(2016-2017) - Studium... - E-SGH
advertisement
CZĘŚĆ II ORGANIZACJA JAKO PRZEDMIOT ZARZĄDZANIA 1. POJĘCIE I MODEL ORGANIZACJI ORGANIZACJA (definicja) Znaczenie rzeczowe Organizacja to całość złożona z ludzi współdziałających przy realizacji jakiegoś celu (zadania). Znaczenie atrybutowe Organizacja to struktura rzeczy złożonych i procesów (np. przedsiębiorstwa, produkcji). Znaczenie czynnościowe Organizacja (organizowanie) to proces tworzenia i zmieniania struktur rzeczy i procesów (np. przedsiębiorstwa, produkcji). CZTEROELEMENTOWY MODEL ORGANIZACJI (H.J. Leavitt) Ludzie Funkcje (cele, zadania) otoczenie Struktura Technika PIĘCIOELEMENTOWY MODEL ORGANIZACJI (L.Krzyżanowski) G SP K MT OT STR G – cele, SP – system (podsystem) społeczny, MT – system (podsystem) materialno-techniczny, STR – struktura, K- człon kierowniczy, OT – otoczenie SIEDMIOELEMENTOWY MODEL ORGANIZACJI (Model McKinseya – „7S”) strategia systemy style otoczenie wartości pracownicy kwalifikacje struktury SYNERGIA (efekt organizacyjny) Synergia to efekt współdziałania, polegający na tym, że podmioty współdziałające osiągają efekt większy niż wynosi suma efektów podmiotów działających osobno. Synergia nazywana jest efektem organizacyjnym. Synergia może być dodatnia lub ujemna: 2 + 2 = 4 – łączny efekt podmiotów działających osobno (2 + 2) > 4 – dodatni łączny efekt podmiotów współdziałających (2 + 2) < 4 – ujemny łączny efekt podmiotów współdziałających SYSTEMATYKA ORGANIZACJI Systematyka - podział zbioru na podzbiory. Biologia – nauka ożyciu i organizmach żywych stosuje systematykę organizmów żywych wyodrębniając: - Wirusy (forma, rodzaj kwasu nukleinowego, rodzaj gospodarza) - Bakterie (forma, sposób odżywiania, sposób oddychania, sposób rozmnażania) - Protisty (grzybopodobne, roślinopodobne, zwierzęce) - Grzyby (forma, sposób odżywiania, sposób oddychania, sposób rozmnażania) - Rośliny (typ, gromada, rząd, rodzina, rodzaj, gatunek) - Zwierzęta (typ, gromada, rząd, rodzina, rodzaj, gatunek) Sposoby przeprowadzania systematyzacji: a) klasyfikacja - podział zbioru na podzbiory, przy zachowaniu rozłączności i zupełności podziału. b) typologia - przeprowadzenie podziału zbioru na podzbiory nie spełniające wymogów stawianych klasyfikowaniu. TYPY ORGANIZACJI (1) ze względu na wielkość: – małe – średnie – duże ze względu na etap rozwoju: – w etapie projektowania – w etapie początkowym istnienia – młode – rozwinięte – w etapie schyłkowym ze względu na nastawienie do zysku: – nastawione na zysk – nie nastawione na zysk ze względu na jawność: – jawne – tajne TYPY ORGANIZACJI (2) ze względu na legalność: – legalne – nielegalne ze względu na osobowość prawną: – posiadające osobowość prawną – nie posiadające osobowości prawnej ze względu na przedmiot działania: – administracyjne – gospodarcze – społeczne – polityczne – naukowe – edukacyjne – militarne i paramilitarne – kulturalne – religijne – sportowe TYPY ORGANIZACJI (3) ze względu na dostępność: − otwarte − zamknięte ze względu na charakter uczestnictwa (członkostwa): – przymusowe – dobrowolne Ze względu na liczbę członków: − masowe − elitarne ze względu na kwalifikacje członków: – profesjonalne – amatorskie TYPY ORGANIZACJI GOSPODARCZYCH (1) ze względu na przedmiot działalności: – – produkcyjne usługowe ze względu na sektor gospodarki (własność): – – sektora publicznego sektora prywatnego ze względu na sekcję gospodarki (PKD): – – – – – – – – – – – – – – rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo rybołówstwo i rybactwo przetwórstwo przemysłowe wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę budownictwo handel hurtowy i detaliczny, naprawy hotele i restauracje transport, gospodarka magazynowa i łączność pośrednictwo finansowe obsługa nieruchomości, wynajem, nauka i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne edukacja ochrona zdrowia i opieka społeczna pozostała działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna TYPY ORGANIZACJI GOSPODARCZYCH (2) ze względu na formę prawną: – indywidualni przedsiębiorcy – spółki handlowe: spółki osobowe: – spółka jawna – spółka partnerska – spółka komandytowa – spółka komandytowo-akcyjna b) spółki kapitałowe: – spółka z o.o. – spółka akcyjna przedsiębiorstwa państwowe spółdzielnie fundacje stowarzyszenia a) – – – – TYPY ORGANIZACJI GOSPODARCZYCH (3) ze względu na zależności kapitałowe: – niezależne – dominujące – zależne – powiązane ze względu na terytorium działania: – lokalne – krajowe – międzynarodowe – wielonarodowe – transnarodowe PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA 1) Wyjaśnij różnicę pomiędzy organizacją w sensie rzeczowym, atrybutowym i czynnościowym 2) Omów wybrane modele organizacji. 3) Wyjaśnij na czym polega efekt synergiczny i podaj co najmniej trzy przykłady tego efektu. 4) Na czym polega systematyzacja, klasyfikacja i typologia organizacji. 2. FUNKCJE, CELE I ZADANIA ORGANIZACJI DEFINICJA FUNKCJI, CELU, ZADANIA Byty pełnią funkcje. Kierunek zajmujący się działaniem, funkcjonowaniem czegoś nazywany jest funkcjonalizmem. Organizacje pełnią funkcje, realizują cele i zadania. Funkcją organizacji jest to, czemu organizacja służy. Celem jest pożądany stan rzeczy (efekt). Zadaniem jest to, co należy wykonać. Organizacje to całości złożone z ludzi realizujące funkcje, cele i zadania przekraczające możliwości jednego człowieka. RODZAJE FUNKCJI, CELÓW I ZADAŃ ORGANIZACJI Funkcje, cele i zadania organizacji Cele (funkcje) statutowe Cele (zadania) zarządcze Funkcje egzystencjalne CELE (FUNKCJE) STATUTOWE 1) określają założyciele organizacji 2) tożsame z przedmiotem działania organizacji 3) zawarte w dokumencie założycielskim organizacji (statucie) 4) sformułowane ogólnie, statut nie precyzuje horyzontu czasowego ani wielkości celu (funkcji) CELE (ZADANIA) ZARZĄDCZE 1) określają właściciele i zarządzający organizacją 2) uzależnione od sytuacji i etapu rozwoju organizacji 3) zawarte w planach i programach działania organizacji 4) sformułowane szczegółowo, mają określony horyzont czasowy i wymiar FUNKCJE EGZYSTENCJALNE 1) związane z bytem organizacji: istnienie, rozwój 2) nigdzie nie sformalizowane TYPOLOGIA CELÓW (ZADAŃ) ZARZĄDCZYCH 1) ze względu na szczebel zarządzania: cele całej organizacji cele komórek organizacyjnych cele stanowisk organizacyjnych 2) ze względu na realność: cele realne (osiągalne) cele nierealne (nieosiągalne) 3) ze względu na stopień trudności: cele łatwe cele trudne 4) ze względu na wymierność: cele wymierne (mierzalne) - ilościowe cele niewymierne - jakościowe 5) ze względu na powtarzalność: cele powtarzalne (realizowane stale) cele niepowtarzalne (realizowane doraźnie) cele okresowe (realizowane co jakiś czas) 6) ze względu na ważność: cele główne cele drugorzędne cele trzeciorzędne itd. 7) ze względu na rodzaj efektu końcowego: cele stopniowalne cele niestopniowalne FUNKCJE CELÓW (ZADAŃ) ZARZĄDCZYCH 1) funkcja planistyczna - cele (zadania) służą planowaniu, ukierunkowują poczynania ludzi 2) funkcja organizacyjna - cele (zadania) integrują poczynania ludzi 3) funkcja motywacyjna - cele (zadania) motywują ludzi 4) funkcja kontrolna - cele (zadania) umożliwiają ocenę i rozliczanie ludzi PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA 1) Omów rodzaje funkcji, celów i zadań organizacji i podaj po trzy przykłady? 2) Jakie funkcje pełnią cele i zadania zarządcze? 3. SFERA FORMALNA I NIEFORMALNA ORGANIZACJI SFERY ORGANIZACJI Organizacja nie pozostawia swoim członkom swobody działania. Sfery organizacji Sfera formalna (określona przepisami) •struktura formalna organizacji •zachowania formalne członków organizacji Sfera nieformalna (nie ujęta w przepisach) •struktura nieformalna organizacji •zachowania nieformalne członków organizacji RODZAJE STRUKTUR ORGANIZACYJNYCH Struktury organizacyjne Struktury formalne Struktury nieformalne PRZYKŁAD STRUKTURY FORMALNEJ ORGANIZACJI KN K2 K1 W1 W2 W3 W4 W5 KN – kierownik naczelny K1, K2, K3 – kierownicy niższego szczebla W1 ... W9 – personel wykonawczy K3 W6 W7 W8 W9 PRZYKŁAD STRUKTURY NIEFORMALNEJ KOMÓRKI ORGANIZACYJNEJ (SOCJOGRAM) – kobieta 1 4 7 – mężczyzna – wzajemna sympatia 2 5 8 – sympatia jednostronna – wzajemna antypatia 3 6 9 – antypatia jednostronna DEFINICJA GRUPY FORMALNEJ Grupa formalna to dwóch lub więcej ludzi wyznaczonych do realizacji określonych zadań i połączonych więzią współpracy. Grupy formalne wynikają z podziału pracy obowiązującego w organizacji. Rodzaje grup formalnych: 1) komórki organizacyjne: zespoły sekcje działy biura 2) jednostki organizacyjne (zespoły komórek organizacyjnych): wydziały piony departamenty 3) względnie samodzielne jednostki organizacyjne: filie zakłady oddziały DEFINICJA GRUPY NIEFORMALNEJ (SPOŁECZNEJ) Dwa poglądy: - grupa nieformalna obejmuje minimum 2 osoby (diada) powiązane więzią społeczną. - grupa nieformalna obejmuje minimum 3 osoby (triada) powiązane więzią społeczną. TYPOLOGIA GRUP NIEFORMALNYCH ze względu na liczbę członków: – małe – duże ze względu na cel: – ofensywne (nastawione na atak) i defensywne (nastawione na obronę) – postępowe (nowatorskie) i konserwatywne ze względu na charakter członkostwa: – elitarne – egalitarne ze względu na skład: – pionowe – poziome – mieszane ze względu na stosunek do organizacji: – symbiotyczne (wspierające organizację) – pasożytnicze (żerujące na organizacji i jej członkach): – kliki – gangi GRUPA FORMALNA (KOMÓRKA ORGANIZACYJNA) A GRUPA NIEFORMALNA (GRUPA KOLEŻEŃSKA) Cecha Grupa formalna Grupa nieformalna cele realizacja jakiejś funkcji organizacji towarzyskie, koleżeńskie itp. hierarchia służbowa społeczna kanały informacyjne oficjalne, formalne nieoficjalne przynależność sformalizowana (umowa o pracę, kontrakt) niesformalizowana (w drodze socjalizacji i akceptacji) podporządkowanie członków dyscyplina służbowa konformizm grupowy normy zachowań pisane (regulaminy, instrukcje) niepisane kodeksy postępowania sankcje służbowe społeczne RODZAJE ZACHOWAŃ ORGANIZACYJNYCH Zachowania organizacyjne Zachowania formalne Zachowania nieformalne RODZAJE ZACHOWAŃ NIEFORMALNYCH Zachowania nieformalne Ze względu na charakter Ze względu na podmiot Ze względu na cele organizacji • sprzeczne z przepisami • indywidualne • pozytywne • nie ujęte w przepisach • grupowe • negatywne GŁÓWNE ŹRÓDŁA ZACHOWAŃ NIEFORMALNYCH 1) potrzeby ludzi, których w ramach formalnej organizacji nie można zaspokoić 2) niezgodność celów organizacji i jej członków 3) techniczny brak możliwości sformalizowania wszystkich zachowań ludzi 4) konflikt ról społecznych i organizacyjnych KONFLIKT RÓL SPOŁECZNYCH I ORGANIZACYJNYCH pozycja (miejsce jednostki w grupie) Zakład pracy Partia polityczna Pracownik Koledzy rola (zespół oczekiwań grupy wobec jednostki) Rodzina ZACHOWANIA NIEFORMALNE INDYWIDUALNE (1) 0 oś wkładów PF00 - poziom formalnych oczekiwań organizacji 0 - zero wkładów Max - maksimum wkładów PF00 Max ZACHOWANIA NIEFORMALNE INDYWIDUALNE (2) tendencja do minimalizacji wkładów ZNNK ZNK 0 GTO PK PF00=ZF oś wkładów obszar tolerancji względnej ZF ZNNK ZNK GTO PK obszar tolerancji bezwzględnej - zachowania formalne - zachowania nieformalne nie karane - zachowania nieformalne karane - granica tolerancji organizacji - początek kar Max ZACHOWANIA NIEFORMALNE INDYWIDUALNE (3) tendencja do maksymalizacji wkładów 0 PF00=ZF Max PN bez nagród nagrody ZNNN ZNN oś wkładów PN ZNNN ZNN - początek nagród - zachowania nieformalne nie nagradzane - zachowania nieformalne nagradzane PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA 1) Omów formalną i nieformalną sferę istnienia i funkcjonowania organizacji. 2) Czym różnią się struktury formalne od struktur nieformalnych? 3) Wyjaśnij podobieństwa i różnice pomiędzy grupą formalną a nieformalną. 4) Wyjaśnij istotę, rodzaje i źródła zachowań nieformalnych. 5) Przedstaw mechanizmy zachowań nieformalnych indywidualnych. 6) Jakie działania powinien podejmować menedżer wobec zachowań nieformalnych w firmie? 4. KULTURA ORGANIZACYJNA POJĘCIE KULTURY Rzeczywistość nas otaczająca obejmuje: naturę i kulturę. Natura to elementy i twory przyrody. Kultura to ogół wytworów materialnych i niematerialnych człowieka. poziomy analizy kultury: kultura jednostki ludzkiej kultura grupy społecznej kultura organizacji kultura narodowa kultura masowa wyróżniki kulturowe a powszechniki kulturowe organizacja stanowi amalgamat kulturowy - częściowe zmieszanie i wzajemne przenikanie różnych kultur w firmie: kultura robotnicza, kultura urzędnicza, kultura menedżerska kultura kobieca, kultura męska kultura młodych, kultura starszych itd. MODEL KULTURY ORGANIZACYJNEJ – KULTURA JAKO GÓRA LODOWA (E. Schein) poziom morza ARTEFAKTY (widoczne i uświadamiane, ale wymagające interpretacji) NORMY i WARTOŚCI (częściowo widoczne, częściowo uświadamiane) ZAŁOŻENIA PODSTAWOWE (niewidoczne, nieuświadamiane) ARTEFAKTY FIZYCZNE produkty architektura budynków architektura i wyposażenie wnętrz maszyny i urządzenia druki firmowe foldery uniformy gazeta zakładowa gadżety reklamowe ARTEFAKTY SYMBOLICZNE znaki (graficzne, barwne, dźwiękowe) symbole język maksymy sentencje anegdoty legendy wierzenia bohaterowie ARTEFAKTY BEHAWIORALNE tradycje obyczaje zwyczaje ceremonie rytuały obrzędy NORMY KULTUROWE Normy to obowiązujące w organizacji nakazy i zakazy dotyczące zachowań. Złamanie normy naraża sprawcę na różne sankcje (nieprzyjemności). Rodzaje norm: a) ze względu na kierunek: nakaz - wymóg określonego zachowania się zakaz - wymóg powstrzymania się od określonego zachowania b) ze względu na sposób upowszechnienia: normy pisane normy niepisane c) ze względu na charakter sankcji: normy prawne normy obyczajowe WZORY KULTUROWE Wzór kulturowy to zespół cech i zachowań ocenianych przez daną społeczność pozytywnie, godnych naśladowania. Etos – charakterystyczny dla danej grupy zespół norm i reguł obyczajowomoralnych, całościowy wzór stylu życia. WARTOŚCI KULTUROWE Wartościami są wszelkie przedmioty, idee, przekonania, którym ludzie przypisują ważne znaczenie, a zewnętrznym tego przejawem jest dążenie do ich zdobycia. system wartości – układ wartości charakterystycznych dla jednostki lub grupy hierarchia wartości – układ wartości ze względu na stopień ważności, pożądania rodzaje wartości: wartości autoteliczne (autonomiczne, centralne, nadrzędne) – ich realizacja jest dobrem samym w sobie, a wartości instrumentalne (podrzędne) – służące osiąganiu wartości autotelicznych wartości indywidualne, wartości grupowe wartości akceptowane, wartości deklarowane, wartości przestrzegane ZAŁOŻENIA PODSTAWOWE (dominujące poglądy, przekonania, w tym światopoglądowe członków organizacji) założenia dotyczące otoczenia organizacji założenia dotyczące natury człowieka założenia dotyczące produktów firmy założenia dotyczące klientów założenia dotyczące konkurencji itd. TYPY KULTUR ORGANIZACYJNYCH (1) ze względu na wyrazistość: kultura silna kultura słaba ze względu na stosunek do tradycji, postępu, zmian: kultura konserwatywna (zachowawcza) kultura postępowa (nowatorska) ze względu na stosunek do otoczenia: kultura introwertyczna (zamknięta) kultura ekstrawertyczna (otwarta) ze względu na typ działalności: kultura urzędnicza kultura przemysłowa TYPY KULTUR ORGANIZACYJNYCH (2) ze względu na dominujące cechy: kultura męska (agresywna, z tendencją do dominacji, rywalizacji) kultura kobieca (łagodna, uległa, z tendencją do współpracy) ze względu na skład członków: kultura elitarna kultura egalitarna ze względu na orientację na wartości: kultura pracy kultura pieniądza kultura władzy kultura zhumanizowana TYPY KULTUR ORGANIZACYJNYCH (3) ze względu na preferowany sposób działania ludzi (praca, decyzje, odpowiedzialność): kultura indywidualistyczna (jednostka, rywalizacja) kultura kolektywistyczna (zespół, współpraca) ze względu na stosowane metody oddziaływania na ludzi: kultura strachu (kary, zagrożenie, niepewność) kultura spokoju (nagrody, pewność) ze względu na oceny ludzi: kultura pozytywna (akceptowana) kultura negatywna (nie akceptowana) FUNKCJE KULTURY ORGANIZACYJNEJ Funkcje wewnętrzne – wpływ kultury na funkcjonowanie organizacji funkcja integrująca funkcja informacyjna funkcja wychowawcza funkcja produkcyjna Funkcje zewnętrzne – wpływ kultury na relacje organizacji z otoczeniem funkcja identyfikująca funkcja marketingowa funkcja społeczna Rolą menedżera jest diagnozowanie i doskonalenie kultury organizacyjnej firmy. PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA 1) Wyjaśnij pojęcie kultury organizacyjnej i wskaż możliwe płaszczyzny jej analizy i oceny. 2) Scharakteryzuj model kultury organizacyjnej E.Scheina. 3) Omów kulturę organizacyjną wybranej organizacji. 4) Jakie znaczenie ma kultura dla organizacji? 5. TECHNIKA TECHNIKA Technika stanowi całokształt środków i sposobów działania ludzi. ŚRODKI DZIAŁANIA Środki działania obejmują: przedmioty pracy środki pracy PRZEDMIOTY PRACY Przedmioty pracy obejmują: materiały surowce półprodukty produkty gotowe towary ŚRODKI PRACY Środki pracy obejmują: grunty budynki budowle maszyny i urządzenia środki transportu narzędzia wyposażenie EPOKI W DZIEJACH LUDZKOŚCI (ze względu na rodzaj materiału do wytwarzania narzędzi) 1) 2) 3) 4) Epoka kamienia łupanego Epoka kamienia gładzonego Epoka brązu Epoka żelaza EPOKI W DZIEJACH LUDZKOŚCI (ze względu na rodzaj napędu) 1) 2) 3) 4) Epoka energii naturalnej Epoka energii parowej Epoka energii elektrycznej Epoka energii atomowej EPOKI W DZIEJACH LUDZKOŚCI (ze względu na złożoność środków pracy) 1) 2) 3) 4) 5) Epoka narzędzi Epoka maszyn Epoka automatów Epoka robotów Epoka komputerów METODY DZIAŁANIA Metodą działania jest świadomie i konsekwentnie (systematycznie) stosowany sposób postępowania dla osiągnięcia określonego celu. Metodami działania są: zasady reguły schematy procedury algorytmy UNIWERSALNA METODA DZIAŁANIA (cykl działania zorganizowanego H. Le Chatelier’a) tp początek działania Sformułuj cel Zaplanuj realizację celu Przygotuj realizację celu Zrealizuj cel Oceń realizację celu tk koniec działania UNIWERSALNE ZASADY DZIAŁANIA (1) Etap formułowania celu: zasada dostępności celu zasada koniecznej ogólności i szczegółowości celu zasada zrozumiałości celu zasada wyodrębnienia celu głównego i celów ubocznych Etap planowania realizacji celu: zasada rozpoznania stosowanych w praktyce sposobów realizacji danego celu zasada określania warunków, środków i wykonawców celu zasada określania czynności cząstkowych i etapowych realizacji celów zasada budowy harmonogramu realizacji celu Etap przygotowania realizacji celu: zasada pozyskania formalnego i faktycznego środków zasada pozyskania formalnego i faktycznego ludzi zasada stworzenia struktury organizacyjnej do realizacji celu UNIWERSALNE ZASADY DZIAŁANIA (2) Etap realizacji celu: zasada postępowania zgodnie z planem zasada stałego dostosowywania planu do przebiegu realizacji celu zasada bieżącej oceny postępów realizacji celu zasada podtrzymywania gotowości ludzi i środków Etap oceny realizacji celu: zasada porównania wyniku końcowego z zamierzonym zasada poszukiwania przyczyny niesprawności POJĘCIE DZIAŁANIA I SPRAWNOŚCI DZIAŁANIA Działanie to celowe zachowanie się człowieka (ludzi). Działanie jest sprawne, jeżeli odznacza się szeregiem cech pozytywnie ocenianych, tj. walorów sprawnościowych. Sprawność w sensie syntetycznym Sprawność w sensie uniwersalnym GŁÓWNE WALORY SPRAWNEGO DZIAŁANIA skuteczność – miara stopnia realizacji celu działania skuteczne działania częściowo skuteczne działania nieskuteczne działania przeciwskuteczne działania nadskuteczne korzystność – różnica pomiędzy wynikiem (W) z działania a kosztami na jego realizację (K) W – K > 0 korzystne W – K = 0 obojętne W – K < 0 niekorzystne ekonomiczność – stosunek pomiędzy wynikiem (W) z działania a kosztami na jego realizację (K) W 1 ekonomiczne K W 1 obojętne K W 1 nieekonomiczne K INNE WALORY SPRAWNEGO DZIAŁANIA prostota energiczność czystość udatność dokładność niezawodność GŁÓWNE WYTYCZNE SPRAWNEGO DZIAŁANIA Specjalizacja Uniwersalizacja Aktywizacja Ograniczanie działania: potencjalizacja machinalizacja instrumentalizacja inwigilacja czysta Kunktacja Antycypacja PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA 1) Wyjaśnij pojęcie techniki i metody. 2) Scharakteryzuj generacje techniki i omów ich wpływ na działanie ludzi oraz struktury organizacyjne. 3) Przedstaw przykład działania racjonalnego posługując się modelem cyklu działania zorganizowanego H. Le Chatelier’a. 4) Wymień i objaśnij główne walory sprawnego działania. 5) Wymień i objaśnij główne wytyczne sprawnego działania. 6. STRUKTURA ORGANIZACYJNA DEFINICJA STRUKTURY ORGANIZACYJNEJ Byty mają strukturę – budowę. Kierunek zajmujący się budową, strukturą czegoś nazywany jest strukturalizmem. Struktura (w sensie ogólnym) to budowa, układ elementów w jakiejś całości. Obejmuje ona elementy tej całości i powiązania pomiędzy nimi. Struktura organizacyjna obejmuje elementy składowe organizacji i powiązania pomiędzy nimi. ELEMENTY SKŁADOWE ORGANIZACJI stanowisko organizacyjne – najmniejszy element składowy organizacji: kierownicze, sztabowe, wykonawcze jednoosobowe a wieloosobowe komórka organizacyjna jednostka organizacyjna WIĘZI ORGANIZACYJNE Więzi organizacyjne to relacje (powiązania, zależności) pomiędzy elementami organizacji (stanowiskami, komórkami i jednostkami organizacyjnymi). Typowe więzi w organizacji 1) więzi hierarchiczne 2) więzi funkcjonalne 3) więzi sztabowe 4) więzi kooperacyjne (technologiczne) 5) więzi informacyjne WYMIARY STRUKTURY ORGANIZACYJNEJ 1) Konfiguracja 2) Specjalizacja 3) Centralizacja 4) Standaryzacja 5) Formalizacja KONFIGURACJA Konfiguracja to stopień rozbudowy struktury organizacyjnej w pionie i poziomie. KONFIGURACJA PIONOWA STRUKTURY ORGANIZACYJNEJ (Spiętrzenie kierownictwa) DYREKTOR NACZELNY Z-ca DYREKTORA ds. HANDLOWYCH Z-ca DYREKTORA ds. PRODUKCJI Z-ca DYREKTORA ds. EKONOMICZNYCH KIEROWNIK ZAKŁADU „A” SZEF PRODUKCJI KIEROWNIK WYDZIAŁU MECHANICZNEGO KIEROWNIK ODDZIAŁU OBRABIAREK NUMERYCZNYCH MISTRZ BRYGADZISTA Szczeble zarządzania KONFIGURACJA POZIOMA STRUKTURY ORGANIZACYJNEJ (spłaszczenie struktury organizacyjnej) DYREKTOR NACZELNY Z-ca Dyrektora ds. Produkcji Z-ca Dyrektora ds. Technicznych Z-ca Dyrektora ds. Handlowych Z-ca Dyrektora ds. Finansowych Z-ca Dyrektora ds. Personalnych ROZPIĘTOŚĆ I ZASIĘG KIEROWANIA Rozpiętość kierowania – liczba podwładnych bezpośrednio podległych kierownikowi Zasięg kierowania – liczba podwładnych podległych kierownikowi bezpośrednio i pośrednio 3 KN 36 K1 K11 5 5 2 9 K12 3 12 K2 2 2 K21 4 4 K22 2 2 K3 K23 3 3 K31 5 5 2 12 K32 5 5 DEPARTAMENTACJA A DYWIZJONALIZACJA DEPARTAMENTACJA = proces grupowania stanowisk i komórek organizacyjnych w większe całości według kryterium funkcji DYWIZJONALIZACJA = proces grupowania stanowisk i komórek organizacyjnych w większe całości według innych kryteriów Typowe kryteria dywizjonalizacji: wyrób rynek geograficzny etap procesu rodzaj klientów DEPARTAMENTACJA DYREKTOR NACZELNY Z-ca Dyrektora ds. Produkcji Z-ca Dyrektora ds. Technicznych Z-ca Dyrektora ds. Handlowych Z-ca Dyrektora ds. Finansowych Z-ca Dyrektora ds. Personalnych STRUKTURA ORGANIZACYJNA PRZEDSIĘBIORSTWA (dywizjonalizacja według wyrobu) DYREKTOR NACZELNY Z-ca Dyrektora ds. Produkcji Pieczywa Z-ca Dyrektora ds. Produkcji Wędlin Z-ca Dyrektora ds. Produkcji Sałatek STRUKTURA ORGANIZACYJNA PRZEDSIĘBIORSTWA (dywizjonalizacja według rynku geograficznego) DYREKTOR NACZELNY Z-ca Dyrektora na Polskę Centralną Z-ca Dyrektora na Polskę Płn. i Zachodnią Z-ca Dyrektora na Polskę Płd. i Wschodnią STRUKTURA ORGANIZACYJNA PRZEDSIĘBIORSTWA (dywizjonalizacja według etapu procesu technologicznego) DYREKTOR NACZELNY Z-ca Dyrektora ds. Produkcji Roślinnej Z-ca Dyrektora ds. Produkcji Zwierzęcej Z-ca Dyrektora ds. Produkcji Mięsa i Wędlin STRUKTURA ORGANIZACYJNA PRZEDSIĘBIORSTWA (dywizjonalizacja według rodzaju klientów) DYREKTOR NACZELNY Z-ca Dyrektora ds. Klientów Indywidualnych Z-ca Dyrektora ds. Klientów Instytucjonalnych Z-ca Dyrektora ds. Klientów Zagranicznych SPECJALIZACJA Specjalizacja to stopień złożoności i zakres różnorodności zadań realizowanych przez poszczególne elementy składowe organizacji (stanowiska, komórki itd.). CENTRALIZACJA Centralizacja to stopień skupienia władzy na najwyższym szczeblu. STANDARYZACJA Standaryzacja to stopień typowości działań, procedur, rozwiązań organizacyjnych. FORMALIZACJA Formalizacja to stopień ujęcia struktury organizacyjnej w ramy przepisów. DETERMINANTY STRUKTURY ORGANIZACYJNEJ a) determinanty wewnętrzne: przedmiot działania etap rozwoju organizacji technika i technologia liczba i kwalifikacje ludzi działania nieformalne b) determinanty zewnętrzne: koniunktura gospodarcza pozycja na rynku (siła konkurencji) odległość od źródeł zaopatrzenia odległość od rynku docelowego zakres kooperacji biernej i czynnej przepisy prawa PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA 1) Omów elementy składowe organizacji. 2) Wyjaśnij pojęcie więzi organizacyjnych i podaj ich przykłady. 3) Czy się różni konfiguracja pionowa od poziomej konfiguracji struktury organizacyjnej? 4) Podaj miary centralizacji, specjalizacji, standaryzacji i formalizacji. 5) Scharakteryzuj determinanty wewnętrzne dowolnej struktury organizacyjnej. 6) Scharakteryzuj determinanty zewnętrzne dowolnej struktury organizacyjnej. 7. OTOCZENIE ORGANIZACJI ORGANIZACJA A OTOCZENIE ORGANIZACJA OTOCZENIE Otoczenie to wszystko, co nie należy do organizacji, a pozostaje z nią w jakichś relacjach. STRUKTURA OTOCZENIA ORGANIZACJI ORGANIZACJA OTOCZENIE „BLIŻSZE” oddziaływania wzajemne (relacje) OTOCZENIE ‘’DALSZE’’ otoczenie „bliższe” (mikrootoczenie) – inne organizacje otoczenie „dalsze” (makrootoczenie) – uwarunkowania natury ogólnej ELEMENTY OTOCZENIA BLIŻSZEGO właściciele dostawcy odbiorcy konkurenci partnerzy organizacje społeczne i zawodowe regulatorzy: urzędy publiczne, aparat kontroli, aparat skarbowy, sądowy itp.) INTERESARIUSZE Interesariusze (stakeholders) - osoby i grupy z organizacji i jej otoczenia zainteresowane bezpośrednio i pośrednio działalnością organizacji a) interesariusze wewnętrzni: menedżerowie pracownicy b) interesariusze zewnętrzni: dostawcy odbiorcy konkurenci partnerzy inni ELEMENTY OTOCZENIA DALSZEGO uwarunkowania ekonomiczne uwarunkowania demograficzne uwarunkowania prawne uwarunkowania polityczne uwarunkowania techniczne uwarunkowania kulturowe uwarunkowania międzynarodowe uwarunkowania środowiskowe RODZAJE OTOCZENIA ORGANIZACJI otoczenie proste a otoczenie złożone otoczenie stabilne (statyczne) a otoczenie burzliwe (dynamiczne) otoczenie zmienne w sposób przewidywalny a otoczenie zmienne w sposób nieprzewidywalny otoczenie przyjazne (więcej szans) a otoczenie wrogie (więcej zagrożeń) MEGATRENDY Megatrendy – trendy ogólnoświatowe Megatrendy gospodarcze Megatrendy polityczne Megatrendy społeczne Megatrendy w nauce i technice Megatrendy w ekosystemie MEGATRENDY POLITYCZNE globalizacja a regionalizacja podział polityczny świata liczne lokalne konflikty zagrożenie terroryzmem międzynarodowym MEGATRENDY GOSPODARCZE globalizacja a regionalizacja podział gospodarczy świata rozwój wielkich korporacji międzynarodowych dynamiczny rozwój sfery usług wysokie tempo rozwoju przemysłu nadprodukcja w rolnictwie krajów rozwiniętych MEGATRENDY SPOŁECZNE umiędzynarodowienie kultury, nauki, sztuki zderzenie i przenikanie kultur wzrost poziomu życia, wykształcenia, poprawa stanu zdrowia, wydłużenie życia szybki wzrost ludności w krajach ubogich (bomba demograficzna) ujemny przyrost naturalny w krajach rozwiniętych migracje i rozwój turystyki międzynarodowej dłuższy czas wolny załamanie systemu tradycyjnych wartości (nihilizm i rozwój patologii społecznych) MEGATRENDY W NAUCE I TECHNICE rozwój informatyzacji rozwój telekomunikacji rozwój biotechnologii (genetyka) nowe materiały, nowe źródła energii, nowe technologie MEGATRENDY W EKOSYSTEMIE wzrost zanieczyszczenia (bomba ekologiczna) wymieranie gatunków zwierząt i roślin wyczerpywanie się złóż i zasobów przyrody (surowce, woda) inne zagrożenia: dziura ozonowa, ocieplenie klimatu GLOBALIZACJA Globalizacja to żywiołowy proces polegający na umiędzynarodawianiu się stosunków politycznych, gospodarczych i społecznych. Przejawy globalizacji gospodarczej: umiędzynarodowienie rynków umiędzynarodowienie firm (rozwój korporacji międzynarodowych i ponadnarodowych) umiędzynarodowienie czynników produkcji (kapitał, technologia, siła robocza, zasoby naturalne) umiędzynarodowienie metod organizacji i zarządzania rozwój instytucji gospodarki światowej rozwój globalnych produktów (napoje, kosmetyki, szybkie dania itp.) rozwój międzynarodowej integracji gospodarczej KORZYŚCI Z GLOBALIZACJI dla korporacji międzynarodowych: źródła tanich surowców nowe miejsca taniej produkcji nowe rynki zbytu nieograniczone możliwości ekspansji dla bogatych państw: przyspieszenie wzrostu gospodarczego gromadzenie bogactwa wzrost poziomu życia ludności dla biednych państw: przyspieszenie rozwoju gospodarczego (zmniejszenie dystansu do krajów rozwiniętych) możliwość korzystania z najnowszych rozwiązań technologicznych i organizacyjnych podniesienie stopy życia ludności ZAGROŻENIA WYNIKAJĄCE Z GLOBALIZACJI dla bogatych państw: osłabienie władzy państwowej na rzecz kapitałowych centrów decyzyjnych odpływ miejsc pracy do krajów słabo rozwiniętych obniżenie wpływów budżetowych z podatków dla biednych państw: uzależnienie od grup kapitałowych i korporacji (nowy kolonializm) rabunkowa eksploatacja zasobów naturalnych zanieczyszczenie środowiska groźba bezrobocia CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE GLOBALIZACJI W GOSPODARCE zanik barier politycznych znoszenie ograniczeń przestrzennych, narodowych, kulturowych, prawnych dla działalności gospodarczej w skali światowej, w tym liberalizacja: handlu przepływów kapitałowych transferu technologii transferu siły roboczej rozwój mediów (książka, prasa, poczta, telefon, internet) rozwój środków transportu rozwój bezpośrednich inwestycji zagranicznych wzrost potęgi korporacji międzynarodowych – koncentracja kapitału CZYNNIKI UTRUDNIAJĄCE GLOBALIZACJĘ W GOSPODARCE bariery kulturowe protekcjonizm państwowy izolacjonizm państwowy restrykcyjna polityka imigracyjna działania przeciwników (antyglobalistów): związki zawodowe (zagrożenie miejsc pracy, bezrobocie) organizacje ekologiczne (rabunkowa eksploatacja zasobów naturalnych, zanieczyszczenie środowiska) organizacje obrony praw człowieka (globalizacja = nowy kolonializm) organizacje ochrony konsumentów (walka z monopolami) drobni rolnicy i farmerzy (utrata dochodów, subwencji państwowych) izolacjoniści (ortodoksyjni komuniści, fundamentaliści religijni) – chęć zmiany lub utrzymania stosunków społecznych religijna prawica (globalizacja niszczy rodzinę, kulturę, laicyzuje społeczeństwo) PYTANIA I PROBLEMY DO OPRACOWANIA 1) Omów strukturę otoczenia organizacji. 2) Scharakteryzuj otoczenie wybranej organizacji. 3) Przedstaw przykłady relacji zachodzących pomiędzy organizacją a jej otoczeniem. 4) Przedstaw ważniejsze współczesne megatrendy. 5) Wyjaśnij istotę i omów przejawy procesu globalizacji. 6) Jakie są przyczyny i skutki globalizacji? 7) Co sprzyja, a co utrudnia globalizację w gospodarce?
