205_Krew_i_choroby_u..

Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej
Portalu www.szkolnictwo.pl
Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie
w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie
i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania
w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.
Spis treści:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Rola krwi.
Skład krwi.
Osocze.
Erytrocyty.
Leukocyty.
Trombocyty.
Grupy krwi.
Transfuzja krwi.
Choroby krwi.
Krwotoki.
Choroby układu krwionośnego.
Główne przyczyny chorób układu krwionośnego.
Profilaktyka chorób układu krążenia.
Bibliografia i netografia.
1. Rola krwi.
a. Transport gazów (tlen, dwutlenek węgla),
b. Transport substancji odżywczych,
c.
Transport produktów przemiany materii,
d. Transport substancji wytwarzanych przez organizm np.
hormonów,
e. Ochrona organizmu przed zarazkami,
f.
Termoregulacja – utrzymywanie stałej ciepłoty ciała,
g. Zasklepianie ran w razie przerwania naczynia
krwionośnego – krzepnięcie krwi.
2. Skład krwi.
KREW
OSOCZE
ERYTROCYTY
(CZERWONE
CIAŁKA KRWI)
SKŁADNIKI
MORFOTYCZNE
LEUKOCYTY
(BIAŁE CIAŁKA
KREWI)
TROMBOCYTY
(PŁYTKI KRWI)
Krew jest rodzajem tkanki łącznej. Jest to tkanka płynna. W
organizmie dorosłego człowieka jest około 5 – 5,5 l krwi, co stanowi
7% masy ciała.
3. Osocze.
Jest to żółtawy płyn, w którym znajdują się komórki krwi. W skład
osocza wchodzi:
• woda (90 -92%),
• związki organiczne: białka (fibrynogen, ciała odpornościowe),
tłuszcze, węglowodany (glukoza), witaminy, hormony,
• sole mineralne: sodu, potasu, wapnia magnezu, żelaza
chloru, fosforu, jodu,
• gazy: tlen, dwutlenek węgla, azot
• produkty przemiany materii.
4. Erytrocyty.
Erytrocyty (krwinki czerwone,
czerwone ciałka krwi) mają
kształt dwuwklęsłego krążka. Są
pozbawione jąder komórkowych.
Zawierają hemoglobinę (Hb) –
czerwony barwnik. Jest to białko
zawierające żelazo.
Hemoglobina jest przenośnikiem gazów, głównie tlenu. Dwutlenek
węgla w dużych ilościach jest transportowany przez osocze.
Czerwone krwinki produkowane są w czerwonym szpiku kostnym.
Żyją około 120 dni. Stare erytrocyty niszczone są w śledzionie.
W 1 mm3 krwi znajduje się od 4,8 do 5, 7 mln erytrocytów u
dorosłego mężczyzny i 4,3 – 5,5 mln u kobiety.
5. Leukocyty.
Krwinki białe, białe ciałka krwi – są większe
od erytrocytów. Posiadają jądro
komórkowe. Występują różne rodzaje
leukocytów wyspecjalizowane do
zwalczania zarazków. Niektóre rodzaje
powstają w szpiku kostnym inne w węzłach
chłonnych (limfocyty). Potrafią się poruszać
ruchem pełzakowatym; mogą opuszczać
naczynia krwionośne i przechodzić do
układu limfatycznego.
Ilość białych ciałek gwałtownie rośnie w
stanach zapalnych organizmu. U dorosłego
człowieka jest ich od 4000 do 9000 w mm3
krwi.
6. Trombocyty.
Płytki krwi mają nieokreślony kształt. Są
mniejsze od leukocytów, bez jąder. Powstają
w szpiku kostnym. Odgrywają zasadniczą
rolę w procesie krzepnięcia krwi.
Krzepnięcie krwi jest to złożony proces reakcji enzymatycznych
polegający na przemianie rozpuszczonego w osoczu białka fibrynogenu w włóknistą nierozpuszczalna postać – fibrynę.
Nitki fibryny tworzą „siatkę”, w którą wpadają krwinki i w ten
sposób w miejscu zranienia tworzy się skrzep. Po pewnym czasie
następuje obkurczenie rany, a skrzep zamienia się w strup.
W procesie krzepnięcia istotną rolę odgrywają jony wapnia oraz
witamina K.
W 1 mm3 krwi znajduje się od 150 tysięcy do 450 tysięcy
trombocytów.
7. Grupy krwi.
Grupę krwi człowieka określa się na podstawie obecności lub
braku swoistego białka na powierzchni erytrocytów.
Wyróżniono dwa rodzaje takich białek: antygen A i antygen B.
GRUPA KRWI
ANTYGEN A
ANTYGEN B
A
+
-
B
-
+
AB
+
+
O
-
-
Oprócz 4 podstawowych grup krwi na podstawie
szczegółowych badań wyróżnia się kilka podgrup np. A1.
Dodatkowo wyróżnia się obecność lub brak białka zwanego
czynnikiem Rh. Jeżeli to białko występuje na powierzchni
erytrocytów określamy krew jako Rh+, jeśli go brak Rh-. 85%
populacji ludzkiej posiada czynnik Rh, a tylko 15% ma krew Rh-.
8. Transfuzja krwi.
Transfuzja krwi jest to przetoczenie krwi od dawcy do biorcy.
Przetaczana krew musi być zgodna immunologicznie. Jeśli
przetoczymy krew niezgodną, to organizm biorcy rozpozna
antygeny krwi jako ciała obce i będzie je zwalczał. W celu
ustalenia zgodności grup krwi wykonuje się próby krzyżowe.
Polega ona na mieszaniu krwi dawcy i biorcy. Test wykonuje się
dwukrotnie: miesza się krew dawcy z osoczem biorcy, a następnie
krew biorcy z osoczem dawcy.
Najlepiej jest przetaczać krew tej samej grupy i takim samym
czynnikiem Rh.
Przetoczenie krwi jest niejednokrotnie zabiegiem ratującym życie
np. ofiarom wypadków. Dlatego też zapasy krwi różnych grup
gromadzi się i przechowuje w „bankach krwi”.
Tabele ilustrują możliwość przetaczania krwi od dawców z różnymi
grupami krwi.
KREW DAWCY
KREW BIORCY
A
B
AB
A
B
AB
0
+
+
+
+
+
+
+
+
O
-
-
-
+
KREW DAWCY
KREW BIORCY
Rh+
Rh-
Rh+
Rh-
+
-
+
+
Najlepszym dawcą jest człowiek z grupą krwi 0, a najlepszym
biorcą z grupą krwi AB.
9. Choroby krwi.
a. Hemofilia (krwawiączka) – jest to dziedziczna choroba
polegająca na braku krzepliwości krwi. Objawia się silnymi,
trudnymi do opanowania krwotokami, nawet przy
niewielkich zranieniach.
b. Białaczka – jest to nowotworowa choroba szpiku kostnego i
węzłów chłonnych. W krwi chorego jest mało erytrocytów
natomiast leukocyty mnożą się nadmiernie. Białaczka
prowadzi do anemii, nieprawidłowej krzepliwości, występuje
zwiększona podatność na zakażenia. Przy ostrej białaczce
jedyną metodą leczenia może być przeszczep szpiku
kostnego.
c. Anemia (niedokrwistość) – jest to choroba wywołana zbyt
małą ilością hemoglobiny i czerwonych krwinek we krwi.
Objawami są: osłabienie, zmęczenie, bladość skóry, błon
śluzowych i spojówki oka.
10. Krwotoki.
Krwotok jest to wydostawanie się krwi poza naczynia
krwionośne lub serce spowodowane przerwaniem ich ścian.
Pierwsza pomoc przy krwotokach polega na:
 zatamowaniu krwawienia poprzez założenie opatrunku
uciskowego w miejscu krwawienia (zdjęcie),
 założeniu jałowego opatrunku
aby zapobiec zakażeniu rany,
 jeśli zranienie dotyczy kończyny
należy unieść ją do góry (zmniejsza
to obrzęk),
 odtransportowanie chorego do
lekarza lub wezwanie pogotowia
ratunkowego.
Krwotoki dzielimy na:
a. Żylne – wypływająca krew jest ciemnoczerwona,
płynie wolno i jednostajnie.
b. Tętnicze – wypływająca krew jest jasnoczerwona,
wypływa pulsująco.
a
b
W przypadku krwotoku z nosa należy przyjąć pozycję siedzącą,
głowę lekko pochylić do przodu. Na nos, czoło i kark przyłożyć
zimny okład. Jednocześnie delikatnie ucisnąć palcami skrzydełka
nosa.
11. Choroby układu krwionośnego.
Choroby układu krążenia zaliczane są do chorób cywilizacyjnych,
czyli związanych z rozwojem naszej cywilizacji (zmiana trybu
życia, sposobu odżywiania, form wypoczynku, stanu środowiska
naturalnego). Do najczęściej spotykanych należą:
 miażdżyca naczyń,
 choroba wieńcowa,
 zawał mięśnia sercowego,
 nadciśnienie tętnicze.
We wszystkich rozwiniętych krajach choroby krążenia są
najczęstszą przyczyną zgonów bądź inwalidztwa. Obniża się także
granica wieku występowania tych chorób.
Miażdżyca (arterioskleroza) jest to stan
chorobowy wywołany zwężonymi naczyniami
krwionośnymi. Tłuszcz, a szczególnie cholesterol
odkłada się w ścianach tętnic. Tłuszcz wiąże
wapń co powoduje tworzenie się złogów i
stopniowe zwężanie się światła tętnic. Utrudnia
to dostarczanie przez krew tlenu i składników
odżywczych. Zmiany miażdżycowe dotyczą
głównie tętnic mózgowych, wieńcowych i aorty.
Miażdżyca może prowadzić do uszkodzeń mózgu
(udar mózgu), wylewów krwi do mózgu, zawału
serca.
Choroba wieńcowa jest to niedokrwienie mięśnia sercowego
spowodowane zatykaniem tętnic wieńcowych. Jest ona najczęstszą
przyczyną zawału serca. Zablokowanie jednej z tętnic wieńcowych
skrzepem powoduje zawał – czyli martwicę fragmentu mięśnia
sercowego (schemat) zaopatrywaną przez tę tętnicę. W zależności
od tego ile tętnic wieńcowych uległo zatkaniu zawał może być
mniej lub bardziej rozległy.
Nadciśnienie tętnicze jest to zwiększone
ciśnienie krwi spowodowane najczęściej
złogami cholesterolu w naczyniach
krwionośnych. Ciśnienie krwi podnosi
również nikotyna, kofeina, alkohol i
nadmiar soli w pożywieniu. Może to
prowadzić do pęknięć naczyń
krwionośnych i wewnętrznych wylewów.
12. Główne przyczyny chorób układu
krwionośnego:
 nieprawidłowe odżywianie się – nadmierne spożywanie
tłuszczów zwierzęcych i cholesterolu (jaja, tłuste mięso),
 otyłość,
 siedzący tryb życia,
mała aktywność fizyczna,
 używki – palenie czynne i bierne, alkohol,
 stres,
 uwarunkowania dziedziczne,
 choroby np. cukrzyca, nadciśnienie tętnicze.
13. Profilaktyka chorób układu krążenia:
 prawidłowa dieta:
 zastępowanie tłuszczów zwierzęcych roślinnymi,
 spożywanie większej ilości pokarmów pochodzenia
roślinnego szczególnie owoców, warzyw, roślin strączkowych,
kasz, chleba razowego,
 unikanie soli,
 zwiększenie aktywności fizycznej, co przyczyni się do:
 rozszerzenia naczyń krwionośnych,
 obniżenia poziomu tłuszczów w organizmie,
 obniżenia ciśnienia krwi,
 wydajniejszej pracy serca i całego układu krążenia,
 nie palić papierosów,
 nie pić alkoholu,
 regularnie kontrolować stan zdrowia (ciśnienie krwi, poziom
cholesterolu).
14. Bibliografia i netografia:
• Gołda W., Kłyś M., Wardas J.: Biologia dla gimnazjum część druga,
Wydawnictwo Nowa Era,
• Gulewicz B., Wierbiłowicz E.: Biologia dla klasy I gimnazjum,
Wydawnictwo ABC,
• Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka,
Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
• Sylwanowicz W.: Mały atlas anatomiczny, PZWL,
• Szlachetko A., Szlachetko D., Rutkowski P.: Biologia gimnazjum II,
Wydawnictwo M. Rożak,
• Villee C. A.:Biologia, PWRiL,
• www.wikipedia.pl,
• www.encyklopedia.interia.pl
•www.wiem.onet.pl