Paj*czynowy model równowagi rynkowej

Pajęczynowy model równowagi rynkowej
Poprzednio prowadząc rozważania dotyczące równowagi rynkowej przyjmowaliśmy, że
producenci natychmiast reagują na zmiany ceny rynkowej zmianą wielkości podaży. Dotyczyło to
również nabywców. O ile jednak w realnych warunkach jest tak, że nabywcy prawie natychmiast po
zmianie ceny zmieniają wielkość swoich zamówień to w odniesieniu do wielu producentów jest to
założenie daleko odbiegające od rzeczywistości. Dotyczy to szczególnie tych przypadków, kiedy cykl
produkcyjny jest długi, wynosi kilka lub nawet kilkanaście miesięcy. W takim okresie sytuacja na rynku
może się istotnie zmienić. Dlatego wytwórcy tego typu dóbr zazwyczaj starają się zabezpieczyć przed
niespodziewanymi zmianami na rynku poprzez podpisywanie jeszcze przed rozpoczęciem produkcji
umów na wykonanie określonego dzieła z podaniem ceny po jakiej zostanie ono sprzedane. Są jednak
działy produkcji, kiedy takie rozwiązania są jeszcze stosunkowo rzadko stosowane. W Polsce przykładem
tego typu rynków jest rynek rolno-spożywczy a zwłaszcza mięsny. W tym ostatnim przypadku cykl
produkcyjny trwa kilkanaście miesięcy. Na przykład rolnik decydujący się na rozpoczęcie tuczu
określonej ilości prosiąt nie zna ceny po której będzie sprzedawał swoją trzodę, gdy dojdzie ona do
odpowiedniej wagi. Obserwacje praktyki doprowadziły do wniosku, że większość rolników
prowadzących na małą skalę hodowlę przy decyzji o wielkości hodowli kieruje się głównie aktualnymi
cenami. Zazwyczaj nie uwzględniają oni tego, że jeżeli produkcja teraz jest opłacalna to przyciągnie
nowych producentów i najprawdopodobniej cena w przyszłości będzie mniej korzystna. Ten sam sposób
myślenia dominuje również w okresach niskiej opłacalności produkcji. Niski procent producentów
rozpoczyna wtedy produkcję przewidując, że niska cena dzisiaj zniechęci wielu innych dostawców
danego produktu i tym samym za pewien okres można się spodziewać korzystnego wzrostu cen.
Zobaczmy, jak funkcjonuje tego typu rynek. Aby symulować w możliwie prosty sposób opisane
wyżej mechanizmy przyjmijmy następujące założenia:
1. Producenci ustalają optymalną wielkość produkcji w oparciu o cenę z bieżącego okresu ale do
sprzedaży dochodzi dopiero w następnym.
2. Produkt nie nadaje się do długiego magazynowania i dlatego musi być sprzedany w danym okresie (nie
można go przechować do następnego okresu).
2
3. Funkcje podaży i popytu są prostymi o typowym nachyleniu.
Prowadzone rozważania ilustruje
rys.
1.
Przyjmijmy, że cena w okresie
Y
X
wyjściowym wynosi p0. Zgodnie z
założeniem 1 odczytujemy na funkcji
podaży Y wielkość produkcji jaka pojawi
p0
się na rynku w okresie 1. Będzie to Y1.
Konfrontując tą wielkość z popytem jaki
będzie występował przy cenie p0 stwierdzimy, że cena p0 jest za wysoka, gdyż
p2
nie cała podaż znajdzie nabywców.
p*
Aby zrównoważyć rynek cena
musi spaść do poziomu p1, gdyż tylko
wtedy popyt będzie wynosił tyle ile
p1
podaż. Spadek ceny z poziomu p0 do p1
spowoduje, że producenci kierując się tą
ostatnią ceną na okres 2 przygotują
produkcję o wielkości Y2. Z poprzednich
ustaleń wiemy jednak, że po cenie p1
można sprzedać nie tylko Y2 ale Y1. Tym
razem producenci będą mogli podnieść
cenę, gdyż przy cenie p1 popyt jest
większy niż podaż. Oferując produkcję o
Y
Y1
Y3
Y2
X1
X *=Y *
wielkości Y2 mogą ją sprzedać po cenie
p2. Ten wzrost ceny (w porównaniu do
R ys . 1 .
p1) zachęci oferentów do zwiększenia
produkcji do wielkości Y3. Tej podaży
nie będą jednak w stanie sprzedać po cenie p2, gdyż wtedy popyt jest mniejszy od podaży. Muszą oni
obniżyć cenę. Kontynuując to rozumowanie będziemy krążyć dookoła punktu równowagi wyznaczonego
przez cenę p* i obroty X*=Y*. Na rys. 1.
przyjmuje to postać spirali, pajęczyny (stąd nazwa modelu).
Widać wyraźnie, że ta spirala stopniowo zbliża się do punktu równowagi, czyli mówimy, że spirala się
zwija. Jest tylko kwestią czasu kiedy dojdzie ona do punktu przecięcia się funkcji podaży i popytu. Warto
zauważyć, że po dojściu do tego punktu układ się ustabilizuje. Aby się o tym przekonać wystarczy
zauważyć, że gdy cena obecna będzie wynosiła p*, to producenci przygotują na następny okres produkcję
o wielkości Y*. Teraz jednak odmiennie niż poprzednio tą produkcję będą mogli sprzedać po cenie p*.
Rynek nie będzie jej korygował w dół ani w górę, gdyż obecna podaż będzie równa przyszłemu popytowi.
p
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
3
Powyższy opis działania mechanizmu rynkowego w sytuacji przedstawionej na rys. 1 pozwala
nam stwierdzić, że ta równowaga rynkowa będzie stabilna, gdyż w przypadku jej zakłócenia siły rynkowe
automatycznie będą ją przywracać.
Przed sformułowaniem następnych wniosków rozpatrzmy inny przypadek, różniący się od
powyższego tylko tym, że teraz funkcja popytu będzie bardziej stroma niż funkcja podaży. Przedstawia to
rys. 2.
Ponownie rozpoczynamy analizę od ceny p0. Na jej
p
X
podstawia producencie przygotują produkcję o wielkości
Y
Y1. Nie da się jej sprzedać po cenie p0. Musi ona zostać
obniżona do poziomu p1. Sugerując się tą ostatnią ceną
producenci w następnym okresie wystąpią z podażą o
wielkości Y2. Gdyby utrzymali cenę p1, to powstałaby
nadwyżka popytu nad podażą, dlatego rynek podniesie
p2
cenę do poziomu p2. Ta wyższa cena skłoni producentów
p0
do zwiększenia produkcji do wielkości Y3. Jej sprzedanie
p*
będzie wymagało obniżenia cen.
p1
Kontynuując to rozumowanie zauważymy, że teraz
też krążymy dookoła punktu równowagi ale tym razem
coraz bardziej oddalamy się od niego. Spirala na rys. 2
stopniowo rozwija się. Możemy więc stwierdzić, że układ
wytrącony z punktu równowagi nie powraca samoczynnie
do niego, czyli ten przypadek jest przykładem niestabilnej
równowagi rynkowej.
Jeszcze raz przypomnijmy, że jedyna różnica
Y2
Y1 Y3
X, Y
między przypadkami przedstawionymi na rys. 1 i 2 polega
X *=Y*
na tym, iż w pierwszym przypadku funkcja podaży była
R ys . 2 .
bardziej stroma od funkcji popytu (układ był stabilny spirala zwijała się) a w drugim było odwrotnie (układ
niestabilny - spirala rozwija się). Jak widać pominęliśmy w rozważaniach przypadek pośredni, gdy obie
funkcje są tak samo strome, czyli w przypadku funkcji prostoliniowych oznacza to, iż wartość
bezwzględna współczynników kierunkowych obu prostych jest identyczna. W takim przypadku spirala
nie będzie się zwijała ani rozwijała, czyli będzie krążyć po swoim śladzie. Taki układ nazwiemy również
niestabilną równowagą, gdyż układ wytrącony z równowagi nie będzie samoczynnie do niej powracał.
Jeżeli chcielibyśmy zobrazować zmiany cen w czasie dla podanych wcześniej przypadków, to
można to zrobić w sposób ukazany na rys. 3a i 3b.
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
4
Powyższe rysunki bardzo przypominają wykresy zmian cen np. wieprzowiny. Takie wahania
rynku są źle oceniane tak przez producentów jak i nabywców. Sytuację poprawia rozwój giełd
towarowych na których handluje się standaryzowanymi towarami, zazwyczaj przygotowanymi do
długiego magazynowania. Fachowcy grający na takiej giełdzie w okresach niskich cen skupują towar aby
go sprzedać w nadchodzącym okresie zwyżki cen albo podpisują z producentami umowy terminowe na
odbiór w przyszłości produktów po określonej cenie. Tego typu działania zazwyczaj mają stabilizujący
wpływ na rynek.
Innym sposobem stabilizacji rynku
jest
powołanie
instytucji rządowej
p0
p2
dokonującej interwencyjnych zakupów (w
p2
okresie zniżek cen) lub sprzedaży (gdy
p0
cena nadmiernie rośnie). Skutki takich
p*
p*
działań pokażemy na prezentowanym
p3
p1
poprzednio przykładzie (zob. rys. 1), który
p1
teraz zmodyfikujemy przyjmując, że
p3
Agencja Rynku Rolnego będzie w
0
1
2
3
t
okresach nadprodukcji skupowała część
0
1
2
3 t
nadwyżki podaży, by sprzedać ją w
R ys . 3 b .
R ys . 3 a
okresach niedoboru produkcji. Prezentuje
to rys. 4.
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
5
Zobaczmy najpierw, co stałoby się
gdyby Agnacja Rynku Rolnego skupiła w
I1
I2
pierwszym okresie połowę nadwyżki
podaży, która powstała w wyniku tego, że
p0
producenci spodziewając się ceny p0 przygotowali podaż w ilości Y1. Wielkość
interwencyjnego skupu pokazuje strzałka
I1. Wtedy na rynek faktycznie trafiłaby
p 11
podaż w ilości Y11, co wywołałoby spadek
cen z poziomu p0 do p11 zamiast do p1
p*
(gdyby interwencji nie byłoby). Na rys. 4.
p 12
łatwo można dostrzec, że ukształtowanie
się w pierwszym okresie ceny p11 spowop1
I2
duje, że producenci na następny okres
przygotują podaż w ilości przekraczającej
popyt przy tej cenie. Oznaczałoby to, że w
I1
drugim okresie konieczny byłby interwencyjny skup. Agencja nie mogłaby sprzedać
nadwyżek, które zgromadziła w poprzednim
okresie.
Jeżeli
ta
agencja
dysponowałaby środkami finansowymi i
X1
Y 11 Y 12
Y1
Y
materialnymi
(wolne
magazyny)
X *=Y *
pozwalającymi na ponowny skup, to
R ys . 4 .
postępując w ten sposób można
doprowadzić rynek do punktu równowagi. Efektem tego będzie jednak stałe utrzymywanie się wysokich
zapasów, których nie będzie można sprzedać na rynku danego kraju. Jedynym wyjściem jest eksport
zgromadzonych nadwyżek. Z czysto ekonomicznego punktu widzenia taka interwencja jest nieracjonalna.
Lepszym rozwiązaniem jest ustalenie interwencyjnego skupu na takim poziomie aby złagodzić
spadek cen ale tylko na tyle, że w następnym okresie pojawi się niedobór podaży, który pozwoli sprzedać
zgromadzone nadwyżki redukując tym samym wielkość niedoboru. Tak się stanie gdy interwencyjny skup
towaru w pierwszym okresie wyniesie np. I2 (krótsza strzałka). Wtedy cena spadnie do poziomu p12. Na
podstawie tej ceny w drugim okresie pojawi się podaż w ilości Y12, którą Agencja Rynku Rolnego
zwiększy o zgromadzone wcześniej rezerwy. To spowoduje, że cena wzrośnie ale mniej niż gdyby nie
było tej interwencji. Kontynuując to rozumowanie doprowadzimy do ukształtowania się na rynku ceny p*
i wielkości obrotów X*=Y*.
p
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
6
Przedstawiony przypadek może być również ilustracją pokazującą jak trudno jest przeprowadzić
skuteczne równoważenie rynku. Z powyższego rozumowania wynika m.in wniosek, że formułowane
bardzo często postulaty aby interwencja Agencji Rynku Rolnego była tak duża aby utrzymać cenę, przy
której wystąpiła nadwyżka podaży są całkowicie nieracjonalne z ekonomicznego punktu widzenia,
zwłaszcza w dłuższym okresie czasu.
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.