Stres – czy można go pokonać?

Stres – czy można go pokonać?
Przygotowując się do etapu okręgowego Olimpiady Promocji Zdrowego Stylu Życia PCK
postanowiłam przeprowadzić akcję prozdrowotną pod hasłem: „Stres – czy można go pokonać?”.
Wybrałam ten temat, gdyż jak zauważają psychologowie, w obecnych czasach problemy związane ze
stresem dotyczą wszystkich niezależnie od wieku czy płci. Ważne jest zatem, abyśmy poszerzali
swoją wiedzę w tym zakresie i zdobywali umiejętności, które pomogą nam zmniejszyć negatywne
skutki oddziaływania stresu na nasz organizm.
Definicje stresu
Pojęcie stresu zostało wprowadzone przez lekarza węgierskiego pochodzenia, Hansa Hugona Selye’a,
który poświęcił 50 lat pracy naukowej badając związek między stresem, a chorobami somatycznymi.
Istnieją trzy ogólne definicje stresu:
- Pierwsza z nich przyjmuje, że stres jest reakcją na zagrożenie, które objawia się przez przyjęcie
postawy obronnej, podjęcie walki lub ucieczkę.
- Druga określa stres jako bodziec, który wywoływany jest przez każdą zmianę wymagającą reakcji i
adaptacji do nowych warunków.
- Trzecia uznaje stres za proces lub transakcję, gdyż występuje relacja między osobą,
a otoczeniem, w której jedno wpływa na drugie.
Przyczyny powstawania stresu.
Dwaj psychiatrzy Thomas Holmes oraz Richard Rahe na podstawie swoich badań wprowadzili
pojęcie stresora, którym określili bodziec wywołujący stres oraz opracowali skalę 43 sytuacji
życiowych, które uszeregowali według odpowiedzi ankietowanych - kwestionariusz Social
Readjustment Rating Scale (SRRS), w którym znajdują się najczęstsze przyczyny stresu. Należy
jednak pamiętać, że to, czy czujemy się zestresowani w danej sytuacji, zależy w dużej mierze od
naszej psychiki i osobowości.
Jak działa stres?
Przebieg działania stresu został opisany przez Hansa Selyego, za pomocą trzech faz. Pierwsza alarmowa,
występuje,
gdy
do
organizmu
dociera
informacja
o
problemie
i następuje mobilizacja sił. Dzieli się ona na dwa stadia: szoku i przeciwdziałania szokowi. Druga
faza - przystosowania lub odporności - ma miejsce, gdy szok ustępuje, a organizm zwalcza
działania stresora. Niestety w takiej sytuacji możemy stać się mniej odporni na inne zagrożenia, które
do tej pory pozostawały uśpione. Trzecia, a zarazem ostatnia faza - wyczerpania, w której
pojawiają się wszystkie negatywne skutki stresu. Może ona prowadzić do chorób
psychosomatycznych, a czasem nawet spowodować śmierć.
Najczęściej stosowany podział stresu to:
• Eustres – „dobry stres”
• Dystres – „zły stres”
• Neustres – neutralny dla danej osoby, ale u innych należący do jednej z wyżej wymienionych
kategorii.
Czy stres jest nam potrzebny?
Stres jest obecny w codziennym życiu każdego człowieka - w pracy, szkole, domu rodzinnym,
wszędzie tam, gdzie oczekuje się od nas określonych zachowań, nieraz trudnych do zaakceptowania
przez nas samych. Wywoływany jest przez nadmiar obowiązków, brak akceptacji przez partnerów
życiowych czy rówieśników, osobiste tragedie rodzinne czy zawodowe. Stres niejednokrotnie
paraliżuje nasze życie i nie pozwala nam normalnie funkcjonować.
Czy jest nam potrzeby? Zdecydowanie tak. Jeśli stres jest krótkotrwały, mobilizuje
i motywuje do działania, a tym samym prowadzi do pozytywnych zmian w naszym życiu. Gdyby nie
stresujące sytuacje, jak np. kartkówka, egzamin czy rozmowa kwalifikacyjna, nie czulibyśmy
potrzeby pracy nad sobą, potrzeby bycia z drugim człowiekiem, ani nie umielibyśmy podejmować
żadnych decyzji. To właśnie stres dodaje nam energii, pobudza nasze emocje, poprawia pamięć, a jak
dowodzą badania opóźnia również procesy starzenia organizmu.
Niestety nie dla wszystkich ludzi stres wygląda tak samo. Często postrzegamy go jako zagrożenie,
lęk, niepewność i wtedy negatywne emocje z tym związane prowadzą do poważnych chorób, depresji
czy
nawet
śmierci.
Przyczyną
takiego
stanu
jest
brak
wiedzy
i umiejętności reagowania na stres.
Reakcje organizmu na stres.
W wyniku bezpośredniego zagrożenia organizm reagując na stres powoduje wydzielanie adrenaliny,
która zamienia zapasy energii na kwasy tłuszczowe i glukozę, przyspiesza bicie serca oraz podnosi
ciśnienie krwi.
Długotrwały stres jest bezpośrednią przyczyną wielu stanów chorobowych i poważnych zmian w
funkcjonowaniu naszego organizmu.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Skóra - trądzik, łojotok,
Układ odpornościowy - zmniejszona obrona organizmu, wydłużony czas leczenia,
Żołądek - nudności, bóle, zmiany apetytu, choroba wrzodowa,
Trzustka - zwiększone ryzyko zachorowania na cukrzycę,
Jelita - zaparcia, biegunki, syndrom jelita drażliwego, zmniejszone wchłanianie składników
odżywczych,
Głowa - bóle, problemy ze snem, zmniejszona koncentracja, zmiany nastroju,
Serce - zwiększone ciśnienie krwi, szybki puls, ryzyko zawału,
Kręgosłup - przeciążenie, bóle pleców, napięcie,
Kości - zwiększone ryzyko osteoporozy lub jej nasilenie,
Mięśnie - napięcie, skurcze i bóle.
Stres oddziałuje też na nasze emocje wywołując: złość, niepokój, smutek, depresję, załamania
nerwowe, zmęczenie, zniechęcenie czy problemy z pamięcią i koncentracją.
Ma również negatywny wpływ na zachowanie. Pod jego wpływem jemy zbyt dużo lub za mało,
wpędza nas w różne uzależnienia oraz sprawia, że mamy problemy w porozumiewaniu się z innymi
ludźmi.
Ogólnie polecane sposoby radzenia sobie ze stresem:
- Techniki relaksacyjne - pozwalają na odprężenie ciała i umysłu.
Dzięki nim czujemy się odprężeni i zadowoleni, a to pomaga lepiej sobie radzić
w codziennych sytuacjach. Jedną z zalecanych technik są ćwiczenia oddechowe – przykład
wykonania: należy unieść ramiona nad głowę i wyprostować je, następnie mocno wciągnąć
powietrze przez nos, po czym wypuścić je ustami opuszczając ramiona - to ćwiczenie należy
powtórzyć przynajmniej 5 razy.
- Akupresura – jeśli czujesz się spięty, niemiłe uczucie ustąpi, gdy na 4-6 sekund ściśniesz pierwszy
staw małego palca. Możesz też uciskać palcem punkt między brwiami. Inny podobny sposób to
złapanie się za uszy - należy chwycić dłońmi oba płatki uszne i lekko wykręcać je w tę i z powrotem
licząc do dziesięciu. Według Elizabeth Cornell z Centrum Terapii Mięśniowej w Nowym Jorku ten
ruch poprzez drgania membrany pobudza obszar mózgu odpowiedzialny za obniżanie hormonów
stresu.
- Rozmowa ze specjalistą - jeśli widzimy, że sami nie potrafimy sobie pomóc, rozmowa
z osobą, która nas nie zna, a ma odpowiednie wykształcenie sprawi, że stres przestanie być dla nas
groźny.
- Zrównoważona dieta jest warunkiem dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego. Zaleca
się spożywanie różnych pokarmów z 4 grup artykułów żywnościowych. Powinniśmy także unikać
lub postarać się ograniczyć spożywanie produktów powodujących pobudzenie naszego układu
nerwowego i mięśnia sercowego takich jak kawa, herbata, czekolada i napoje z orzeszków kola.
- Pozytywne myślenie i uśmiechanie się do ludzi wokół siebie.
Pozytywne myślenie to podstawa. W radzeniu sobie ze stresem bardzo ważne jest wsparcie bliskich
nam osób oraz pozytywne stosunki z innymi ludźmi, co ogranicza możliwość wystąpienia stresującej
sytuacji. Naukowcy udowodnili, że osoby żyjące w związkach są szczęśliwsze - kiedy troszczymy się
o innych zapominany o własnych problemach.
- Medytacja – polega na stosowaniu pewnej techniki lub procedury, mogącej wywołać stan
relaksacji. Istnieje wiele form medytacji, wspólny dla nich wszystkich jest element koncentracji na
określonej rzeczy lub bodźcu.
- Aktywność fizyczna
Ćwiczenia pozwalają na pozbycie się zbędnego napięcia i stresu z ciała. Dzięki temu czujemy się
lżejsi, a wydzielane w trakcie ćwiczeń endorfiny wpływają pozytywnie na nasz nastrój. Nie musi to
być sport wyczynowy, może to być zwykły wysiłek fizyczny np. robienie porządków. Najlepiej
wybrać coś, co sprawia nam przyjemność i uczynić to stałym elementem naszego planu dnia.
- Słuchanie muzyki
Kiedy sprawy przyjmują niepomyślny obrót, włącz swoją ulubioną spokojną muzykę, aby
dostosować rytm serca do jej rytmu. Słuchaj jej tak często i długo jak tylko możesz sobie na to
pozwolić.
- Prowadzenie dzienniczka uczuć - kiedy piszemy, przelewamy na papier nasze frustracje, emocje i
myśli. Dzięki temu oczyszczamy się z nich i znajdujemy odprężenie. Warto wypróbować tę technikę,
jeśli mamy dużo czasu i codzienną mobilizację do spisywania swoich emocji.
–
Masaż odpręża i usuwa napięcia, dzięki czemu czujemy się lżejsi i bardziej pogodni.
–
Sen - regeneruje nas i dodaje sił w walce ze stresem.
Pamiętajmy, że bardzo ważna jest PROFILAKTYKA!!! Trzeba działać nie tylko
w sytuacji stresowej, ale także wcześniej, kiedy mamy dobre samopoczucie. Dzięki temu możemy
lepiej się przygotować na cięższe wydarzenia i sytuacje.
Bibliografia:
• Magazyn – „National Geogrphic Polska” – nr 1 styczeń 2010
• Miesięcznik nauczycieli i wychowawców katolickich – „Wychowawca” – nr 3 marzec 1996
Adresy stron internetowych:
http://pl.wikipedia.org/wiki/
http://redukcja-stresu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=2&Itemid=2
http://www.menshealth.pl/zdrowie/24-pewne-sposoby-na-stres,3413,1
http://jak-radzic-sobie-ze-stresem.blogspot.com/
http://kobieta.onet.pl/zdrowie/psychologia/10-sposobow-na-stres/6fzj6
http://www.psychorada.pl/news,radzenie-sobie-ze-stresem.html
http://www.kardiochirurgia.cm-uj.krakow.pl/pacjent/stres.pdf