JVrjxHBU

Relację między osobą a otoczeniem oceniana jako
 wymagająca nadzwyczajnego wysiłku,
 przekraczająca jej zasoby,
 zagrażająca dobremu samopoczuciu.
Procesualny przebieg radzenia sobie ze stresem
zależy od:
 właściwości sytuacji,
 struktury osobowości człowieka
 oraz interakcji osoby i sytuacji.
Styl radzenia sobie jest ważną właściwością
indywidualną.
Radzenie sobie ze stresem:
 jest konstelacją wielu działań i czynności
poznawczych,
 poszukiwaniem sposobów zrozumienia
zachodzących zdarzeń
 i podejmowaniem działań, które zapewniłyby
równocześnie konfrontację z rzeczywistością
i podtrzymywały nadzieję na rozwiązanie.
1. Dramatyczne wydarzenia o rozmiarach katastrofy,
obejmujące całe grupy (stres traumatyczny,
ekstremalny); są stresorami uniwersalnymi,
ponieważ osoby nimi dotknięte nie mogą ich nie
zauważyć, dokładniejsza charakterystyka
psychologiczna jest następująca:
- atakują najbardziej podstawowe wartości człowieka
tj. życie, zdrowie, bezpieczeństwo,
- stawiają wysokie wymagania, którym nie można
sprostać,
- często przychodzą bez ostrzeżenia,
- pozostawiają po sobie potężny ślad, który jest
reaktywowany w sytuacjach podobnych.
2. Poważne wyzwania i zagrożenia, dotyczące
jednostek lub kilku osób (śmierć małżonka,
rozwód, kara więzienia ale też wyjazd na
wakacje czy zawarcie małżeństwa –
związane z wyzwaniem, które także stawia
wymagania).
3. Drobne, codzienne utrapienia – pozornie
najsłabsze stresory (uciążliwości dnia
codziennego – ważne znaczenie za względu
na częstość i powszechność ich
występowania
wydarzenia stresowe jednorazowe, np. niemiłe
spotkanie, wypadek,
 wydarzenia stresowe periodyczne lub cykliczne,
np. powtarzające się wizyty u nie lubianych
krewnych,
 stresory chroniczne, działające permanentnie,
np. nieudany związek małżeński, przewlekła
choroba,
 sekwencja – jeden stresor pociąga za sobą
następny, np. rozwód – podjęcie pracy przez
kobietę – problemy z opieką nad dziećmi.

Stale zmieniające się poznawcze
i behawioralne wysiłki, mające na celu
opanowanie określonych zewnętrznych
i wewnętrznych wymagań, ocenianych przez
osobę jako
› zbyt obciążające
› lub przekraczające jej zasoby.

instrumentalna – inaczej zadaniową,
polegającą na poprawie relacji podmiotu
z otoczeniem,

regulacja emocji – polega na obniżaniu
przykrego napięcia i łagodzeniu innych
negatywnych stanów emocjonalnych.
1) aktywne zachowanie – czyli reakcje,
które zmieniają sytuację,
2) poznawcze radzenie sobie – czyli
reakcje, które zmieniają znaczenie lub
ocenę stresu;
3) unikanie – czyli reakcje, które zmierzają
do kontroli przykrych uczuć.
a) konfrontacyjna, która polega na obronie
własnego stanowiska i walce o to, co się chce
osiągnąć,
b) planowe i systematyczne rozwiązanie
problemu.
a) dystansowanie się (kiedy osoba stara się nie
przejmować),
b) unikanie – ucieczka (wyczekiwanie, znieczulanie
się alkoholem lub środkami psychoaktywnymi),
c) samoobwinianie (samokrytyka, autosugestia),
d) samokontrola (powstrzymywanie emocji,
opanowanie),
e) poszukiwanie wsparcia społecznego (opowiadanie
innym o swej sytuacji, przyjmowanie wyrazów
sympatii i współczucia),
f) pozytywne przewartościowanie (dostrzeganie
dobrych stron sytuacji).
1. Ocena i jej przeformułowanie, szczególnie
w sytuacji zagrożenia i niebezpieczeństwa.
2. Poszukiwanie nowych informacji na temat specyfiki
sytuacji lub zadania, próby ujęcia sytuacji z nowego
punktu widzenia, poszukiwanie alternatywnych
rozwiązań, zbieranie informacji od innych i uczenie
się od nich.
3. Poszukiwanie odpowiednich wzorców zachowań,
które mogą być zastosowane lub dostosowane do
danej sytuacji.
4. Odnoszenie się do analogicznych doświadczeń z przeszłości,
czyli przypominanie sobie podobnych problemów lub
okoliczności, które zostały kiedyś opanowane, w celu
upewnienia się, że aktualny problem, jako podobny do tych
dawnych, również może być rozwiązany lub przezwyciężony.
5. Poszukiwanie związku między stresującymi wydarzeniami
i aktualnym obrazem siebie a funkcjonowaniem w przeszłości
i posiadanymi umiejętnościami społecznymi.
6. Odbieranie rzetelnych informacji zwrotnych dotyczących
własnego zachowania, planów i celów.
7. Modyfikowanie poziomu aspiracji oraz nabywanie umiejętności
przyczyniających się do rozwoju.
1. Cechy wrodzone układu nerwowego - silny układ
nerwowy w zakresie pobudzenia wykazuje wyższą
odporność na stres. Osoby zrównoważone
osiągają lepsze wyniki w warunkach stresu.
2. Typ emocjonalności jednostki: jeśli obok
nieuniknionego niepokoju pojawiają się emocje
pozytywne, odporność będzie większa. Ma to być
może związek z pozytywnym wpływem
doświadczeń, odnoszeniem sukcesów, poczuciem
kompetencji i wiarą we własne możliwości.
Natomiast występowanie wyłącznie lęku może
wskazywać na istnienie oczekiwań porażki,
przewidywanie niepowodzenia.
3. Rodzaj motywacji - dominacja potrzeby osiągnięć,
której towarzyszy postawa zadaniowa sprzyja
podejmowaniu się zadania trudnego, którego
wykonanie jest samo w sobie źródłem satysfakcji.
Ogromnie ważne jest przekonanie
o „rozwiązywalności” problemu tu i teraz.
4. Znaczenie samooceny. Osoby nieodporne na
stres odznaczają się poczuciem niższości
i brakiem wiary w swoje możliwości. Ludzie
odporni są przekonani o swoich zdolnościach
i umiejętnościach pokonania trudności. Uważają
także, że oceny innych są zgodne z ich wysoką
samooceną.
5. Stosunek do rzeczywistości - ocena realistyczna jest
powiązana ze zrównoważeniem emocjonalnym
i odpornością na stres. Natomiast osoby, które spostrzegają
świat społeczny jako źródło zagrożeń i frustracji są skłonne
do silnego reagowania emocjonalnego, wywierającego
dezorganizujący wpływ na ich działanie i umiejętności
interpersonalne wyzwalające przychylność innych osób oraz
ich wsparcie.
6. Ogólny poziom inteligencji i zdolności wyznacza raczej
pozytywne doświadczenia w sytuacjach stresowych,
wpływając na podwyższenie zaufania do siebie i wzrost
wiary we własne możliwości, a to niewątpliwie sprzyja
odporności na stres; pozwala dokonać właściwej analizy
sytuacji oraz dokonać wyboru sposobu rozwiązania przy
zastosowaniu adekwatnych narzędzi.

podwyższenie ogólnego poziomu aktywacji organizmu:
wzrost aktywacji centralnego układu nerwowego oraz zmiany
typu obwodowego (wzrost napięcia mięśniowego,
przyspieszenie oddechu, wzrost tętna) - syndrom
mobilizacji energetycznej całego organizmu,

pojawienie się silnych emocji zwykle o zabarwieniu
negatywnym (lęk, niepokój, panika, przerażenie, irytacja,
gniew, złość, depresja, przygnębienie, poczucie winy,
poczucie wstydu), zwykle jest to mieszanka emocjonalna,
a czasami występują także emocje pozytywne (oczekiwanie
sukcesu lub nagrody),

pojawienie się motywacji do przezwyciężenia stresu:
czynności przygotowawcze, zabezpieczające, obrona przed
możliwymi konsekwencjami.



odtwarzanie traumy - ponowne jej doświadczanie (częste
myśli, wspomnienia, obrazy dotyczące zdarzenia
pojawiające się niezależnie od woli; koszmary senne albo
flashback - nagłe poczucie, jakby zdarzenie miało miejsce
na nowo),
trwałe unikanie sytuacji, miejsc, ludzi, które kojarzą się
z traumą albo też poczucie oderwania od emocji
związanych z tym, co przypomina uraz (niezdolność do
płaczu lub przeżywania uczuć),
objawy psychofizjologicznego pobudzenia (problemy ze
snem, rozdrażnienie, wybuchy gniewu i agresji, trudności
z pamięcią i koncentracją uwagi).



trafna ocena własnych możliwości oraz
aktualnych wymagań,
poczucie sprawowania kontroli nad własnym
życiem - osoby te nie czują się bezradne, wierzą
w możliwość kształtowania własnego losu
i wpływu na innych ludzi,
zdolność tworzenia stabilnych związków
społeczno-emocjonalnych, podejmowanie się
zadań, które są dla nich ważne, istnienie spraw,
którym się poświęcają,



gotowość spostrzegania nowych
i nieprzewidzianych wydarzeń jako wyzwań
i szans, a nie jako zagrożeń,
poczucie humoru i postawa optymistyczna dają
szansę lepszego widzenia sytuacji, zajmowania
dystansu i widzenia niezwykłości sytuacji, co
stwarza możliwości skutecznej obrony,
w sytuacjach przeżywania zdarzeń koniecznych,
nieuniknionych (choroba, śmierć bliskiej osoby)
poszukiwanie wsparcia u bliskich lub
koncentracja na sprawach, które można i warto
jeszcze realizować bez podejmowania prób zmiany
tego, co zmienić się nie da.