Burmistrz Czerska

2 CHARAKTERYSTYKA MIASTA I GMINY CZERSK
2.1 INFORMACJE OGÓLNE
Miasto Czersk posiada prawa miejskie od 1 lipca 1926 roku. Powierzchnia terenu
miasta i gminy Czersk ogółem wynosi 380 km2, w tym obszary wiejskie zajmują 370
km2, a pozostałe 10 km2, to obszary miejskie. Gmina zamieszkiwana jest przez
20806 osób (stan na dzień 31.12.2003 r.).
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 2 z 35
Gmina Czersk posiada duże walory krajobrazowe, przyrodnicze i krajoznawcze.
Mnogość lasów, jezior i rzek sprawia, że teren gminy jest bardzo atrakcyjny pod
względem turystycznym.
2.2 POŁOŻENIE ADMINISTRACYJNE
Gmina Czersk położona jest w południowej części województwa pomorskiego w
powiecie Chojnickim. Administracyjnie obejmuje miasto Czersk i 17 sołectw:
Będźmierowice, Gotelp, Gutowiec, Klaskawa, Krzyż, Kurcze, Lipki, Łąg, Łąg Kolonia,
Łubna, Mokre, Malachin, Odry, Rytel, Wieck, Zapędowo, Złotowo.
Gmina Czersk graniczy z następującymi gminami: Brusy, Chojnice, Tuchola,
Śliwice, Osieczna, Czarna Woda, Karsin, Kaliska.
Miasto Czersk podzielone jest na 4 osiedla: Osiedle Nr 1 „Centrum”, Osiedle Nr 2
„Chojnickie”, Osiedle Nr 3 „Starogardzkie” i Osiedle Nr 4 „Tucholskie”.
2.3 POŁOŻENIE FIZYCZNOGEOGRAFICZNE
Gmina Czersk leży na obszarze wydzielonej przez J. Kondrackiego (1994)
podprowincji Pojezierza Południowopomorskiego w obrębie mezoregionu Bory
Tucholskie. Niewielka część gminy na zachód od rzeki Suska Struga położona jest
na Pojezierzu Krajeńskim.
Współrzędne geograficzne gminy Czersk wynoszą od 53 056’ do 53 041’ N oraz 17
40’ do 18 010’ E. Kształt gminy jest wydłużony z SW na NE.
0
Północna granica gminy, na znacznej długości, ciągnie się wśród lasów, a na
odcinku między miejscowościami Mniszek-Bielawy granicę stanowi rzeka
Niechwaszcz. Granica wschodnia, początkowo jest sztuczna, a następnie po
przecięciu rzeki Wdy, ciągnie się wzdłuż jej prawobrzeżnego dopływu, który płynie
skrajem lasu. Granica południowa wyznaczona jest sztucznie wśród lasów, tylko na
niewielkim odcinku jest granicą naturalną, którą stanowi Czerska Struga.
Zachodnia granica opiera się o brzegi jez. Śpierewnik, a następnie przebiega
sztucznie przez tereny leśne.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 3 z 35
2.4 UKSZTAŁTOWANIE TERENU
Obszar gminy Czersk usytuowany jest na południe od pasa wzgórz pojezierzy, na
wysokości od 107 m n.p.m. do 155,3 m n.p.m. Deniwelacje terenu wahają się od 2,5
do 25 m. Obszar zajmują równiny sandrowe, na ich tle rysują się wzniesienia w
postaci pagórków i wzgórz morenowych. Występują również formy wklęsłe zagłębienia wytopiskowe, rynny i doliny rzeczne. Środkowa i północna część
opisywanego terenu ma najbardziej urozmaiconą rzeźbę, osiąga największe
kulminacje w okolicach wsi: Gutowiec - 155,3 m n.p.m., Malachin - 137,6 m n.p.m.,
Mokre - 136,4 m n.p.m., Odry - 150,4 m n.p.m., Będźmierowice - 139,9 m n.p.m.,
Łysa Góra osiąga wysokość 140,3 m n.p.m. Wzniesienia układają się z
południowego-zachodu na północny-wschód. Teren obniża się ku północnemuzachodowi, zgodnie z kierunkiem odpływu wód Brdy oraz w kierunku wschodnim do
doliny Wdy, osiągając wysokość poniżej 120 m n.p.m.
Rycina 1. Ukształtowanie terenu (źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego).
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 4 z 35
Na urozmaicenie rzeźby powierzchni sandrowych wpływają liczne zagłębienia po
martwym lodzie, formy erozyjne i rynny wypełnione torfami. Obniżenia wytopiskowe
o nieregularnych kształtach zajmują znaczne powierzchnie w okolicach
miejscowości: Kwieki, Łąg, Łąg Kolonia, Łąg Lipki, Łubna, Malachin, Mokre,
Złotowo, Czersk. Obniżenia te usytuowane są między wzniesieniami. Rynny są
formami podłużnymi, głęboko wciętymi w sandr, mają na ogół strome zbocza, do 300
nachylenia, wypełniają je jeziora mające przeważnie kierunek północno-południowy.
Należy do nich rynna jez.: Wieck, Skrzynki, Ostrowite, Świdno. Formy erozyjne
tworzą wąskie doliny, głęboko wcięte w sandr i są wykorzystywane przez większe lub
mniejsze cieki wodne lub jeziora przepływowe. Jedną z największych form
erozyjnych wykorzystuje Brda, która wcina się w sandr na głębokość 5-10 m, zbocza
doliny są strome. Północna część obszaru jest przecięta głęboką do 10 m, o
stromych zboczach, doliną Wdy. Mniejsze doliny wykorzystuje również lewobrzeżny
dopływ Brdy - Czerska Struga i rzeka Niechwaszcz.
Rycina 2. Rzeźba terenu (źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego).
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 5 z 35
2.5 BUDOWA GEOLOGICZNA
W przeszłości geologicznej obszar gminy Czersk podlegał licznym przemianom.
Gmina leży w jednostce geologicznej zwanej niecką brzeżną. Z SE na NW, na linii
Szczecinek - Bydgoszcz - Toruń - Włocławek - Łowicz przebiega przełom tektoniczny
(zwany bruzdą środkowoeuropejską) rozdzielający platformę prekambryjską. Na
zachód od linii tektonicznej skały prekambryjskie zapadają się na głębokość 10000
m, a po stronie wschodniej, gdzie leży gmina Czersk, podłoże prekambryjskie leży
wyżej i sięga 6000 m, ku wschodowi podnosi się do 5000 m.
Najbardziej wykształcone formy makro- i mikrorzeźby na terenie gminy pochodzą z
okresu trzecio- i czwartorzędu.
Rycina 3. Litologia utworów powierzchniowych i typy gleb (źródło: Urząd Marszałkowski Województwa
Pomorskiego).
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 6 z 35
Utwory trzeciorzędowe, przede wszystkim mioceńskie, występujące na obszarze
gminy Czersk, zalegają płytko pod utworami wodnolodowcowymi. Między
miejscowościami Męcikał i Czersk miocen leży na wysokości 50 m n.p.m. i opada w
kierunku północno-wschodnim, na osi Łąg - Karsin - Wiele leży na głębokości 25 m
n.p.m.
Cały obszar gminy leży w zasięgu ostatniego zlodowacenia. Utwory lodowcowe
wykształcone są w postaci piasków i glin zwałowych, które pokrywają piaski
sandrowe o różnej grubości 2-3-5-10 i więcej metrów. Miejscami utwory lodowcowe
wystają spod piasków akumulacji wodnolodowcowej, np. w okolicach Będźmierowic,
Łęga, Łubnej, Czerska i Złotowa.
Zagłębienia i rynny jeziorne powstały po wytopieniu się brył martwego lodu
przykrytego piaskami wodnolodowcowymi. Utwory najmłodsze - holoceńskie zalegają
głównie w obniżeniach wytopiskowych, rynnach i dolinach rzek, w postaci piasków i
mad rzecznych oraz torfów o miąższości kilku metrów.
2.6 SIEĆ HYDROGRAFICZNA
Gmina Czersk leży w dorzeczu Wisły. Wschodnia i północno-wschodnia część gminy
należy do dorzecza drugiego stopnia rzeki Wdy, zaś centralna i zachodnia w
dorzeczu drugiego stopnia rzeki Brdy. Część terenów obejmuje zlewnie III rzędu
rzek: Wielkiego Kanału Brdy, Raciąskiej Strugi (z Suską Strugą), Czerskiej Strugi (z
Klaskawską Strugą) i Niechwaszczy.
Przez obszar gminy przepływają cztery rzeki (Brda, jej dopływ Czerska Struga, Wda i
jej dopływ Niechwaszcz), oraz kanały nawadniające (Wielki Kanał Brdy, Kanał Wdy,
Kanał Niechwaszcz) z siecią rowów nawadniających (o łącznej długości ok. 340 km).
Wda ma swoje źródło na Pojezierzu Kaszubskim, charakteryzuje się dużym
spadkiem, jej długość wynosi 168 km, powierzchnia zlewni 2318 km2, średni
przepływ 17 m3/s.
Większość obszaru gminy odwadnia rzeka Brda i jej dopływ Czerska Struga. Brda
wypływa z Jez. Smołowskiego, jej długość wynosi 217 km, powierzchnia zlewni 4588
km2, średni przepływ 31 m3/s.
Różnice poziomu rzek w stosunku do otaczającego terenu: Brda 12 ÷ 19 m, Wda 10
÷ 12 m, Niechwaszcz 7 ÷ 8 m.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 7 z 35
Rycina 4. Hydrografia terenu (źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego).
Na obszarze gminy występują jeziora typu morenowego i wytopiskowego.
Jeziora są małe i najczęściej przepływowe, do największych należą jeziora: Wieckie
(40 ha, średnia głębokość 2,9 m, pojemność 1177 tys. m3), Ostrowite (40 ha,
pojemność 1591 tys. m3) i Świdno (18,5 ha). Pozostałe jeziora w gminie nie zajmują
dużych powierzchni, często położone są wśród lasów, w mniej lub bardziej
zabagnionych zagłębieniach. Jeziora o powierzchni powyżej 1 ha: Mętne (13,5 ha),
Skrzynki Małe (10,3 ha, średnia głębokość 3,2 m, pojemność 328 tys. m3),
Niedźwiadki (8 ha), Trzebomierz (7,2 ha), Białe Błoto (6,2 ha).
Stawy hodowlane, w północnej części gminy zajmują 24 ha. Naturalne i sztuczne
zbiorniki wodne na obszarze gminy (19 sztuk) zajmują powierzchnię 309 ha.
Do największych sztucznych zbiorników należy zbiornik retencyjny w Mylofie (120,0
ha) wybudowany w latach 1846-48, z zaporą o wysokości spiętrzenia 10 m,
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 8 z 35
związany z systemem rowów nawadniających tzw. Łąki Czerskie, z Wielkim Kanałem
Brdy.
Wody podziemne gminy zalegają w utworach sandrowych, a ich zasoby i wydajność
uzależnione są od grubości warstwy wodonośnej i ilości opadów. Głębokość poziomu
wodonośnego waha się od 2 do 5 m p.p.t. i jest powiązana z poziomem wody w
jeziorach i rzekach przepływających przez sandr. W dolinach i obniżeniach woda
zalega płycej, od 0 do 1,5 m, w obrębie krawędzi występują wysięki wód. Wody
występujące płytko mogą być zanieczyszczone chemicznie i bakteriologicznie.
Na terenie gminy Czersk zlokalizowana jest część Głównego Zbiornika Wód
Podziemnych – GZWP 121. Jest to zbiornik międzymorenowy, czwartorzędowy o
szacunkowych zasobach dyspozycyjnych – 50 tys. m3/d, o klasie czystości 1b (wody
wysokiej jakości, nieznacznie zanieczyszczone, odpowiadające normom do picia i
celów gospodarczych).
Rycina 5. Główny Zbiornik Wód Podziemnych na terenie gminy Czersk (źródło: Urząd Marszałkowski
Województwa Pomorskiego).
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 9 z 35
2.7 WARUNKI KLIMATYCZNE
Gmina Czersk należy do klimatycznej dzielnicy pomorskiej i przez znaczną część
roku jest pod wpływem atlantyckich mas powietrza.
Gmina Czersk znajduje się na obszarze określonym jako chłodny. Panujące tu
warunki klimatyczne pozwalają na określenie panującego bioklimatu jako „dosyć
silnie pobudzającego”. Takie cechy klimatu skłaniają do aktywnych form turystyki.
Charakterystyczna jest długa jesień, dłuższa od wiosny o ok. 10 dni, co można
tłumaczyć utratą ciepła na topnienie pokrywy lodowej z jezior oraz dłużej zalegającą
pokrywą śnieżną. Okres wegetacyjny jest krótki i trwa ok. 205 - 210 dni.
Najbardziej pochmurnym miesiącem jest listopad (21 dni z zachmurzeniem
całkowitym lub zbliżonym do całkowitego). Najmniejsze zachmurzenie występuje we
wrześniu i marcu. Dni z mgłą jest dużo, przy czym mgły koncentrują się głównie w
sąsiedztwie akwenów, podmokłych łąk, bagien itp.
Lokalne warunki klimatyczne w poszczególnych fragmentach gminy są zróżnicowane
zarówno pod względem nawietrzania jak również termiki i wilgotności. Różnice te są
szczególnie wyraźne przy wyżowych typach pogody. Przedstawione warunki
klimatyczne są zmodyfikowane ukształtowaniem powierzchni, ekspozycją zboczy,
głębokością zalegania poziomu wód gruntowych oraz lesistością terenu.
Większą część powierzchni gminy Czersk zajmują lasy, które łagodzą amplitudy
temperatur, zmniejszają prędkość wiatru i wzbogacają powietrze w substancje lotne,
korzystne dla zdrowia człowieka.
Wyraźnie niekorzystne warunki klimatu lokalnego występują na polanach
śródleśnych oraz w zagłębieniach i terenach podmokłych, gdzie tworzą się mgły i
występują inwersje termiczne (a więc nad ranem i nocą jest tu chłodniej), dłużej
trwają i częściej występują przymrozki. Warunki klimatu lokalnego są najbardziej
zróżnicowane w bezleśnej części obszaru, o urozmaiconej rzeźbie, ze zboczami o
różnej wystawie i nachyleniu, jednak na ogół przeważa tu korzystny klimat lokalny.
2.7.1 Temperatura
Roczne temperatury wynoszą 6,5 - 7,0°C. Lato jest dość chłodne i krótkie, trwa
bowiem średnio 60 - 80 dni, natomiast zima jest stosunkowo długa i trwa 90 dni.
Dni z temperaturą minimalna niższą od 0°C, (tzw. dni chłodnych) jest tu średnio
123, dni mroźnych (temp. maksymalna poniżej 0°C) jest 44, dni b. mroźnych (temp.
maksymalna niższa lub równa - 10°C) jest ok. 2 dni w roku. Dni gorących (temp.
maksymalna równa lub większa od 25°C) jest tu średnio 22 w roku.
Obszar gminy Czersk należy do chłodniejszych rejonów Polski. Średnia roczna
temperatura powietrza wynosi 6,9°C.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 10 z 35
2.7.2 Opady
Opady roczne wzrastają w kierunku północno-zachodnim od ok. 525 mm w rejonie
Tucholi, poprzez ok. 600-650 mm. Maksimum opadów występuje w miesiącach
letnich (VII - VIII), i zimowych (XII - I) minimum natomiast występuje wiosną (III - IV)
i jesienią. W okresie wegetacyjnym (IV - IX) średni opad wynosi ok. 320 - 380 mm.
2.7.3 Wiatry
Zdecydowaną przewagę mają wiatry z zachodniego wycinka horyzontu, a więc pd. zach., zachodnie i pn. - zach.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 11 z 35
3 ZASOBY I STAN PRZYRODY
)
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 12 z 35
Problematyka ochrony przyrody regulowana jest ustawą z dnia 16 kwietnia 2004r. o
ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92 poz. 880). Zgodnie z art. 2 tej ustawy ochrona
przyrody polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu
zasobów, tworów i jej składników, a zwłaszcza:

dziko występujących roślin lub zwierząt i grzybów,

roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową,

zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia,

siedlisk przyrodniczych,

siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin,
zwierząt i grzybów,

tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków przyrody
nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt,

krajobrazu,

zieleni w miastach i wsiach,

zadrzewień.
Celem ochrony przyrody jest m.in. utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności
ekosystemów, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów
wraz z ich siedliskami, zachowanie bioróżnorodności, ochrona walorów
krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz edukacja ekologiczna.
3.1 SZATA ROŚLINNA
Obszar gminy Czersk leży w krainie (wyróżnionej przez Czubińskiego) lasów
mieszanych i sosnowych z udziałem buka. Kraina ta rozpościera się na
południowym skłonie Pomorza, poza pomorskim wałem moreny czołowej. Jest ona
usłana licznymi polami sandrów oraz poprzeplatana różnej wielkości wyspami i
półwyspami moreny dennej. Te ostatnie są potencjalnymi siedliskami lasów
mieszanych liściastych a niekiedy buczyn.
Obszary leśne wchodzą w skład wyróżnionej przez Mroczkiewicza WielkopolskoPomorskiej krainy lasoborów świeżych z domieszką dębu, buka i jodły.
Do kurczenia się szaty leśnej omawianego tu obszaru przyczyniło się osadnictwo (a
w szczególności przemysł tartaczny i drzewny, produkcja potażu i smoły, wypalanie
węgla) oraz wojny, w szczególności zaś rabunkowa gospodarka prowadzona tu przez
Prusaków po pierwszym rozbiorze Polski (1772 r.). Dopiero na przełomie XIX i XX
wieku zaczęto na wielką skalę zalesianie nieużytków.
Duża lesistość gminy, wynosząca 64,1%, podnosi w ogromnej mierze walory
krajobrazowe i rekreacyjne. Są to głównie drzewostany sosnowe pochodzące z
nasadzeń, przeważnie lasy w średnich klasach wieku.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 13 z 35
Bór świeży towarzyszy zwykle akwenom, bądź występuje wyspowo wewnątrz borów
suchych, które stanowią też zwykle zalesienia słabych gruntów porolnych. Bór
mieszany świeży tworzą drzewostany sosnow e z domieszką iglastych. Na obszarze
gminy udział ważniejszych typów siedliskowych kształtuje się następująco: bór
świeży ok. 48%, bór suchy ok. 40%, bór mieszany świeży ok. 4,6%, las mieszany ok.
3,7%, las świeży 1-2%. Pozostałe typy siedliskowe, a więc bór wilgotny, bór
bagienny, bór mieszany wilgotny i ols jesionowy - zajmują średnio od 0,6 do 0,2%
powierzchni leśnych.
3.2 FORMY OCHRONY PRZYRODY
Skuteczna ochrona przyrody wymaga określonych form, które w szczególności mają
zapewnić możliwość zwiększonej ingerencji państwa w obszary objęte ochroną i
możliwość zastosowania instrumentów administracyjnych i prawnych.
W ustawie o ochronie przyrody zdefiniowane są określone formy ochrony przyrody,
których analiza na terenie Gminy Czersk przestawiona jest poniżej:
Rycina 6. Formy Ochrony Przyrody (źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego).
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 14 z 35
3.2.1 Natura 2000
Natura 2000 to sieć obszarów chronionych, wyznaczonych na terenie państw Unii Europejskiej. Obszary te utworzono według wspólnych
zasad, określonych w dwóch aktach prawnych, ustanowionych w 1979 i 1992 roku przez Komisję Europejską, mianowicie w Dyrektywie
Ptasiej i Dyrektywie Siedliskowej. Głównym założeniem funkcjonowania systemu NATURA 2000 jest „ochrona przez zachowanie form
użytkowania ziemi sprzyjającym chronionym wartościom”.
Obszar Natura 2000 może obejmować część lub całość obszarów i obiektów objętych
formami ochrony przyrody, do których należą: parki narodowe, rezerwaty przyrody,
parki krajobrazowe, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki
ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, ochrona gatunkowa roślin, zwierząt
i grzybów.
„Minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia, typy
siedlisk przyrodniczych oraz gatunki roślin i zwierząt, ze wskazaniem typów siedlisk
przyrodniczych i gatunków o znaczeniu priorytetowym, wymagające ochrony w
formie wyznaczenia obszarów Natura 2000, a także kryteria i sposoby wyboru
reprezentatywnej liczby i powierzchni siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin i
siedlisk zwierząt do ochrony w formie obszarów Natura 2000, mając na uwadze
zachowanie szczególnie cennych i zagrożonych składników różnorodności
biologicznej”. (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.)
Na terenie gminy Czersk występuje obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO) pod
nazwą „ Wielki Sandr Brdy”.
3.2.2 Parki Narodowe
„Park narodowy obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i
edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1 000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe”. (Dz.U. z
2004 r. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.)
Na terenie miasta i gminy Czersk nie występuje obszar, który objęty jest granicami
parku narodowego.
3.2.3 Parki krajobrazowe
„Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe
w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Na obszarach graniczących z parkiem
krajobrazowym może być wyznaczona otulina”. (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.)
Obszar gminy o powierzchni 10 590 ha stanowi część Tucholskiego Parku
Krajobrazowego (28,63%) ze strefą ochronną o powierzchni 3 330 ha (20,88%).
Tucholski Park Krajobrazowy leży między Tucholą a Czerskiem. Teren, na którym
jest położony został ukształtowany przez lodowiec skandynawski. Urozmaiceniem
tego młodoglacjalnego krajobrazu są liczne rozcięcia erozyjne w postaci dolin i
rynien, którymi płyną pośród malowniczego krajobrazu rzeki i strumienie.
Ponad 86% powierzchni Parku stanowią lasy, głównie sosnowe z domieszką buka,
grabu, dębu bezszypułkowego i lokalnie cisu. We florze spotkać można gatunki
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 15 z 35
atlantyckie (kłoć wiechrzchowata, rosiczka pośrednia), przyśródziemnomorskie
(jarząb brekinia). Na terenie Parku bogata jest flora porostów (ok.300 gatunków).
W faunie występuje jeleń, sarna, dzik, a z ptactwa łabędź kormoran, perkoz
dwuczuby, bocian czarny, kukułka, kruk i jastrząb.
Najcenniejsze powierzchnie i obiekty przyrodnicze
gospodarczej i objęto różnymi formami ochrony.
wyłączono
z
działalności
Na terenie Tucholskiego Parku Krajobrazowego istnieje osiem prawnie uznanych
rezerwatów przyrody, z których dwa położone są w granicach administracyjnych
gminy Czersk.
 „Ustronie” – utworzony dla ochrony fragmentu lasu mieszanego o charakterze
naturalnym z okazami jarzębu brekinii.
 „Cisy nad Czerską Strugą” – utworzony dla zachowania stanowiska cisa
pospolitego.
Poza tym na terenie Parku i otuliny istnieje ponad 160 użytków ekologicznych a
ochroną objęto również 288 drzew, 6 grup głazów narzutowych, 5 stanowisk
roślinnych oraz 1 stanowisko ptaków jako pomniki przyrody.
3.2.4 Obszary chronionego krajobrazu
„Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach,
wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy
ekologicznych”. (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.)
Na terenie gminy Czersk utworzono Chojnicko – Tucholski Obszar Chronionego
Krajobrazu, który obejmuje część południową i południowo-zachodnią Nadleśnictwa
Czersk o powierzchni 8 888 ha, (tj. 62% całego nadleśnictwa). Obszar ten obejmuje
leśnictwa Czersk i Nieżurawa oraz część leśnictwa Malachin o łącznej powierzchni 1
243 ha, natomiast w obrębie Giełdoń leśnictwa Płecno, Ostrowy, Okręglik oraz część
leśnictw Olszyny, Giełdoń i Spierwia o powierzchni 7 645 ha.
Północny Obszar Chronionego Krajobrazu został powołany na mocy Rozporządzenia
Wojewody Bydgoskiego Nr 9/91 z dnia 14 czerwca 1991 r. Obejmuje część
północno-wschodnią Nadleśnictwa Czersk o powierzchni 1,265 ha. Jednym z
podstawowych zadań utworzonego obszaru jest ochrona wód rzeki Niechwaszcz. Na
terenie podobszaru znajduje się rezerwat przyrody "Kręgi Kamienne" w Odrach.
3.2.5 Rezerwaty przyrody
„Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska
przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające
się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Na obszarach graniczących z
rezerwatem przyrody może być wyznaczona otulina”. (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.)
Na terenie miasta i gminy Czersk znajdują się cztery rezerwaty o łącznej powierzchni
97 ha:
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 16 z 35
Jezioro Mętne (53,28 ha), obejmuje swym zasięgiem trudno dostępne torfowisko
otaczające zanikające jezioro. Cennym gatunkiem rosnącym na terenie rezerwatu
jest brzoza niska (Betula humilis), która rośnie w towarzystwie roślin
torfowiskowych.
Rezerwat archeologiczno - florystyczny, Kręgi Kamienne (16,91 ha), utworzony w
1958 roku. Kręgi Kamienne są dziełem gockich przybyszów, którzy wybudowali je
dla grzebania zwłok niespalonych. Ludność miejscowa wykorzystała cmentarzysko
grzebiąc, w jego obrębie, starym zwyczajem zwłoki spalone. Pod względem
przyrodniczym ochronie podlega zespół złożony z około 50 gatunków ciekawych
i rzadkich mchów i porostów.
Rezerwat leśny Ustronie (9,64 ha), utworzony w 1958 roku, utworzony dla
zachowania lasu grondowego z udziałem brekinii (Sorbus torminalis), a także sosny,
dębu, buka i grabu.
Rezerwat leśny Cisy nad Czerską Strugą (17,19 ha) stanowi jeden kompleks leśny,
obejmujący stanowiska cisa pospolitego (Taxus baccata L.), pochodzące z
samosiewów i nasadzeń sztucznych z XIX wieku. Jest to największe w Polsce
naturalne stanowisko cisa. Utworzony został w 1982 roku, wśród drzewostanów
mieszanych (sosna, dąb, lipa, jawor, klon, brzoza, jesion, olcha) rośnie tu na
piaszczystych glebach ok. cztery tysiące kilkusetletnich okazów cisów.
3.2.6 Pomniki przyrody
“Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych
tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie”. (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.)
W gminie znajduje się 35 pomników przyrody:
Wojewoda Bydgoski Rozporządzeniem nr 11/91 z dn. 1.07.1991 r. w sprawie
uznania za pomniki przyrody tworów przyrody na terenie województwa bydgoskiego
[Dz. Urz. Woj. Bydg. Nr 15, poz. 120 z dnia 30.07.1991 r. z późn. zm.] objął ochroną
następujące obiekty:
A. Na terenie gminy Czersk:
1) 3 świerki pospolite o obw. w pierśnicy 395, 330 i 252 cm, 3 lipy drobnolistne 520,
2)
3)
4)
5)
310 i 305 cm, 2 dęby szypułkowe 376 i 310 cm, daglezja zielona 220 cm, lipa
drobnolistna 6-wierzchołkowa 538 cm w parku dworskim w miejsc. Brda, dz. ew.
148, własn. prywatna.
2 modrzewie europejskie 325 i 250 cm, w parku przy drodze Czersk - Karsin w
miejsc. Mokre, dz. ew. 310/4, własn. Parafia Rzymsko-Katolicka Mokre,
dąb szypułkowy 341 cm, Zapędowo, własn. pryw. Zapędowo nr 10,
wierzba biała 532 cm, przy drodze, Zapędowo, własn. Skarbu Państwa,
stanowisko lęgowe czapli siwej i kruka, Zapędowo, oddz. 389a leśn. Lutom, obr.
Rytel, Nadl. Rytel, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Rytel,
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 17 z 35
6) dąb szypułkowy 360 cm, oddz. 61b leśn. Konigortek, obr. Rytel, Nadl. Rytel,
własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Rytel,
7) dąb szypułkowy 330 cm, daglezja zielona 212 cm, jesion wyniosły 312 cm, buk
zwyczajny 300 cm, 2 jarząby brekinie 175 i 142 cm, żywotnik olbrzymi 208 cm,
żywotnik zachodni 117 cm, oraz świerk pospolity 255 cm, w parku wiejskim w
miejsc. Cis, dz. ew. 149 LP, w oddz. 149m leśn. Czersk, obr. Czersk, Nadl. Czersk,
własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Czersk,
8) dąb szypułkowy 355 cm, w oddz. 61c leśn. Konigortek, obr. Rytel, Nadl. Rytel,
własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Rytel,
9) jodła pospolita 270 cm, 3 lipy drobnolistne 500, 380 i 310 cm, w parku dworskim
w miejsc. Kłodnia dz. ew. 6, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Czersk,
10)buk zwyczajny 303 cm, oraz świerk pospolity 262 cm, w parku dworskim w
miejsc. Kłodnia dz. ew. 269/2 LP, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl.
Czersk,
11)2 dęby szypułkowe 370 i 345 cm, w oddz. 26g leśn. Dąbki, obr. Twarożnica, nadl.
Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda,
12)dąb szypułkowy 358 cm, oddz. 47b leśn. Dąbki, obr. Twarożnica, Nadl.
Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda,
13)dąb szypułkowy 395 cm, oddz. 66a leśn. Dąbki, obr. Twarożnica, nadl.
Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda,
14)2 dęby szypułkowe 350 i 340 cm, 4 cisy pospolite 104, 103, 86 i 59 cm, cis
pospolity dwuwierzchołkowy 61 i 56 cm, oraz jarząb brekinia 140 cm, oddz. 86h
leśn. Juńcza, obr. Czersk, nadl. Czersk, własn. Skarbu Państwa pod zarządem
Nadl. Czersk,
15)dąb szypułkowy 450 cm, oddz. 22h leśn. Giełdoń, obr. Giełdoń, nadl. Czersk,
własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Czersk,
16)dąb szypułkowy 320 cm, oddz. 46c leśn. Ustronie, obr. Twarożnica, nadl.
Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda,
17)dąb szypułkowy 340 cm, oddz. 66 leśn. Ustronie, obr. Twarożnica, nadl.
Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda,
18)2 dęby szypułkowe 301 i 295 cm, 2 wiązy górskie 305 i 231 cm, oddz. 33b leśn.
Lipce, obr. Twarożnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem
Nadl. Woziwoda,
19)dąb szypułkowy 332 cm, przy drodze w oddz. 33d leśn. Lipce, obr. Twarożnica,
nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda,
20)cis pospolity 132 cm, buk zwyczajny 225 cm, w oddz. 33f leśn. Lipce, obr.
Twarożnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl.
Woziwoda,
21)dąb szypułkowy 365 cm, osada leśna w oddz. 33i leśn. Lipce, obr. Twarożnica,
nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda,
22)lipa drobnolistna 303 cm, w parku wiejskim w miejsc. Uboga dz. ew. 203 LP,
własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Czersk,
23)sosna zwyczajna dwuwierzchołkowa 169/160 cm, oraz sosna zwyczajna
trójwierzchołkowa 210/223/184 cm, w miejsc. Konigort, przy Wielkim Kanale
Brdy dz. ew. 893/2, obr. Rytel, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Zakładu
Hodowli Pstrąga w Mylofie (nr 1239),
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 18 z 35
24)3 cisy pospolite 31, 29 i 27 cm, w miejsc. Dąbki dz. ew. 27, obr. Ostrowite, oddz.
27d leśn. Dąbki, obr. Twarożnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod
zarządem Nadl. Woziwoda (nr 1335),
25)daglezja zielona 220 cm, w miejsc. Dąbki dz. ew. 27, obr. Ostrowite, oddz. 27d
leśn. Dąbki, obr. Twarożnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod
zarządem Nadl. cis pospolity 132 cm, buk zwyczajny 225 cm, w oddz. 33f leśn.
Lipce, obr. Twarożnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem
Nadl. Woziwoda,
26)dąb szypułkowy 365 cm, osada leśna w oddz. 33i leśn. Lipce, obr. Twarożnica,
nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda,
27)lipa drobnolistna 303 cm, w parku wiejskim w miejsc. Uboga dz. ew. 203 LP,
własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Czersk,
28)sosna zwyczajna dwuwierzchołkowa 169/160 cm, oraz sosna zwyczajna
trójwierzchołkowa 210/223/184 cm, w miejsc. Konigort, przy Wielkim Kanale
Brdy dz. ew. 893/2, obr. Rytel, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Zakładu
Hodowli Pstrąga w Mylofie (nr 1239),
29)3 cisy pospolite 31, 29 i 27 cm, w miejsc. Dąbki dz. ew. 27, obr. Ostrowite, oddz.
27d leśn. Dąbki, obr. Twarożnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod
zarządem Nadl. Woziwoda (nr 1335),
30)daglezja zielona 220 cm, w miejsc. Dąbki dz. ew. 27, obr. Ostrowite, oddz. 27d
leśn. Dąbki, obr. Twarożnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod
zarządem Nadl. 2 dęby szypułkowe zwane „Dębami błotnymi” 300 i 300 cm, w
miejsc. Dąbki dz. ew. 30, obr. Ostrowite, oddz. 30a leśn. Dąbki, obr. Twarożnica,
nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda (nr 1337),
31)stanowisko wawrzynka wilczełyko o pow. 1,00 ha, w miejsc. Dąbki dz. ew. 30 obr.
Ostrowite, oddz. 27d leśn. Dąbki, obr. Twarożnica, nadl. Woziwoda, własn.
Skarbu Państwa pod zarządem Nadl. Woziwoda (nr 1338),
32)23 jodły pospolite od 80 do 190 cm, w miejsc. Dąbki dz. ew. 48, obr. Ostrowite,
oddz. 48j leśn. Dąbki, obr. Twarożnica, nadl. Woziwoda, własn. Skarbu Państwa
pod zarządem Nadl. Woziwoda (nr 1339);
B. na terenie miasta Czersk:
1) lipa drobnolistna o obw. w pierśnicy 405 cm, w parku, dz. ew. 288, własn. Skarbu
Państwa pod zarządem Nadl. Czersk,
2) 1 lipa drobnolistna 370 cm, ul. Chojnicka dz. ew. 379/1, własn. Skarbu Państwa
pod zarządem Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (nr 1233),
3) dąb szypułkowy 325 cm, ul. Kolejowa 12, własn. komunalna Gminy Czersk, (nr
1234),
4) 3 dęby szypułkowe 300, 280 i 250 cm, 2 jesiony wyniosłe 337 i 278 cm, 4 klony
zwyczajne 330, 310, 300 i 281 cm, wokół kościoła dz. ew. 1181, w/b Parafia
Rzymsko-Katolicka w Czersku (nr 1235),
5) dąb szypułkowy 296 cm, na cmentarzu przy ul. Królowej Jadwigi, w/b Parafia
Rzymsko-Katolicka w Czersku (nr 1236),
6) 2 dęby szypułkowe 273 i 258 cm, przy ul. Królowej Jadwigi, własn. komunalna
Gminy Czersk, (nr 1237),
7) cis pospolity 100 cm, ul. Szkolna 6, dz. ew. 1302, własn. prywatna (nr 1238).
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 19 z 35
3.2.7 Użytki ekologiczne
“Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności
biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty
nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub
chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania”. (Dz. U. z
2004 r. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.)
Ogólna powierzchnia użytków ekologicznych na terenie miasta i gminy Czersk
wynosi ok. 69 ha.
Stosownie do Rozporządzenia Nr 346/94 Wojewody Bydgoskiego z dnia 30.12.1994r.
w sprawie uznania za użytki ekologiczne tworów przyrody na terenie województwa
bydgoskiego [Dz. Urz. Woj. Bydg. Nr 1/95, poz. 3] uznane zostały niżej wymienione
obiekty za użytki ekologiczne w gminie Czersk:
1) Zabagnione pastwisko 1,28 ha, Gotelp, obr. Wieck dz. 28/2LP, oddz. 28a,b, leśn.
Odry, obr. Czersk, Nadl. Czersk,
2) Bagno 0,28 ha, Gutowiec, obr. Rytel dz. 79/1LP, oddz. 79c leśn. Jeziorko, obr.
Rytel, Nadl. Rytel,
3) Bagno 1,02 ha, Klocek, obr. Zapędowo cz. dz. 334/3 LP, oddz. 334d leśn. Lutom,
obr. Rytel, Nadl. Rytel,
4) Bagno 1,57 ha, Klocek, obr. Zapędowo cz. dz. 335/2 i 336/4 LP, oddz. 335f oraz
336l leśn. Lutom, obr. Rytel, Nadl. Rytel,
5) Bagno 0,57 ha, Klonia, obr. Klonia cz. dz. 24 LP-R, oddz. 24a leśn. Mylof, obr.
Rytel, Nadl. Rytel,
6) Bagno 3,82 ha, Klonia, obr. Rytel dz. 54 LP-R, oddz. 54f leśn. Konigortek, obr.
Rytel, Nadl. Rytel,
7) Bagno 2,37 ha, Kłodawa, obr. Klonia cz. dz. 35 LP-R, oddz. 35c leśn. Mylof, obr.
Rytel, Nadl. Rytel,
8) Zabagnione pastwisko śródleśne 1,86 ha, Krzyż, obr. Krzyż cz. dz. 166 LP, oddz.
166g leśn. Malachin, obr. Czersk, Nadl. Czersk,
9) Zabagniona łąka śródleśna 1,83 ha, Krzyż, obr. Krzyż cz. dz. 169/1 LP, oddz.
169h leśn. Malachin, obr. Czersk, Nadl. Czersk,
10)Bagno 0,90 ha, Lutom, obr. Lutom dz. 159 LP, oraz 160 LP, oddz. 159c i 160b
leśn. Jakubowo, obr. Rytel, Nadl. Rytel,
11)Bagno 5,84 ha, Lutom, obr. Zapędowo dz. 277/1 LP, oddz. 277g leśn. Jaty, obr.
Rytel, Nadl. Rytel,
12)Bagno 0,48 ha, Lutom, obr. Rytel dz. 249/1 LP, oddz. 249a leśn. Lutom, obr.
Rytel, Nadl. Rytel,
13)Zakrzaczone pastwisko 0,46 ha, Lutom, obr. Zapędowo dz. 301/2 LP, oddz. 301c
leśn. Lutom, obr. Rytel, Nadl. Rytel,
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 20 z 35
14)Bagno 0,42 ha, Lutom, obr. Zapędowo cz. dz. 301/2 LP, oddz. 301h leśn. Lutom,
obr. Rytel, Nadl. Rytel,
15)Bagno 0,30 ha, Lutom, obr. Zapędowo cz. dz. 302/2 LP, oddz. 302f leśn. Lutom,
obr. Rytel, Nadl. Rytel,
16)Bagno 0,28 ha, Lutom, obr. Zapędowo cz. dz. 311 LP, oddz. 311d leśn. Lutom,
obr. Rytel, Nadl. Rytel,
17)Bagno 1,25 ha, Lutom, obr. Lutom cz. dz. 313/1 LP, oddz. 313d leśn. Lutom,
obr. Rytel, Nadl. Rytel,
18)Bagno 1,43 ha, Lutom, obr. Lutom cz. dz. 206 LP, oddz. 206c leśn. Młynki, obr.
Rytel, Nadl. Rytel,
19)Bagno 2,83 ha, Lutom, obr. Lutom cz. dz. 255 LP, oddz. 255h leśn. Żukowo, obr.
Rytel, Nadl. Rytel,
20)Bagno 0,42 ha, Nadolna Karczma, obr. Lutom cz. dz. 368/1 LP, oddz. 368f leśn.
Żukowo, obr. Rytel, Nadl. Rytel,
21)Zabagniona i zakrzaczona łąka śródleśna 2,00 ha, Olszyny, obr. Rytel cz. dz. 188
LP, oddz. 188h leśn. Giełdoń, obr. Giełdoń, Nadl. Czersk,
22)Zakrzaczone pastwisko 0,25 ha, Rytel, obr. Rytel dz. 61 LP, oddz. 61a leśn.
Konigortek, obr. Rytel, Nadl. Rytel,
23)Zakrzaczone pastwisko 0,95 ha, Rytel, obr. Rytel dz. 61 LP, oddz. 61d,
24)leśn. Konigortek, obr. Rytel, Nadl. Rytel,
25)Bagno 0,32 ha, Rytel, obr. Rytel dz. 62 LP, oddz. 62f leśn. Konigortek, obr. Rytel,
Nadl. Rytel,
26)Bagno 0,35 ha, Rytel, obr. Rytel dz. 64 LP, oddz. 64d leśn. Konigortek, obr. Rytel,
Nadl. Rytel,
27)Bagno 0,22 ha, Zapędowo, obr. Zapędowo cz. dz. 339 LP, oddz. 339k leśn.
Lutom, obr. Rytel, Nadl. Rytel,
28)Bagno 1,09 ha, Zapędowo, obr. Lutom cz. dz. 341/1 LP, oddz. 341g leśn. Lutom,
obr. Rytel, Nadl. Rytel,
29)Bagno otoczone zarośniętym pastwiskiem 8,45 ha, Zapędowo, obr. Zapędowo cz.
dz. 383/1 LP, oddz. 383d,g,h,i leśn. Lutom, obr. Rytel, Nadl. Rytel,
30)Łąka 0,53 ha, Wojtal-Odry, dz. 14/2LP, oddz. nr 14c leśn. Odry, obr. Czersk,
Nadl. Czersk,
31)Zabagniona łąka 1,29 ha, obr. Krzyż dz. 175/3LP, oddz. 175c leśn. Czersk, obr.
Czersk, Nadl. Czersk,
32)Pastwisko 0,85 ha, obr. Krzyż dz. 158LP, oddz. 158h leśn. Malachin, obr. Czersk,
Nadl. Czersk,
33)Zabagnione pastwisko 0,46 ha, obr. Krzyż dz. 169/1LP, oddz. 169b leśn.
Malachin, obr. Czersk, Nadl. Czersk,
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 21 z 35
34)Pastwisko śródleśne 0,44 ha, obr. Klonia dz. 80LP, oddz. 80Aj leśn. Śpierwia, obr.
Giełdon, Nadl. Czersk,
35)Zabagniona łąka śródleśna 0,51 ha, obr. Krzyż dz. 515/6, oddz. 515/6 leśn.
Czersk, obr. Czersk, Nadl. Czersk,
36)Bagno 1,35 ha, m. Struga, obr. Ostrowie dz. 1 LP, oddz. 1d leśn. Ustronie, obr.
Twarożnica, Nadl. Woziwoda,
37)Zespół bagien okresowo zalewanych wodą część z 20,47 ha (część na terenie gm.
Tuchola), m. Łosiny, obr. Łosiny dz. 59 LP LP, oddz. 59a,f,g leśn. Lipce, obr.
Twarożnica, Nadl. Woziwoda,
38)Bagno 4,80 ha, m. Łosiny, obr. Ostrowite dz. 68 LP, oddz. 68f leśn. Dąbki, obr.
Twarożnica, Nadl. Woziwoda,
39)Zarastające bagno 3,81 ha, m. Łosiny, obr. Ostrowite dz. 71 LP, oddz. 71d leśn.
Lipce, obr. Twarożnica, Nadl. Woziwoda;
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 22 z 35
4 ZAGOSPODAROWANIE GMINY CZERSK
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 23 z 35
4.1 DEMOGRAFIA
Gmina zamieszkiwana jest przez 20 806 osób (stan na dzień 31.12.2003 r.), w tym
obszary wiejskie zamieszkuje 11 221, a miasto - 9 585 osób. Gęstość zaludnienia
gminy ogółem wynosi 53 os./km2 (142 os./km2 pow. bezleśnej), w tym na wsi - 29
os./km2, (82 os./km2 pow. bezleśnej) a w mieście - 920 os./km2
4.2 STRUKTURA UŻYTKOWANIA TERENU
Powierzchnia miasta i gminy Czersk wynosi 380 km2. W użytkowaniu terenu
największy odsetek zajmują:
 lasy i grunty leśne – 64,1%
 użytki rolne - 29,8%
w tym:
grunty orne (7 478 ha) – 66,01%
łąki (2 275 ha) – 20,09%
pastwiska (935 ha) – 8,26%
sady (86 ha) – 0,76%
grunty pod stawami, rowami i grunty rolne zabudowane - (556 ha) –
4,92%
 inne grunty – 6,1%
(Źródło – obliczenia własne gminy na podstawie zbiorczego rocznego wykazu gruntów na
dzień 1.01.2004 r. wykonanego przez Wydział Geodezji i Nieruchomości Starostwa
Powiatowego w Chojnicach)
4.3 DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA
4.3.1 Przemysł
Na terenie gminy Czersk zarejestrowanych jest w systemie REGON 1536 jednostek
gospodarczych. Wyraźnie zarysowuje się specjalizacja Czerska w zakresie
działalności produkcyjnej, szczególnie w przemyśle meblarskim i drzewnym. Drugą
specjalizacją Czerska jest świadczenie usług w zakresie turystyki, w szczególności
hotelarstwa, gastronomii, usług niematerialnych oraz handlu.
Największe zakłady pracy na terenie miasta i gminy Czersk to:
•
„KLOSE” Czerska Fabryka Mebli – zatrudniająca ok. 500 osób
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 24 z 35
•
Spółdzielnia Inwalidów „Równość” (produkcja obuwia) – zatrudniająca ok. 340
osób
•
Przedsiębiorstwo „Meblostyl” S.C.
4.3.2 Leśnictwo
Lasy zajmują 64,1 % powierzchni gminy. Na jednego mieszkańca przypada
średnio 1,17 ha lasu. Przeciętny wiek drzewostanu wynosi 54 lata. 88,8%
powierzchni lasów jest własnością Skarbu Państwa. 27% powierzchni lasów
prywatnych zajmują tereny o powierzchni powyżej 35 ha na jedno indywidualne
gospodarstwo rolne.
Średnia zasobność na 1ha lasu wynosi 161 m3.
Dominującym gatunkiem jest sosna (Pinus sylvestris).
Przeważającym typem lasu jest suboceaniczny bór świeży. Mniejsze obszary
zajmuje śródlądowy bór suchy i subborealny bór mieszany. Prawie nie występują
grądy - zbiorowiska leśne terenów umiarkowanie wilgotnych z przewagą drzew
liściastych. Rzadkością są łęgi olszowe i jesionowo-olszowe.
Charakterystycznym zbiorowiskiem leśnym dla Borów Tucholskich jest bór
bagienny (Vaccinio uliginosi-Pinetum, Kleist 1929) występujący na niewielkich
terenach o wysokim poziomie wód, w bezodpływowych obniżeniach i wokół jezior
otoczonych ubogimi drzewostanami sosnowymi.
Obszar leśny gminy uznawany jest za stosunkowo bezpieczny - położony poza
znacznymi źródłami zagrożeń antropogenicznych, zaliczany do obszarów o
stosunkowo dużej naturalności wielkoprzestrzennych struktur przyrodniczych.
Obszar o łącznej powierzchni 129,22 ha w sołectwie Odry, podlegający nadleśnictwu
Kaliska w sąsiedztwie granicy z gminą Kaliska, obejmuje drzewostany uszkodzone
przez przemysł.
Lasy gminy Czersk zarządzane są przez następujące nadleśnictwa:
Nadleśnictwo Czersk obejmuje wsie: Odry, Olszyny, Klonia, Wieck, Mokre, Gotelp,
Malachin, Łubna, Złotowo, Krzyż, Kamienna Góra, Kwieki, Łąg Kolonia, Bielawy.
Nadleśnictwo Rytel obejmuje wsie: Rytel i Zapędowo.
Nadleśnictwo Woziwoda obejmuje wsie: Łąg, Łąg Lipki, Ostrowite, Klaskawa,
Łukowo, Będźmierowice, Kurcze, Dąbki.
Nadleśnictwo Kaliska obejmuje część wsi: Wojtal, Wieck, Zawada, Nowe Prusy.
Gmina należy do rejonu hodowlanego „Bory Tucholskie”. Gospodarka łowiecka
prowadzona jest w 9 obwodach łowieckich: „Bór”, „Lis”, „Sokół”, „Bóbr”, „Wydra”,
„Knieja”, „Słonko” i w obwodzie Polskiego Związku Łowieckiego - im. Dr. J.
Łukowicza, obejmujących łącznie 18,368 ha lasu i 10,426 ha pól.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 25 z 35
4.3.3 Rolnictwo
Główne obszary zagospodarowane rolniczo znajdują się w granicach sołectw
Będźmierowice, Łubna, Łąg, Łąg Kolonia, Lipki, Gotelp, Malachin a w nieznacznym
stopniu sołectw Rytel, Zapędowo, Mokre, Krzyż i Kurcze. Pozostałe sołectwa (Odry,
Wieck, Gutowiec), jak również większa część sołectw Rytel, Zapędowo i Krzyż to
głównie obszary leśne.
W mieście Czersk jedynie grunty na południowych i północnych rubieżach miasta
użytkowane są rolniczo.
W strukturze użytków rolnych grunty orne zajmują 66,01 %, łąki - 20,09 %,
pastwiska - 8,26 %. Tylko 0,76 % powierzchni użytków rolnych zajmują sady.
Warunki glebowe do produkcji rolnej są stosunkowo trudne. Około 64 % użytków
rolnych stanowią grunty klasy bonitacyjnej V i VI. Wskaźnik jakości rolniczej
przestrzeni produkcyjnej Gminy jest bardzo niski i wynosi 47,2. W strukturze
zasiewów największa powierzchnia (ok. 73 %) przeznaczona jest na uprawę zbóż, a
wśród zbóż około 74% stanowi żyto. Oprócz zbóż znacząca powierzchnia upraw
przeznaczona jest na uprawę ziemniaków tj. około 12 % powierzchni zasiewów.
Struktura zasiewów jest skutkiem ograniczonych możliwości
uprawnych ze względu na jakość gleb i warunki klimatyczne.
wyboru
roślin
W gospodarstwach prowadzących typowo rolniczą działalność największą część
dochodów uzyskuje się najczęściej z działu produkcji zwierzęcej. W produkcji
zwierzęcej bardzo ważną pozycję zajmuje hodowla bydła, w tym głównie produkcja
mleka. Związane jest to ze stosunkowo wysokim udziałem w strukturze użytków
rolnych trwałych użytków zielonych - 29,47 %.
Duża grupa rolników, szczególnie nie posiadająca łąk i pastwisk zajmuje się chowem
trzody chlewnej. Ta gałąź produkcji zwierzęcej jest bardzo rozpowszechniona w
gminie Czersk.
4.3.4 Hodowla ryb
Gospodarka rybacka związana jest z chowem i hodowlą pstrąga w zbiornikach
zaporowych w miejscowości Mylof oraz w Wojtalu a także w Wiecku, Gotelpiu i
Uroży.
Zgodnie z decyzjami pozwoleń wodno-prawnych w w/w miejscowościach
odprowadzanie wód wykorzystywanych do hodowli pstrąga jest ściśle określone w
myśl obowiązujących przepisów w ilościach równych ich poborowi pod warunkiem
nie przekroczenia przyrostu stężeń zanieczyszczeń (w stosunku do jakości wody
ujmowanej).
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 26 z 35
4.3.5 Turystyka
Potencjał turystyczno-rekreacyjny obszaru gminy posiada dwa główne obszary
zasobne w atrakcyjne oferty przyrodniczo-krajobrazowe:
Obszar obejmujący część Tucholskiego Parku Krajobrazowego w granicach gminy
wraz z jego otuliną i z Chojnicko-Tucholskim obszarem Chronionego Krajobrazu
Borów Tucholskich, z centrum we wsi Rytel. Obszar ten związany jest z doliną rzeki
Brdy i dużymi kompleksami leśnymi poprzecinanymi malowniczymi terenami łąk o
urozmaiconej rzeźbie terenu wzdłuż rzeki.
Obszar w dolinie rzeki Wdy i sąsiednich cieków i jezior w północno-wschodniej
części gminy z geometrycznym centrum we wsi Wojtal. Malowniczy krajobraz z
przewagą lasów, rzek Wdy i Niechwaszcz, ze znacznymi różnicami wysokości,
czystym powietrzem, z dala od aglomeracji przemysłowych, z zamierającą
gospodarką rolną, którą zastępują jedynie pensjonaty i indywidualna zabudowa
letniskowa stanowią o wartościach turystycznych gminy.
Przez teren gminy przebiegają liczne szlaki turystyczne:

Szlaki wodne: „Brda”, „Wda” („Czarna Woda”), „Czerska Struga”.

Szlaki piesze: Przez teren gminy prowadzi pięć szlaków pieszych, z których
dwa (żółty „Kasztelański” i zielony „Wielki Kanał Brdy”) mają początek w Rytlu
pozostałe zaczynają się i kończą na terenie sąsiednich gmin (Brdy” - niebieski,
„Kręgów Kamiennych” - zielony, „Partyzantów AK” - niebieski długości ok.
100 km)

Trasa wędrówkowa „Przez Bory Tucholskie” (piesza lub rowerowa, 14-dniowa)
oparta o sieć schronisk młodzieżowych Polskiego Towarzystwa Schronisk
Młodzieżowych. Trasa zaczyna się w Tucholi biegnie przez Czersk, Leśno,
Męcikał, Chojnice, Sępólno Kraj., Obodowo, Koronowo, a kończy się w
Bydgoszczy.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 27 z 35
4.4 INFRASTRUKTURA TECHNICZNO – INŻYNIERYJNA
4.4.1 Energia cieplna
Zaspokajanie potrzeb cieplnych odbiorców na terenie miasta i gminy Czersk odbywa
się obecnie w oparciu o:

Lokalne systemy ciepłownicze eksploatowane przez:
a. Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Czersku (kotłownia o mocy 2,24 MW
opalana gazem ziemnym lub olejem opałowym, znajdująca się przy ul. Gen.
Maczka),
b. Administrację Zasobów Komunalnych (kotłownia przy ul. Przytorowej o mocy
1,44 MW opalana gazem ziemnym lub olejem opałowym),
c. Kotłownie lokalne opalane węglem, gazem ziemnym, olejem oraz biomasą, z
których największą stanowi kotłownia o mocy 630 kW pracująca w oparciu o
gaz ziemny, znajduje się na terenie Zespołu Szkół im. Jana Pawła II w
Czersku).

Kotłownie zlokalizowane na terenie zakładów produkcyjnych miasta i gminy
(węglowe, gazowe, olejowe oraz opalane biomasą). Największe źródło ciepła
zlokalizowane jest na terenie Czerskiej Fabryki Mebli „KLOSE”, dysponującej
kotłownią zakładową o łącznej mocy zainstalowanej 6MW (pracująca w oparciu o
kotły opalane biomasą),

Indywidualne źródła i urządzenia grzewcze na paliwa stałe (węgiel, odpady
drzewne, drewno), gaz ziemny, olej opałowy oraz elektryczne urządzenia
grzewcze; a także 1 geotermalne źródło grzewcze,
Na terenie miasta i gminy Czersk grupę największą pod względem udziału w
strukturze mocy zainstalowanej stanowią źródła na biomasę (drewno, odpady z
drewna). Ich udział w strukturze mocy zainstalowanej wynosi ok. 56% (30 kotłów o
łącznej mocy cieplnej 14,62 MW). Kotłownie na biomasę pokrywają ok. 50% potrzeb
cieplnych odbiorców zasilanych z kotłowni zlokalizowanych na terenie miasta i
gminy.
Drugą pozycje pod względem wielkości mocy zainstalowanej zajmują kotłownie
opalane gazem ziemnym (35 kotłów o łącznej mocy zainstalowanej ok. 7,39 MW).
Wkład źródeł na paliwa gazowe w strukturę mocy zainstalowanej kształtuje się na
poziomie ok. 28%. Kotłownie pokrywają ok. 31% potrzeb cieplnych odbiorców
objętych dostawą energii cieplnej z kotłowni na terenie miasta i gminy.
Największą grupę pod względem ilości eksploatowanych źródeł stanowią kotły
węglowe (łącznie 40 szt. o sumarycznej mocy cieplnej ok. 3,34 MW), jednakże udział
źródeł węglowych w strukturze mocy zainstalowanej miasta i gminy kształtuje się na
poziomie jedynie 13%. Źródła węglowe zaspokajają ok. 15% sumarycznych potrzeb
cieplnych odbiorców miasta i gminy objętych dostawą cieplną z kotłowni.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 28 z 35
Źródła na paliwa olejowe charakteryzują się udziałem w strukturze mocy
zainstalowanej na terenie miasta i gminy na poziomie ok. 2% (9 kotłów o łącznej
mocy 626 kW) i pokrywają 3% potrzeb cieplnych odbiorów.
Udział źródeł elektrycznych w strukturze mocy zainstalowanej oraz w pokryciu
potrzeb cieplnych analizowanych odbiorców jest znikomy i kształtuje się na poziomie
poniżej 0,1% (Wykres 1).
olej
2%
węgiel
13%
gaz ziemny
28%
elektryczność
0%
biomasa
57%
Wykres 1. Udział paliw w strukturze mocy zainstalowanej.
Z powyższej analizy wynika, że na terenie miasta i gminy Czersk ilościowo dominują
kotłownie węglowe, jednakże największy udział w strukturze mocy zainstalowanej
mają źródła na biomasę oraz zasilanie gazem ziemnym (łącznie 84% sumarycznej
mocy zainstalowanej na terenie miasta i gminy), które pokrywają 81%
zapotrzebowania na ciepło grupy odbiorców miasta i gminy objętych dostawą energii
cieplnej z większych kotłowni.
Gaz sieciowy dostępny jest tylko w mieście Czersk. Zaopatrywanie w gaz odbywa się
z wykorzystaniem stacji redukcyjno-pomiarowej I0 o przepustowości 1600 m3/h
położonej w zachodniej części miasta. Stacja zasilana jest z gazociągu wysokiego
ciśnienia o średnicy 150 mm. Na terenie miasta zlokalizowane są również dwie
stacje redukcyjno-pomiarowe II0 o przepustowości 2000 m3/h każda. Długość sieci
wynosi około 22 km.
W najbliższym okresie ze względów głównie ekonomicznych nie przewiduje się
gazyfikacji całej gminy, a jedynie zapewnienie dostawy gazu do 100 % mieszkańców
w mieście Czersk.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 29 z 35
4.4.2 Energia elektryczna
Dostawcą energii elektrycznej dla terenu miasta i gminy Czersk jest Grupa
Energetyczna ENEA, Oddział Bydgoszcz, Rejon Energetyczny Chojnice.
W skład systemu elektroenergetycznego (SEE) miasta i gminy Czersk wchodzą:
Główny Punkt Zasilania (GPZ), sieci wysokiego napięcia (WN), średniego napięcia 15
kV (SN) i niskiego napięcia 0,4 kV (NN), stacje transformatorowe 15 kV / 0,4 kV,
oraz małe elektrownie wodne w Zawadzie na rzece Niechwaszcz i w Wojtalu na rzece
Wda.
Energia elektryczna dla miasta i gminy Czersk dostarczana jest z:

GPZ 110/15 kV w Czersku, o mocy zainstalowanej 1 x 16 MVA (zasila miasto
oraz wschodnią i środkową część gminy)

GPZ 110/15 kV w Chojnicach, o mocy transformatorów 2 x 16 MVA (zasila
zachodnie obszary gminy)
Przez teren miasta i gminy, przebiegają następujące linie wysokich napięć (110 kV):

linia 110 kV relacji GPZ Czarna Woda - GPZ Czersk, przebiegająca przez
środkową część gminy oraz przez północno-zachodnią część miasta,

linia 110 kV relacji GPZ Chojnice Kościerska - GPZ Brusy, przebiegająca przez
zachodnią część gminy.
Długość wszystkich linii wysokiego napięcia 110 kV, przebiegających przez teren
miasta i gminy wynosi ok. 24 kilometry.
Sieć średniego napięcia składa się z 12 linii wyprowadzonych z GPZ Czersk. Linie
zasilają odbiorców komunalno – bytowych, przemysłowych oraz ujęcia wody. Pięć
linii jest wyprowadzonych w kierunku miasta. Linie elektroenergetyczne średniego
napięcia zostały wykonane jako napowietrzne i kablowe. Sieć kablowa zlokalizowana
jest głównie w centrum miasta oraz na obszarze gęstej zabudowy. Na pozostałych
terenach dominuje sieć napowietrzna.
Na terenie gminy znajduje się 181 stacji transformatorowych. Na terenie miasta
eksploatowanych jest 49 stacji (w tym 9 abonenckich), natomiast na terenach
wiejskich 132 stacje. Stacje wyposażone są w transformatory rzędu 20 – 630 kVA.
Ponadto, na terenie gminy we wsi Mylof istnieją dwie małe elektrownie wodne na
rzece Brdzie, które współpracują z siecią średnich napięć:

„Zapora” o mocy elektrycznej 1 MW

Zakład Hodowli Pstrąga o mocy elektrycznej 62 kW
Według pozyskanych informacji, na terenie gminy nie istnieją żadne inne źródła
energii zaliczane do źródeł energii odnawialnych, takich jak np. elektrownie
wiatrowe, słoneczne, geotermalne, itp.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 30 z 35
4.4.3 Zaopatrzenie w wodę
Głównym źródłem wody pitnej dla miasta i gminy Czersk są cztery ujęcia wód
podziemnych, których wydajność przedstawia się następująco:

Czersk – ul. Leśna - wydajność łącznie z 2 studni - 196 m3/h - pobór wody z
utworów o głębokości - 95,0 i 98,0 m., z ujęcia tego wodę otrzymuje miasto i
poprowadzony jest wodociąg w kierunku północnym (do wsi Malachin, Mokre i
Łubna) i południowym (Ostrowite, Kurcze, Dąbki);

Łąg - wydajność - 75 m3/h - pobór wody z utworów o głębokości 71,0 i 147,0
m, z ujęcia tego wodę otrzymują wsie: Łąg, Lipki, Kęsza, Złe Mięso, Wądoły,
Szałamaje, Zawada, Stare Prusy, Łąg Kolonia, Klonowice, Przyjaźnia, Kamionka,
Gotelp i Pustki;

Odry - wydajność - 40 m3/h - pobór wody z utworów o głębokości 41,0 m, z
ujęcia tego wodę otrzymują wsie: Odry, Wojtal, Wieck;

Rytel - wydajność - 41,0 m3/h - pobór wody z utworów o głębokości 76,0 m, z
ujęcia tego wodę otrzymują wieś Rytel, trwa budowa sieci na terenie sołectwa
Gutowiec;
Na terenie gminy woda ujmowana jest również z ujęć lokalnych:


Mylof (Zapora) - ujęcie Ośrodka Hodowli Pstrąga o wydajności 33,0 i 60,0
m3/h;
Kamionka - ujęcie o wydajności 10,0 m3/h
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 31 z 35
Rycina 7. Istniejący system wodociągowy.
Istniejący system wodociągowy
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 32 z 35
Woda dostarczana jest do odbiorców układem sieci wodociągu miejskiego a także
układem wodociągów grupowych, wiejskich, zakładowych i ujęć indywidualnych
zlokalizowanych na poszczególnych działkach.
Łączna długość sieci wodociągowej wynosi 219,6 km, z czego: sieć rozdzielcza
stanowi 162,9 km, a przyłącza wodociągowe - 56,7 km.
Miasto zwodociągowane jest w 82,3 %, a gmina w 55 %.
Nie planuje się korzystania z Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP 121) do
zaopatrzenia gminy w wodę pitną.
4.4.4 Odbiór i oczyszczanie ścieków
W gminie Czersk eksploatuje się trzy oczyszczalnie ścieków:
w Czersku, przy ul. Kilińskiego (eksploatowana przez ZUK Sp. z o.o. w
Czersku)- jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna. Część biologiczną stanowi
zblokowany reaktor typu BIOOXYBLOK (Bx18/28) pracujący w oparciu o metodę
biologicznego
oczyszczania
ścieków
osadem
czynnym
z
przedłużonym
napowietrzaniem. Oczyszczalnia powstała w 1995 roku. Jej przepustowość
określona aktualnym pozwoleniem wodno-prawnym wynosi: Qśrd.= 1200 m3/d.
Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest Czerska Struga. Zgodnie z decyzją z
września 2004 r., oczyszczalnia posiada pozwolenie wodno-prawne na
odprowadzanie oczyszczonych ścieków.
w Rytlu, przy ul. Jatowskiej - to oczyszczalnia typu ARBF (Automatyczny
Reaktor Biologiczny Flygta), pracujący w oparciu o metody biologiczno - chemiczne
(osad czynny oraz chemiczne strącanie przy zastosowaniu koagulantu PIX). Obiekt
powstał w 2002 roku. Wydajność oczyszczalni wynosi: Qśrd= 260 m3/d - poza
sezonem turystycznym, Qśrd= 460 m3/d - w sezonie turystycznym. Odbiornikiem
ścieków oczyszczonych jest Wielki Kanał Brdy. Zgodnie z decyzją OS.6223/14/03
(czerwiec 2003), oczyszczalnia posiada pozwolenie wodno-prawne na odprowadzanie
oczyszczonych ścieków.
w Mylofie - lokalna mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków.
Właścicielem oczyszczalni jest wspólnota mieszkańców w Mylofie. Wydajność
oczyszczalni wynosi: Qśrd=20,4 m3/d, Qmaxd=40,0 m3/d. Odbiornikiem ścieków
jest rzeka Brda. Zgodnie z decyzją OS.6223/42/02, oczyszczalnia posiada
pozwolenie na odprowadzanie ścieków do rzeki Brdy.
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 33 z 35
Tabela 1. Maksymalne dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych.
[mg O2/l]
[mg O2/l]
[mg/l]
[mg N/l]
[mg P/l]
Czersk
RLM 10 000 - 14 999
25
125
35
15
2
Rytel
RLM < 2 000
40
150
50
30
5
Mylof
RLM < 2000
25
150
30
30
5
[mgC/l]
b.d
b.d.
40
[mgNNH4/l]
[MgNNO3/l]
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
6
30
Wskaźnik
Jednostka
BZT5
ChZT
Zawiesina ogólna
Azot ogólny
Fosfor ogólny
Ogólny węgiel
organiczny (OWO)
Azot amonowy
Azot azotanowy
4.4.5 Telekomunikacja
Obszar miasta i gminy obsługiwany jest przez pięć central telefonicznych operatora
Telekomunikacji Polskiej S.A. Centrale te zlokalizowane są w Czersku (centrala
miejska) i trzy centrale wiejskie w Rytlu, Krzyżu, Gotelpiu, które swym zasięgiem
obejmują abonentów zamieszkałych na terenie miasta Czerska i całej gminy.
Ponadto na terenie gminy działa drugi operator sieci El-Net. Stacja bazowa tego
operatora zlokalizowana została w Łęgu, która swym zasięgiem obejmuje
miejscowości położone w promieniu 5 kilometrów od tej stacji. Miasto Czersk nie jest
objęte telefonizacją operatora El-Netu.
Istnieją również trzy stacje sieci komórkowej:



PTK Centertel
PTC ERA
PLUS GSM
4.4.6 Drogi i transport
Podstawowy układ drogowy w gminie tworzą: jedna droga krajowa, jedna droga
wojewódzka i 29 dróg powiatowych. Układ ten uzupełniony jest siecią 29 dróg
gminnych. Droga krajowa nr 22 łączy przejście graniczne w Kostrzynie z Malborkiem
i Elblągiem. Na terenie gminy biegnie ona przez miejscowości Rytel – Gutowiec –
Czersk – Będźmierowice – Łąg.
Długość dróg zamiejskich o utwardzonej powierzchni wynosi ogółem 131 km, w tym
drogi gminne w granicy miasta – 23 km.
Obsługę komunikacyjną ludności gminy zapewniają trzy rodzaje transportu:
kolejowy, autobusowy i indywidualny samochodowy.
Przez teren gminy przebiegają linie kolejowe:

Chojnice – Czersk – Tczew
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 34 z 35

Bydgoszcz – Kościerzyna – Gdynia

Laskowice – Czersk – Bąk
Rycina 8. Infrastruktura komunikacyjna (źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego).
Program Ochrony Środowiska Gminy Czersk, POMCERT
Strona 35 z 35