w cieniu czepka - Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i
advertisement
www.doipip.wroc.pl N U M E R 5 2 47 M AJ 2 012 W RO C Ł AW L E G N IC A ISSN 14256584 W CIENIU CZEPKA NIEZALEŻNY MIESIĘCZNIK PIELĘGNIAREK I P O Ł O Ż N YC H OKRĘGU W R O C Ł AWS K I E G O I LEGNICKIEGO WNIOSEK O AKTUALIZACJĘ DANYCH miejscowość, data ............................................................... Imię i nazwisko ............................................................................................................................................................ Adres zamieszkania ..................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... Pesel.......................................... Telefon ....................................................... Nr zaświadczenia o prawie wykonywania zawodu Dolnośląska Okręgowa Rada Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu POPRZEDNIE ZATRUDNIENIE: nazwa zakładu /oddział .............................................................................................................................................. ....................................................................................................................................................................................... adres zakładu .............................................................................................................................................................. ...................................................................................................................................................................................... data zatrudnienia od…...................do…...................stanowisko forma zatrudnienia (* wpisz właściwe) ........... dzień/miesiąc/rok dzień/miesiąc/rok ....................................................................................................................................................................................... OBECNE ZATRUDNIENIE: nazwa zakładu /oddział .............................................................................................................................................. ....................................................................................................................................................................................... adres zakładu telefon ................................................................................................................................................. ....................................................................................................................................................................................... data zatrudnienia od…................... do…................... stanowisko forma zatrudnienia (*wpisz właściwe) .......... dzień/miesiąc/rok dzień/miesiąc/rok ....................................................................................................................................................................................... ................................................................................................ Podpis pielęgniarki / położnej * rodzaje form zatrudnienia: umowa o pracę, stosunek służbowy, umowa cywilnoprawna, wolontariat, praktyki zawodowe Pieśń o cnocie Od redakcji Za nami pierwsze dni maja, miesiąca o najkrótszej nazwie i najbardziej pojemnej treści. Gdyby przyjrzeć się dokładnie tym kilkudziesięciu dniom, zauważylibyśmy, że wiele kryje tajemnic, dat wartych pamięci i wydarzeń, które odbijają się echem w całym naszym życiu. Przede wszystkim maj uważany jest – i słusznie – za najpiękniejszy okres w roku. Co prawda kończą okres kwitnienia drzewa owocowe, ale zapierają nam dech w piersiach wszelkie odmiany bzu, rododendronów, azalii czy ogromne kwiatostany kasztanowca (od lat zwiastującego maturę). Nieco niżej wzrok przykuwają konwalie, piwonie i różnobarwne irysy. Świat jest cudowny i dlatego wspaniale, że Święta Pielęgniarek i Położnych przypadają wtedy, gdy za ich ciężką i trudną pracę zdaje się dziękować swym urokiem cała natura nie tylko swoimi barwami, ale też ciepłymi, długimi dniami. Radość z racji wykonywania zawodu jest spotęgowana radością z panującej na świecie wiosny. I chociaż dla pielęgniarek najważniejszym świętem jest dzień im poświęcony, warto nie zapominać o innych ważnych rocznicach, które świętujemy w bieżącym miesiącu. Oprócz dni tworzących długi majowy weekend, 1 maja – Święto Ludzi Pracy i 3 maja – Święto Konstytucji, należy także pamiętać o dniu 8 maja, w którym wspominamy dzień końca II wojny światowej, oraz 26 maja, kiedy nasza pamięć skupia się wokół naszych Mam. Jest więc maj – czasem pogody dla serca i ducha, okresem wspominania wybitnych postaci i czasem zachwytu na urodą otaczającej nas przyrody. Aby owo piękno pozostało na zawsze przy nas, spójrzmy na starą Pieśń o cnocie autorstwa Jana z Czarnolasu. Niechże jego słowa dające wskazówki ludziom prawym, posłużą każdemu z nas, by dążyć do osiągnięcia wartości, jakie od prawieków uczyły, jak zyskać sławę i chwałę w oczach sobie współczesnych i potomnych. Niechże słowa tej Pieśni poprowadzą czytelników przez lekturę niniejszego numeru, w którym wspominamy, tych, których życie było przykładem służby dla drugiego człowieka. Redakcja Z okazji naszego Święta – Pielęgniarek i Położnych – życzę wszystkim Paniom i Panom pogodnych, jasnych dni i w pracy, i w zaciszu naszych domów, by nasz trud przynosił dobre owoce, by nasze ręce chroniły ludzkie zdrowie i życie – bo delikatne jest i ulotne jak kwiat jabłoni... mgr Urszula Olechowska Przewodnicząca Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu Nie masz, i po raz drugi nie masz wątpliwości, Żeby cnota miała być kiedy bez zazdrości: Jako cień nieodstępny ciała naszladuje, Tak za cnotą w też tropy zazdrość postępuje. Nie może jej blasku znieść ani pojźrzeć w oczy, Boleje, że kto przed nią kiedy wysszej skoczy; A iż baczy po sobie, że się wspinać prózno, Tego ludziom uwłóczy, w czym jest od nich rózno. Ale człowiek, który swe pospolitej rzeczy Służby oddał, tej krzywdy nie ma mieć na pieczy; Dosyć na tym, kiedy praw, ani niesie wady; Niechaj drugi boleje, niech sie spuka jady! Cnota (tak jest bogata) nie może wziąć szkody Ani sie też ogląda na ludzkie nagrody; Sama ona nagrodą i płacą jest sobie I krom nabytych przypraw świetna w swej ozdobie. A jesli komu droga otwarta do nieba, Tym, co służą ojczyźnie. Wątpić nie potrzeba, Ze co im zazdrość ujmie, Bóg nagradzać będzie, A cnota kiedykolwiek miejsce swe osiędzie. Jan Kochanowski Informacje WNIOSEK PREZYDIUM DOLNOŚLĄSKIEJ OKRĘGOWEJ RADY PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH WE WROCŁAWIU Z DNIA 07 MARCA 2012 r. W sprawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 06 lutego 2012 r. w sprawie sposobu przeprowadzania konkursu na kierownicze stanowiska w podmiocie leczniczym niebędącym przedsiębiorcą. Prezydium Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu po zapoznaniu się z ww. rozporządzeniem wyraża sprzeciw wobec zapisów zawartych w §10 pkt 4 lit.b i pkt 5 lit.b. Wprowadzenie tych regulacji wypacza istotę postępowania konkursowego na kierownicze stanowiska w podmiotach leczniczych nie będących przedsiębiorcami poprzez zmianę ilości członków komisji konkursowej i ustalenie niekorzystnych proporcji strony społecznej do administracji podmiotu leczniczego, tym samym przesądzając wynik postępowania jeszcze przed jego rozpoczęciem. MINISTERSTWO ZDROWIA Podsekretarz Stanu Cezary Rzemek Warszawa,2012-03-28 MZ-DS -WSZ-643-3107-61/HRJ12 Pani mgr Urszula Olechowska Przewodnicząca Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych ul. Powstańców Śląskich 50, 53-333 Wrocław W odpowiedzi na wniosek Prezydium Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu z dnia 7 marca 2012 r., nadesłany przy piśmie z dnia 20 marca 2012 r., Nr DOIPiP/685/03112, dotyczący przepisów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 lutego 2012 r. w sprawie sposobu przeprowadzania konkursu na niektóre stanowiska kierownicze w podmiocie leczniczym niebędącym przedsiębiorcą (Dz. U. z 2012 r. poz. Nr 182), uprzejmie przekazuję następujące informacje. W świetle przepisów §1 ww. rozporządzenia, konkursy przeprowadza się na stanowiska: kierownika, zastępcy kierownika, w przypadku gdy kierownik nie jest lekarzem, ordynatora, naczelnej pielęgniarki lub przełożonej pielęgniarek oraz pielęgniarki oddziałowej. Składy komisji konkursowych na poszczególne stanowiska określają przepisy §10 rozporządzenia. Wprowadzone w przedmiotowym rozporządzeniu zmiany w składzie komisji konkursowej w stosunku do poprzednio obowiązującego rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 19 sierpnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad przeprowadzania konkursu na niektóre stanowiska kierownicze w publicznych zakładach opieki zdrowotnej, składu komisji konkursowej oraz ramowego regulaminu przeprowadzania konkursu (Dz. U. Nr 115, poz. 749 z późn. zm.) miały na celu wzmocnienie roli podmiotu tworzącego daną placówkę oraz jej kierownika w procesie przeprowadzania konkursu na stanowiska kierownicze. Dlatego też rozporządzeniem z dnia 6 lutego 2012 r. dodano do składów komisji konkursowych powoływanych w trakcie wyboru kandydatów na stanowiska ordynatora, naczelnej pielęgniarki, przełożonej pielęgniarek oraz pielęgniarki oddziałowej przedstawicieli kierownika podmiotu leczniczego w liczbie od trzech do sześciu. Jednocześnie pra- 2 Prezydium Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu jest zaniepokojone nieprzestrzeganiem prawa samorządu pielęgniarek i położnych do opiniowania aktów prawnych dotyczących systemu ochrony zdrowia zagwarantowanego w art.4 ust. l pkt8 ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych z dnia l lipca 2011 r. i sprowadzenie go do roli obserwatora. Wobec powyższego wnioskujemy o naniesienie zmian do rozporządzenia z zachowaniem porządku prawnego. Sekretarz DORPiP Anna Szafran Przewodnicząca DORPiP Urszula Olechowska gnę wyjaśnić, że działanie zmierzające do zwiększenia wpływu kierownika podmiotu leczniczego na przebieg procesu rekrutacji współpracującej z nim bezpośrednio kadry kierowniczej stanowi wypadkową rozwiązań zawartych w ustawie o działalności leczniczej, które znacząco podnoszą poziom bezpośredniej odpowiedzialności ponoszonej przez dyrektorów oraz podmioty tworzące placówki ochrony zdrowia za sprawne funkcjonowanie podmiotu leczniczego działającego w formie sp zoz. Należy również podkreślić, że zwiększenie roli podmiotów tworzących i kierowników podmiotów leczniczych nie powoduje w żadnym wypadku eliminacji samorządu pielęgniarek i położnych z postępowań konkursowych. Przedstawiciele samorządu uczestniczą bowiem w pracach komisji prowadzących konkursy na cztery z pięciu stanowisk objętych tą procedurą (w przypadku konkursu na zastępcę kierownika ds. medycznych i ordynatora mają jak dotychczas po jednym przedstawicielu, w przypadku konkursu na naczelną pielęgniarkę i pielęgniarkę oddziałową po trzech, w tym przewodniczących komisji). Przedstawiciele samorządu nie uczestniczą jedynie w postępowaniach na stanowisko kierownika podmiotu leczniczego. Jednakże konkursy na to stanowisko dotyczą – pod rządami ustawy o działalności leczniczej – kierowników samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, którzy dotychczas nie byli w ogóle objęci procedurą konkursową. Równocześnie informuję, że rozwiązania które ostatecznie znalazły się w treści rozporządzenia stanowią wyraz kompromisu pomiędzy zgłaszanymi w trakcie konsultacji zewnętrznych propozycjami zmierzającymi do ograniczenia składów komisji konkursowych tylko do przedstawicieli podmiotów tworzących, a dotychczas obowiązującym rozwiązaniem gwarantującym udział dwóch samorządów zawodów medycznych w pracach komisji. Opisane powyżej rozwiązania czynią również w pełni zadość ustawowym uprawnieniom samorządu określonym w art. 4 ust. 2 pkt 7 ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych, który stanowi, że do zadań samorządu należy „przewodniczenie i uczestnictwo jego przedstawicieli w komisjach konkursowych na kierownicze stanowiska pielęgniarskie lub położnicze oraz na inne stanowiska kierownicze w podmiotach leczniczych, o ile odrębne przepisy przewidują taki obowiązek”. Z poważaniem Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia Cezary Rzemek W CIENIU CZEPKA Informacje W środę 28 lutego w Ministerstwie Zdrowia z premierem Donaldem Tuskiem spotkały przedstawicielki Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych oraz Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych, by porozmawiać m.in. o reformie emerytalnej. Wsparcie systemu kształcenia ustawicznego personelu medycznego w zakresie opieki geriatrycznej, MINISTERSTWO ZDROWIA Departament Pielęgniarek i Położnych MZ-PP-079-7388-2/BB/12 Warszawa, 2012 -04- 16 Pani Grażyna Rogala-Pawelczyk Prezes Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych ul. Pory 78, 02-757 Warszawa Szanowna Pani Prezes Uprzejmie informujemy, iż w latach 2012 2015 realizowany będzie przez Departament Pielęgniarek i Położnych Ministerstwa Zdrowia w partnerstwie z Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego projekt systemowy pn. SPOTKANIE PIELĘGNIAREK Z PREMIEREM Wśród uczestników spotkania byli także Minister Zdrowia Bartosz Arłukowicz oraz wiceminister pracy i polityki społecznej Jarosław Duda. Iwona Borchulska, przewodnicząca OZZPiP i Grażyna Rogala-Pawelczyk, prezes NRPiP jednym głosem przekonywały premiera, że wydłużenie wieku emerytalnego dla pielęgniarek i położnych będzie niekorzystne zarówno dla tych grup zawodowych jak i pacjentów. Poruszono także kwestię warunków pracy polskich pielęgniarek i położnych. Wyniki badań są niepokojące. Wskazują, że warunki pracy należą do najgorszych w Europie. Premier zadeklarował, że wyniki badań zostaną poddane analizie. Obie strony wyraziły chęć dalszych spotkań. Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych oraz okręgowe izby pielęgniarek i położnych są głównymi organami kierującymi samorządem zawodowym pielęgniarek i położnych w Polsce, który stanowi najliczniejszą grupę zawodową w kraju, posiadającą około 300 tys. członków. Ogólnopolski Związek Zawodowy Pielęgniarek i Położnych jest największą organizacją związkową, zrzeszającą około 80 tys. członków. Wsparcie systemu kształcenia ustawicznego personelu medycznego w zakresie opieki geriatrycznej, współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Celem projektu jest poprawa opieki nad osobami w wieku podeszłym w Polsce poprzez podniesienie kompetencji (szkolenie) kadr medycznych w zakresie opieki geriatrycznej. Założeniem projektu jest, aby jego realizacja przyczyniła się do wzrostu świadomości społeczeństwa, w tym kadr medycznych oraz osób odpowiedzialnych za realizację i finansowanie świadczeń zdrowotnych na temat potrzeby sprawowania kompleksowej, interdyscyplinarnej opieki nad osobami starszymi na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej. Wsparciem w ramach projektu objęci zostaną lekarze podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej, fizjoterapeuci, opiekunowie medyczni oraz terapeuci środowiskowi. Termin rozpoczęcia szkoleń to II połowa cd. na str.4 KONSULTANCI WOJEWÓDZCY W DZIEDZINACH: PIELĘGNIARSTWA – mgr JOLANTA KOLASIŃSKA, AM Wydział Nauk o Zdrowiu, ul. Bartla 5, 51-618 Wrocław, e-mail: [email protected], tel. 0-71/ 784 18 45; PIELĘGNIARSTWA W GINEKOLOGII I POŁOŻNICTWIE – mgr URSZULA ŻMIJEWSKA, Szpital Specjalistyczny im. A. Falkiewicza, ul. Warszawska 2, 52-114 Wrocław, tel. 0-71/342-86-31wew. 344, 604-93-94-55, 667-977-735 PIELĘGNIARSTWA PEDIATRYCZNEGO – mgr DOROTA MILECKA Akademicki Szpital Kliniczny, ul. Borowska 213, 50-556 Wrocław tel. 071/733-11-90, 733-11-95, 662-232-595 PIELĘGNIARSTWA EPIDEMIOLOGICZNEGO – mgr KATARZYNA SALIK Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1, ul. M. Skłodowskiej-Curie 58, 50-368 Wrocław PIELĘGNIARSTWA RODZINNEGO – EWA CHLEBEK, tel. 71 327-09-30, 71/784-21-75 606 99 30 95; e-mail: [email protected], ul. Urzędnicza 1, 55-020 Żórawina, e-mail: [email protected], tel. 728-515-055 5 247 2012 3 Informacje bieżącego roku. Wy- dokończenie ze str.3 konawcy szkoleń zostaną wyłonieni w drodze zamówienia publicznego. Szkolenia poszczególnych grup zawodowych realizowane będą na podstawie programów kształcenia opracowanych w ramach projektu przez zespoły ekspertów powołane w ramach Zespołu ds. gerontologii przy Ministrze Zdrowia przewidywana długość szkolenia to 40 godzin zajęć teoretycznopraktycznych realizowana w trakcie 2 zjazdów, trwających po 3 dni każdy. Szkolenia będą bezpłatne dla uczestników. Ich koszt pokrywany będzie ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Dodatkowo, uczestnicy otrzymają wsparcie w postaci zwrotu kosztów zakwaterowania i dojazdu na szkolenie. Projekt jest przedsięwzięciem ogólnopolskim. Jego wartość wynosi ponad 22 min złotych. my, iż dla potrzeb projektu zostanie uruchomiona kampania medialno-promocyjna. Jako jej pierwszy element powstanie niebawem. Specjalna strona internetowa na której będą umieszczone wszelkie informacje. Jej adres przekażemy Państwu natychmiast po jej uruchomieniu. Z poważaniem W związku z powyższym zwracamy się z prośbą o rozpowszechnienie tej informacji wśród członków Izb. Jednocześnie informuje- Zastępca Dyrektora Departamentu Pielęgniarek i Położnych Joanna Skolimowska Notatkę sporządziła mgr socjologii Bożena Bedryk, Dyrektor Biura DOIPiP we Wrocławiu PIELĘGNIARKI W AKCJI „SZPIK RATUJE ŻYCIE” W dniu 18 kwietnia 2012 r. we Wrocławiu w ramach akcji „Szpik Ratuje Życie” rozpoczęła się rejestracja ochotników, którzy chcą zostać dawcami szpiku. W kilku lokalizacjach we Wrocławiu, w godzinach od 11.00 do 17.00 odbywała się rejestracja i pobieranie materiału do badania. nego z talerza kości biodrowej. W trakcie akcji prowadzonej przez Fundację DKMS na terenie Uniwersytetu Ekonomicznego, pobieraniem materiału – krwi zajmowały się Panie Pielęgniarki: Małgorzata Szymańska, Beata Kulpa z Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego nr 1 we Wrocławiu, Katarzyna Konopka i Paulina Tracz z Dolnośląskiego Szpitala Specjalistycznego im. T. Marciniaka we Wrocławiu oraz Julita Szylkiewicz z Akademickiego Szpitala Klinicznego. Dziękujemy Paniom za zaangażowanie i poświęcony czas. Zagubiono Zaświadczenie o prawie wykonywania zawodu nr 4301441A wydane na nazwisko Osoby, które zdecydowały się zostać dawcą, muszą przejść przez następujące etapy: I Rejestracja i pobranie krwi lub wymazu z jamy ustnej. II. Badanie zgodności cech antygenowych. 4 III Wpis danych (w formie anonimowej) do rejestru centralnego. IV. Dalsze badania. V Ostateczna decyzja. Pobranie komórek macierzystych z krwi obwodowej lub ze szpiku kost- Monika Grabiec przez Dolnośląską Okręgową Radę Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu 05 marca 2005 roku . W CIENIU CZEPKA Prewencja odpowiedzialności zawodowej PROF. DR HAB. MED DR H. C. STANISŁAW IWANKIEWICZ U rodziłem się w 1920 roku, gdy kończyła się wojna polsko-bolszewicka, w której zwycięska dla Polski Bitwa Warszawska rozstrzygnęła losy nie tylko naszego kraju ale i Europy, a może i świata. Dorastałem w czasach, gdy żywe były tradycje walk o wolność kraju. Półtora wieków zmagań i walk powstańczych zakończyły się odzyskaniem wolności. Ci, którzy o tę wolność walczyli, byli dla mojego pokolenia uosobieniem cnót obywatelskich, byli wzorami do naśladowania. W szkole uczyliśmy się, że „jeśli komu droga otwarta do nieba – tym co służą ojczyźnie”, a także: „i ten szczęśliwy, kto padł wśród zawodu, jeżeli poległym ciałem dał innym szczebel do sławy grodu” i „zwycięstwo liczby nie chce, męstwa potrzebuje”. W harcerstwie hasłem było: „Ojczyzna, Nauka i Cnota”. W moim domu pielęgnowano te najwyższe wartości. Społeczeństwo tamtego czasu odrzucało postawy niepatriotyczne. Pamiętam powstańca z 1863 roku porucznika Otockiego, staruszka, nieco pochylonego, ubranego w granatowy mundur oficerski z orderem Virtuti Militari na piersi, jak stoi na trybunie honorowej w dniu 11 listopada, przyjmując – wraz z dowódca dywizji kaliskiej – defiladę wojska. Moje pokolenie, podobnie jak kilka pokoleń przedtem, było wychowane u duchu patriotycznym: „Bóg, Honor i Ojczyzna” były drogowskazami. Byliśmy wychowani na kształtowaniu i przyswajaniu imponderabilii – wartości najwyższych moralnie, takich jak: uczciwość, prawdomówność, szlachetność, zdolność do poświęceń dla wyższych celów – bez oglądania się za zapłatą. Wzorem był dla nas Józef Piłsudski, zwycięski wódz, ale także Tadeusz Kościuszko, Józef Poniatowski i Romuald Traugutt. W Szkole Podchorążych Sanitarnych recytowaliśmy zaraz po odśpiewaniu modlitwy „Kiedy ranne wstają zorze”: „Józef Piłsudski umarł tylko ciałem, ale duchem żyć 5 247 2012 ZMIANA POKOLEŃ będzie wiecznie”. Takie wychowanie sprawiło, że ochotnie szliśmy do wojska i do walki we wrześniu 1939 roku, braliśmy udział w konspiracji, w partyzantce, Powstaniu Warszawskim, a także na frontach II wojny światowej. Po wojnie przeżywaliśmy rozdarcie. Ci, którzy przyszli do kraju ze wschodu, zgodnie z dyrektywami „starszego brata” mieli opluwać tych, którym walcząc „za waszą i naszą wolność”, nie było dane szczęście wrócić „z ziemi włoskiej do Polski”. I na odwrót Rząd Londyński (polski na emigracji) nie akceptował narzuconych nam przecież realiów i tego, że dla Polski trzeba w Polsce pracować, że nam nikt kraju nic odbuduje, jeśli sami nic weźmiemy się do pracy, do odbudowy zniszczonego kraju. Z oddali można było tylko udzielać rad, nie zawsze dobrych przecież... Po 1989 roku ponowne rozdarcie dotyczy także obecnego dojrzewającego pokolenia. Ponownie rozpoczęło się opluwanie wszystkiego i wszystkich, którzy kraj odbudowywali. Rozpoczął się okres kapitalizmu, w którym liczą się przede wszystkim osiągnięcia materialne. Panuje wolny rynek, na którym nie ma takiego towaru jak imponderabilia. Z amerykańskiego stylu życia pokazywane są niestety w telewizji, w filmach, w Internecie, prawie wyłącznie najgorsze ochłapy moralne: przemoc, rozbój, narkotyki i wyuzdany seks. Czy można się dziwić, że w ostatnich latach wzrosła bardzo znacznie ilość morderstw, prostytucja, narkomania wśród młodocianych? Czujemy się osaczeni przez przestępczość i jesteśmy nieomal bezsilni nie tylko wobec tej dużej gangsterskiej przestępczości, ale tej drobnej, codziennej, chamskiej, bezczelnej. Czy brak skutecznej reakcji ze strony odpowiednich władz i skutecznych szybkich kar za miliardowe nieraz kradzieże, korupcję, marnotrawstwa, mordy, gwałty nie działa antywychowawczo, czy nawet zachęcająco? Polska zyskała niegdyś miano: „chory człowiek Europy”. Czy dzisiaj Polska jest zdrowa, skoro cierpi nadal na rozdarcie: jedni ciągną w lewo, drudzy w prawo, niezbyt liczni działają destrukcyjnie. Czy w tej sytuacji może młodzież otrzymać ustalone wzory do naśladowania? Nasze pokolenie miało dobrą literaturę. Nie było radia, telewizji, tylu filmów, Internetu, tylu setek pism kolorowych, więc był czas na czytanie. Obecnie czytelnictwo przeżywa w Polsce głęboki kryzys. Prezes Fundacji Książki Polskiej, dr Nowakowski, mówił przed dwoma laty na otwarciu wystawy książki w Warszawie, że na wschód od Wisły nikt nie czyta książek, a na zachód od Wisły tylko 50% dawnych czytelników. Chyba nie wiele przesadził, skoro na brak poczytności skarżą się tacy autorzy jak Lem czy Aleksander Krawczuk. Książka ostatniego noblisty (Węgra) „rozeszła się” u nas w trzystukilkudziesięciu egzemplarzach. Natomiast zyskują czytelników, poklask i nagrody, a nawet „paszporty” takie dzieła jak, debiut młodocianej autorki, o której jedna ze światłych recenzentek mówi: „gdzieś od trzech czwartych pani książki poczułam zmęczenie – same rzygowiny, prochy i krew. Żeby choć na chwilę pojawiła się lilia – pomyślałam, ale nie”. Książka ma olbrzymie powodzenie, bo napisana jest slangiem młodzieżowym. Część młodzieży rozumie, że nie jest dobrze i dlatego na przykład na zebraniu reprezentacji młodzieżowych organizacji w sejmie w dniach 10-12.10.1999 roku stwierdzili, że telewizja i inne środki masowego przekazu za dużo czasu i miejsca poświęcają programom ukazującym przemoc, seks, narkomanię i że brak jest młodzieży ideowości. A w dniu 25 stycznia br. na finale krajowym Eurowizji 2003 głównie młodzież wybrała znaczną ilością głosów zespół wokalny „Ich Troje” na reprezentantów Polski na finał europejski. Zespół wygrał, bo śpiewał pieśń jakże mądrą i obiecującą, zaczynającą się od słów: „Żadnych wojen, żadnych granic, żadnych państw”. „Idą czasy, których znamieniem będzie wyścig pracy, jak przedtem był wyścig żelaza, jak przedtem był wyścig krwi”— przepowiedział Józef Piłsudski. Idą nowe czasy – pokojowego zjednoczenia Europy. W ciągu dwudziestu wieków zarysowało się kilka koncepcji zjednoczenia naszego kontynentu. Do tej pory były to podboje słabszych krajów przez silniejsze: ekspansja Rzymu, cesarstwa niemieckiego, Napoleona, III Rzeszy, Związku Radzieckiego. Te krwawe podboje kosztowały życie dziesiątki, potem setki tysięcy, a w ostatniej wojnie dziesiątki milionów istnień ludzkich i olbrzymie zniszczenia dorobku narodów. Obecnie, po raz pierwszy w historii Europy, jest realizowana pomyślnie idea pokojowego zjednoczenia narodów i państw. Nie będzie podbojów i wojen i nie będą potrzebne zrywy wolnościowe krwawo okupywane. Nowe pokolenie Polaków będzie realizować zgodnie z innymi uczestnikami Unii hasła pokojowej współpracy. To będzie patriotyzm realizowany nie w walkach, a w pracy organicznej. Co możemy i co powinniśmy uczynić by sprostać nowym zadaniom wychowaniu nowego pokolenia? Stwórzmy razem – ponad wszelkimi partiami i podziałami jeden program wychowania młodzieży w nowym duchu – „idąc z żywymi, ale nie depcząc przeszłości ołtarzy”. Jest to nasz obowiązek. 19.03.2012 Profesor Stanisław Iwankiewicz: • Kawaler Orderu Wojennego Virtuti Militari • Były Rektor Akademii Medycznej we Wrocławiu w latach 1972-79 • Dr Honoris Causa Akademii Medycznej w Dreźnie • Honorowy Obywatel Miasta Kalisz • Budowniczy Wrocławia 5 Pielęgniarstwo mgr socjologii Władysława Głowacz Przełożona Pielęgniarek Dolnośląskiego Centrum Onkologii we Wrocławiu Śladami historii pielęgniarstwa w Dolnośląskim Centrum Onkologii we Wrocławiu Tekst ten dedykuję pamięci Pani Walerii Pęskiej oraz Paniom Pielęgniarkom i Położnym pracującym w Dolnośląskim Centrum Onkologii, które w trudzie dnia codziennego ofiarują naszym pacjentom nie tylko profesjonalną opiekę, ale także swoje serce. Jednocześnie składam Paniom najserdeczniejsze życzenia z okazji zbliżającego się Dnia Pielęgniarki i Dnia Położnej. „…Nie jesteś jednak tak bezwolny, A choćbyś był jak kamień polny Lawina bieg od tego zmienia Po jakich toczy się kamieniach I jak zwykł mawiać już ktoś inny Możesz więc wpłyń na bieg lawiny…” Czesław Miłosz WALERIA PĘSKA 19141996 nia ludziom odziedziczyła po ojcu Erneście, który był lekarzem, mama Eugenia z Czabotarów. Do Polski przyjechała z rodzicami w 1921 roku i podjęła naukę w Gimnazjum Sióstr Urszulanek w Stanisławowie. W roku 1929 z rodziną przenieśli się na Wileńszczyznę, gdzie Waleria ukończyła naukę w Gimnazjum św. Kazimierza w Nowej Wilejce. Następnie kontynuowała naukę w Państwowej Średniej Szkole Przemysłowo – Handlowej im. Emmy Dmochowskiej w Wilnie, którą ukończyła w 1934 roku. Kiedy po zaledwie piętnastu latach pokoju na świecie w roku 1939 wybuchła II wojna światowa, Pani Waleria Pęska miała 25 lat. Podjęła decyzję o nauce na kursie PCK w Białymstoku. Niestety 13 kwietnia 1940 roku została z rodziną wywieziona do Kazachstanu w ZSSR, gdzie z wieloma naszymi rodakami doświadczyła kolejnych, jakże dramatycznych losów. Losy Pani Walerii Pęskiej splatają się z historią naszego kraju i naznaczone są wędrówką do wolności. Ostatnim portem, do którego przywiały ją wiatry historii był Wrocław i Dolnośląskie Centrum Onkologii, w którym mam przyjemność pracować od 25 lat. Wielki to dla mnie zaszczyt, że w szeregach naszego pielęgniarstwa miałyśmy tak niezwykłą i szlachetną pielęgniarkę, która pracowała w naszym Centrum. Czasy, w których przyszło jej żyć, należą do najtrudniejszej historii naszego narodu, a była to I i II wojna światowa oraz stan wojenny. Pani Waleria Pęska przyszła na świat 27 czerwca 1914 roku w Anatoljówce na Krymie w ówczesnym ZSSR. Zaledwie miesiąc przed wybuchem I wojny światowej. Pasję do pomaga- 6 • od 7 września 1943 do 6 sierpnia 1945 – oddział chirurgiczny w Polowym Szpitalu Ewakuacyjnym we Włoszech; • 6 sierpnia 1945 do 29 listopada 1946 – oddział dziecięcy 340 Szpitala Wojennego we Włoszech, w którym po zakończeniu działań wojennych pracowała dla polskich dzieci; • 29 listopada 1946 do 7 lipca 1947 – oddział położniczy w I Szpitalu Wojennym w Szkocji na oddziale położniczym dla Polek. Pani Waleria Pęska opiekowała się chorymi zakaźnie w kampanii włoskiej. Jako pielęgniarka pierwszej linii walk wyznaczona była do najtrudniejszych zadań. Po amnestii Waleria wstąpiła do Wojska Polskiego 5 maja 1942 roku. Zgłosiła się tam jako ochotniczka w Guzarze do organizowanej Armii Polskiej gen. Władysława Andersa. Pomimo trwających działań wojennych nadal kontynuowała naukę, coraz bardziej się angażując i odnajdując swoje powołanie w zawodzie pielęgniarki. Egzamin na siostrę pogotowia sanitarnego PCK zdała dnia 1 marca 1943 r. Wraz z armią gen. Władysława Andersa przeszła szlak bojowy: • od 8 maja 1942 do 3 stycznia 1943 – oddział wewnętrzny Szpital Wojskowy w Persji; • od 3 stycznia 1943 do 7 września 1943 – ambulatorium Szpitala Wojskowego w Iraku i Persji; W CIENIU CZEPKA Pielęgniarstwo Z polskimi żołnierzami brała udział w walkach pod Monte Cassino w 1944 roku, gdzie na skutek silnego huku dział częściowo ogłuchła. zostały po nim Specjalistyczny Zespól Onkologiczny z dniem 16.06.1993 r. zmienił nazwę na Dolnośląskie Centrum Onkologii. Po zakończeniu działań wojennych w 1947 r. niosąc w sercu smutek i niezapomniane widoki z pól bitewnych wraz z transportem repatriacyjnym wróciła do swej ojczyzny. Wspominając jej wojenne losy, możemy przywołać słowa naszego poety Cypriana Kamila Norwida: „Gorzki to chleb jest polskość”. Pani Waleria Pęska zawitała do Wrocławia, gdzie mieszkała do końca swego życia. Najpierw podjęła pracę w Szpitalu im. Neugebauera przy pl. Prostokątnym, obecnie pl. Hirszfelda. Pani Waleria w uznaniu swoich zasług dla zawodu i ojczyzny była wielokrotnie odznaczana. Odznaczenia: • Złoty Krzyż Zasługi • Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami • Gwiazda Italii • Pamiątkowy Krzyż Monte Cassino • Brytyjski Medal Wojenny • Medal Wojska • Odznaka Pamiątkowa II Korpusu • Odznaka „Za Wzorową Pracę w Służbie Zdrowia” • Medal Zwycięstwa i Wolności • Złota Odznaka Zasłużonych dla Województwa Wrocławskiego • Złota Odznaka Miasta Wrocławia • Medal im. Florencji Nightingale 1987 r. Początkowo pracowała na stanowisku pielęgniarki dyplomowanej, a od czerwca 1966 roku pełniła funkcję pielęgniarki oddziałowej Oddziału Ginekologii Septycznej, do momentu odejścia na emeryturę przez okres 10 lat. Szpital im. Neugebauera przestał istnieć. Po- 5 247 2012 W dzisiejszym pielęgniarstwie, w świecie sztywnych instrukcji i skomplikowanych procedur potrzebujemy takich wzorców jak Pani Waleria Pęska. Zatrzymajmy się choć na chwilę, aby pochylić się nad piękną historią zawodu, która jest przekazywana przez nasze koleżanki. Na szczęście czasy, w których żyjemy są pokojowe, a nie wojenne, ale pewne wartości są ponadczasowe i fundamentalne dla wykonywania naszego zawodu. Myślę, że wiele z nas spotkało takie koleżanki, które poprzez swoją pracę dawały przykład temu, że pielęgniarstwo to przede wszystkim umiłowanie człowieka chorego i potrzebującego pomocy. W swojej ponad 31 letniej pracy zawodowej miałam szczęście pracować z pielęgniarkami, które były dla mnie drogowskazem do najpiękniejszego pielęgniarstwa. Serdeczne podziękowania dla całego personelu Swoją pracę w Dolnośląskim Centrum Onkologii podjęłam w roku 1987, nie dane mi więc było poznać osobiście Pani Walerii Pęskiej. Mówi się, że zmarli żyją wśród nas dopóty, dopóki mają miejsce w naszych sercach i pamięci. Przygotowując się do napisania tego artykułu zebrałam wszystkie dostępne mi dokumenty, ale również próbowałam dotrzeć do osób, które pamiętają jeszcze Panią Walerię. Kliniki Chirurgii Serca Oto garść wspomnień: – „… to była prawdziwa dama, miała klasę w zachowaniu i w sposobie ubioru” – „...ludzie mówili, że jej narzeczony zginął pod Monte Cassino i dlatego nigdy nie wyszła za mąż” – „...Walę – (tak na nią mówiono) zapamiętałam jako taką ciepłą, bardzo ciepłą i serdeczną. Miała tutaj szacunek i uznanie” Szpitala Klinicznego Kliniki Anestezjologii i Intensywnej Terapii Działu Anestezjologii i Bloku Operacyjnego Akademickiego we Wrocławiu za profesjonalną opiekę, troskę i życzliwość jakiej doświadczyła moja Mama. 7 Bożena Bedryk Pielęgniarstwo Ewa Aniołczyk pielęgniarka Dolnośląskie Centrum Chorób Płuc we Wrocławiu Oddział Chorób Płuc VB ROLA PIELĘGNIARKI W BADANIACH DIAGNOSTYCZNYCH RAKA PŁUC Rak płuca jest chorobą polegającą na rozroście złośliwych komórek nowotworowych w tkance płuca. Może być wywołany przez wiele czynników środowiskowych, szczególnie przez dym tytoniowy[1]. Jest najczęściej stwierdzanym nowotworem złośliwym na całym świecie, a szczególnie częste zachorowania obserwowane są w krajach wysoko rozwiniętych – w Europie. Najmniej zachorowań notuje się w Afryce. Charakteryzuje się wysoką śmiertelnością. Rocznie na raka płuc umiera na świecie około milion osób [2]. Rak płuca stanowi duży problem, gdyż rozpoznaje się go dość późno z racji tego, że w początkowej fazie najczęściej przebiega bezobjawowo lub objawy są mało charakterystyczne, (najczęściej wykryty przypadkowo, na ogół w RTG klatki piersiowej wykonanym okresowo lub okazjonalnie). Objawy pojawiają się w trakcie rozwoju nowotworu, zależą od umiejscowienia i jego rozległości, a większość tych objawów, (tj. kaszel, krwioplucie, duszność, ból w klatce piersiowej) towarzyszy już chorobie zaawansowanej [3]. Wg. WHO pierwotne nowotwory płuc dzieli się na dwie główne grupy patomorfologiczne, które różnią się pod względem biologicznym i co za tym idzie odmiennym sposobem postępowania w procesie terapeutycznym. 1. R AK NIEDROBNOKOMÓRKOWY (NDRP) • RAK PŁASKONABŁONKOWY • GRUCZOLAK • RAK WIELOKOMÓRKOWY 2. RAK DROBNOKOMÓRKOWY [2]. Badania diagnostyczne stanowią kluczową rolę w ustaleniu rozpoznania, oceny stopnia zaawansowania choroby oraz oceny możliwości leczenia przyczynowego. Bardzo istotne jest szybkie wykonanie koniecznych badań, a nieuzasadnione przedłużanie diagnostyki może zniwelować szansę podjęcia skutecznego leczenia przyczynowego[2]. Dlatego ważne jest posiadanie od- 8 powiedniej wiedzy, kwalifikacji zarówno przez lekarza, jak i pielęgniarki. NIEINWAZYJNE I MAŁOINWAZYJNE METODY DIAGNOSTYCZNE: 1. DIAGNOSTYKA OBRAZOWA: • RTG KLATKI PIERSIOWEJ – jest podstawowym obowiązującym badaniem przy podejrzeniu raka płuc, musi być wykonane w dwóch projekcjach: tylno-przedniej (PA) i bocznej, na maksymalnym wdechu. Pozwala to na wykrycie najważniejszych objawów w RTG raka płuc, tj. guzowate powiększenie wnęki płucnej, niedodma oraz cień krągły [4]. Prawidłowy RTG klatki piersiowej nie wyklucza obecności nowotworu, zwłaszcza w przypadku guzów małych i zlokalizowanych w pobliżu śródpiersia [5]. Bezwzględne wskazania to: uporczywy kaszel, każde nawracające zapalenie miąższu płucnego oraz pojawienie się krwioplucia [6]. Postępowanie pielęgniarskie przed badaniem: – rozmowa z chorym mająca na celu wyjaśnienie istoty badania, wskazania miejsca przeprowadzenia badania oraz przekazania informacji dotyczącej osoby przeprowadzającej badanie. Przygotowanie pacjenta do badania: – badanie nie wymaga szczególnego przygotowania, jedynie poinformowanie pacjenta o konieczności zdjęcia biżuterii z szyi i odzieży z górnej części ciała. Jeżeli są jakiekolwiek przeszkody, aby sam pacjent samodzielnie wykonał te czynności pomaga w tym pielęgniarka. Podczas zabiegu ze strony pacjenta potrzebna jest współpraca, polegająca na nabraniu powietrza do płuc i wstrzymaniu oddechu, co ma wpływ na uzyskanie dobrych zdjęć, o czym również należy powiedzieć pacjentowi [7]. Postępowanie pielęgniarskie po badaniu: – należy poinformować o możliwości ubrania odzieży, jeżeli pacjent ma z tym trudność to pomóc w ubieraniu oraz przekazać informacje o terminie wyniku prze- prowadzonego badania. • TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA – w przypadku podejrzenia raka płuca badanie radiologiczne należy poszerzyć o badanie TK z podaniem środka cieniującego. Badanie to pozwala na przybliżoną ocenę złośliwego charakteru zmiany, jej wielkości, stosunku do sąsiednich narządów. Na podstawie TK można ocenić stosunek guza do opłucnej i ściany klatki piersiowej. Jednocześnie badanie to pozwala ocenić obecność przerzutów w obrębie klatki piersiowej i stopień powiększenia węzłów chłonnych. Odnosi się do granicznej wielkości węzłów poszczególnych pięter klatki piersiowej, która waha się od 7 mm do 15 mm. Badanie TK nie pozwala zróżnicować przyczyny [2]. Przeciwwskazania do stosowania tomografii wynikają z ekspozycji na promieniowanie jonizujące (dawki wielokrotnie wyższe niż w konwencjonalnej radiologii) i stosowanie jodowych środków kontrastowych [8]. Postępowanie pielęgniarskie przed badaniem: – wyjaśnić sposób i cel przeprowadzenia badania, poinformować o przeciwwskazaniach oraz omówić objawy niepożądane, jakie mogą wystąpić w trakcie lub po badaniu. Pielęgniarka zbiera wywiad od pacjenta dotyczący reakcji alergicznych na środki kontrastowe, kontroluje, czy pacjent podpisał zgodę na wykonanie badania i podanie środka kontrastowego, informuje pacjenta o konieczności pozostania 5-6 godzin przed badaniem od przyjmowania pokarmów i płynów (wypełnienie żołądka może prowokować wymioty po podaniu środków kontrastowych, a w przypadku utraty przytomności prowadzić może do zachłystowego zapalenia płuc). Należy pacjenta poinformować, że w trakcie badania może zostać w ubraniu, (metalowe elementy ubrania oraz biżuterię należy zdjąć, ponieważ powodują powstanie bardzo silnych artefaktów, co uniemożliwia prawidłową ocenę dużego obszaru wokół nich) [8]. W CIENIU CZEPKA Pielęgniarstwo Przygotowanie pacjenta do badania: – Pielęgniarka przed badaniem zakłada pacjentowi wkłucie dożylne lub kontroluje istniejące. Kaniula dożylna nie może opierać się o ścianę naczynia czy o zastawkę, powinna mieć odpowiedni rozmiar przynajmniej 18 G (1,3 mm, „zielona”). Badanie tomografii przeprowadza lekarz radiolog, a pielęgniarka asystuje podając środek kontrastowy, zawsze zlecany przez lekarza odpowiedzialnego za przebieg badania. Podczas podawania środka kontrastowego należy bezwarunkowo obserwować miejsce wkłucia, a jeżeli dojdzie do wynaczynienia lub pacjent zgłosi silny ból należy przerwać iniekcję, zgłosić lekarzowi – lokalnie w takiej sytuacji stosuje się chłodny kompres, uniesienie kończyny i ewentualnie przeciwbólowo niesteroidowe leki przeciwzapalne doustnie, wg. zaleceń lekarza. W trakcie badania pielęgniarka prowadzi stałą obserwację pacjenta (szczególnie zwraca uwagę, czy nie występuje u pacjenta objawy takie jak duszność, nudności, ból głowy, szum w uszach); jeżeli zaobserwuje jakiekolwiek symptomy niepokojące lub pacjent zgłosi którykolwiek z objawów pielęgniarka jest zobowiązana niezwłocznie przekazać informację lekarzowi [8]. Postępowanie pielęgniarskie po badaniu: – do najważniejszych zadań pielęgniarki w opiece nad pacjentem po badaniu tomograficznym należy obserwacja pod kątem wystąpienia powikłań po podaniu środka kontrastowego takich jak: zaczerwienienie, świąt skóry, wysypka, nudności, wymioty, zawroty głowy, osłabienie, spadek ciśnienia tętniczego, zaburzenia rytmu serca, zaburzenia ze strony układu nerwowego, objawy wstrząsu. • EMISYJJNA TOMOGRAFIA POZYTRONOWA /PET/ – (wytwarza trójwymiarowy obraz funkcjonalnych procesów w organizmie) jest to badanie izotopowe stosowane w celu rozpoznania guza płuc, określenia stopnia zaawansowania w obrębie klatki piersiowej, ocenie stanów węzłów chłonnych śródpiersia kwalifikującej do zabiegu operacyjnego, wykrycie przerzutów (np. w wątrobie, kościach, nadnerczach, węzłach chłonnych [3]. Postępowanie pielęgniarskie przed badaniem: –Pielęgniarka informuje pacjenta o przewidy wany m czasie t r wania badania (ok. 1 godziny), przeciwwskazaniem jest 5 247 2012 ciąża, powiadamia o zakazie spożywania napojów zawierających kofeinę, alkoholu, palenia papierosów 24 godziny przed badaniem, przekazuje informację o zakazie przyjmowania leków (wyjątek stanowi insulina długo działająca, która powinna być podana przed posiłkiem na 3-4 godziny przed badaniem) oraz zaleca oddanie moczu. Pielęgniarka zakłada dwa wkłucia dożylne, podaje radionuklid drogą dożylną, a po 45 minutach, ponad klatką piersiową, wykonywany jest skaning. Podczas skaningu pacjent leży w bezruchu. Postępowanie pielęgniarskie po badaniu: – Pielęgniarka instruuje pacjenta o stopniowej pionizacji, aby uniknąć nagłego spadku ciśnienia tętniczego krwi, informuje o konieczności spożycia większej ilości płynów w celu przyspieszenia wydalenia substancji radioaktywnych z organizmu w ciągu 6-24 godzin oraz usuwa wkłucia dożylne i wnikliwie obserwuje pacjenta oraz miejsca wkłucia [9]. • REZONANS MAGNETYCZNY – badanie jest stosowane w wyjątkowych przypadkach, gdy zachodzi konieczność dokładnej oceny zajęcia śródpiersia, ściany klatki piersiowej, kręgosłupa [2]. Długi czas badania i ruchy oddechowe znacznie ograniczają możliwość wykorzystania tej metody a dodatkowo niezbyt dobrze ocenia płuca, a rozdzielczość tego badania w odniesieniu do zmian węzłowych jest mniejsza niż TK. U chorych z guzami górnego otworu klatki piersiowej (Pancoasta) pozwala dokładniej niż TK ocenić położenie nowotworu w stosunku do splotu ramiennego, naczyń podobojczykowych i sąsiadujących kręgów [3]. Postępowanie pielęgniarskie przed badaniem: – Pielęgniarka zbiera wywiad, w którym upewnia się, że pacjent nie ma wszczepionego stymulatora serca, implantu ślimakowego czy neurostymulatora ponieważ istnieje ryzyko uszkodzenia narządów i implantowanych urządzeń. Bezwzględnym przeciwwskazaniem są metaliczne ciała obce w okolicy ważnych życiowo narządów. Wykonywanie rezonansu przeciwwskazane jest również u kobiet ciężarnych (chyba, że korzyści z badania znacznie przewyższają ryzyko dla płodu), u chorych, których stan jest niestabilny (pacjenci splątani, monitorowani, u których podtrzymywane są funkcje życiowe), u otyłych, osób z klaustrofobią (chyba, że przed badaniem zastosowano odpowiednie leczenie farmakologiczne). Trudność w przeprowadzeniu badania stanowi tatuaż i makijaż permanentny ze względu na nagrzewanie cząstek barwników i możliwość oparzenia skóry (z tego powodu przed badaniem należy usunąć makijaż, zwłaszcza cienie do powiek, o czym trzeba powiedzieć pacjentowi). Należy również poinformować pacjenta o przewidywanym czasie wykonywania badania (rezonans magnetyczny trwa ok. 30 -90 min. w zależności od badanego rejonu ciała), o tym, że na 2 godziny przed badaniem należy nie pić alkoholu, napojów kofeinowych, palić papierosów, a na 1 godzinę przed badaniem nie spożywać posiłków, udzielić informację, że można przyjmować leki (oprócz leków zawierających żelazo, które mogą zaburzać obraz). Informuje się pacjenta o konieczności zdjęcia ubrania, biżuterii oraz metalowych przedmiotów (jednocześnie zapewniamy ubiór szpitalny i upewniamy się, że pacjent stosuje się do zaleceń, jeżeli występuje jakiś problem to pomagamy w przebraniu rzeczy i usunięciu metalowych rzeczy). Pielęgniarka uprzedza również o dyskomforcie w postaci słyszalnego, stałego dźwięku (w celu zmniejszenia odczucia można zastosować zatyczki do uszu), zakłada wkłucie dożylne (może być podany kontrast), zaleca się pacjentowi oddanie moczu. Postępowanie pielęgniarskie po badaniu: – obserwacja chorego, monitorowanie parametrów życiowych, jeżeli to możliwe informuje pacjenta, że może przyjmować pokarmy oraz płyny, obserwuje miejsce wkłucia dożylnego [9,8]. • ULTR ASONOGR A FIA K LATK I PIERSIOWEJ /USG/ – rola tego badania w przypadku raka płuca jest ograniczona, ponieważ tkanka płuc jest barierą dla ultradźwięków, co uniemożliwia ocenę zmian patologicznych w jej obrębie [4], ale może służyć potwierdzeniu obecności i określeniu ilości płynu w jamie opłucnej lub osierdziowej, może uwidaczniać przerzuty do wątroby lub nadnerczy [10] oraz nacieku nowotworowych powłok miękkich klatki piersiowej [4] Postępowanie pielęgniarskie przed i w czasie badania: – pacjentowi należy wyjaśnić przebieg badania, czas trwania (badanie trwa ok. 15-20 min), poinformować, że jest to badanie bezbolesne, wykonywane w pozycji le9 Pielęgniarstwo żącej przez lekarza, że nie wymaga ograniczenia płynów i pokarmów, pielęgniarka przygotowuje żel ultrasonograficzny, ligninę (do wytarcia po badaniu), pomaga zdjąć ubranie z górnej części ciała i prawidłowo układa chorego do badania. Postępowanie pielęgniarskie po badaniu: – pielęgniarka pomaga usiąść, wytrzeć żel, założyć ubranie [9]. 2. BADANIA CYTOLOGICZNE: Badanie cytologiczne ma znaczenie w rozpoznaniu raka płuca, ustalenia złośliwości oraz określeniu podstawowego typu histologicznego (przede wszystkim różnicowania pomiędzy rakiem drobnokomórkowym i niedrobnokomórkowym) [3]. Materiały cytologiczne mogą mieć charakter aspiracyjny (uzyskane w wyniku biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej – BAC), złuszczeniowy (pochodzące z powierzchni patologicznej zmiany, uzyskane z plwociny, plwociny indukowanej, popłuczyn oskrzelowych, płynu z płukania oskrzelowo- pęcherzykowego, wymazu szczoteczkowego z oskrzeli i płynu z jamy opłucnej). Wymaz szczoteczkowy i BAC stanowią najbardziej wartościowy materiał [4]. • PLWOCINA – uzyskuje się przez samoistne odkrztuszanie lub na drodze indukcji (plwocinę indukowaną stosuje się u osób, które samodzielnie nie mogą wykrztusić plwociny, stosowana jest wtedy inhalacja z 3-5% roztwór NaCl). Plwocinę najlepiej pobierać w godzinach rannych (1-2 godziny po przebudzeniu, z powodu zalegającej wydzieliny w drzewie oskrzelowym). Czasem utrwala się pobrany materiał 50-60% etanolem, którego ilość w pojemniku powinna być zbliżona do ilości pobranego materiału. Badanie plwociny ma ograniczoną wartość i niezależnie od wyniku badania cytologicznego konieczne jest potwierdzenie za pomocą bronchoskopii, ponieważ nawet dodatni wynik nie informuje o lokalizacji zmiany patologicznej w drogach oddechowych [4]. Postępowanie pielęgniarskie przed i w czasie pobierania materiału cytologicznego z plwociny: – pielęgniarka informuje pacjenta o zasadach, których powinien przestrzegać, żeby materiał cytologiczny był najbardziej wartościowy (należy próbkę pobrać rano z dolnych dróg oddechowych poprzez odkasływanie), w dniu poprzedzającym, wieczorem, należy zaproponować, aby pacjent przyjął więcej płynów, zadbać o prawidło- 10 wą wilgotność pomieszczenia, co spowoduje rozwodnienie wydzieliny i łatwiejsze odkrztuszenie. Przed pobraniem materiału poinformować, że należy umyć zęby i dobrze wypłukać jamę ustną, (jeżeli pacjent ma z tym problem należy pomóc w oczyszczeniu jamy ustnej), pielęgniarka dostarcza pojemnik na plwocinę i udziela wskazówek, co do ilości materiału – 10-15 ml. Wydzieliny, po uprzednim nabraniu 2-3 głębokich oddechów. Jeżeli pojawia się problem z odkrztuszeniem należy podać pacjentowi dwie szklanki wody, ułożyć go w pozycji zapewniającej drenaż ułożeniowy, dodatkowo można ułożyć dłonie chorego lub poduszkę w okolicy nadprzeponowej i wykonywać lekki ucisk, innym sposobem jest umieszczenie nawilżacza w okolicy łóżka, 2 godziny przed pobraniem plwociny można również zastosować syrop wykrztuśny z dodatkową wodą do picia, oklepuje się również klatkę piersiową, a jeżeli nadal nie można pobrać materiału stosowana jest nebulizacja. Plwocinę pobiera się w 3 różnych dniach, każdego dnia do innego pojemnika, często zaleca się po bronchoskopii z powodu obfitszego odkrztuszania. Postępowanie pielęgniarskie po pobraniu plwociny: – pielęgniarka powinna podać napój w celu złagodzenia podrażnienia gardła, dokonać obserwacji pobranej wydzieliny (kolor, ilość, konsystencję) i zanotować w dokumentacji, obserwować zabarwienie powłok skórnych i ilości oddechów, podpisać pojemnik i do 2 godzin po pobraniu materiału wysłać do laboratorium oraz wykonane badanie udokumentować [9]. • PŁYN Z JAMY OPŁUCNEJ – ocenia się go makroskopowo następnie po odwirowaniu wykonywane są rozmazy z osadu komórkowego utrwalone preparatem do utrwalania np. Cytofixem. Komórki nowotworowe w płynie mogą pochodzić z nowotworu pierwotnego opłucnej lub wtórnego. Badanie płynu jest przyczyną rozpoznania jedynie w 30-40% przypadków. Wskazaniem do cytologicznego badania płynu z jamy opłucnowej jest zwiększenie ilości płynu o nieznanej etiologii oraz podejrzenie, że płyn może mieć charakter nowotworowy [4]. Postępowanie pielęgniarskie przed i w czasie badania: – wyjaśnić pacjentowi przebieg i czas badania oraz pozycję w trakcie badania (chory siedzi lub leży na boku), zebrać informacje, czy pacjent nie jest uczulony na le- ki (przy badaniu stosuje się znieczulenie miejscowe, o czym również informujemy), uprzedzić, że podczas znieczulenia może czuć ukłucie igłą, a w trakcie wprowadzania igły punkcyjnej może odczuwać ucisk. Należy szczególnie zwrócić uwagę pacjentowi, żeby w trakcie badania nie ruszał się i nie kaszlał, a jeżeli chory ma zlecone leki przeciwkaszlowe należy mu podać, zalecić oddanie moczu, przygotować zestaw do punkcji jamy opłucnej, dokonać pomiaru i adnotacji podstawowych parametrów życiowych, pomóc w przyjęciu odpowiedniej pozycji do badania (pacjent najczęściej sadzany jest na krześle w lekkim pochyleniu do przodu, z opartymi ramionami), przemyć skórę środkiem odkażającym, zabezpieczyć jałowymi serwetami. Pielęgniarka asystuje lekarzowi podczas znieczulenia, podaje zestaw do punkcji, pobiera próbki płynu do odpowiednich pojemników, podpisuje je i wysyła do laboratorium. Miejsce wkłucia uciska kilka minut, po czym zakłada jałowy opatrunek. Podczas całego badania, pielęgniarka uważnie obserwuje pacjenta w kierunku odmy – sprawdza czy nie występują zaburzenia oddychania, duszność, sinica, ból w klatce piersiowej, a także niepokój i lęk. Postępowanie pielęgniarskie po badaniu: – pielęgniarka przewozi pacjenta na salę, pomaga mu ułożyć się w pozycji leżącej, na zdrowym boku i informuje, że powinien przez godzinę nie zmieniać ułożenia, dokonuje pomiarów parametrów życiowych (przez pierwsze pół godziny, co 15 minut, przez następną godzinę, co 30 minut i co 4 godziny przez następną dobę lub do ustabilizowania się stanu pacjenta), obserwuje pacjenta pod kątem zaburzeń oddychania, bólu w klatce piersiowej, obfitych potów, duszności, krwioplucia, a także wysłuchuje szmery oddechowe (ich ściszenie świadczy o powstaniu odmy opłucnowej), kontroluje poziom saturacji z wykorzystaniem pulsoksymetru, przygotowuje pacjenta do badania radiologicznego klatki piersiowej, którego celem jest wykluczenie odmy opłucnowej. Przez kilka kolejnych dni obserwuje, czy w miejscu nakłucia nie pojawia się krwawienie, krwiak lub stan zapalny [9]. • BIOPSJA ASPIRACYJNA CIENKOIGŁOWA / BAC/ – polega na aspiracji tkanki do igły przez wytworzenie podciśnienia strzykawką (średnica igły wynosi poniżej 1 mm). Biopsję można połączyć z badaniami ob- W CIENIU CZEPKA Pielęgniarstwo razowymi – ultrasonografią, radiografią, tomografią komputerową [4]. Wskazaniem do badania jest podejrzenie guza naciekającego opłucną, różnicowanie chorób o łagodnym i złośliwym przebiegu z zajęciem opłucnej oraz wysięk opłucnowy o nieznanej etiologii. Przeciwwskazaniem jest zaburzenie krzepnięcia oraz brak współpracy z pacjentem. Postępowanie pielęgniarskie przed i w czasie badania: – postępowanie jest takie same jak podczas badania płynu z jamy opłucnowej (dodatkowo przed badaniem pacjent powinien mieć wykonane ogólne badanie krwi – morfologię i układ krzepnięcia) fragmenty tkanki zaaspirowane w trakcie badania umieszcza się w roztworze formaliny, podpisuje i wysyła do laboratorium). Postępowanie pielęgniarskie po badaniu: – pacjenta należy ułożyć w pozycji półleżącej z podparciem pleców, co sprzyja lepszej wentylacji, kontrolować parametry życiowe z częstotliwością, co 15-30 min przez 1-2 godziny po badaniu lub do ustabilizowania stanu pacjenta, sprawdzać, czy nie ma cech krwawienia w miejscu nakłucia oraz obserwować oddech i samopoczucie pacjenta [9]. 3. BADANIA LABORATORYJNE: Informacje dostarczone z analizy badań laboratoryjnych u osób z rakiem płuca pozwala na ocenę ważnych narządów (np. wątroby, nerek) oraz wychwycenie współistniejących schorzeń. Odchylenia mogą sugerować lokalizację rozsiewu (podwyższenie aktywności enzymów LDH i cholestazy sugeruje rozsiew do wątroby, a o przerzutach do kości może świadczyć duża aktywność fosfatazy zasadowej lub nieprawidłowe stężenie wapnia). Badania laboratoryjne są pomocne także w rozpoznawaniu niektórych zespołów paranowotworowych i powikłań choroby nowotworowej. W surowicy krwi oznacza się niektóre markery nowotworowe, czyli substancje wytwarzane przez komórki guza w większych ilościach niż przez komórki prawidłowe. W przypadku raka płuca są to najczęściej trzy markery – CEA, CYFRA 21-1 i NSE. Duże stężenie markerów wiąże się z większym stopniem zaawansowania klinicznego i dużą łączną masą nowotworową. Antygen rakowo-płodowy CEA – marker ten jest podwyższony w raku niedrob- 5 247 2012 no- komórkowym i drobnokomórkowym, jest na ogół nieprzydatny w różnicowaniu pierwotnych i wtórnych nowotworów płuc, nie jest markerem swoistym dla raka płuca, nieznacznie podwyższony bywa u palaczy tytoniu, w wielu innych chorobach nowotworowych również jest podwyższony. CYFRA 21-1 – stężenie jego zwiększa się wraz z zaawansowaniem nowotworu, duże stężenie w chwili rozpoznania nowotworu zwiększa względne ryzyko zgonu o 88% i jest czynnikiem rokowniczym niezależnym od stopnia zaawansowania, wieku i stopnia sprawności ogólnej, jest markerem charakterystycznym dla raka niedrobno komórkowego, ale podwyższone stężenie występuje również przy innych chorobach nowotworowych. Swoista enolaza neuronowa NSE – charakterystyczny marker dla drobnokomórkowego raka płuc, ale nieprawidłowe stężenie może występować w nowotworach neuroendokrynnych. U osób ze znacznie podwyższonym stężeniem tych markerów jest duże prawdopodobieństwo występowania jakiegoś nowotworu [3]. Postępowanie pielęgniarskie przed badaniem: – poprosić pacjenta do gabinetu zabiegowego, zapytać o zgodę pacjenta na pobranie krwi, wskazać fotel do pobierania krwi, poprosić o odsłonięcie ręki, przygotować zestaw do pobrania krwi, założyć rękawiczki, miejsce wkłucia zdezynfekować, zacisnąć opaskę uciskową powyżej miejsca wkłucia, pobrać krew. Postępowanie pielęgniarskie po badaniu: – miejsce wkłucia zabezpieczyć jałowym gazikiem i ucisnąć, probówki podpisać i wysłać do laboratorium. 4. INWAZYJNE METODY DIAGNOSTYCZNE: • BRONCHOSKOPIA: jest badaniem endoskopowym, które pozwala za pomocą bronchofiberoskopu oglądanie segmentowych i subsegmentowych oskrzeli w celu rozpoznania mikroskopowego guza płuca, przedoperacyjnej oceny zaawansowania raka płuca, wyjaśnienia przyczyny krwioplucia, świstów, przewlekłego kaszlu lub stridoru a także pozyskanie materiału na posiew w przypadku zmian rozsianych w płucach (wymaz pozyskuje się stosując specjalne szczoteczki lub za pomocą cewnika pobiera się popłuczyny oskrzelowe). Prze- ciwwskazaniem bezwzględnym jest brak specjalisty w tej dziedzinie, brak zgody pacjenta oraz brak sprzętu potrzebnego w razie wystąpienia powikłań po badaniu. Niezwykle pomocnym rodzajem bronchoskopii w przypadku podejrzenia raka płuca (po uprzednim nieprawidłowym badaniu cytologicznym plwociny), konieczności wykluczenia synchronicznego guza płuca, monitorowania obrazu dróg oddechowych po wycięciu guza płuca, czy też przesiewowo w grupach podwyższonego ryzyka jest bronchoskopia autofluorescencyjna. Polega na wprowadzeniu bronchofiberoskopu wyposażonego w laser helowo-kadmowy, który daje światło niebieskie, i oglądaniu nabłonka oskrzeli. Gdy nabłonek oskrzeli oświetlony jest niebieskim światłem pochodzącym z lasera wówczas związki fluoru, które są zawarte w tkance, emitują pasmo światła czerwonego w przypadku stanów nowotworowych lub przednowotworowych toczących się w nabłonku, w przypadku zdrowego nabłonka emitowane światło jest zielone [4]. Postępowanie pielęgniarskie przed i w czasie badania: – przed badaniem pobierana jest krew – morfologia i czas krwawienia i krzepnięcia, wykonywane jest EKG, RTG klatki piersiowej oraz spirometria, sprawdzana jest dokumentacja chorego (czy jest podpisana zgoda pacjenta na wykonanie bronchoskopii), zbiera się informacje dotyczącą uczuleń na leki, preparaty anestezjologiczne oraz występowania zaburzeń oddechowych pacjent informowany jest, że 6-8 godzin przed badaniem nie może przyjmować posiłków i płynów, (aby uniknąć zachłyśnięcia w czasie badania), a dzień przed badaniem powinien powstrzymać się od palenia tytoniu, ponieważ zwiększa wydzielanie śluzu, prowokuje kaszel oraz podrażnia błonę śluzową. Przypomina się również pacjentowi w dniu badania o usunięciu protez zębowych i zdjęciu okularów, zaleca się choremu oddanie moczu przed badaniem. Jeżeli lekarz zaleci premedykację, pielęgniarka pół godziny przed badaniem podaje zlecony lek i potwierdza w karcie zleceń (zazwyczaj w iniekcji domięśniowej – lek uspakajający np. relanium, a dodatkowo można stosować lek zmniejszający wydzielanie śluzu, np. atropinę). Pacjent powinien być poinformowany o konieczności współpracy z lekarzem, powinien być uświadomiony, że nie wolno mu mówić podczas badania, że nie może wykonywać gwałtownych ruchów, że 11 Pielęgniarstwo musi głęboko i spokojnie oddychać. Pielęgniarka zakłada wkłucie dożylne. Zabieg przeważnie prowadzony jest w znieczuleniu miejscowym (lekarz znieczula miejscowo tylną ścianę gardła oraz nasadę języka), pielęgniarka pomaga pacjentowi w przyjęciu prawidłowej pozycji na stole endoskopowym (pacjent leży na plecach), zakłada pulsoksymetr, w razie potrzeby podaje tlen, obserwuje pacjenta (oddech, zabarwienie powłok skórnych, zachowanie) oraz asystuje lekarzowi w trakcie badania. Badanie zwykle trwa 30 – 45 minut. Postępowanie po badaniu: – pielęgniarka przewozi pacjenta na salę, zaleca odpoczynek w łóżku, kontroluje parametry życiowe, sprawdza, czy nie wystąpiło krwawienie z drzewa oskrzelowego, informuje, że 2 godziny po badaniu nie wolno spożywać posiłków oraz płynów (grozi to zachłyśnięciem z powodu zniesienia odruchu połykania), informuje, że może wystąpić ból gardła i chrypka (dolegliwości ustępują samoistnie, a w celu ich złagodzenia można zastosować leki do ssania o działaniu przeciwzapalnym), pacjent powinien być poinformowany o możliwości pojawienia się krwi w plwocinie, wtedy zaleca się spożywanie letnich posiłków i płynów, dopiero po około 2 godziny po badaniu, gdy wróci odruch połykania chory może założyć protezy zębowe [9]. • EBUS I EUS /ULTRASONOGRAFIA ENDOSKOPOWA/: ultrasonografia wewnątrzoskrzelowa EBUS jest badaniem, wykonywanym podczas bronchoskopii w celu uwidocznienia zmian położonych przy zewnętrznej ścianie tchawicy i oskrzeli, a także umożliwia pobranie materiału cytologicznego podczas nakłucia tych zmian. EUS polega na wprowadzeniu endoskopu do przełyku, ocenia przede wszystkim węzły chłonne śródpiersia zwłaszcza tylnego. Postępowanie pielęgniarskie przed i w trakcie badania, a także po badaniu jest takie, jak podczas badania bronchoskopowego [3]. • MEDIASTINOSKOPIA / WZIERNIKOWANIE ŚRÓDPIERSIA/: jest zabiegiem chirurgicznym, wykonywanym w znieczuleniu ogólnym. Za pomocą mediastinoskopu są pobierane węzły chłonne z obu stron śródpiersia z dostępu szyjnego, niestety nie wszystkie węzły chłonne śródpiersia są dostępne z mediastinoskopii [11]. Wskazaniem do wziernikowania śródpiersia jest niepotwierdzone rozpoznanie (po wykonaniu 12 RTG klatki piersiowej, tomografii, bronchoskopii), cytologiczne lub radiologiczne potwierdzenie procesu nowotworowego oraz ustalenie stopnia zaawansowania raka oskrzeli. Przeciwwskazania występują rzadko i dotyczą znacznego skrzywienia kręgosłupa, założonej tracheostomii lub samo przeciwwskazanie do zabiegu operacyjnego [9]. Postępowanie pielęgniarskie przed i w trakcie badania: Pielęgniarka informuje pacjenta o miejscu i czasie trwania badania (około 1 godziny), że nie może spożywać posiłków i płynów 8 godzin przed badaniem, a po badaniu do czasu ustąpienia następstw znieczulenia ogólnego. Przed zabiegiem pielęgniarka goli miejsce nacięcia skóry, jeżeli pacjent jest zdenerwowany należy uspokoić chorego, poinformować, że w razie bólu otrzyma środki przeciwbólowe, a po zabiegu może występować niewielki ból klatki piersiowej i szyi. Pielęgniarka przypomina o zdjęciu biżuterii i wyjęciu szczęki sztucznej, jeżeli chory posiada i transportuje pacjenta na blok operacyjny [9]. Postępowanie pielęgniarskie po badaniu: Po mediastinoskopii obowiązują standardowe zasady opieki pielęgniarskiej, jak po każdym zabiegu operacyjnym – kontrola parametrów życiowych, obserwacja chorego, obserwacja opatrunku po nacięciu, podanie leków przeciwbólowych, podanie ciepłych płynów w celu zmniejszenia dolegliwości wynikających z założenia rurki dotchawiczej do znieczulenia [9]. • TORAKOSKOPIA / WZIERNIKOWANIE JAMY KLATKI PIERSIOWEJ/: jest zabiegiem umożliwiającym badanie jamy opłucnej, ściany klatki piersiowej, śródpiersia, pozwala na bezpośrednie uwidocznienie jamy klatki piersiowej. Badanie przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym, do klatki piersiowej jest wprowadzony endoskop. Pobierany jest materiał do badań z węzłów chłonnych, z opłucnej, guza płuca a po usunięciu endoskopu do jamy opłucnej wprowadzany jest dren do chwili rozprężenia płuca, wtedy jest usuwany. Wskazaniem do badania jest pobranie wycinka tkanki. Badanie umożliwia rozpoznanie złośliwego procesu nowotworowego ocenę wielkości guza, wykazanie przerzutów w klatce piersiowej oraz pozwala określić rozległość szerzenia się nowotworu. Przeciwwskazaniem do badania jest znaczne upośledzenie czynności układu oddechowego oraz niewydolność oddechowa [9]. Rodzajem to- rakoskopii jest wideotorakoskopia, w której wprowadzany endoskop jest wyposażony w kamerę [3]. Postępowanie pielęgniarskie przed i w trakcie badania: Należy poinformować chorego, że powinien 8 godzin przed zabiegiem pozostać na czczo, uprzedzić, że po badaniu zostanie wprowadzony dren, który będzie podłączony do aparatu ssącego na 1-2 dni lub do całkowitego rozprężenia płuca, nauczyć pacjenta ćwiczeń oddechowych oraz odkrztuszania, dalsze postępowanie jest takie same jak w przypadku mediastinoskopii [9]. Postępowanie pielęgniarskie po badaniu: Zasady postępowania są takie, jak po zabiegach w znieczuleniu ogólnym, dodatkowo pielęgniarka sprawdza kolor oraz objętość płynu z jamy opłucnowej, efektywność ssania i drożność drenu, zachęca i nadzoruje ćwiczenia oddechowe i nadzoruje efektywność kaszlu [9]. BIBLIOGRAFIA: 1. Rak płuca. Magazyn Pielęgniarki i Położnej 2006, nr.11 2. Domagała-Kulawik J. Rak płuca. W: Chazan R. (red) Pneumologia praktyczna, Wydawnictwo L- medica press, Bielsko-Biała 2005, s. 532-548, ISBN 83-88778-72, 3. Potemski P. Rak płuca. W: Antczak, Myśliwiec, Pruszczyk Wielka Interna, Wydawnictwo Medical Tribune Polska, Warszawa, s.338-397, ISBN 978-83-60135-61-7 4. Kołodziej J., Marciniak M. (red) Rak płuca, Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2010, ISBN 978-83-62138-31-9 5. Szczeklik A. (red) Choroby wewnętrzne stan wiedzy na rok 2011, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-83-7430-288-3 6. Podemski P. Rak płuca. W: Kordek R Onkologia podręcznik dla studentów i lekarzy, Wyd. 3 popr. i uzup., Wydawnictwo Via Media, Gdańsk 2007 7. Majda A., Zahradniczek K. Udział pielęgniarki w procesie diagnozowania i leczenia. W: Zahradniczek K. (red) Pielęgniarstwo, Wyd. 1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004, s. 368-475, ISBN 83-200-2965-1 8. Serafin Z., Lasek W. (red) Rola pielęgniarki w przygotowaniu chorego onkologicznego do badań diagnostycznych. W: Nowicki A. (red) Pielęgniarstwo onkologiczne, Termedia Wydawnictwa Medyczne, s. 75-94, ISBN 978-83-89825-83-4 9. Cavanaugh B. M. Badania laboratoryjne i obrazowe dla pielęgniarek, Warszawa 2006, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, ISBN 10: 83-200-3084-6 10. Shields T. W. (tłum. Domagała- Kulawik J.) Rak płuca i pojedynczy guzek płuca. W: Droszcz W. (red) Choroby płuc. Diagnostyka i terapia, Wyd. 1 polskie, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2000, s. 603-642 11. T. M. Orłowski: Diagnostyka i leczenie raka płuca, Przewodnik Lekarza 2009, 1: 107-109 W CIENIU CZEPKA Pielęgniarstwo Małgorzata Pieniążek – licencjat pielęgniarstwa, specjalistka w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego, Akademicki Szpital Kliniczny Wrocław. RAK DNA JAMY USTNEJ Choroby nowotworowe rozpoznane we wczesnych stadiach zaawansowania mają większe szanse na wyleczenie. Warunkiem sukcesu jest tzw. „czujność onkologiczna”, która pozwoli na wykrycie nowotworu we wczesnym stadium. Konieczna jest znajomość podstawowych objawów i świadomość społeczeństwa, że w przypadku pojawienia się któregoś z objawów natychmiast należy zgłosić się do lekarza. Szczególnie ważną rolę w wykrywaniu nowotworów jamy ustnej spełniają lekarze stomatolodzy. W Polsce w obecnej chwili brakuje systemowych rozwiązań i metod wczesnego wykrywania raka jamy ustnej i brak jest skoordynowanych akcji uświadamiających pacjentów o tej chorobie. Nowotwory głowy i szyi są ujęte w jedną grupę chorób rozrostowych ponieważ zlokalizowane są w górnej części przewodu pokarmowego i oddechowego (jama ustna, gardło krtań, jama nosowa i zatoki oboczne nosa, nowotwory ucha, ślinianek), oraz z powodu podobnej metody leczenia. Anatomicznie do jamy ustnej zaliczamy: język, dno jamy ustnej, dziąsła, błonę śluzową policzków, trójkąt zapodniebienny, i podniebienie twarde. Część ustną gardła stanowi: podniebienie miękkie z języczkiem i tylną ścianą gardła. charakterystyczne tylko dla jamy ustnej i kości szczękowych (pochodzące z tkanek zębotwórczych – szkliwiaki, zębiaki, nadziąślaki, oraz z gruczołów ślinowych). Można też napotkać na nowotwory występujące w innych narządach organizmu tj. raki, mięsaki, nerwiaki, nowotwory układu chłonnego, oraz guzy, owrzodzenia w jamie ustnej lub kościach szczękowych świadczące o chorobach układowych. Nowotwory umiejscowione w obrębie głowy i szyi z reguły utrudniają podstawowe czynności życiowe. Lokalizacja zmian chorobowych w jamie ustnej nastręcza bardzo wiele kłopotów pielęgnacyjnych pacjentom zarówno przed zaRys.1 Sylwanowicz W, Michajlik A, Ramotowski W.: biegiem jak i po zaAnatomia i fizjologia człowieka PZWL Warszawa 1985 biegu operacyjnym. W każdej z tkanek jamy ustnej może po- Pojawiają się problemy z gryzieniem, połykawstać nowotwór niezłośliwy lub złośliwy. W niem, mową, czy nawet z oddychaniem. Leczeczęści twarzowej czaszki występują nowotwory nie tych nowotworów może powodować defor- 5 247 2012 macje i zniekształcenia, upośledzać niekiedy wzrok, słuch, węch, smak, oraz inne czynności układu nerwowego. Choroba zaburza życie osoby chorej jak i całej jego rodziny, uzależnia go od drugiej osoby. W życiu pacjenta zapoczątkowują się zmiany w funkcjonowaniu jego organizmu oraz jego dotychczasowego życia. Rak dna jamy ustnej to choroba nowotworowa, która stanowi ważny problem zdrowotny i stanowi czołową pozycję wśród zmian złośliwych w jamie ustnej. Dane publikowane w Polsce wykazują występowanie raka jamy ustnej na 32 miejscu wszystkich nowotworów, pięciokrotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet, w grupie wiekowej 50-70 lat, ale może dotyczyć także młodszych. Czynnikiem etiologicznym wymienianym na pierwszym miejscu jest nałogowe palenie tytoniu oraz picie alkoholu. Ryzyko zachorowania zwiększają zaniedbania higieny jamy ustnej oraz, długotrwałe drażnienie mechaniczne błon śluzowych (np. ostry kant zęba, źle dopasowane protezy zębowe). Język i dno jamy ustnej są najczęstszym miejscem lokalizacji pierwotnych raków płaskonabłonkowych. Najczęściej mają postać anaplastyczną, są mniej dojrzałe histologicznie przez co bardziej agresywne, w 70% przypadków dają przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych szyi. Najwcześniejszy okres choroby przebiega skrycie, brak dolegliwości bólowych powoduje niezauważenie pierwszych oznak choroby tj. biały lub różowy nalot na śluzówce, nadżerka błony śluzowej, czy małe zgrubienie. Rozwijając się rak może mieć postać pełzającego lub drążącego w głąb nacieku z niewielkim szczelinowatym uszkodzeniem śluzówki. W ciągu tygodni zmiana powiększa się i ulega rozpadowi przybierając postać guza egzotoficznego (kalafiorowate, groniaste wrzodziejące zmiany). Wówczas daje dolegliwości bólowe podczas 13 Pielęgniarstwo jedzenia, ograniczenie ruchomości języka. Rak ten ma dużą dynamikę rozwoju i w ciągu 4 tygodni od pojawienia się zmiany może naciekać na sąsiednie tkanki tj. dziąsło, język i żuchwę, dochodząc nawet do kości gnykowej, oraz szybko daje przeżuty do węzłów chłonnych podżuchwowych oraz szyi. Badanie chorego polega na oglądaniu całej jamy ustnej, gardła i krtani, oraz palpacji dwuręcznej. Wykonuje się biopsję podejrzanych zmian, aspiracyjną cieńkoigłową węzła podejrzanego klinicznie, a także badania: USG, zdjęcie RTG żuchwy, panoramiczne oraz obrazowe: tomografię komputerową i rezonans. Leczenie nowotworu dna jamy ustnej o niskim stopniu złośliwości polega na ich chirurgicznym doszczętnym usunięciu. Nowotwory o wysokim stopniu złośliwości poddawane są radioterapii. Niekiedy metody te są łączone. Chemioterapia jest ograniczona ze względu na niewielką chemiowrażliwość nowotworów głowy i szyi, pełni wyłącznie rolę paliatywną i jej głównym celem jest zmniejszenie dolegliwości pacjenta. Leczenie chirurgiczne polega na radykalnym usunięciu nowotworu z odpowiednio szerokim marginesem tkanek makroskopowo zmienionych tzw. margines bezpieczeństwa z zachowaniem w miarę możliwości sprawności funkcjonalnej i warunków kosmetycznych. Aby uniknąć rozsiania komórek nowotworowych preparowanie tkanki musi odbywać się tylko w terenie makroskopowo nie zmienionym, guz usuwany jest w swoistym opakowaniu, bez kontaktu rąk i narzędzi chirurga. Jest to tzw. aseptyka tkankowa. Prawdopodobieństwo nawrotu choroby jest wtedy mniejsze. W sytuacjach zajęcia węzłów chłonnych konieczne jest ich usunięcie. Wybór taktyki postępowania zależy od: rozmiaru i zasięgu ogniska pierwotnego, typ wzrostu nowotworu (egzofityczny, endofityczny), naciekania sąsiednich tkanek tj. mięśnie, kości, możliwość radykalnego leczenia chirurgicznego, występowania przerzutów do węzłów chłonnych szyi, ogólnego stanu chorego, możliwości zachowania sprawności funkcjonalnej jamy ustnej po zabiegu, sytuacji społecznej i zawodu, umiejętności i doświadczenia chirurga i radioterapeuty. U każdego pacjenta przed zabiegiem operacyjnym powinna być przeprowadzona staranna 14 sanacja jamy ustnej w celu zlikwidowania źródła stanu zapalnego. W leczeniu chirurgicznym dna jamy ustnej stosuje się metodę blokową, dającą większe szanse powodzenia. Pierwszy etap to usunięcie węzłów chłonnych metodą Crie’a. Polega ona na wypreparowaniu układu chłonnego szyi z tkanką tłuszczową dołu nadobojczykowego, z mięśniem mostkowo-obojczykowo-sutkowym i żyłą szyjną wewnętrzną. Po czym następuje drugi etap zabiegu – resekcja dna jamy ustnej. W zależności od indywidualnych wskazań zabieg poszerza się o resekcję żuchwy, czy języka. Powierzchowne zmiany nowotworowe usuwane z błony śluzowej goją się przez ziarninowanie, doprowadzając niekiedy do bliznowacenia i ograniczenia ruchomości. Duże ubytki błony śluzowej pokrywa się skórą pobraną z okolicy nadobojczykowej. Wygajanie trwa wtedy około 6-8 tygodni. Małe rany poresekcyjne przeważnie udaje się zbliżyć i zeszyć, natomiast duże wymagają rekonstrukcji tkankami pobranymi z otoczenia. Dotąd do rekonstrukcji ubytków w jamie ustnej stosowano różne płaty uszypułowane (czołowy, naramienno-barkowy, karkowy, wargowy, nosowo-wargowy), płaty błony śluzowej policzka lub języka oraz wolne płaty skóry pośredniej. W ostatnich latach wprowadzono wolne płaty skórne z mikro-zespoleniem naczyń. Używa się płaty skórno-mięśniowe, które wypełniają zarówno ubytek powierzchni jak i masy języka, zapewniają lepszą czynność połykania i mówienia. Przy resekcji żuchwy używane są druty stalowe, włókna sztuczne, płytki tantalowane na wkrętach oraz wprowadzone w ostatnich latach stopy tytanowo-niklowo-kobaltowe. W ostatnich latach rolę do zespalania tkanek przyjęły płytki węglowe, które mają dużą zdolność do powolnej degradacji i zastępowania własną tkanką łączną. W przypadkach skutkujących złym efektem czynnościowym lub estetycznym wykonuje się zabiegi rekonstrukcyjne. W wyniku zabiegów operacyjnych dna jamy ustnej dochodzi do wielu zaburzeń funkcjonalnych. Mogą to być: zaburzenia połykania, mówienia, zaburzenia smaku, czucia. Mogą występować obrzęki w okolicy twarzy i szyi. Może dojść do osłabienia siły mięśniowej lub zaniku mięśnia czworobocznego, ograniczenia ruchomości obręczy barkowej i szyjnego odcinka kręgosłupa. Rehabilitacja musi mieć charakter kompleksowy i musi być prowadzona na każdym etapie leczenia. Bibliografia: • Hattowska H:Nowotwory jamy ustnej. SANMEDICA Warszawa 1994. • Kordek R.: Onkologia-podręcznik dla studentów i lekarzy. VIA MEDICA, Gdańsk 2007 • .Kryst L.: Chirurgia szczękowo-twarzowa. PZWL Warszawa 19994. • Krzakowski M. :Onkologia kliniczna, tom II, BORGIS Warszawa 2006 • Plich J ,Zborowska-Bielska D, Paluch J ”Wybrane metody chirurgicznego leczenia nowotworów złośliwych dna jamy ustnej i języka” Annales Academiae Medicae Silesienses 1996, str.219-227 • Stryjski A.: Czynniki ryzyka u chorych leczonych z powodu nowotworów dna jamy ustnej – analiza przypadków ,”Poznańska stomatologia” 2000 str.73-80 Fot. Rak dna jamy ustnej W CIENIU CZEPKA Pielęgniarstwo Licencjat pielęgniarstwa Kamila Praczyk Oddział Chorób Wewnętrznych, DSS im T. Marciniaka we Wrocławiu ASPEKT ŚMIERCI I UMIERANIA W OPIECE NAD CHORYM W STANIE TERMINALNYM Ciężka, nieuleczalna choroba jest niezwykle dramatycznym przeżyciem dla człowieka.1 Sytuacja, w której nie można liczyć na wyleczenie bądź wydłużenie życia, wyzwala w nim wiele obaw o cierpienie ciała, utratę godności, o bycie ciężarem dla innych, opuszczenie. Wywołuje strach przed rozstaniem z bliskimi, cierpienia duchowo-egzystencjalne, wyrzuty sumienia oraz rozterki religijne. Dlatego tak istotna jest właściwa opieka nad osobami chorymi terminalnie. Opieka powinna obejmować wszystkie sfery życia: somatyczną, psychiczną, społeczną i duchową. Winna ona opierać się na empatii, odznaczać się serdecznością i otwartością na cierpienie chorego, zmierzać do zapewnienia mu ulgi, przy poszanowaniu i zaakceptowaniu człowieka takim, jakim jest. Celem opieki nad ciężko chorym pacjentem jest osiągnięcie i utrzymanie jak najlepszej, możliwej do uzyskania, jakości życia poprzez uśmierzenie dokuczliwych objawów, zaspokojenie potrzeb fizycznych, psychicznych, socjalnych i duchowych oraz towarzyszenie choremu w trudnych dla niego chwilach.2 Egzystencja człowieka ściśle związana jest z sytuacjami trudnymi i granicznymi. Jedną z sytuacji trudnych i granicznych, nie do końca ogarniętych poznaniem, jest zjawisko umierania i śmierci, której nie można przezwyciężyć, wyjaśnić, zastąpić. Pozostaje rzeczywistość przyjęcia jej taką, jaka jest.3 Proces umierania Ostatnim okresem w terminalnym stadium choroby nowotworowej jest umiera- 5 247 2012 nie. Trudno jest określić czas, kiedy się rozpoczyna, a kiedy kończy. Umieranie to proces rozłożony w czasie, w którym dochodzi do zanikania czynności życiowych, pojawiają się również objawy niedomogi czynnościowej układu nerwowego, krążeniowego i oddechowego.4 Początkiem umierania w znaczeniu medycznym jest agonia. Obejmuje trzy ze sobą powiązane stany: życie zredukowane, charakteryzujące się niedomogą czynnościową ośrodkowego układu nerwowego, układu oddechowego i krążenia. Następnie dochodzi do dalszej progresji tego procesu, czyli życia minimalnego. Okres ten przechodzi w tzw. śmierć pozorną, która jest niejako przedłużeniem życia minimalnego z nieodzownym i postępującym wygasaniem podstawowych funkcji organizmu.5 W agonii organizm chorego nie jest w stanie powrócić do dynamicznej równowagi, właściwej homeostazy ustrojowej. Kontakt słowno-logiczny jest czasowo lub stale utrudniony, tętno staje się szybkie, niemiarowe, słabo wyczuwalne. Oddech jest nieregularny, z momentami bezdechu, może być okresowo przyspieszony. Pojawia się charczący oddech, tzw. „rzężenie przedśmiertne”. Występuje ochłodzenie kończyn górnych i dolnych. Napięcie mięśniowe powoduje zmianę wyrazu twarzy, a rysy zaostrzają się. Skóra zmienia zabarwienie, staje się blada lub woskowa. Może dojść do zasinienia obwodowych części ciała. Agonii często towarzyszy stan nazywany przedśmiertną euforią. Chory pytany o samopoczucie twierdzi, że czuje się lepiej lub bardzo dobrze. Stan ten jest źle rokujący i świadczy o tym, że organizm przestał się bronić i wyczerpały się siły dążące do przywrócenia stanu homeostazy. Obok euforii częściej pojawia się senność. Sen umierającego jest płytki, chory budzi się z niego wielokrotnie. Agonii mogą towarzyszyć również zaburzenia świadomości lub pobudzenie. Częściej jednak chory zdaje sobie sprawę z tego, co się z nim dzieje.6 Śmierć pozorna przechodzi w śmierć kliniczną. W tym przedziale czasowym pojawia się bezwład ciała oraz zanik odruchów. Jest to stadium, w którym poszczególne tkanki i narządy zachowują niekiedy indywidualną żywotność, co daje jeszcze szansę przywrócenia życia za pomocą reanimacji. W następnym okresie umieranie wiąże się z zatrzymaniem czynności psychicznych, koordynujących i regulacyjnych spowodowane nieodwracalnym zniszczeniem mózgu, jako całości. W czasie od kilku minut do kilku godzin zachodzą jeszcze w organizmie procesy życiowe będące przejawem życia tkankowego, które zwane jest życiem pośrednim.[...] Dopiero, gdy wygasną czynności wszystkich tkanek i komórek organizmu oraz gdy pojawią się pewne oznaki i znamiona śmierci (plamy pośmiertne, stężenie pośmiertne, rozkład gnilny, zmiany temperatury ciała i wysychanie pośmiertne) następuje śmierć absolutna, nieodwracalna, rzeczywista, powszechnie zwana śmiercią biologiczną.[...] Biologiczna definicja śmierci skupia się na śmierci mózgu, a tą rozumie się, jako nieodwracalne zniszczenie istoty komórek nerwowych w jamie czaszki, włączając w to półkule wraz z korą mózgową i strukturami głębokimi, jak również pień mózgu i móżdżek.7 Pielęgnowanie pacjenta w okresie umierania i agonii U chorego w terminalnym okresie choroby objawy świadczące o zbliżającej się śmierci rozwijają się w ciągu kilku, kilkunastu tygodni. Nagłe pogorszenie stanu chorego pojawia się w ciągu kilku dni lub kilkunastu godzin. Na ten fakt należy przygotować pacjenta i jego rodzinę. Zadaniem pielęgniarki jest wyjaśnienie wszystkich możliwych problemów i sposobów postępowania w chwili ich pojawienia się.[...] Z powodu senności pacjenta prowadzenie rozmów należy planować na czas, kie15 Pielęgniarstwo dy nie śpi i ma bardziej świadomy umysł. Nie trzeba zmuszać go do jedzenia, podawać potrawy kaloryczne w małych ilościach i krótszych odstępach czasu. Należy spokojnym głosem wyjaśniać choremu gdzie przebywa, kto jest przy nim, jaki jest dzień, która godzina. Często wyjaśnienia te trzeba powtarzać kilkakrotnie, uspokajająco i potwierdzać swoją obecność, mówić wyraźnie, powoli, upewniając się, że jesteśmy rozumiani. Należy pozostawić włączone światło w pokoju chorego.[...] Pacjent słyszy to, co się mówi, zatem nie wolno wypowiadać tego, co mogłoby sprawiać mu przykrość. Cały czas ktoś powinien czuwać przy łóżku umierającego. Jeżeli chory jest pobudzony, nie należy używać środków przemocy, jedynie zastosować zabezpieczenia. Czasem zachodzi konieczność założenia cewnika do pęcherza, ponadto należy zabezpieczyć łóżko nieprzemakalnym podkładem, zastosować pieluchomajtki.8 Pielęgniarka w celu rozpoznania potrzeb pacjenta, przeprowadzając wywiad i oceniając jego stan, musi uwzględniać problemy, jakie mogą się pojawić, w szczególności te dotyczące bólu, duszności, nudności i wymiotów, zaparć, złego stanu jamy ustnej, odleżyn. W ocenie stanu pacjenta należy uwzględnić fakt, że chory może: • odczuwać lęk związany z dolegliwościami somatycznymi, przekonaniem, że ból może się nasilać, że leki przeciwbólowe mogą nie działać, że duszność może doprowadzić do zatrzymania oddechu podczas snu; • być przekonany, że postępujący proces chorobowy, osłabienie, zniedołężnienie będą zbyt dużym obciążeniem dla rodziny opiekującej się nim;9 • niewłaściwie rozumieć stosowane metody leczenia i pielęgnacji, działanie leków; • odczuwać niepokój, ból duchowy, poczucie bezradności wobec choroby, umierania i śmierci; obawiać się śmierci, jej przebiegu i tego, co będzie potem.10 Celem opieki w okresie agonii jest uśmierzanie cierpienia psychoduchowego oraz nasilonych objawów fizycznych.[…] Leki, które należy podawać do samego końca to: • analgetyki (podskórnie) • leki uspokajające • leki przeciwdrgawkowe • hioscyna w celu łagodzenia rzężenia 16 przedśmiertnego.11 Leki te należy podawać regularnie, w celu opanowania istniejących objawów i zapobiegania wystąpieniu nowych. Nie należy opóźniać leczenia objawowego. Inne leki, które pacjent przyjmował do tej pory, w okresie umierania powinny być odstawione.[...] Z uwagi na narastające trudności w połykaniu zachodzi konieczność zmiany drogi podawania leków, najczęściej na podskórną. W uzasadnionych przypadkach na dożylną lub doodbytniczą (droga domięśniowa jest niewskazana).12 Rola i zadania pielęgniarki w opiece nad umierającym Każdy pacjent inaczej odczuwa swoje cierpienie, chorobę, ból i świadomość zbliżającej się śmierci. Pielęgniarka musi zadbać o komfort fizyczny, psychiczny, duchowy i socjalny człowieka, a jej opieka powinna zawierać głęboki szacunek, akceptację i pokorę wobec osoby umierającej, jej rodziny i zaistniałej sytuacji. Pielęgniarka jest tym członkiem zespołu opieki paliatywnej, który towarzyszy człowiekowi umierającemu. Powinna ona charakteryzować się wrażliwością i delikatnością, a zrazem odpornością psychiczną i umiejętnością radzenia sobie z lękiem przed śmiercią.13 Doświadczenie i wiedza mogą ułatwić jej uczestnictwo w towarzyszeniu przy umieraniu i śmierci pacjenta, z jednoczesną świadomością, że jest to proces nieodwracalny i ostateczny. […] Obcowanie z człowiekiem umierającym pozwala również przeżyć transcendentalne doświadczenie, które może mieć duży wpływ na życie prywatne pielęgniarki i jakość świadczonej przez nią opieki.14 Z uwagi na nasilanie się objawów w bardzo krótkim czasie, należy wdrażać szybko i zdecydowanie postępowanie pielęgnacyjne. Wykonywane zabiegi powinny być precyzyjne. Ciągłe obserwowanie pacjenta i umiejętne różnicowanie objawów ułatwia prowadzenie sumiennego, rzetelnego i dokładnego procesu pielęgnacji.15 Pielęgniarka musi pamiętać, że każdy pacjent jest indywidualnością, ze swoim bagażem wiedzy i doświadczeń oraz cech osobowościowych i przekonań. Pielęgniarka musi znać religijne i kulturowe przekonania pacjenta oraz jego poglądy na temat umierania i śmierci, aby umieć mu towarzyszyć podczas odchodzenia w sposób, jaki on sam sobie wybrał. Musi być świadoma, że jej własne odczucia związane z umieraniem i śmiercią nie mogą mieć wpływu, na jakość sprawowanej przez nią opieki. Szczególnie dotyczy to opieki nad pacjentami o innych przekonaniach, z innych kręgów kulturowych i religijnych. Ważną rolę w opiece nad człowiekiem u kresu życia odgrywa aktywne słuchanie, unikanie żargonu medycznego, mówienie jasno i na temat, przyjazne nastawienie wobec chorego, zadawanie otwartych pytań skłaniających do wypowiedzi oraz wyrażania skrytych pragnień i potrzeb, często tych ostatnich. Ponadto znajomość komunikacji niewerbalnej, umiejętność odczytywania przekazywanych emocji gestem, mimiką twarzy, postawą i milczeniem pozwalają lepiej poznać potrzeby umierającego i jego otoczenia.16 Kontakt z chorym oparty na prawdzie oraz uczciwa i jasna rozmowa sprzyjają nawiązywaniu dobrych relacji. Prawda nie odbiera nadziei, lecz pozwala pielęgniarce ofiarować opiekę, bez narzucania swojej woli czy sugestii. Do zadań pielęgniarki należy także zapewnienie choremu prywatności i umożliwienie kontaktu z bliskimi, jak również zagwarantowanie posługi religijnej, wyrażenie swojej wiary. Pacjent oczekuje czasem pomocy w zrozumieniu sensu życia i cierpienia, pomocy w znalezieniu odpowiedzi na pytanie, po co cierpi, dlaczego umiera i jaki to wszystko ma sens. Każdy chory ma prawo do godnej śmierci, do umierania w spokoju, bez zbędnej aparatury, wśród osób najbliższych. Proces umierania powinien być wolny od niepotrzebnych lęków. Należy do końca pozostawić choremu autonomię i uwzględnić świadomą zgodę na wszelkie interwencje dotyczące jego ciała i życia.17 Podsumowanie Pacjent w terminalnej fazie choroby nowotworowej to człowiek cierpiący na schorzenie nieuleczalne, schorzenie systematycznie rozwijające się, powodujące utratę kondycji psychofizycznej, prowadzące w konsekwencji nieuchronnie do śmierci. Opieka nad takim pacjentem jest wyzwaniem.[…] W opiece terminalnej najważniejszy jest człowiek. Stąd niezwykłe znaczenie ma wyeliminowanie dystansu między pacjentem a personelem. Każdy podopieczny jest od- W CIENIU CZEPKA Pielęgniarstwo rębną jednostką, jedyną w swoim rodzaju, jest kimś, kto wiele w życiu doznał. Realizując potrzeby chorego, pielęgniarka ma na celu zapewnienie komfortu w tym trudnym czasie. Priorytetową funkcją jest tutaj funkcja pielęgnacyjna. Priorytetowość ta wynika z systematycznie pogarszającego się stanu zdrowia pacjenta, z nasilania się dolegliwości oraz ze stopniowego systematycznego obniżania się i utraty kondycji fizycznej. Stąd też tylko indywidualnie dostosowana pielęgnacja może zapewnić choremu zbliżającemu się do kresu życia niezbędny komfort.[…] Przyczyn cierpienia chorych nieuleczalnie jest wiele i odczuwanie każdej z nich wzmaga następne. Każdy człowiek jest inny i każdy inaczej przeżywa swoją chorobę i umieranie, ale też każdy jest całością bio-psycho-społeczną. W pielęgnacji należy, spoglądać na chorego pod takim właśnie kątem.[…] Inną niezmiernie ważną funkcją pielęgniarki w opiece paliatywnej jest funkcja psychologiczna i duchowa. Bliski kontakt, jaki nawiązuje pielęgniarka z pacjentem podczas wykonywania wielu czynności wytwarza szczególny rodzaj więzi. Wszystkim tym czynnościom towarzyszy dotyk – dotyk instrumentalny, a także ekspresyjny. Między innymi dzięki niemu chory czuje się akceptowany i pielęgniarkę traktuje jak swojego powiernika. Ta wyjątkowa więź sprawia, że z czasem pielęgniarka staje się nierozerwalną częścią środowiska pacjenta. Taka sytuacja jest nobilitacją.18 Każdy pacjent korzystający z opieki paliatywnej wcześniej czy później umrze. Dlatego najważniejsze w opiece nad nim jest: wsparcie, towarzyszenie, pielęgnacja, skuteczne łagodzenie dolegliwości oraz zaspokojenie potrzeb. Niezwykle istotne jest też uświadomienie sobie, że wiedza i doświadczenie, jakie posiada pielęgniarka, pomagają ludziom umierać w sposób godny – bez cierpienia. Fakt bliskiego kontaktu z ludzkim cierpieniem, z umieraniem, przewartościowują osobiste reakcje i dążenia.[...] Wyzwaniem współczesnej medycyny jest znajdowanie równowagi między dawaniem nadziei, a zmniejszaniem lęku podczas całego okresu choroby nowotworowej, zwłaszcza w okresie umierania. To nie jest łatwe doświadczenie i nie można się do niego „przyzwyczaić”. Śmierć należy do życia, jako jego ostatnia faza. A najważniejszym zabiegiem leczniczym jest „obecność pełniona przy umierającym”.19 1 2 3 4 5 (Footnotes) Pomoc chorym w stanach terminalnych. K. Czaja, Biuletyn Okręgowej Izby Lekarskiej w Rzeszowie Nr 4/152/2009, str. 8-9 Ibidem, str. 8-9 Jak pomóc żyć godnie do końca. red. A. Chybicka, D. Krzyżanowski, E. Mess, Wydział Zdrowia Urzędu Miejskiego, Wrocław 2003, str. 5-6 Pielęgniarstwo w opiece paliatywnej i hospicyjnej. red. K. de Walden-Gałuszko, A. Kaptacz, Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2005, str. 165-166 Jak pomóc żyć godnie do końca. red. A. Chybicka, D. Krzyżanowski, E. Mess, Wydział Zdrowia Urzędu Miejskiego, Wrocław 2003, str. 5-6 6 Pielęgniarstwo w opiece paliatywnej i hospicyjnej. red. K. de Walden-Gałuszko, A. Kaptacz, Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2005, str. 165-166 7 Jak pomóc żyć godnie do końca. red. A. Chybicka, D. Krzyżanowski, E. Mess, Wydział Zdrowia Urzędu Miejskiego, Wrocław 2003, str. 7 8 Pielęgniarstwo w opiece paliatywnej i hospicyjnej. red. K. de Walden-Gałuszko, A. Kaptacz, Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2005, str. 166 9 Pielęgniarstwo w opiece paliatywnej i hospicyjnej. red. K. de Walden-Gałuszko, A. Kaptacz, Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2005, str. 166-167 10 Ibidem str.166-167 11 Ibidem, str. 167 12 Ibidem, str. 167-168 13 Ibidem, str. 167-168 14 Pielęgniarstwo w opiece paliatywnej i hospicyjnej. red. K. de Walden-Gałuszko, A. Kaptacz, Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2005, str. 167-168 15 Ibidem, str. 168 16 Ibidem, str. 168 17 Pielęgniarstwo w opiece paliatywnej i hospicyjnej. red. K. de Walden-Gałuszko, A. Kaptacz, Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2005, str. 169 18 Rola pielęgniarki w opiece paliatywnej i hospicyjnej. A. Głowacka, 26.05.2010 19 Papieska Rada ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia, Watykan 1995, str. 117 Szanowna Pani Ewa Postowicz Z okazji przejścia na emeryturę składamy serdeczne podziękowania za wieloletnią, pełną zaangażowania pracę w Akademickim Szpitalu Klinicznym w oddziale Chirurgii Małoinwazyjnej i Proktologicznej oraz życzymy dalszych sukcesów w działalności na rzecz pielęgniarstwa w Kole Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego przy Akademickim Szpitalu Klinicznym we Wrocławiu, a także wszelkiej pomyślności w życiu osobistym z wyrazami uznania: Dyrektor – Piotr Pobrotyn, Z- ca Dyrektora do spraw pielęgniarstwa – Dorota Milecka Przełożona pielęgniarek i położnych – Beata Dąbrowska oraz Pielęgniarki z oddziału Chirurgii Małoinwazyjnej i Proktologicznej OGŁOSZENIE Walne Zebranie Członków Kasy Pożyczkowej przy Dolnośląskiej Okręgowej Izbie Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu odbędzie się 24 maja 2012 r. o godz. 15.00 w siedzibie Izby we Wrocławiu przy ul. Powstańców Śląskich 50. Obecność obowiązkowa. 5 247 2012 17 Położnictwo Opracowała w oparciu o materiały konferencyjne NaProTechnologyTM w diagnozowaniu i leczeniu niepłodności. Szanse –Wyzwania – Efekty, Wrocław 2012 dr Mariola Marynicz-Hyla NAPROTECHNOLOGIA SZANSE I WYZWANIA Naprotechnologia, to nowoczesna metoda diagnozowania i leczenia niepłodności na podstawie tzw. Modelu Creightona, służącego precyzyjnej obserwacji organizmu kobiety w czasie jej naturalnego cyklu. W schemacie diagnostyczno-terapeutycznym wg Naprotechnologii można wyróżnić trzy etapy: 1. Zidentyfikowanie problemu (trwa on od 2-6 miesięcy). Polega na nauce modelu Creightona, interpretacji, kart obserwacji cyklu, badaniach USG, monitorowaniu owulacji, diagnostyce zabiegowej, w tym laparoskopii bliskiego kontaktu, histeroskopii; 2. Leczenie (trwa od 1-6 miesięcy), obserwacja wg Creighton Model System oraz wdrożenie leczenia farmakologicznego, bądź zabiegowego z wykorzystaniem technologii laserowej, mikrochirurgii (w tym udrożnienie jajowodów), strategii przeciwzrostowych, plastyce narządu rodnego i innych; 3. Utrzymanie 12 efektywnych „dobrych” cykli: obserwacji wg Creightona Model System oraz m.in. utrzymanie prawidłowego przebiegu krwawienia, rozwoju śluzu, owulacji, długości trwania oraz jakości fazy poowulacyjnej, prawidłowego stężenia hormonów. Jak wskazują badania, na żadnym etapie stosowania naprotechnologii nie dochodzi do niszczenia poczętych istot ludzkich, naruszenia godności małżonków i poczętej istoty ludzkiej oraz zachowywane są ekologiczne zasady prokreacji. Naprotechnologia, jako metoda nie tylko leczy niepłodność, ale ustala jej przyczyny. Jest alternatywą dla wielu schorzeń medycznych, w których lekarze stosują hormonalne leki antykoncepcyjne usuwające np. 18 bolesne miesiączkowanie, czy zespół napięcia przedmiesiączkowego, ale nie pozwalające na niwelowanie ich przyczyn. Stąd naprotechnolodzy uważają, iż metodą tą można leczyć takie schorzenia jak: endometriozę, torbiele jajników, nieregularne cykle miesiączkowe, policystyczne jajniki, poronienia nawykowe, depresje porodowe. Lekarze ginekolodzy wskazują na to, że obecnie, środki antykoncepcyjne są nadużywane. Nie wykonuje się badań w celu ustalenia przyczyny choroby, ale od razu podejmuje się „leczenie”, które jest ukierunkowane na usunięcie objawów przy pomocy tychże środków. Należy stwierdzić otwarcie, że niezwykle silne naciski, aby taką drogę wybrać, wywierają firmy farmaceutyczne, którym zależy na wdrożeniu swojego produktu i na jak najwyższej jego sprzedaży. Przy czym powstaje przeświadczenie, że choroba jest leczona, bo pacjentka czuje się lepiej, a tymczasem wygląda to tak, jak z nabrzmiałym ropniem: póki nie zostanie nacięty i zdrenowany, sieje spustoszenie w całym organizmie. Takie spustoszenie dają również środki antykoncepcyjne. Niestety, brak jest rzetelnych informacji na temat naprotechnologii i jej wysokiej skuteczności. Jak zauważa prof. Bogdan Chazan, program rozwoju naturalnych metod planowania rodziny musi obejmować identyfikację nowych markerów płodności, rozwój nowych metod przewidywania i rozpoznawania płodnej fazy cyklu, poprawę efektywności i akceptację obecnych metod oraz rozszerzenie dostępności metod naprotechnologicznych. Taki program został przygotowany. Obejmuje on współpracę z akademiami medycznymi, obejmujący również szkolenie studentów, położnych i pielęgniarek, ale niestety nie uzyskał akceptacji w mediach i nie został wdrożony. Bardzo ważnym czynnikiem w naprotechnologii jest nietolerancja pokarmowa. Do niedawna termin „nietolerancja pokar- mowa” oznaczał każdą reakcję na pożywienie, w której układ immunologiczny nie był brany pod uwagę. Obecnie coraz częściej mianem „nietolerancji pokarmowej” określa się nieprawidłową reakcje organizmu z udziałem systemu odpornościowego i swoistych przeciwciał klasy G (IgG). Przypuszcza się, że immunotoksyny, czyli kompleksy immunologiczne utworzone z przeciwciał IgG i fragmentów białek pokarmowych, mogą wywierać szkodliwy wpływ na funkcjonowanie organizmu, indukując stan zapalny – ogólnoustrojowy, lub zlokalizowany w określonych tkankach. Ostatnio badania pokazały, że zaburzenia płodności, zespół policystycznych jajników oraz endometrioza, mają bardzo duży związek ze spożywanymi pokarmami. Jedną z najskuteczniejszych metod leczenia objawów nietolerancji pokarmowej jest unikanie szkodliwego pokarmu, czyli dieta eliminacyjna w oparciu o wynik testu w kierunku pokarmowo-swoistych IgG. Dieta eliminacyjna ma za zadanie wyciszyć reakcje alergiczno-immunologiczne w obrębie przewodu pokarmowego, zminimalizować prawdopodobieństwo tzw. reakcji pseudoalergicznych, zmniejszyć przepuszczalność bariery śluzówki jelita dla nowych trofoalergenów (innych pokarmów) oraz poprawić czynność absorpcyjno-trawienną przewodu pokarmowego. Aby osiągnąć zamierzone cele, należy unikać nietolerowanej żywności przez okres kilku tygodni, miesięcy bądź lat, w zależności od rodzaju szkodliwego pokarmu, wieku, zaawansowania choroby i ogólnego stanu zdrowia. Stąd, jeżeli istnieje podejrzenie, że stosowana dieta może mieć niekorzystny wpływ na zdrowie, najskuteczniejszym i najszybszym sposobem, aby się o tym przekonać jest wykonanie testu na IgG – zależną nietolerancje pokarmową, w celu zidentyfikowania pokarmów powodujących przyczynę dolegliwości. Jednym ze sposobów leczenia chirur- W CIENIU CZEPKA Położnictwo gicznego w naprotechnologii jest laparoskopia bliskiego kontaktu, w ramach której wykonuje się takie zabiegi jak: chirurgiczne usunięcie endometriozy, klinowa resekcja jajników, leczenie rozległych zrostów, lub też przezszyjkowe cewnikowanie jajowodów. Takie specjalistyczne zabiegi dowodzą, że nie mamy tutaj do czynienia z metodami medycyny średniowiecznej (jak oceniają to niektóre media), lecz z nowoczesną techniką medyczną opartą na dobranej diagnostyce ustalającej przyczyny choroby i w zależności od nich celowym leczeniem. Skuteczność leczenia metodą naprotechnologii wynosi 80%. A wśród innych zalet tego leczenia należałoby wymienić następujące: mniejsze koszty niż rozreklamowana metoda „in vitro”, zachowanie integralności osoby ludzkiej, nie stwarzanie dylematów moralnych, zachowanie życia poczętych istot ludzkich, uczenie się i obserwowanie organizmu ludzkiego wg naukowych metod. Dla osób zainteresowanych podaję adresy lekarzy i instruktorów oraz ośrodków naprotechnologicznych w Polsce: 1. dr T. Wasilewski, kierownik Kliniki Napromedica w Białymstoku, ul. Antoniuk Fabryczny 10, Białystok, www.napromedica.pl, adres e-mail: [email protected], tel. 85 653 12 70 2. dr A. Kuźnik, Poradnia Rodzinna, ul. Sportowa, 43-430 Skoczów, adres e-mail: [email protected], tel. 33 479 00 62 6. mgr Agata Aniszczyk, Instruktor Modelu Creightona, Specjalistyczny Ośrodek Odpowiedzialnego Rodzicielstwa przy Fundacji Evangelium Vitae, ul. Rydygiera 22-28, Wrocław, tel. 71 78 28 261, 697 782 456, e-mail: [email protected] 7. M. Barczentewicz, Lublin, e-mail: [email protected] 8. www.naprotecznologia.pl 9. www.fertilitycare.net 3. dr Leszek Lachowicz, Specjalistyczna Praktyka Lekarska, ul. Świtezianki 3/2, Kraków, tel. 663 178 699 4. prof. Bogdan Chazan, dyrektor Szpitala Ginekologiczno-Położniczego w Warszawie 5. dr Piotr Klimas, chirurg położnik, Warszawa, tel. 22 409 19 06 10. www.naprotechnology.com 11. Instytut Mikroekologii, ul. Sielska 10, 60-129 Poznań, e-mail: [email protected] 12. Cambridge Diagnostics (Polska) s.c., ul. Walecznych 56/2, 03-926 Warszawa, e-mail: [email protected] Zaginęła pieczątka o treści: Marzena Jacyk pielęgniarka 4310175P Zagubiono Zaświadczenie o prawie wykonywania zawodu nr 4313862P wydane na nazwisko Z okazji Majowego Święta Pielęgniarek i Położnych Drogim Koleżankom i Kolegom najserdeczniejsze życzenia satysfakcji z pracy zawodowej oraz pomyślności w życiu osobistym KAISER EWA przez Dolnośląską Okręgową Radę składa Zarząd Oddziału Wojewódzkiego Polskiego Towarzystwa Położnych we Wrocławiu 5 247 2012 Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu 15 września 2007 roku 19 Ogłoszenia 50-230 Wrocław, ul Trzebnicka 42 Tel./fax: (71) 78 33 285 e-mail: [email protected]; www.ddkm.pl OFERTA SZKOLENIOWA Uwaga! Otwieramy nabór na kursy rozpoczynające się w maju i czerwcu 2012 roku: Specjalizacje Kursy specjalistyczne: w dziedzinach pielęgniarstwa: x Anestezjologicznego i intensywnej opieki (P) x Epidemiologicznego (P i A) x x x Kursy kwalifikacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa: x Neonatologicznego (P i A) x Opieki długoterminowej (P) x Ratunkowego (P) x x x x Kursy dokształcające x x Proces pielęgnowania (P i A) x Zarządzanie jakością w usługach medycznych: certyfikacja ISO, akredytacja CMJ (P i A) (P) – kurs dla pielęgniarek x Edukator w cukrzycy – Nr 02/11 (P i A) NOWOŚĆ! Medyczna pielęgnacja stóp – Nr 04/07 (P) Pielęgnowanie pacjenta dorosłego wentylowanego mechanicznie – Nr 05/10 (P) NOWOŚĆ! Podstawy opieki paliatywnej – Nr 05/07 (P) Resuscytacja krążeniowo-oddechowa – Nr 02/07 (P i A) Szczepienia ochronne – Nr 03/08 (P) Szczepienia ochronne noworodków – Nr 04/08 (A) Wykonanie i interpretacja zapisu EKG – Nr 03/07 (P i A) Wykonanie konikopunkcji, odbarczenie odmy prężnej oraz wykonanie dojścia doszpikowego – Nr 05/08 (P systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego) (A) – kurs dla położnych PROWADZIMY RÓWNIEŻ NABÓR NA NASTĘPUJĄCE KURSY: Specjalizacje = 87 w dziedzinach pielęgniarstwa: x Chirurgicznego (P) x Nefrologicznego (P) x x x x Kursy specjalistyczne: x Endoskopia (P) Opieki Paliatywnej (P) NOWOŚĆ! Pediatrycznego (P) Psychiatrycznego (P) Ratunkowego (P) x Leczenia ran – Nr 11/07 i Nr 12/07 (P i A) x Leczenie ran: odleżyny lub oparzenia lub owrzodzenia żylne – Nr 11/07 (P) x Opieka nad dzieckiem z chorobą nowotworową (P) x Opieka nad pacjentem ze stomią jelitową (P) Kursy kwalifikacyjne x Pielęgnowanie w chorobach narządu wzroku (P) w dziedzinach pielęgniarstwa: x x x x x x x x x Kompresjoterapia – Nr 04/10 (P) x Podstawy dializoterapii – Nr 08/07 (P) Anestezjologicznego i intensywnej opieki (P) Chirurgicznego (P) Epidemiologicznego (P i A) Opieki paliatywnej (P) Pediatrycznego (P) Rodzinnego (P) Środowiska nauczania i wychowania (P) Zachowawczego (P) x Przygotowanie i podawanie leków przeciwnowotworowych (P i A) x Techniki ciągłe pozaustrojowego oczyszczania krwi – Nr 03/10 (P) x Terapia bólu przewlekłego u dorosłych – Nr 06/07 (P i A) x Żywienie enteralne i parenteralne (P) Możliwość opłacenia kursu w dogodnym systemie ratalnym! Refundacja kosztów kształcenia przez DOIPiP (zgodnie z regulaminem) Formularze zgłoszeniowe można przesyłać do nas pocztą, faxem lub drogą elektroniczną (formularz zgłoszeniowy dostępny na www.ddkm.pl). Serdecznie zapraszamy Państwa do zapoznania się z pełną ofertą naszych kursów dostępną na naszej stronie internetowej www.ddkm.pl lub złożenia osobistej wizyty w siedzibie naszego ośrodka. Dbamy o Twój rozwój zawodowy. 20 W CIENIU CZEPKA Pamięć i serce Jest taki ból, o którym nie trzeba mówić Bowiem najlepiej wyraża go milczenie. Naszej koleżance DOROTCE ŚLĘZAK wyrazy żalu i słowa otuchy z powodu śmierci Mamy Składają Koleżanki Pielęgniarki, Sanitariuszki i współpracownicy Powiatowego Zespołu Szpital w Oleśnicy z Oddziału Chirurgicznego Odeszłaś za wcześnie Słońce zaszło choć dzień był jeszcze, Z głębokim żalem zawiadamiamy, że 27 marca 2012 roku zmarła nagle i niespodziewanie nasza koleżanka pielęgniarka BOGUSŁAWA BIEDAL uśmiechnięta, aktywna i zorganizowana, z wieloma planami na przyszłość, pełna życia – taką ją zapamiętamy. Wyrazy szczerego żalu i współczucia Rodzinie składają koleżanki, koledzy i współpracownicy Oddziału Chirurgii Dziecięcej w Głogowie Zamknęły się ukochane oczy, Spoczęły spracowane ręce, I przestało bić kochane serce..... Wyrazy głębokiego współczucia ZOSI HEŚ z powodu śmierci Taty składają koleżanki z SPSK nr l przy ul. M.C. Skłodowskiej Nie umiera ten Kto żyje w sercach i pamięci innych Szczere wyrazy współczucia JOLANCIE FRANKOWSKIEJ-SZKUTNIK z powodu śmierci Taty Składają koleżanki i współpracownicy Oddziału Położniczo-Noworodkowego S.P.SK. we Wrocławiu ul. Chaubińskiego 3 5 247 2012 Naszej Koleżance AGNIESZCE WOJCIECHOWSKIEJ wyrazy szczerego żalu i współczucia z powodu śmierci Teściowej Składają Koleżanki Położne i Pielęgniarki Szpitala Specjalistycznego im. A. Falkiewicza we Wrocławiu Ś.P. BARBARA ROZMUS 1962-2011 Była zwyczajną kobietą, córką, siostrą, żoną, mamą, babcią... Była też zwyczajną, ale też i niezwykłą położną... Dnia 29 marca 2012 roku minął rok od jej śmierci. Śmierci zupełnie zaskakującej, nikomu niepotrzebnej, nagłej i dla wszystkich, którzy ją znali – bardzo bolesnej. Żyła cichutko i skromnie a żegnały ją tłumy ludzi – rodzina, znajomi, sąsiedzi, współpracownicy. Jeśli patrzyła wtedy na nas z góry, była na pewno zaskoczona i zawstydzona zamieszaniem, jakie wywołało jej odejście. Pracowała z nami 27 lat, przez te wszystkie lata na sali porodowej, gdzie oddawała całą siebie kobietom, którym towarzyszyła przy narodzinach ich dzieci. Niezmordowana w niesieniu pomocy, zawsze z uśmiechem, bez cienia zniecierpliwienia. Była wzorem położnej, która zawsze miała czas dla przyszłych mam, potrafiła swoim spokojem sprawić, że czuły się bezpieczne pod jej opieką. Szczęśliwe te matki, którym dane było ją poznać i szczęśliwe dzieci, którym pomogła przyjść na świat. Zostawiła po sobie wielką pustkę i żal. Nie ma jej wśród nas; ale pamięć o niej jest wciąż żywa – Pozostanie na zawsze wśród nas. Koleżanki z Oddziału Ginekologiczno-Położniczego w ZOZ Głogów 21 Pamięć i serce Z głębokim żalem informujemy, że odeszła nasza koleżanka MAŁGORZATA MARCHEWKA Po co tyle świec nade mną, tyle twarzy? Ciału memu nic już złego się nie zdarzy. Wszyscy stoją, a ja jeden tylko leżę Żal nieszczery, a umierać trzeba szczerze. Leżę właśnie, zapatrzony w wieńców liście, Uroczyście – wiekuiście – osobiście. Śmierć, co ścichła, znów zaczyna w głowie szumieć, Lecz rozumiem, że nie trzeba nic rozumieć... Tak mi ciężko zaznajamiać się z mogiłą, Tak się nie chce być czymś innym, niż się było! *** (Po co tyle świec nade mną, tyle twarzy?) Bliscy, których kochamy zostają w pamięci na zawsze Naszej drogiej koleżance GRAŻYNIE KWAŚNIAK i Jej rodzinie wyrazy głębokiego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci Siostry składają Pielęgniarka Naczelna, Pielęgniarki Oddziałowe i Koordynujące pielęgniarki, położne MCM w Miliczu Koleżance MARIOLI SZYMAŃSKIEJ i Jej rodzinie wyrazy szczerego żalu i współczucia z powodu śmierci Teściowej składają Pielęgniarka Naczelna, Pielęgniarka Oddziałowa OAiIT pielęgniarki, położne MCM w Miliczu Bolesław Leśmian Wraz z podziękowaniami wszystkim osobom, które wspierały Gosię w czasie choroby i w ostatniej chwili jej życia. Koleżanki z WSS im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu Z głębokim żalem i smutkiem żegnamy naszą koleżankę MAŁGORZATĘ MARCHEWKĘ Pielęgniarkę Oddziałową I Oddziału Chorób Zakaźnych, która zawsze pozostanie w naszych sercach i pamięci. Z wyrazami szczerego współczucia dla najbliższych. Pielęgniarki i Położne Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu Czas jest najlepszym lekarstwem na smutek, a wspomnień nam nikt nie odbierze - zawsze będą z nami Pielęgniarce Oddziałowej Kliniki Nefrologii i Medycyny Transplantacyjnej JUSTYNIE ZACHCIAŁ Wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci Taty składają Z-ca Dyrektora ds. Pielęgniarstwa Przełożona Pielęgniarek i Położnych Pielęgniarki i Położne Oddziałowe z Akademickiego Szpitala Klinicznego 22 Odeszłaś cicho i bez pożegnania, Jak ten, co nie chce swym odejściem smucić, Jak ten, co wierzy w chwili rozstania, że ma niebawem z dobrą wieścią wrócić. Serdeczne wyrazy współczucia ADELI GLOWIE z powodu śmierci Siostry składają Koleżanki z Oddziału XI Chorób Wewnętrznych Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. Gromkowskiego we Wrocławiu oraz Koleżanki z byłego Wojewódzkiego Szpitala im. J. Babińskiego we Wrocławiu Jest taki ból, o którym nie trzeba nic mówić Bowiem najlepiej wyraża go milczenie Naszej Koleżance AGNIESZCE BĘBEN wyrazy szczerego współczucia po stracie Taty Składają Koleżanki i Koledzy z Dolnośląskiego Centrum Zdrowia Psychicznego we Wrocławiu Naszej Koleżance OLI PATKOWSKIEJ i Jej Rodzinie wyrazy współczucia z powodu śmierci Mamy Składają Koleżanki z Oddziału Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka oraz Koleżanki ze Szpitala im. A. Falkiewicza we Wrocławiu W CIENIU CZEPKA Pamięć i serce Zamknęły się ukochane oczy Spoczęły spracowane ręce Przestało bić kochane serce. Wyrazy współczucia dla naszej koleżanki JOLI BRYSIAK I SYNA PATRYKA z powodu nagłej śmierci Męża składają Pielęgniarka Naczelna, Pielęgniarka Oddziałowa, Pielęgniarki i Współpracownicy KAiIT-RA z SPSK1 we Wrocławiu. Życie przemija, jednak pamięć o kochanej osobie pozostaje w sercach na zawsze. Naszej koleżance MARII CZERWONY wyrazy głębokiego żalu i współczucia z powodu śmierci Teścia składają koleżanki i koledzy Oddziału Kardiologii Dolnośląskiego Szpitala Specjalistycznego im. T. Marciniaka we Wrocławiu Zamknęły się ukochane oczy Spoczęły spracowane ręce Przestało bić kochane serce Koleżance TERESIE LAGELBAUER serdeczne wyrazy głębokiego współczucia z powodu śmierci Mamy Składają Koleżanki z Zespołu Pielęgniarek Oddziału Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej II Dolnośląskiego Szpitala Specjalistycznego im. Marciniaka ul. Wiśniowa 36a Koleżance JADWIDZE PINIASZ wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci Brata składa zespół pielęgniarski i lekarski Oddziału Urologii i Onkologii Urologicznej Dolnośląskiego Szpitala Specjalistycznego im. T. Marciniaka. Wyrazy szczerego współczucia KATARZYNIE GRODZIŃSKIEJ z powodu śmierci Męża Składają Pracownicy Wrocławskiego Centrum Zdrowia SPZOZ 5 247 2012 Ludzie, których kochamy zostają na zawsze, bo zostawili ślady w naszych sercach Naszej Koleżance BARBARZE ILNICKIEJ wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci Taty składają Koleżanki z WCZ SP ZOZ Przychodni PROMED Los dał ludziom odwagę znoszenia cierpienia (Homer) Koleżance URSZULI SKRZYPCZAK i Jej Rodzinie – wyrazy głębokiego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci Męża składają Przełożona Pielęgniarek Koleżanki i koledzy z Bloku Operacyjnego Kliniki Chirurgii Ogólnej SPSK Nr l we Wrocławiu Wyrazy szczerego współczucia ANNIE DROŚ z powodu śmierci Męża Składają pracownicy Wrocławskiego Centrum Zdrowia SPZOZ Nikt tak naprawdę nie jest w stanie pojąć cierpienia drugiego człowieka Każdy przeżywa je sam Jednak uścisk dłoni, przytulenie i każdy ciepły gest od innych pomagają przetrwać Naszej Koleżance LUCYNCE WOŁOWIEC wyrazy współczucia i szczerego żalu z powodu śmierci Syna składają pielęgniarki z Wrocławskiego Centrum Rehabilitacji i Medycyny Sportowej Spieszmy się kochać ludzi tak szybko odchodzą Wyrazy współczucia i słowa otuchy dla GRAŻYNY STEMPIEŃ z powodu śmierci Taty Składają koleżanki i współpracownicy Oddziału Położniczo-Noworodkowego S.P.SK. we Wrocławiu ul. Chaubińskiego 3 23 Informacje !"#$$%&%' !"# !"#$%&$' ()*$ *&, !"!"#$%'(') &,-.-/1 ()). .**-*+,-+,./,+/ !!!!2.*, − 3 !)$ *& $! − 4! /& !!& *& − 3*&35!-3 − 7 8) *& 5!-8 - &$$),!-!!/ − / *&).-$!- *& 5!- $!- $! &/! &()()'* , 9 '(): 01 33.! ;! & & 12350268559:129;9<5=) 24 W CIENIU CZEPKA W CIENIU CZEPK A n ie z a le ż ny m iesięczn i k pielęg n ia rek i po łoż nych ok ręg u w rocławsk iego i le g n ic k ie go. (w w w.doipip.w roc .pl) Wydawca : Dol noślą sk a Ok ręgowa Izba Pielęg n ia rek i Po łoż nych we Wro cła w iu . Redaguje Prez ydium DORPiP: Olechowsk a Urszu la Jęd rzejewsk a L eok ad ia Sz a f ra n A nna Bog u mi ł Luc y na Kozia rz Ewa Ł abow icz Beata Gol ick a Ma rzenna Kolasi ńsk a Jola nta Szerszeń Teresa Redakcja, redakcja techniczna, skład, korekta, grafika i przygotowanie do druku – Włodziwoj Sawicki Konsultacja polonistyczna mgr Katarzyna Sawicka D olnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu , INFORMACJE ul. Powstańców Śląskich 50, 53–333 Wrocław, e–mail: [email protected] tel. 364–04–44, 364–04–35, tel/fax. 373–20–56 WNIOSEK PREZYDIUM DORPIP ..............2 www.doipip.wroc.pl Spotkanie z Premierem ..........................3 Konto Izby Izby:: Wsparcie systemu kształcenia .......... 3-4 Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych NUMER KONTA BANKOWEGO, na który należy przekazywać składki członkowskie: Bank PEKAO S.A. O/Wrocław 63 1240 6670 1111 0000 5641 0435 GODZINY PRACY BIURA Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych SEKRETARIAT I KSIĘGOWOŚĆ poniedziałek – czwartek – od 800 do 1600 z wyjątkiem wtorków i piątków wtorek – od 800 do 1700 a w piątek do 1500 BIURO EWIDENCJI (wydaje, wymienia pra wo wykonywania zawodu) Materiałów nieza mó wio nych re dak cja nie poniedziałek nieczynne dla petentów zwra ca, w tek stach pu bli ko wa nych za strze- wtorek ......................................................10–17 ga so bie pra wo skró tów, zmian ty tu łów oraz środa ...........................................................8–16 czwartek ...................................................10–16 po pra wek sty li stycz no–ję zy ko wych. piątek ..........................................................815 Akcja „Szpik ratuje życie” .........................4 PTP -Stanowisko ........................................16 PREWENCJA Zmiana pokoleń ................................................5 PIELĘGNIARSTWO Waleria Pęska ..................................... 6 Badania diagnostyczne płuc ..........................8 Rak dna jamy ustnej .......................................12 Aspekt śmierci ...............................................15 POŁOŻNICTWO Artykuły, listy, uwagi i inną korespondencję prosimy nadsyłać na adres redakcji: Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu, ul. Powstańców Śląskich 50, 53–333 Wrocław, fax. 373–20–56 e–mail: [email protected] KASA REDAKCJA NIE PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA TREŚĆ OGŁOSZEŃ I REKLAM I TEKSTÓW SPONSOROWANYCH DOIPiP NIE PROWADZI POŚREDNICTWA PRACY W KRAJU I ZAGRANICĄ UWAGA: Nie przyjmujemy do publikacji tekstów przekazywanych telefonicznie! Nasza okładka: fot. W. Sawicki Numer zamknięto 3.05.2012 r. Do druku przygotowano 4.05.2012 r. Nakład 3500 egz. Pismo nieodpłatnie rozprowadzane wśród członków Samorządu Pielęgniarek i Położnych. Druk ABIS Wszystkie artykuły (i nie tylko) na str. www.doipip.wroc.pl OKRĘGOWY RZECZNIK ODPOWIEDZIALNOŚCI ZAWODOWEJ Informacja w Biurze Izby 5 247 2012 Informacje W NUMERZE .................................. str. poniedziałek .................................. 10–16 wtorek ............................................. 11–14 środa .................................................. 8–15 czwartek .......................................... 10–16 piątek ..................................... NIECZYNNA Naprotechnologia ..........................................18 BIBLIOTEKA PAMIĘĆ I SERCE ..................... 2123 wtorki.............................................. od 14 do 17 piątki ................................................. od 9 do 14 PRZEWODNICZĄCA OKRĘGOWEGO SĄDU PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH Informacja w Biurze Izby DYŻURY RADCY PRAWNEGO poniedziałki 14 – 16; środa 14 – 17 (mgr E. Stasiak); K A S A P O Ż YC Z K O WA PRZY DOIPIP Bank PKO BP IV Oddział Wrocław, ul. Gepperta 4 Nr: 5 6 1 0 2 0 5 2 4 2 0 0 0 0 2 7 0 2 0 0 1 9 9 2 2 4 Informacje o stanie swojego konta w Kasie Pożyczkowej można uzyskać w czasie dyżuru w środy od 15 00 do 16 30 telefonicznie lub osobiście KSIĘGOWOŚĆ IZBY NIE PROWADZI KASY POŻYCZKOWEJ I NIE UDZIELA INFORMACJI OGŁOSZENIA .........................20, 24 NUMERY TELEFONÓW DOIPIP Sekretariat tel/fax ............... 071 333 57 08 ................................................... 071 373 20 56 ................................................... 071 364 04 35 ...................................................071 364 04 44 ....................................................071 333 57 02 Przewodnicząca ...................071 333 57 03 Wiceprzewodnicząca /Radca prawny: ...................071 333 57 10 Sekretarz................................ 071 333 57 04 Dyrektor Biura/Skarbnik ....... 071 333 57 00 Kasa ..........................................071 333 57 01 Księgowość ........................... 071 333 57 06 Biblioteka ...............................071 333 57 05 Ewidencja .............................. 071 333 57 09 Rzecznik/Sąd.........................071 333 57 07 25 Ośrodek Konsultingowo-Szkoleniowy Kadr Medycznych Jolanta Westwalewicz OFERTA SZKOLENIOWA – I-IV kwartał 2012 Rekrutacja – zapisy bezpośrednio w sekretariacie lub na naszej stronie internetowej. Zapraszamy do korzystania z naszej strony internetowej www.kadrmed.com.pl, która w łatwy sposób pozwoli Państwu nawiązać z nami bezpośredni kontakt i uzyskać więcej informacji. KURSY SPECJALISTYCZNE Zakres KURSY KWALIFIKACYJNE 1. Szczepienia Ochronne Dla Pielęgniarek 2. Wykonywanie I Oceny Testów Skórnych 3. Wykonywanie I Interpretacja Zapisu EKG 4. Resuscytacja Krążeniowo Oddechowa 5. Szczepienia Ochronne Noworodków 6. Wykonywanie Badania Spirometrycznego 7. Leczenie Ran 8. Podstawy Dializoterapii 9. Endoskopia 10. Podstawy Opieki Paliatywnej 11. Opieka Nad Dziećmi I Młodzieżą Z Cukrzycą 12. Prowadzenie Psychoterapii Podstawowej Z Wykorzystaniem Elementów Psychoterapii Kwalifikowanej 13. Pielęgniarstwo Nefrologiczne Z Dializoterapią 14. Komunikowanie Interpersonalne W Pielęgniarstwie 15. Edukator w cukrzycy (02/11) – NOWOŚĆ!!! Dziedzina 1. Pielęgniarstwo Rodzinne 2. Pielęgniarstwo Psychiatryczne 3. Pielęgniarstwo W Ochronie Zdrowia Pracujących 4. Pielęgniarstwo Opieki Długoterminowej 5. Pielęgniarstwo Środowiska Nauczania I Wychowania 6. Pielęgniarstwo Nefrologiczne Z Dializoterapią 7. Pielęgniarstwo Ratunkowe 8. Pielęgniarstwo Rodzinne Dla Położnych 9. Pielęgniarstwo Anestezjologiczne I Intensywnej Opieki 10. Pielęgniarstwo Zachowawcze Dla Pielęgniarek 11. Pielęgniarstwo Opieki Paliatywnej 12. Pielęgniarstwo Neonatologiczne 13. Organizacja i Zarządzanie (dla pielęgniarek i położnych) SPECJALIZACJA: PIELĘGNIARSTWO: DIABETOLOGICZNE, GERIATRYCZNE, NEUROLOGICZNE, NEONATOLOGICZNE. Ośrodek Konsultingowo-Szkoleniowy Kadr Medycznych Jolanta Westwalewicz; 53-680 Wrocław ul. Braniborska 2/10 Sekretariat czynny w godzinach 10:00-16:00; KONTO OŚRODKA: mBank 76 1140 2004 0000 3102 5982 7608; TEL/FAX: (071) 7949707, KOM: 0 606-609-154 lub 0 600-385-716 E-MAIL: [email protected] WEB: www.kadrmed.com.pl DOLNOŚLĄSKI OŚRODEK KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO KADR MEDYCZNYCH SP. Z O.O. Aleja Wiśniowa 36, 53 – 137 Wrocław Zaprasza do zapoznania się z szeroką ofertą szkoleniową UWAGA! – formularze zgłoszeń na kursy dostępne są na stronie: www.doipip.wroc.pl w zakładce DOKPKM sp. z o. o. Szczegółowe informacje w: • • siedzibie Ośrodka we Wrocławiu – Tel.: 071/343 04 16; 071/ 344 62 42 biurze w Lubinie – tel. 076/ 746 42 03 oraz na stronie: www.doipip.wroc.pl w zakładce DOKPKM sp. z o. o.
