Czarny_Menkes

ELŻBIETA CZARNY
JERZY MENKES
SPRZĘŻENIE ZWROTNE MIĘDZY
TRANSATLANTYCKIM
PARTNERSTWEM W DZIEDZINIE
HANDLU I INWESTYCJI (TTIP) A
SYSTEMEM BEZPIECZEŃSTWA
MIĘDZYNARODOWEGO
TRANSATLANTIC TRADE AND
INVESTMENT PARTNERSHIP (TTIP)
AND INTERNATIONAL SECURITY
SYSTEM
(Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego
Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji nr DEC2013/09/B/HS4/01488)
Warszawa, 30.11.2015
CEL: analiza potencjalnego znaczenia
Transatlantyckiego Partnerstwa w
Dziedzinie Handlu i Inwestycji (TTIP) z
punktu widzenia systemu bezpieczeństwa
międzynarodowego
NARZĘDZIA:
- analiza w ujęciu geopolitycznym relacji
USA z UE,
- porównanie relacji USA z UE z
relacjami USA - państwa azjatyckie,
- porównanie relacji USA - państwa
azjatyckie z relacjami UE z tymi
państwami.
2
Uzasadnienie globalnego znaczenia
partnerstwa UE z USA
• rola i ranga USA – jedynego światowego
hipermocarstwa,
• rola i ranga UE jako aktora na arenie
międzynarodowej,
• strategia USA „zwrot ku Azji” (pivot to
Asia)
• tworzenie przez UE przestrzeni
gospodarczej i politycznej AtlantykPacyfik,
• wieloraki wpływ TTIP na gospodarkę
światową (w tym referacie pominięty)
3
Znaczenie TTIP dla Unii
Europejskiej (wybrane aspekty)
- utrata części znaczenia gospodarczego
(spadki udziałów światowym PKB,
handlu międzynarodowym,
przepływach BIZ),
- partnerstwo z USA jako sposób
przezwyciężania wewnętrznych
problemów UE i impuls rozwojowy,
- TTIP jako sposób równoważenia
potencjalnej reorientacji USA na Azję,
- obecność luki bezpieczeństwa
międzynarodowego ujawnionej przez
m.in. ekspansjonistyczną politykę
Rosji i kryzys migracyjny w Europie.
4
Znaczenie TTIP dla Stanów
Zjednoczonych (wybrane aspekty)
• utrata części znaczenia
gospodarczego (spadki udziałów
światowym PKB, handlu
międzynarodowym, przepływach
BIZ),
• uzupełnienie aliansu politycznoobronnego z UE zacieśnieniem
współpracy gospodarczej,
• obecność luki bezpieczeństwa
międzynarodowego ujawnionej
przez różne formy niestabilności w
świecie.
5
Główne przyczyny podjęcia
negocjacji TTIP
• chęć utrzymania przez UE i USA dominującej
pozycji w gospodarce światowej (wykorzystanie
wagi ich potencjałów gospodarczych i udziałów
w światowej współpracy gospodarczej do
zwiększenia wpływu na globalny porządek
ekonomiczny),
• udział UE i USA w porozumieniach o
dyskryminacyjnej liberalizacji współpracy
gospodarczej jako uzupełnienie i przeciwwaga
liberalizacji niedyskryminacyjnej w ramach
WTO,
• chęć przeciwdziałania stopniowej utracie pozycji
w handlu światowym (zwłaszcza w wymianie
produktów zaawansowanych technologicznie),
• chęć pogłębienia więzi gospodarczopolitycznych do poziomu więzi politycznoobronnych.
6
USA jako
hipermocarstwo
• Hipermocarstwo: „a country that is dominant
or predominant in all categories … this
domination of attitudes, concepts, language
and modes of life” (definicja Ministra Spraw
Zagranicznych Francji Huberta Vedrine z
przemówienia przed Association FranceAmeriques w lutym 1999 roku; “The New
York Times”, 5.02.1999).
• Istotą statusu hipermocarstwa jest pełny
zakres dominacji, co różni go od
supermocarstwowości ZSRR i USA, którą w
okresie zimnej wojny opisywał ich potencjał
militarny.
7
Polityczne znaczenie
Europy w świecie
• zmienne w czasie (H.Kissinger w
reakcji na zarzut, że USA nie
uzgadnia polityki globalnej z
Europą: „”Who do I call if I want to
call Europe?” i „’Europe?’ Give me
a name and a phone number!”),
• wynikające z efektu synergii,
• pochodne działaniom w
organizacjach międzynarodowych,
• aktywna postawa wobec zdarzeń o
wpływie globalnym.
8
Międzynarodowe interesy USA
(subiektywny wybór)
• po II wojnie światowej współpraca
państw zachodniej Europy i
instytucjonalizacja tej współpracy,
• złożony stosunek USA do państw i
regionu Azji (do wybuchu w 1950 r.
wojny koreańskiej brak strategii
politycznej odnośnie do całej Azji –
trudnej, bo heterogenicznej)
• różna polityka USA wobec Europy i
Azji wobec odmienności
społeczeństw europejskich oraz
azjatyckich (decydującej o ich
innym zaangażowaniu we
współpracę międzynarodową).
9
Orientacja na Azję, czy na Europę
– dylemat polityczny Stanów
Zjednoczonych
• USA promują instytucjonalizację współpracy
gospodarczej i politycznej w formule
transpacyficznej (pivot to Asia); komponent
gospodarczy: Traktat o Partnerstwie
Transpacyficznym (TPP, Trans-Pacific
Partnership), porozumienie o wolnym
handlu państw NAFTA, Chile, Peru oraz
Brunei, Japonii, Malezji, Wietnamu i
Singapuru z Australią i Nową Zelandią,
• względne wzajemne oddalanie się zachodniej
Europy i USA (różnice modeli społecznokulturowych; wiara Europy w zapewnienie
najwyższego poziomu bezpieczeństwa bez
ponoszenia jego kosztów).
10
Europa a Stany Zjednoczone
• przed 1989 r. w Europie
Zachodniej (szczególnie w
Niemczech Zachodnich) strach
przed siłą ZSRR mieszał się z
wiarą w możliwą finlandyzację
(idea: „better red than dead„),
• koniec "zimnej wojny" Europa
Zachodnia potraktowała jako
okazję do podzielenia dywidendy
pokojowej,
• upadek ZSRR Europa
potraktowała jako okazję do
wyjścia spod amerykańskiej
kurateli.
11
Europa a Stany Zjednoczone
c.d.
- Europie zabrakło adekwatnej do
wyzwań wizji globalnej i regionalnej
(europejskiej),
- UE nie jest instytucją "wspólnej
obrony„, zaś europejski filar NATO
niedostatecznie wzmacnia konstrukcję
mostu atlantyckiego,
- po 1989 r. UE nie sprostała kolejnym
wyzwaniom regionalnym prowadząc
politykę reaktywną,
• groźba zwrotu USA ku Azji (zmiany
relatywnej wagi Europy w polityce USA)
w połączeniu z agresywną polityką Rosji
przypomina UE o znaczeniu więzi z USA
(znów aktualne staje się hasło "Keeping
Russians out, the Americans in and the
12
Germans down").
ZAMIAST WNIOSKÓW:
oczekiwania wobec TTIP
• korzyści ekonomiczne z porozumienia
o dyskryminacyjnej liberalizacji
współpracy gospodarczej,
• wzmocnienie słabnącej pozycji
gospodarczej UE i USA,
• przeciwwaga wobec rosnącego
znaczenia regionu Azja-Pacyfik,
• ożywienie negocjacji w ramach WTO,
• rozszerzenie zakresu negocjacji w
ramach WTO,
• wzmocnienie „mostu atlantyckiego”,
• zmniejszenie „luki bezpieczeństwa” w
Europie.
13