie odwoławcze) Rozpoznania i orzeczenia dokonują: lekarz o określonych przepisami kwalifikacjach (medycyna pracy) zatrudniony w jednostkach badawczo-rozwojowych w dziedzinie medycyny pracy Stwierdzenie i decyzję podejmują: państwowy powiatowy inspektor sanitarny a w przypadku odwołania państwowy wojewódzki inspektor sanitarny Państwowy powiatowy inspektor sanitarny, a w przypadku odwołania państwowy wojewódzki inspektor sanitarny w terminie 14 dni od uprawomocnienia się decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej sporządza kartę stwierdzenia choroby zawodowej i przesyła ja do Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych Instytutu Medycyny Pracy im. Prof. Dr. Med. Jerzego Nofera w Łodzi. W przypadku, gdy decyzję wydaje w trybie odwoławczym państwowy wojewódzki inspektor sanitarny przesyła on dodatkowo kartę państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu. Decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do jej stwierdzenia państwowy powiatowy (wojewódzki) inspektor sanitarny przesyła: - zainteresowanemu pracownikowi lub byłemu pracownikowi; - pracodawcy lub pracodawcom zatrudniającym pracownika w warunkach, które mogły spowodować skutki zdrowotne uzasadniające postępowanie w sprawie rozpoznania i stwierdzenia choroby zawodowej, - jednostce orzeczniczej zatrudniającej lekarza, który wydał orzeczenie Decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do jej stwierdzenia państwowy powiatowy (wojewódzki) inspektor sanitarny przesyła: - właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy. Pamiętaj !!! W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany: o o ustalić przyczyny powstawania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym organem Państwowej Inspekcji Sanitarnej w razie stwierdzenia u pracownika objawów wskazujących na powstawanie choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany, na podstawie orzeczenia lekarskiego, w terminie i na czas określony w tym orzeczeniu, przenieść pracownika do innej pracy nie narażającej go na działanie czynnika, który wywołał te objawy. Jeżeli przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy przez okres nie przekraczający 6 miesięcy Pracodawca prowadzi rejestr obejmujący przypadki stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby (art. 235 § 4 k.p.) Pracodawca jest obowiązany systematycznie analizować przyczyny chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze. Uwaga ! Decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej nie jest jednoznaczna z przyznaniem świadczeń przewidzianych w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Świadczenia te przyznawane są po przeprowadzeniu przewidzianej prawem procedury i wydaniu decyzji o przyznaniu świadczeń przez właściwy Zakład Ubezpieczeń Społecznych. (Opracowano na podstawie materiałów Centralnego Instytutu Ochrony Pracy www.ciop.pl) Świadczenia z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej Pracownikowi z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługują świadczenia wymienione poniżej: -odszkodowanie od pracodawcy przysługuje za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy, z wyjątkiem utraty lub uszkodzenia pojazdów samochodowych oraz wartości pieniężnych, -zasiłek chorobowy – przysługuje ubezpieczonemu od pierwszego dnia niezdolności do pracy. Zasiłek chorobowy oraz świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru, -świadczenie rehabilitacyjne – przysługuje, dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokuje odzyskaniem zdolności do pracy, -zasiłek wyrównawczy – przysługuje dla ubezpieczonego, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowi -jednorazowe odszkodowanie – przysługuje dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu oraz jego związek z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową ustala lekarz orzecznik. Jeżeli w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej poszkodowany poniósł śmierć bezpośrednio albo w okresie renty będącej wynikiem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej - jednorazowe odszkodowanie przysługuje dla członków jego rodziny. Wysokość kwot jednorazowych odszkodowań znajduje się w obwieszczeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 20 lutego 2009 r. w sprawie wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej (M.P. nr 12, poz. 149). Od 1 kwietnia 2009 r. do 31 marca 2010 r. wysokość tego odszkodowania wynosi: -renta z tytułu niezdolności do pracy – wypłacana ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy w skutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, -renta szkoleniowa – dla ubezpieczonego w stosunku, do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, -renta rodzinna – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do reny z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej -dodatek pielęgnacyjny, -pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą -dochodzenie roszczeń uzupełniających na podstawie przepisów prawa cywilnego, z ubezpieczenia zakładu pracy od odpowiedzialności cywilnej. Pamiętać należy, że roszczenia w stosunku pracy ulęgają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Decyzji ZUS o przyznaniu jednorazowego odszkodowania oznacza odszkodowania z urzędu w terminie 30 dni od dnia wydania decyzji. wypłatę Odmowa wypłacenia świadczenia Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu, gdy wyłączną przyczyna wypadków było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowanych przez niego umyślnie lub w skutek rażącego niedbalstwa. Świadczenie nie przysługuje także, jeżeli poszkodowany był w stanie nietrzeźwym lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych i przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku. Pierwsza pomoc Pracodawca jest obowiązany umożliwić pracownikom, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla ich zdrowia lub życia albo dla zdrowia lub życia innych osób, podjęcie działań w celu uniknięcia niebezpieczeństwa - nawet bez porozumienia z przełożonym - na miarę ich wiedzy i dostępnych środków technicznych. Pracownicy Ci nie mogą ponosić niekorzystnych konsekwencji tych działań, pod warunkiem, że nie zaniedbali swoich obowiązków. Obowiązek udzielenia pomocy osobom jej potrzebującym jest naszym prawnym i moralnym obowiązkiem. Artykuł 5 ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym nakłada na nas obowiązek bezzwłocznego udzielenia pomocy potrzebującym w miarę swoich możliwości i natychmiastowego zawiadomienia służb ratunkowych. Jednocześnie artykuł 13 tej ustawy informuje nas, że udzielając pierwszej pomocy korzystamy z ochrony przewidzianej w kodeksie karnym dla funkcjonariuszy publicznych. Nieudzielanie pomocy człowiekowi znajdującemu się w położeniu zagrażającym jego życiu i zdrowiu grozi kara pozbawienia wolności do 3 lat, jeżeli udzieleni pomocy byłoby możliwe i nie stanowiłoby zagrożenia dla osoby pomagającej ani dla innych ludzi. Pamiętaj! Szybkie, zorganizowane działanie prowadzone przez osobę z otoczenia zdarzenia często decyduje o życiu osoby poszkodowanej. Najważniejsze są pierwsze 4 minuty Komórki organizmu człowieka do przeżycia potrzebują tlenu, komórki mózgu (kory mózgowej) po okresie 3-4 minut niedostatecznego lub trwałego wstrzymania zaopatrzenia w tlen obumierają. Już niedobór tlenu trwający krócej niż 3 minuty doprowadzić może do trwałych i nieodwracalnych uszkodzeń mózgu. Dlatego decydującym czynnikiem, wpływającym na skuteczność resuscytacji jest CZAS, jaki upłynął od momentu zatrzymania krążenia (czyli od momentu ograniczonego zaopatrywania komórek w tlen) do rozpoczęcia akcji resuscytacyjnej. Szanse na przeżycie osoby poszkodowanej maleją wraz z upływem kolejnych minut. Organizacja systemu pierwszej pomocy w zakładzie pracy Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy. W szczególności pracodawca powinien zapewnić: 1. punkty pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach), w których wykonywane są prace powodujące duże zagrożenia wypadkowe lub wydzielanie się par, gazów albo pyłów szkodliwych dla zdrowia - wyposażone w umywalki z ciepłą i zimną wodą oraz w niezbędny sprzęt i inne środki do udzielania pierwszej pomocy, 2. apteczki w poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy. Ilość, usytuowanie i wyposażenie punktów pierwszej pomocy i apteczek powinny być ustalone w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, z uwzględnieniem rodzajów i nasilenia występujących zagrożeń. Obsługa punktów i apteczek na każdej zmianie powinna być powierzana wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy. W punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach, powinny być wywieszone instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku oraz wykazy pracowników przeszkolonych w udzielaniu pierwszej pomocy. Podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy przedstawione poniżej opisane zostały w oparciu o informacje na ten temat zamieszczone na stronie www.ratownictwo.win.pl oraz innych stronach o tej tematyce. Schemat postępowania w sytuacji wypadku I. Zadbaj o bezpieczeństwo własne i innych. Bezpieczeństwo ratownika jest zawsze najważniejsze. Upewnij się, że Tobie oraz innym osobom nic nie zagraża (czynnik powodujący zagrożenie ustąpił). Pamiętaj o nakładaniu jednorazowych rękawiczek, pozwoli to na unikniecie bezpośredniego kontaktu z krwią, śliną i innymi wydzielinami osoby poszkodowanej. Zabezpiecz miejsce wypadku celem ostrzeżenia innych osób o możliwości wystąpienia zagrożenia. Jest to szczególnie ważne w sytuacji wypadku drogowego gdzie brak odpowiedniego zabezpieczenia miejsca zdarzenia może stać się przyczyną kolejnych wypadków. II. Sprawdź stan poszkodowanego. Czy ofiara jest przytomna? Czy odpowiada na pytania? TAK - Jeśli tak to wypytaj się, co się stało, jeżeli uznasz za zasadne wezwij służby ratunkowe lub udaj się z poszkodowanym do lekarza (jeżeli nawet stan poszkodowanego jest dobry, uległ on niegroźnemu wypadkowi, dla jego bezpieczeństwa powinien on udać się na konsultacje do lekarza celem oceny stanu zdrowia). NIE - sprawdź drożność dróg oddechowych (usuń z dróg oddechowych poszkodowanego ciała stałe, sztuczną szczękę, połamane zęby itp.). Następnie odchyl głowę poszkodowanego do tyłu (często ten ruch przywraca normalny oddech u osoby poszkodowanej). Następnie sprawdź oddech poszkodowanego przykładając ucho do jego ust celem wyczucia oddechu i jednocześnie starając się zaobserwować ruch klatki piersiowej. Czy poszkodowany oddycha? TAK - ułóż go w pozycji bezpiecznej (chyba ze podejrzewasz u poszkodowanego uraz kręgosłupa) NIE - zastosuj sztuczne oddychanie i masaż serca. Jeżeli nie jesteś sam to druga osoba w tym czasie powinna wezwać służby ratunkowe dzwoniąc na numer alarmowy. Jeżeli jesteś sam chwilę czasu na wezwanie pogotowia będziesz miał po wykonaniu pierwszych 4 serii reanimacji. Numery alarmowe 112 Europejski Numer Alarmowy (dostępny z telefonu komórkowego) Centrum Powiadamiania Ratunkowego (CPR) 999 Pogotowie Ratunkowe Zgłaszając wypadek podaj: -swoje imię i nazwisko oraz numer telefonu, z którego dzwonisz -dokładne miejsce zdarzenia (miasto, ulicę, numer domu, piętro nr mieszkania, nr słupka przydrożnego na trasie z/do itp.) -opisz krótko przebieg wypadku -podaj liczbę osób poszkodowanych -opisz krótko stan poszkodowanych (czy są przytomni, czy oddychają, jakie odnieśli obrażenia, jakie pomocy im udzieliłeś) -czekaj na ewentualne pytania ze strony służb ratunkowych Pamiętaj! Nie odkładaj słuchawki do póki nie usłyszysz takiej komendy. Nie wyłączaj komórki. Osoba, z którą się kontaktowałeś może do ciebie oddzwonić. Kontynuuj reanimację poszkodowanego do czasu przywrócenia akcji serca i oddechu lub do czasu przybycia służb ratunkowych. Jeżeli uda Ci się przywrócić akcję serca i oddech przed przyjazdem służb ratunkowych to ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej monitorując, co jakiś czas jego funkcje życiowe. Pamiętaj! Nie należy przenosić poszkodowanego, jeżeli są powody by przypuszczać, że doszło u niego do uszkodzenia kręgosłupa (np. widać obrażenia szyi lub pleców). W takim przypadku położenie osoby poszkodowanej można zmieniać tylko w przypadku wystąpienia zagrożenia. U ofiar wypadków samochodowych zawsze musisz podejrzewać uszkodzenie kręgosłupa. Poszkodowanego ułożonego w pozycji bezpiecznej okryj kocem, płaszczem lub folia ratowniczą. Jeżeli poszkodowany jest przytomny a wezwane został służby ratunkowe to zadbaj o jego spokój i samopoczucie. Nigdy nie zostawiaj osoby poszkodowanej bez opieki nawet, jeśli jest ona przytomna, ponieważ jej stan ulec może szybko pogorszeniu. Ofierze przytomnej i skarżącej się na ból brzucha nie podawaj płynów. Ofiary nieprzytomnej nie próbuj cucić, podawać płynów lub poklepywać i potrząsać. Opatrz inne urazy poszkodowanego (rany, złamania, oparzenia). Osobę przytomna wypytaj o stan jej zdrowia, czy nie choruje, czy nie bierze jakiś leków? Wśród rzeczy osoby poszkodowanej poszukaj informacji o szczególnych jej problemach zdrowotnych - alergiach lub chorobach wymagających specjalnego postępowania. Jeżeli jesteś świadkiem zdarzenia, w którym kilka osób jest poszkodowanych, zaangażuj innego świadka wypadku do pomocy. Wszystkie czynności, które wykonujesz, są jednakowo ważne. Zaopatrywanie ran, złamań, zwichnięć lub innych urazów mogę wydawać Ci się mniej groźne niż np. utoniecie czy zawał serca, jednak odstąpienie od tych podstawowych czynności mogę doprowadzić do ciężkich powikłań, np. wstrząsu, a w konsekwencji do śmierci osoby poszkodowanej. Pamiętaj o ICE! I.C.E. lub ICE (ang. In Case of Emergency, w nagłym wypadku) - skrót informujący, do kogo powinni zadzwonić ratownicy w razie nagłego wypadku. W książce adresowej telefonu komórkowego wpisujesz pod nazwą ICE dane i numer osoby, z którą powinny skontaktować się służby ratunkowe w razie gdybyś uległ wypadkowi. Jeżeli tych osób jest więcej to wpisujesz je jako ICE1, ICE2 itd. ICE można nosić także jako kartę w postaci wizytówki np. w portfelu. Informację o Tobie, jakie mogą udzielić bliskie Ci osoby mogą być bardzo cenne dla służb ratunkowych (choroby, alergie, stosowane lekarstwa). Reanimacja krążeniowo-oddechowa Działania reanimacyjne zamykają się w trzech punktach A, B, C: A - udrożnienie dróg oddechowych (airway), B - sztuczna wentylacja (breathing), C - masaż pośredni serca (circulation). Przed wykonaniem masażu serca sprawdzamy oznaki zatrzymanego krążenia (nie dłużej niż 10 s) brak normalnego oddechu, kaszlu lub ruchu są sygnałem do rozpoczęcia reanimacji. *) w przypadku wykonywania zabiegów resuscytacyjnych przez 2 i więcej ratowników, stosuje się proporcje 2 : 15. Podczas reanimacji poszkodowany leży na plecach, na twardym, nieelastycznym podłożu (w przypadku kobiet w zaawansowanej ciąży podkładamy klin pod jej prawy bok, gdyż płód uciska żyłę główną dolną utrudniając powrót krwi żylnej do serca ratowanej). Zaczynamy od odgięciu głowy do tyłu i, w przypadku niemowlaka i dziecka, 5-krotnym wdmuchnięciu powietrza do płuc i 30 ucisków lub od razu 30 ucisków w przypadku dorosłych poszkodowanych. Na wybranym miejscu (dwa palce powyżej dolnego końca mostka) kładzie się dłoń, przy czym palce powinny być odgięte ku górze, by nie dotykać klatki piersiowej. Drugą dłoń kładziemy na grzbiet dolnej ręki. Ramiona muszą znajdować się w pozycji prostopadłej do klatki piersiowej. Przy wyprostowanych łokciach, na zasadzie dźwigni, naciskamy na mostek wgłębiając go na odpowiednią głębokość w kierunku kręgosłupa z częstotliwością około 100 razy na minutę. Siła uciskania powinna wynikać z przeniesienia masy ciała ratującego, a nie z pracy jego mięśni. W ten sposób oszczędza się siły przy długotrwałej akcji reanimacyjnej i zapewnia wywieranie prostopadłego nacisku”. Postępowanie w sytuacji wypadku drogowego 1. Zaparkuj przed miejscem zdarzenia celem zabezpieczenia miejsca, skieruj koła w stronę pobocza, włącz światła awaryjne. 2. Nocą załóż na siebie coś jasnego lub przyczep sobie jakiś materiał odblaskowy i używaj latarki. Stosuj ogólne zasady bezpieczeństwa. 3. Wyślij świadków wypadku, aby ostrzegali nadjeżdżających kierowców oraz powiadomili policję i służby ratunkowe. 4. Ustaw trójkąty ostrzegawcze lub światła w odpowiedniej odległości (wg kodeksu ruchu drogowego) od miejsca wypadku z obu stron. 5. Wyłącz zapłon we wszystkich uszkodzonych pojazdach i jeśli potrafisz, odłącz akumulator. Ustaw pojazdy w stabilnym położeniu. Jeśli samochód stoi normalnie, zaciągnij hamulec ręczny, włącz bieg lub zablokuj koła, spróbuj zabezpieczyć pojazd przed przewróceniem się. 6. Rozejrzyj się, czy istnieją fizyczne zagrożenia. Czy ktoś pali papierosa? Czy w najbliższym otoczeniu są pojazdy z oznakowaniem wskazującym na niebezpieczny ładunek? Czy została zerwana napowietrzna linia energetyczna? Czy w pobliżu jest rozlane paliwo? 7. W wyniku zderzenia dochodzi do różnych obrażeń u kierowcy i pasażerów. Szybko oceń stan poszkodowanych. Z samochodu wyciągaj ich tylko kiedy istnieje niebezpieczeństwo zapalenia się pojazdu, kiedy istnieje niebezpieczeństwo najechania na uszkodzony pojazd przez inny pojazd, lub kiedy potrzebna jest reanimacja poszkodowanego. W celu wyjęcia poszkodowanego z pojazdu należy: -stanąć z tyłu poszkodowanego, -włożyć ręce pod jego pachy, -jedną ręką przytrzymać brodę poszkodowanego, -lekko naciągnąć wzdłuż osi ciała (nie na boki), -położyć jego głowę między swoim barkiem a głową, przez cały czas utrzymując ją w tej ustabilizowanej pozycji, -drugą ręką chwycić za przedramię, -w takiej pozycji wyciągamy z samochodu. Uwaga! Stopy, szczególnie u kierowcy, mogą być zaklinowane przez pedały hamulca i sprzęgła. W takim przypadku w pierwszej kolejności delikatnie odblokowujemy nogi lekko zginając je w kolanach. Po wydobyciu z pojazdu należy kontynuować stabilizację głowy i szyi równocześnie udrożniając drogi oddechowe. 8. Zajmij się w pierwszej kolejności tymi, których życie jest zagrożone. Przeszukaj teren, żeby nie pozostawić ofiar rzuconych gdzieś dalej od miejsca wypadku, lub tych, które same oddaliły się (szok powypadkowy). 9. Bezzwłocznie, jeśli jest potrzeba, przystąpić do reanimacji i opatrzyć obrażenia zagrażające życiu lub wyglądające niebezpiecznie. Jeśli to możliwe, zajmij się poszkodowanymi nie zmieniając ich pozycji (wyjątek - reanimacja). 10. Wstępnie zawsze zakładaj, że nastąpiło uszkodzenie kręgów szyjnych. Podtrzymuj rękami głowę i szyję ofiary, tak, aby mogła ona swobodnie oddychać. W miarę możliwości obserwuj stale wszystkich poszkodowanych aż do nadejścia specjalistycznej pomocy. Wstrząs Jest wynikiem zaburzeń ogólnoustrojowych powstałych z niedotlenienia tkanek na skutek ostrej niewydolności krążenia (niewystarczający przepływ krwi przez naczynia). Organizm broniąc się reaguje przyspieszeniem oddechu i zwiększoną praca serca. Przyczyn wstrząsu może być wiele, do najważniejszych zaliczyć można zmniejszenie objętości krwi krążącej (przy masywnych krwotokach), zmniejszenie wydolności serca (przy zawale mięśnia sercowego), ostra reakcja uczuleniowa (ugryzienia owadów), oparzenie i silne zatrucie. Objawami wstrząsu mogą być bladość lub sinica powłok skórnych (wargi i płytki paznokci przybierają kolor bladosiny), niepokój chorego i drżenie mięsni, oddech staje się płytki i szybki, silne pocenie się, pot jest lepki i zimny, ciśnienie krwi tętniczej znacznie i szybko się obniża, często dochodzi do utraty przytomności. Po wezwaniu służb ratunkowych należy zając się poszkodowanym poprzez usunięcie przyczyny wstrząsu ułożenie poszkodowanego w pozycji na płasko z nogami uniesionymi 30-40 cm (przy podejrzeniu urazu kręgosłupa nie należy stosować tej pozycji). Zapewnić poszkodowanemu komfort termiczny i psychiczny i kontrolować parametry życiowe. Astma Astma to przewlekła choroba układu oddechowego, której atak następuje w wyniku wdychania, dotykania lub spożywania czegoś na co dana osoba jest uczulona, zdenerwowania lub infekcji dróg oddechowych (zapalenia płuc, zapalenia oskrzeli). Objawem ataku astmy jest duszność, mogącą przybierać postać duszącego kaszlu. Pierwsza pomoc w takim przypadku polega na uspokojeniu chorego, rozluźnieniu ubrania, ułożeniu go w wygodnej pozycji i zapewnieniu dostępu świeżego i wilgotnego powietrza. Jeżeli chory ma ze sobą inhalator, pomóż mu go użyć. Jeżeli mimo to objawy nie przechodzą wzywamy służby ratunkowe. Utonięcia Ratując tonącego pamiętaj o własnym bezpieczeństwie, pamiętaj, że tonący może przyczynić się do utonięcia ratującego. Pierwsza pomoc w sytuacji, gdy tonący jest już bezpieczny to przystąpienie do oceny poszkodowanego (najlepiej jeszcze w trakcie transportu w bezpieczne miejsce). Jeżeli poszkodowany nie oddycha przystępujemy do resuscytacji krążeniowo-oddechowej pamiętając o oczyszczeniu dróg oddechowych z ciał obcych (piach, wodorosty). Nie staramy się na siłę „wylać” wody z poszkodowanego. W przypadku utonięć schemat postępowania z poszkodowanym jest standardowy z tą różnica, że resuscytację zaczynamy od 2 wdmuchnięć powietrza. Rany i zranienia Każdą ranę pozostawiamy w stanie, w jaki ją zastaliśmy (nie należy usuwać ciał obcych tkwiących w ranie), przykrywając jedynie możliwie szybko jałowym materiałem opatrunkowym. Przed założeniem opatrunku należy odsłonić ranę tak, aby obejrzeć ją w całości. Rany nie wolno dotykać ani przemywać (wyjątek stanowią oparzenia termiczne i chemiczne). Pamiętać należy, że utrata 1 litra krwi może spowodować wstrząs zagrażający bezpośrednio życiu poszkodowanego. Krwotoki Przy krwotokach zewnętrznych stosuj te same zasady udzielania pierwszej pomocy, co w przypadku ran. Miejsce krwotoku można dodatkowo ucisnąć lub unieść, jeżeli krwotok dotyczy kończyn. Nie stosujemy opasek uciskowych chyba, że doszło do amputacji lub zmiażdżenia kończyn. Cały czas kontrolujemy funkcje życiowe poszkodowanego, czy dużym krwotoku dojść może do wstrząsu. Pamiętać należy, że krwotoki przyjąć mogą także postać krwotoków wewnętrznych, kiedy to krew wypływa do jamy ciała. Podejrzewając krwotok wewnętrzny u poszkodowanego pozostaw go w pozycji, w jakiej jest mu najwygodniej. Nie podawaj płynów ani jedzenia, monitoruj jego funkcje życiowe. W przypadku amputacji urazowej należy pamiętać o zabezpieczeniu amputowanej części ciała poprzez zabezpieczanie jej jałowym opatrunkiem, włożenie do torby foliowej i w miarę możliwości umieszczenie w pojemniku z wodzie i lodem. Pamiętaj, że krwawienie z nosa, uszu i ust mogą być objawami uszkodzenia głowy i kręgosłupa (np. złamania podstawy czaszki). Krwotok z nosa Osobę poszkodowaną z krwotokiem nosa sadzamy z głowa pochylona do przodu. Zaciskamy palcami noc, jeżeli mamy możliwość to przykładamy zimne kompresy na nasady nosa. Jeżeli krwawienie trwa dłużej niż 30 min należy skontaktować się z lekarzem. Złamania Pierwsza pomoc polega na unieruchomieniu dwóch stawów sąsiadujących ze złamaną kością lub dwóch sąsiednich kości, jeżeli uszkodzony jest staw. Jeśli kość przebiła skórę i rana obficie krwawi, zatamuj krwawienie, ale nie próbuj nastawiać kości ani oczyszczać rany. Załóż jałowy opatrunek i natychmiast wezwij pogotowie. Jeżeli doszło do złamania żuchwy należy poszkodowanego ułożyć w pozycji siedzącej umożliwiającej swobodny wypływ krwi i śliny pamiętając o zapewnieniu drożności dróg oddechowych. Nie przesuwaj ofiary, jeśli ma uszkodzony kręgosłup, szyję lub miednicę chyba, że grozi jej niebezpieczeństwo albo wymaga zabiegów ratujących życie, których nie można przeprowadzić w pozycji, w jakiej zastaliśmy ofiarę. Oparzenia termiczne i chemiczne Pierwsza pomoc w przypadku oparzeń termicznych polega na schłodzeniu woda miejsca poparzenia. Miejsce to następnie zabezpieczamy opatrunkiem jałowym (oparzenie jest raną, przez które może dojść do zakażenia organizmu). Należy pamiętać, że na oparzenia nie stosujemy żadnych maści, olejków itp. Jeżeli ubranie przykleiło się do miejsca oparzenie nie próbujmy go zrywać. W przypadku oparzeń chemicznych pamiętajmy o zabezpieczaniu substancji/ trucizny celem łatwiejszej identyfikacji trucizny przez służby ratunkowe. Przy poparzeniach należy pamiętać o nie dziurawieniu/odrywaniu tworzących się bąbli i strupów. Odmrożenia W przypadku odmrożeń należy jak najszybciej przywrócić krążenie krwi w odmrożonej części ciała. Na miejsce odmrożenia należy nałożyć opatrunek jałowy celem zabezpieczenia przed zakażeniem organizmu. Nie należy usuwać martwej/odmrożonej tkanki ciała ani dziurawić bąbli. Odmrożeniem powinien zając się lekarz. Padaczka (epilepsja) Choroba związana z zaburzeniem pracy mózgu, zwykle przebiega w postaci nawracających napadów drgawkowych trwających zwykle od kilku do kilkunastu minut. Pierwsza pomoc w sytuacji napadu padaczki polega na zabezpieczeniu poszkodowanego przed skutkami uderzenia podczas niekontrolowanego napadu (szczególną uwagę należy zwrócić na głowę poszkodowanego). Po ataku poszkodowanego należy ułożyć w pozycji bezpiecznej, zapewnić spokój, zabezpieczyć przed wyziębieniem oraz kontrolować funkcje życiowe. Omdlenie Omdlenie to nagła krótkotrwała utrata przytomności, której przyczyn może być wiele m.in. nagły spadek ciśnienia krwi, zdenerwowanie, głód, silne emocje itp. Pierwsza pomoc a takim przypadku polega na skontrolowaniu czynności życiowych poszkodowanego, ułożeniu go w pozycji na wznak ze zgiętymi i uniesionymi nogami. Jeżeli poszkodowany nie odzyska świadomości po upływie około 2 minut należy wezwać służby ratunkowe. Udławienia Udławienia u dzieci do 1 roku życia Nie rób nic, jeśli dziecko może oddychać, wydawać dźwięki lub gdy kaszle. Te objawy oznaczają, że do tchawicy dociera powietrze i dziecko samo wykrztusi z tchawicy to, co się tam znalazło. Wszelkie środki, które zastosujesz mogą zaburzyć ten naturalny proces i częściowe zablokowanie dróg oddechowych przekształci się w ich całkowite zatkanie. Uważnie obserwuj, co się dzieje, gdy trzeba - interweniuj. Gdy dziecko nie może oddychać ani wydawać dźwięków przełóż je sobie przez rękę, twarzą do dołu, tak, żeby jego głowa znalazła się niżej niż tułów. Nie uciskaj brzucha niemowlęcia. Nasadą dłoni wykonaj z wyczuciem 5 uderzeń w plecki dziecka, w miejsce pomiędzy łopatkami. Jeśli uderzenia w plecy nie dadzą rezultatu, zastosuj 5 szybkich uciśnięć poniżej klatki piersiowej. Aby to zrobić, odwróć dziecko na plecy. Połóż je sobie na udach, aby jego głowa była poniżej tułowia. Palce wskazujący i środkowy jednej ręki połóż poniżej dolnej części mostka i wykonaj 5 szybko po sobie następujących uciśnięć. Jeśli i to nie przyniesie rezultatów, odblokuj drogi oddechowe, chwytając język i żuchwę niemowlęcia między kciuk i palec. Sprawdź, czy nie widać obcego ciała w gardle. Spróbuj je wyciągnąć tylko, gdy jest dobrze widoczne. Jeśli klatka piersiowa się nie unosi, powtórz sekwencję - 5 uderzeń w plecy i 5 uciśnięć - aż do skutku, każąc komuś wezwać pogotowie ratunkowe. Udławienie u osób dorosłych i dzieci powyżej 1 roku życia Nakłoń do kaszlu. Wykonaj 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową (w trakcie uderzeń poszkodowany jest pochylony do przodu, a w przypadku dziecka - powinniśmy przełożyć je przez kolano z głową niżej), a jeśli to nie poskutkuje, zastosuj 5 rękoczynów Heimlicha, zwany też tłocznią brzuszną, i naprzemiennie kontynuuj. W przypadku dzieci manewr wykonuj delikatniej (z odpowiednio mniejszą siłą). Wykonuje się 5 serii po 5 razy, gdy to nie przyniesie oczekiwanego rezultatu w ostateczności wykonujemy ciśnieniowe przepchnięcie ciała obcego tj. metodą ustausta, zamknięcie nosa, koniecznie rękoczyn Sellica i nagły, energiczny wydmuch powietrza. Jedno płuco w zupełności wystarcza, aby prawidłowo utlenić krew. Rękoczyn Heimlicha u osób przytomnych wykonuje się stając za poszkodowanym i obejmując go w nadbrzuszu. Następnie zaciśnięta pięść opieramy nad pępkiem, a pod wyrostkiem mieczykowatym mostka ratowanego, druga dłoń nakładamy na pieść, po czym szybkimi i mocnymi ruchami skierowanymi w stronę głowy pacjenta naciskamy nadbrzusze. Osobę nieprzytomna kładziemy na wznak, po czym dokonujemy uciśnięć nad pępkiem, a pod wyrostkiem mieczykowatym mostka ratowanego - technika jak przy reanimacji. Jeżeli rękoczyn Heiimlicha nie przynosi rezultatów stosujemy zamiennie reanimację aż do czasu przyjazdu służb ratunkowych. Porażenia prądem W przypadku porażenia prądem udzielanie pomocy zaczynamy od upewnienia się, że nic nam nie grozi (jeżeli mamy możliwość, odłączmy napięcie np. poprzez główny wyłącznik prądu), tylko wtedy możemy zbliżyć się do poszkodowanego. Jeżeli przyczyną wypadku było uszkodzenie linii energetycznej należy o tym poinformować dyspozytora służb ratunkowych. Ratując poszkodowanego przystępujemy do czynności sprawdzających zachowanie funkcji życiowych oraz zabezpieczenia ewentualnych miejsc oparzeń opatrunkiem jałowym. W każdym przypadku porażenia prądem poszkodowany powinien udać się do lekarza. Pogryzienia i ukąszenia Miejsce ugryzienia należy przemyć dokładnie woda lub dostępnym środkiem odkażającym. Następnie na raną zakładamy jałowy opatrunek. Należy pamiętać, że w wyniku ugryzienia dojść może do zakażenia drobnoustrojami występującymi w ślinie zwierzęcia. Po ugryzieniu należy udać się do lekarza, ponieważ niewykluczone mogą okazać się szczepienia. Użądlenia Użądlenia (zwłaszcza liczne) mogą stanowić zagrożenie dla osób uczulonych, może w tym przypadku dojść do wstrząsu anafilaktycznego. W takich przypadkach ważne jest ażeby osobie poszkodowanej zapewnić spokój a wyrazie pogorszenia się stanu wezwać służby ratunkowe i przeciwdziałać wstrząsowi. Pierwsza pomoc w przypadku użądleń polega na delikatnym usunięciu żądła oraz przyłożeniu zimnego okładu w to miejsce. Szczególne niebezpieczne mogą być użądlenia w okolicy szyi lub w wewnątrz jamy ustnej, ponieważ dojść może do obrzęku i niedrożności dróg oddechowych. W takich przypadkach należy dać poszkodowanemu do possania kostkę lodu i skontaktować się z lekarzem. Zatrucia Zatrucia powstają na skutek wniknięcia do organizmu substancji szkodliwej w wyniku pomyłki, nieświadomości lub celowego działania poszkodowanego. Najczęstszymi drogami przenikania trucizny do wewnątrz organizmu są: - Przewód pokarmowy – leki, trucizny chemiczne, trujące grzyby itd. - Drogi oddechowe – tlenek węgla - Bezpośrednio do krwioobiegu – środki odurzające, narkotyki - Przez skórę – ukąszenia Pierwsza pomoc w przypadku zatrucia polega na utrzymywaniu funkcji życiowych poszkodowanego. W przypadku zatrucia drogą oddechową np. tlenkiem węgla, należy poszkodowanego wynieść z miejsca zatrucia (Pamiętaj o własnym bezpieczeństwie - w pomieszczeniu otwórz okno, wyłącz urządzania). Jeżeli jest to możliwe zabezpiecz truciznę celem przekazania służbom ratunkowym (także wymiociny w przypadku zatruć droga pokarmową). Udar słoneczny W wyniku przegrzania się organizmu u poszkodowanego może dojść do udaru słonecznego. Objawami udaru mogą być sucha i zaczerwieniona skóra, wolne tętno, wysoka gorączka, nudności i wymioty, uczucie niepokoju i osłabienie. Pierwsza pomoc w takich przypadkach polega na ułożeniu poszkodowanego w pozycji półsiedzącej w miejscu zacienionym i przewiewnym, zastosowaniu zimnych okładów, podawaniu zimnych napojów małymi porcjami i monitorowaniu funkcji życiowych poszkodowanego. Zawał serca Zawał serca objawia się nagłym bólem także bez wcześniejszego wysiłku fizycznego, albo przeżyć emocjonalnych. Ból jest bardzo silny często promieniuje do lewego barku i lewej reki. Dodatkowym wystąpić mogą silna bladość powłok skórnych, „zimne poty”, trudności w oddychaniu i zaburzenia rytmu serca a czasem nudności i wymioty. Bardzo często poszkodowany sam wie jak radzić sobie w takich przypadkach np. podaje sobie nitroglicerynę. Pierwsza pomoc w takich przypadkach polega na wezwaniu służb ratunkowych, zapewnieniu poszkodowanemu wygodnej półsiedzącej pozycji, zapewnienie stałego dostępu świeżego powietrza i kontrolowaniu parametrów życiowych. Ochrona przeciwpożarowa Do sytuacje awaryjnych jakie mogą mieć miejsce w zakładzie pracy zaliczyć należy także możliwość wystąpienia pożaru lub innego zagrożenia. Ustawodawca nakłada na właścicieli, zarządców i użytkowników budynków, obiektów budowlanych oraz terenów obowiązek uwzględniania tych zagrożeń oraz zapewnienia ochrony przeciwpożarowej w tych miejscach. Ochrona przeciwpożarowa to przedsięwzięcia mające na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęska żywiołowa lub innym miejscowym zagrożeniem. Około 50% działań prowadzonych przez Państwową Straż Pożarna związanych jest z pożarem pozostałe działania związane są z walką z klęskami żywiołowymi i innym miejscowymi zagrożeniami jak wypadki drogowe, akcje ratunkowe, walka z zagrożeniem terrorystycznym. Pamiętać należy, że ochrona przeciwpożarowa jest naszym wspólnym obowiązkiem. Zgodnie z ustawą z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochroni przeciwpożarowej (t.j. Dz. U. z 2002r. Nr 147, poz. 1229 z późn. zm.): „kto zauważy pożar, klęskę żywiołową lub inne miejscowe zagrożenie, obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić osoby znajdujące się w strefie zagrożenia oraz jednostkę ochrony przeciwpożarowej bądź policje lub wójta albo sołtysa” Zjawisko pożaru Do zaistnienia pożaru lub wybuch musi zaistnieć czasowa i przestrzenna zbieżność następujących elementów: - materiału palnego - czynnika utleniającego - źródła zapłonu Przyczyn powstania pożaru może być wiele. Według statystyk prowadzonych przez Państwową Straż Pożarną najczęstsze przyczyny powstawania pożarów to: -nieostrożności osób dorosłych i dzieci przy posługiwaniu się ogniem otwartym (w tym papierosy i zapałki), -nieostrożności przy wypalaniu pozostałości roślinnych na polach, -nieostrożność przy posługiwaniu się substancjami łatwopalnymi i pirotechnicznymi, -nieostrożności przy prowadzeniu prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, -wady oraz nieprawidłowa eksploatacja urządzeń oraz instalacji elektrycznych, oświetlenia, odbiorników i urządzeń grzewczych, -wady i nieprawidłowa eksploatacja urządzeń mechanicznych, -samozapalenie, -wyładowania atmosferyczne, -elektryczność statyczna, -podpalenie umyślne w tym akty terroru, -wady oraz nieprawidłowa eksploatacja środków transportu, -nieprawidłowe magazynowanie substancji niebezpiecznych, -wady procesów technologicznych oraz nieprzestrzeganie reżimów technologicznych, Około 50% wszystkich działań prowadzonych przez PSP to działania związane z występowaniem pożarów. Obowiązki osób przebywających w budynku, obiekcie budowlanym oraz terenie zakresu ochrony przeciwpożarowej z Osoby przebywające w budynku, obiekcie budowlanym oraz terenie zobowiązane są stosować się do przepisów i zasad ochrony przeciwpożarowej, do których zaliczyć należy: 1. Zakaz używania otwartego ogni, palenia tytoniu oraz stosowania innych czynników mogących zainicjować zapłon w miejscach stref zagrożonych wybuchem, występowania materiałów niebezpiecznych pożarowo (za wyjątkiem miejsc do tego przeznaczonych), miejscach występowania innych materiałów palnych oznaczonych zgodnie z Polskimi Normami dotyczącymi znaków bezpieczeństwa, 2. Użytkowania instalacji, urządzeń i narzędzi niesprawnych technicznie lub w sposób niezgodny z przeznaczeniem albo warunkami określonymi przez producenta bądź nie poddawanych okresowym kontrolom, o zakresie i częstotliwości wynikającej z przepisów prawa budowlanego, jeżeli może to przyczynić się do powstania pożaru, wybuchu lub rozprzestrzenienia ognia, 3. Garażowania pojazdów silnikowych w obiektach i pomieszczeniach do tego nieprzeznaczonych, jeżeli nie opróżniono zbiornika paliwa i nie odłączono na stałe zasilania akumulatorowego, 4. Użytkowania elektrycznych urządzeń ogrzewczych ustawionych bezpośrednio na podłożu palnym (za wyjątkiem urządzeń eksploatowanych zgodnie z warunkami określonymi przez producenta, 5. Składowania materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących ewakuacji lub umieszczania przedmiotów na tych drogach w sposób zmniejszający ich szerokość albo wysokość, 6. Składowanie materiałów palnych na nie użytkowanych poddaszach oraz na drogach komunikacji ogólnej w piwnicach, 7. Zamykanie drzwi ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe użycie, 8. Uniemożliwienie lub ograniczeni dostępu do a) Gaśnic i urządzeń przeciwpożarowych b) Przeciwwybuchowych urządzeń odciążających c) Źródeł wody do celów przeciwpożarowych d) Urządzeń uruchomiających instalacje gaśnicze i sterujących takimi instalacjami oraz innymi instalacjami wpływającymi na stan bezpieczeństwa pożarowego obiektu e) Wyjść ewakuacyjnych albo okien dla ekip ratowniczych f) Wyłączników i tablic rozdzielczych prądu elektrycznego albo kurków głównych instalacji gazowej Podręczny sprzęt gaśniczy Zgodnie z przepisami właściciel ma obowiązek wyposażania budynku, obiekty budowlanego lub terenu w gaśnice oraz obowiązek zapewnienia konserwacji i napraw gaśnic w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie. Rodzaj gaśnic dostosowany powinien być do rodzaju (grupy) pożarów jaki może mieć miejsce w danym budynku, obiekcie budowlanym lub terenie. Podział na grupy pożarów wygląda następująco: A -materiały stałe, zwykle pochodzenia organicznego, których normalne spalanie zachodzi z tworzeniem żrących się węgli, B -ciecze i materiały topiące się, C -gazy, D -metale, F -tłuszcze i oleje w urządzeniach kuchennych. Ilość środka gaśniczego określa się w jednostkach masy środka gaśniczego wynoszącego 2kg lub 3 dm3 środka gaśniczego. Gaśnice rozmieszczone powinny być miejscach łatwo dostępnych i widocznych jak wejścia do budynku, klatki schodowe, korytarze, wyjścia z pomieszczeń na zewnątrz (w budynkach wielokondygnacyjnych w miarę możliwości w tych samych miejscach na każdym piętrze). Do gaśnicy powinien być zapewniony dostęp o szerokości, co najmniej 1 m a odległość z każdego miejsca, w którym może przebywać człowiek w obiekcie nie może być większy niż 30 metrów. Miejsce wyznaczone na gaśnice powinno być oznaczone zgodnie ze znakami PN. Przed użyciem gaśnicy należy zapoznać się z instrukcja jej użycia, którą znajduje się w postaci nalepki na butli. Gaśnice dzieli się ze względu na rodzaj środka gaśniczego, jakie zawiera. Najczęściej dzieli się je na gaśnice proszkowe, pianowe i śniegowe. Przed użyciem gaśnicy na urządzenie pod napięciem należy upewnić się, że dana gaśnica może być w tym celu użyta. Opisując sprzęt gaśniczy wspomnieć należy o kocach gaśniczych. Wykonane są one z niepalnych tkanin szklanych i służą do odcinanie dopływu powietrza do płonących materiałów. Użycie ich polega na szczelnym przykryciu małego, płonącego przedmiotu. Czasami spotkać można się jeszcze z występowaniem w skaldach sprzętu ochrony przeciwpożarowej takich środków jak ręczne hydronetki oraz tłumice (używane do gaszenia palących się traw). Podręczny sprzęt gaśniczy stanowią jeden z elementów wyposażenia budynków służących ochronie przeciwpożarowej. Pamiętać należy, że wiele budynków i obiektów technicznych zawiera inne pasywne i aktywne urządzenia i instalacje przeciwpożarowe. Do zabezpieczeń aktywnych zaliczyć należy: -systemy hydrantowe, -urządzenia zraszaczowe, -klapy dymowe (systemy odprowadzania dymu i ciepła), -systemy wykrywczo-alarmowe (SAP), -stałe urządzenia gaśnicze (SUG), ...a do systemów pasywnych: -ściany i drzwi przeciwogniowe, -przegrody pożarowe, -zabudowy przeciwogniowe, -impregnacja przeciwogniowa, -zabezpieczenia kabli i systemów technicznych. Omawiając zagadnienia ochrony przeciwpożarowej należy wspomnieć także o zagrożeniach wybuchowych. Oceny zagrożenia wybuchem dokonuje inwestor, projektant lub użytkownik decydujący o procesie technologicznym w obiektach i na terenach przyległych, na których prowadzone są procesy technologiczne z użyciem materiałów mogących wytworzyć mieszaniny wybuchowe lub magazynowane są takie materiały. Ocena taka obejmuje wskazanie pomieszczeń zagrożonych wybuchem, wyznaczenie w pomieszczeniach i przestrzeniach zewnętrznych odpowiednich stref zagrożenia wybuchem oraz wskazanie czynników mogących zainicjować zapłon. Strefy te powinny być oznaczone zgodnie z Polskimi Normami. Postępowanie w przypadku zauważenia pożaru 1. Niezwłocznie powiadomić wszystkie osoby przebywające w budynku i właściwe służby ratownicze (112 lub 998) 2. Jeżeli pożar jest niewielki można podając się próby jego ugaszenia stosując podręczny sprzęt gaśniczy, który powinien znajdować się w odległości nie dalszej niż 30 metrów od każdego miejsca w budynku, w którym przebywa człowiek. 3. Jeżeli rozmiar pożaru przerasta możliwości jego ugaszenia lub zostanie zarządzone ewakuacja należy postępować zgodnie ze schematem ewakuacji. Postępowanie w przypadku ogłoszenia alarmu i zarządzenia ewakuacji Zasady postępowania w przypadku ogłoszenia alarmu i zarządzenia ewakuacji określają wewnętrzne procedury i instrukcje alarmowe jednak pamiętać należy o najważniejszych zasadach przetoczonych poniżej: 1. Niezwłocznie przerwać pracę 2. Niezwłocznie powiadomić wszystkie osoby przebywające w budynku i właściwe służby ratownicze (112 lub 998) 3. Ewakuując, podporządkować się poleceniom osób koordynujących akcją 4. W pierwszej kolejności należy ewakuować się z pomieszczeń bezpośredniego zagrożenia 5. Należy udzielić pomocy osobom o ograniczonej zdolności poruszania się W trakcie ewakuacji: - należy kierować się w kierunku wskazanym przez tablice i znaki informacyjne, - należy zachować cisze i spokój, - należy poruszać się szybkim krokiem, ale nie wolno wyprzedzać innych osób, - nie wolno poruszać się w kierunku przeciwnym do kierunku ewakuacji, - nie wolno korzystać z wind, - należy udać się do miejsca zbiórki wyznaczonego na wypadek ewakuacji. Powiadamianie służb ratowniczych 112 Europejski Numer Alarmowy Centrum Powiadamiania Ratunkowego (CPR) 998 Straż Pożarna Co powinno zawierać zgłoszenie: -podaj imię i nazwisko oraz numer telefonu, z którego dzwonisz -podaj dokładne miejsce zdarzenia (miasto, ulicę, numer budynku) -opisz krótko zastaną sytuacje -jeżeli są osoby poszkodowane to podaj liczbę osób poszkodowanych oraz opisz krótko stan poszkodowanych (czy są przytomni, czy oddychają, jakie odnieśli obrażenia) -czekaj na ewentualne pytania ze strony służb ratunkowych Pamiętaj! Nie odkładaj słuchawki do póki nie usłyszysz takiej komendy. Nie wyłączaj komórki. Osoba, z którą się kontaktowałeś może do ciebie oddzwonić. Znaki bezpieczeństwa - znaki ewakuacyjne Znaki bezpieczeństwa wskazujące drogę i sposób ewakuacji zawiera Polska Norma PN-N-01256/02:1992 „Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacja” oraz PN-N-01256/04:1997 Znaki bezpieczeństwa. Techniczne środki przeciwpożarowe”. Piktogramy najważniejszych z nich przedstawiono poniżej: Kierunki przebiegu drogi ewakuacyjnej Wyjście ewakuacyjne Drzwi ewakuacyjne Przesunąć w celu otwarcia Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjne schodami w dół Kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjne schodami w górę Pchać aby otworzyć Ciągnąć aby otworzyć Stłuc aby otworzyć Drabina ewakuacyjna Pojemnik z maskami ewakuacyjnymi Miejsce zbiórki do ewakuacji Klucz do wyjścia ewakuacyjnego Rękaw ratowniczy Znaki bezpieczeństwa - ochrona przeciwpożarowa Znaki bezpieczeństwa związane z ochron przeciwpożarową zawiera Polska Norma PNN-01256/01:1992 „Znaki bezpieczeństwa. Ochrona przeciwpożarowa” oraz PN-N01256/04:1997 „Znaki bezpieczeństwa. Techniczne środki przeciwpożarowe”. Piktogramy najważniejszych z nich przedstawiono poniżej: Uruchamiania ręczne Alarmowy sygnalizator akustyczny Telefon do użycia w stanie zagrożenia Zestaw sprzętu pożarniczego Gaśnica Hydrant wewnętrzny Kierunek do miejsca rozmieszczenia sprzętu pożarniczego lub urządzenia ostrzegającego Hydrant zewnętrzny Drabina pożarowa Drzwi przeciwpożarowe Zawór hydrantowy Droga pożarowa Dźwig przeciwpożarowy Przeciwpożarowe stanowisko czerpania wody Przeciwpożarowy zbiornik wody Suchy pion Kurek główny instalacji gazowej Przeciwpożarowy wyłącznik prądu Nie zastawiać Zakaz używania otwartego ognia – palenie tytoniu zabronione Palenie tytoniu zabronione Zakaz gaszenia wodą Materiały łatwo zapalne Materiały utleniające Niebezpieczeństwo pożaru Materiały wybuchowe
