WIRUSY Wirusy to twory organiczne niemające budowy

WIRUSY
Wirusy to twory organiczne niemające budowy komórkowej – nie są organizmami. Ich pochodzenie jest nieznane.
Mają małe rozmiary – średnia wielkość to kilkadziesiąt nm. Największe wirusy osiągają wielkość kilkuset nm. Są
pasożytami komórek prokariotycznych i eukariotycznych i poza nimi nie przejawiają żadnych funkcji życiowych.
Nie przeprowadzają samodzielnie żadnych procesów metabolicznych.
Budowa i kształty wirusów
Wirion – pojedyncza jednostka wirusa; postać w jakiej wirus występuje poza komórką gospodarza.
- kapsyd - otoczka białkowa, składa się z jednostek białkowych, tzw. kapsomerów; może przybierać różne formy,
nadając kształt wirionom:
→ wielościenne (bryłowe) – większość wirusów zwierzęcych,
→ pałeczkowate (spiralne) – większość wirusów roślinnych,
→ złożone, bryłowo – spiralne – bakteriofagi.
- osłonka białkowo-lipidowa – tylko u niektórych wirusów; dodatkowa
okrywa kapsydu, tworzona przez elementy błony komórkowej gospodarza i
glikoproteiny wirusa (wyrostki kapsydu), np. wirus grypy, HIV,
- materiał genetyczny – koduje białka kapsydu i enzymy konieczne do
ekspresji genów wirusa oraz replikacji jego genomu. W postaci DNA lub
RNA (nigdy obu jednocześnie). Kwasy nukleinowe mogą występować w
formie jedno- lub dwuniciowej. Zarówno RNA i DNA przyjmują postać
liniową. DNA może występować w formie kolistej.
- fagi o budowie bryłowo – spiralnej składają się z kilku elementów:
główki – zwykle o regularnej, dwudziestościennej budowie; osłania kwas nukleinowy,
ogonka – spiralnej struktury,
włókien ogonka
Element budowy
Przystosowania wirusów do pasożytnictwa
Przystosowanie
Rozmiar (bardzo mały)
- łatwe wnikanie do komórek gospodarza
Materiał genetyczny
(DNA lub RNA)
- potrafi przestawić metabolizm zaatakowanej komórki, tak aby wytwarzała elementy nowych
wirionów
- źródło dużej zmienności genetycznej wirusów
Osłonka białkowo-lipidowa
- zawarte w niej glikoproteiny rozpoznają miejsca receptorowe na komórkach gospodarza
- wpływają na specyficzność działania wirusów – różne komórki mają różne miejsca
receptorowe; dzięki nim wirus może atakować konkretne komórki
Włókna ogonka bakteriofaga
- cienkie włókienka, które umożliwiają przyczepienie się faga do powierzchni komórki bakterii
poprzez rozpoznanie miejsca receptorowego
- wpływają na specyficzność działania wirusów – każdy gatunek lub szczep bakterii posiada
inne miejsce receptorowe; dzięki włókienkom bakteriofagi atakują konkretne bakterie
Ogonek bakteriofaga
- zawarte w nim kurczliwe białko ułatwia przebijanie ściany i błony komórkowej bakterii oraz
tworzenie kanału, przez który wnika wirusowy materiał genetyczny
Retrowirusy
Retrowirusy – jedna z grup RNA-wirusów. Atakują wyłącznie
komórki eukariotyczne. Ich genom zawiera RNA i koduje
odwrotną transkryptazę (rewertazę). Jest to enzym, który
przepisuje informację genetyczną z RNA na DNA. W wyniku tego
procesu powstaje nić RNA/DNA, w której następnie RNA zostaje
usunięte, a odwrotna transkryptaza syntetyzuje drugą,
komplementarną nić DNA. Dwuniciowe DNA zostaje
zintegrowany z DNA komórki gospodarza i stanowi tzw. prowirus.
Poprzez transkrypcję zintegrowanego DNA powstaje wiele kopii
wirusowego RNA.
Retrowirusy wywołują liczne choroby zwierząt i człowieka, m.in.
nowotwory i AIDS. Najlepiej poznanym retrowirusem jest wirus
HIV.
Retrowirusy: wirus HIV – wirus nabytego niedoboru odporności
człowieka, wirus BIV – wirus niedoboru odporności bydła, wirus
HTLV – wirus białaczki ludzkiej komórek T.