Różyczka (Rubella) jest chorobą zakaźną
advertisement
ANALIZA ZACHOROWAŃ NA RÓŻYCZKĘ W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W LATACH 2005-2011. Różyczka (Rubella) jest chorobą zakaźną, charakterystyczną przede wszystkim dla wieku dziecięcego. Czynnikiem etiologicznym choroby jest wirus RNA, należący do rodziny Togaviridae oraz do rodzaju Rubivirus [1]. Do dnia dzisiejszego znany jest tylko jeden serotyp wirusa różyczki, a jego jedynym rezerwuarem jest człowiek. Zakażenie odbywa się drogą kropelkową - w wyniku wdychania rozpylonej, zakaźnej wydzieliny układu oddechowego lub poprzez łożysko. Okres wylęgania choroby trwa średnio 18 dni. Pierwotnie wirus zakaża górny układ oddechowy, dokonuje inwazji na miejscowe węzły chłonne, a następnie dochodzi do zakażenia pozostałych tkanek i pojawienia się łagodnej wysypki [2]. Przebieg choroby jest najczęściej łagodny, a 30-50% zakażeń przebiega skąpo- lub bezobjawowo. Możliwymi powikłaniami choroby są zapalenie stawów z towarzyszącym obrzękiem oraz bolesnością, zapalenie jąder, wystąpienie skazy małopłytkowej czy zapalenie mózgu [1]. W Polsce różyczka podlega zgłaszaniu od 1966 roku, natomiast od 1997 roku obowiązkiem rejestracji został również objęty zespół różyczki wrodzonej (CRS – Congenital Rubella Syndrome), stanowiący istotny problem dla zdrowia publicznego. Zespół ten jest skutkiem zakażenia wirusem różyczki nieuodpornionej i ciężarnej kobiety, szczególnie w okresie I trymestru ciąży. Jego skutki są tym poważniejsze dla płodu, im wcześniej dojdzie do zakażenia. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia WHO na świecie rodzi się rocznie 100000 dzieci, dotkniętych zespołem różyczki wrodzonej [3]. Od 2003 roku realizowany jest program powyższej organizacji, dotyczący zwalczania odry i różyczki, w którym Polska również uczestniczy. Jego celem jest m. in. zmniejszenie zapadalności na zespół różyczki wrodzonej poniżej 1/100000 mieszkańców, głównie poprzez intensyfikację szczepień, oraz eliminacja odry i różyczki w Regionie Europejskim do 2015 roku [4]. W Polsce w latach 2005 do 2011 jedyny przypadek różyczki wrodzonej wystąpił w 2010 roku na terenie nadzorowanym przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Katowicach. Chociaż w ostatnich latach tzn. od 2007 roku liczba zachorowań na różyczkę w Polsce wyraźnie spada, jednak corocznie odnotowuje się kilka tysięcy nowych zachorowań. W latach 2005 – 2011 w województwie śląskim zarejestrowano łącznie 11051 zachorowań na różyczkę, co stanowiło 13,7% wszystkich zgłoszeń w skali krajowej. Od 2005 roku, podobnie 1 jak w kraju, liczba zachorowań gwałtownie wzrastała, osiągając najwyższe wartości w 2007 roku – 5889 zgłoszeń, natomiast w latach 2008-2011 wyraźnie uwidaczniał się trend spadkowy. Tabela 1. Liczba zachorowań na różyczkę w województwie śląskim oraz w Polsce w latach 2005-2011 (*uwzględniono zachorowania na różyczkę oraz różyczkę wrodzoną). POLSKA WOJ. ŚLĄSKIE 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 7946 20668 22891 13146 7587 4197 4292 648 * 322 1049 1796 5889 903 444 Porównując liczbę zgłoszonych zachorowań na różyczkę do Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych województwa śląskiego w latach 2005-2011, najwięcej zgłoszeń dokonano do PPIS w Rudzie Śląskiej – 1457 zachorowań czyli 14,5% wszystkich zgłoszeń na Śląsku, natomiast najmniej na terenie nadzorowanym przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Kłobucku – 70 zachorowań, co stanowiło 0,7% ogólnej liczby zachorowań w skali województwa. W analizowanych latach zdecydowanie najwięcej zachorowań zarejestrowano na terenie nadzorowanym przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Rudzie Śląskiej w 2007 roku – 1264 zachorowania, co stanowiło 12,6% wszystkich zgłoszeń w województwie śląskim z lat 2005-2011. W 2009 roku w powiecie zawierciańskim oraz w 2010 roku w powiecie kłobuckim nie stwierdzono zachorowań na różyczkę. 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1457 698 749 288 305 313 867 913 1183 1012 499 513 420 423 466 481 70 118 135 141 Wykres.1. Ogólna liczba zarejestrowanych zgłoszeń w poszczególnych Powiatowych Stacjach SanitarnoEpidemiologicznych województwa śląskiego w latach 2005-2011. 2 Tabela. 2. Liczba zarejestrowanych zgłoszeń na różyczkę w województwie śląskim z podziałem na nadzór PPIS w latach 2005-2011. PPIS 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Bielsko - Biała 48 91 689 77 36 39 32 Bytom 32 233 600 182 58 41 37 Chorzów 18 30 383 14 14 11 11 Cieszyn 10 27 27 13 31 22 11 Częstochowa 38 96 59 63 32 15 10 Dąbrowa Górnicza 54 201 306 48 63 31 46 Gliwice 20 58 254 29 48 37 20 Jaworzno 51 67 475 206 23 28 17 Katowice 49 96 232 40 26 39 16 Kłobuck 20 21 4 13 10 0 2 Lubliniec 8 37 40 8 12 5 8 Myszków 63 26 161 18 24 11 2 Racibórz 37 25 31 7 18 10 7 Ruda Śląska 16 68 1264 29 17 50 13 Rybnik 66 116 436 14 31 15 20 Sosnowiec 43 104 175 26 39 14 19 Tychy 102 308 336 55 42 42 28 Wodzisław Śląski 213 76 142 22 31 19 10 Zawiercie 119 78 75 4 0 6 6 Żywiec 42 38 200 35 93 8 7 W latach 2005-2010 zachorowalność na różyczkę zarówno w kraju jak i na Śląsku była podobna. Do roku 2007 współczynniki zapadalności wykazywały tendencję wzrostową, natomiast od 2008 wyraźnie uwidacznia się tendencja spadkowa. W roku 2011 zapadalność na różyczkę w województwie śląskim wyraźnie spadła z 9,6 do 6,9; tymczasem krajowa w porównaniu do roku 2010 utrzymywała się mniej więcej na tym samym poziomie i wyniosła kolejno 11 i 11,2. W omawianym okresie najwyższy współczynnik zapadalności na różyczkę w województwie śląskim tj. 126,3 odnotowano w 2007 roku; natomiast najniższy tj. 6,9 w roku ubiegłym (2011 rok). 3 140 126,3 120 100 80 POLSKA 60 WOJ. ŚLĄSKIE 60,1 54,2 40 38,4 22,4 20 34,5 20,8 19,9 14 19,4 11,2 6,9 11 9,6 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Wykres 2. Zapadalność na różyczkę w województwie śląskim oraz w Polsce w latach 2005-2011. Porównując współczynniki zapadalności w poszczególnych województwach Śląsk zajął piątą pozycję – średnia coroczna zapadalność wyniosła 33,9; czyli o 22,1 mniej niż w województwie świętokrzyskim, gdzie zaobserwowano najwyższe wartości oraz o 12,8 więcej niż w województwie o najniższej zachorowalności na różyczkę - województwie dolnośląskim. 56,0 60,0 50,0 43,0 40,0 30,0 21,1 22,2 23,4 24,2 27,6 28,3 29,5 30,2 30,3 31,6 33,9 34,1 37,8 20,0 10,0 0,0 Wykres 3. Zapadalność na różyczkę w poszczególnych województwach w latach 2005-2011. 4 Zachorowania na różyczkę charakteryzuje sezonowość występowania tzn. najwięcej zachorowań przypada na okres zimowy oraz wiosenny, natomiast najmniejszą zachorowalność odnotowuje się w miesiącach letnich. W województwie śląskim w latach 2005-2011 największy procent zachorowań przypadł na miesiąc kwiecień - 13,1% (1794 zachorowań), maj - 14,1% (2105 zachorowań), osiągając szczyt w czerwcu 14,6% (1990 zachorowań). W sierpniu, we wrześniu oraz w październiku zarejestrowano najmniej zachorowań na powyższą jednostkę chorobową czyli kolejno 252, 188 oraz 231 zgłoszeń. W ww. miesiącach średni udział procentowy zachorowań na różyczkę był również najniższy i wyniósł kolejno: 3,5%; 3,1% oraz 4,3%. 2500 2105 2000 1990 1794 1500 1370 1000 997 747 712 500 252 0 I II III IV V VI VII VIII IX X 370 295 231 188 XI XII Wykres 4. Ogólna liczba zachorowań na różyczkę w poszczególnych miesiącach z lat 2005-2011 (wg daty rejestracji). 16,0% 14,1% 14,0% 14,6% 13,1% 12,0% 11,8% 10,0% 9,1% 8,8% 8,0% 7,3% 6,0% 4,3% 4,0% 5,4% 5,0% 3,5% 3,1% 2,0% 0,0% I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Wykres 5. Średni procent zachorowań na różyczkę w poszczególnych miesiącach w województwie śląskim w latach 2005-2011 (wg daty rejestracji). 5 Analizując zachorowania na różyczkę na Śląsku pod kątem miejsca zamieszkania osób chorych, najwyższą ogólną liczbę zachorowań w latach 2005-2011 odnotowano w miastach, liczących 100 tys. lub więcej mieszkańców – 4763 zachorowania (43,1% ogółu), natomiast najmniej chorowały osoby z miast z ludnością poniżej 20 tys. – 706 zarejestrowanych zgłoszeń (6,4% ogółu). Tabela 3. Liczba zachorowań na różyczkę wg miejsca zamieszkania w województwie śląskim w latach 2005-2011. miasto 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 wieś 204 318 924 160 169 60 52 poniżej 20 tys. ludności 77 162 375 33 27 21 11 20-49 tys. ludności 137 165 263 47 81 51 28 390 457 1495 302 117 96 66 241 694 2832 361 254 216 165 50-99 tys. ludności 100 tys. i ponad 17,1% 43,1% 6,4% 7,0% wieś poniżej 20 tys. ludności 20-49 tys. ludności 26,5% 50-99 tys. ludności 100 tys. i ponad Wykres. 6. Procentowy udział zgłoszeń na różyczkę wg miejsca zamieszkania z lat 2005-2011. W zależności od płci zachorowania na różyczkę w województwie śląskim w analizowanym okresie częściej występowały wśród mężczyzn – 7103 tj. 63,7% ogólnej liczby zachorowań. Dla porównania liczba ta u kobiet wyniosła - 4048 tj. 36,3%. Analizując średnią coroczną zachorowalność na przestrzeni omawianych lat, zarejestrowane zgłoszenia zachorowań na różyczkę wśród mężczyzn stanowiły 57,9%; więcej niż u kobiet o 15,8%. 6 Tabela 4. Liczba zachorowań oraz procentowy rozkład zachorowań na różyczkę w województwie śląskim w latach 2005-2011 wg płci. lata liczba zachorowań udział procentowy liczba zachorowań udział procentowy kobiety mężczyźni 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 523 780 1782 341 253 214 155 49,9% 41,1% 30,3% 37,8% 39,0% 48,2% 48,1% 526 1116 4107 562 395 230 167 50,1% 58,9% 69,7% 62,2% 61,0% 51,8% 51,9% Różyczka jest uważana za chorobę zakaźną występującą typowo w wieku dziecięcym. Na Śląsku w latach 2005-2011 najliczniejszą grupę chorych stanowiły dzieci w wieku od 5 do 9 lat – 4471 zachorowań, średnio rocznie chorowało 38,7%. Należy podkreślić, iż w tym okresie dzieci w przedszkolach i szkołach kontaktują się z dużą liczbą rówieśników, a to wpływa na większe ryzyko kontaktu z wirusem wywołującym różyczkę. Wyjątkowo wysoką liczbę zachorowań odnotowano u dzieci 6-letnich – 1067 zarejestrowanych zgłoszeń. Wśród dzieci w wieku od 0 do 9 lat najmniej zachorowań wystąpiło u dzieci zaszczepionych szczepionką skojarzoną przeciwko odrze, śwince i różyczce tzn. u dwulatków – 264 zachorowania. Wraz z wiekiem obserwuje się tendencję spadkową zachorowań na różyczkę, natomiast w grupach wiekowych powyżej 40 roku życia zachorowania na tą chorobę rejestrowane były sporadycznie. 4471 4500 4000 3500 3000 2635 2500 2000 1500 1906 1350 1000 500 277 137 119 65 46 16 14 6 3 6 0 Wykres 5. Liczba zachorowań na różyczkę w województwie śląskim w latach 2005-2011 wg poszczególnych grup wiekowych. 7 1200 1067 1006 940 1000 782 800 676 600 514 425 400 363 340 264 200 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Wykres 6. Liczba zachorowań na różyczkę wśród dzieci od 0 do 9 roku życia w województwie śląskim w latach 2005-2011. Hospitalizacja na skutek zachorowania na różyczkę zdarza się sporadycznie i na ogół nie osiąga 1%. Średni odsetek osób hospitalizowanych w latach 2005-2011 wyniósł w kraju 0,49%, natomiast w województwie śląskim osiągnął wartość 0,13%. Warto zauważyć, iż na przestrzeni omawianych lat był na ogół znacząco niższy niż w kraju i nie przekraczał 0,4%. W roku 2008, 2010 oraz 2011 roku żadna z osób na Śląsku, która zachorowała na różyczkę nie wymagała pobytu w szpitalu. 0,94 1 0,9 0,8 0,68 0,7 0,6 0,5 WOJ. ŚLĄSKIE 0,37 0,4 0,28 0,3 0,2 POLSKA 0,45 0,4 0,31 0,31 0,28 0,25 0,1 0,1 0 0 0 2010 2011 0 2005 2006 2007 2008 2009 Wykres 7. Procentowy udział grupy hospitalizowanych na skutek zachorowania na różyczkę w województwie śląskim oraz w Polsce w latach 2005-2011. 8 W latach 2005-2011 nie doszło do wystąpienia zgonu z powodu zachorowań na różyczkę w województwie śląskim, co najprawdopodobniej związane jest z faktem, iż jak wcześniej wspomniano przebieg kliniczny choroby jest na ogół łagodny. Różyczka jest chorobą, w przypadku której zastosowanie szczepień ochronnych jest najlepszym sposobem jej przeciwdziałania. Występowanie różyczki, poza społecznościami izolowanymi, stwierdza się na całym świecie, lecz w krajach w których szczepienia rozpoczęto w latach 70 poprzedniego wieku, porównując do okresu przed szczepieniami, zapadalność na różyczkę zmniejszyła się nawet o 99% [3]. Od 1989 roku w Polsce wdrożono program profilaktyczny, który polegał na szczepieniu przeciwko wirusowi różyczki wszystkich dziewczynek przed okresem rozrodczym [5]. Najważniejszą przyczyną wprowadzenia powyższych szczepień była eliminacja zakażeń kobiet w ciąży, a tym samym zapobieżenie wystąpienia u dziecka zespołu różyczki wrodzonej. Obecnie w Polsce dostępne są szczepionki skojarzone, zawierające atenuowane szczepy wirusa odry, świnki i różyczki. Od listopada 2003 roku do Programu Szczepień Ochronnych wprowadzono obowiązkowe szczepienie dla dzieci w 13-14 miesiącu życia. W Europie Zachodniej oraz w większości krajów Europy Centralnej i Wschodniej szczepienie przeciw różyczce w 2 r. ż. również jest obowiązkowe [1]. Od 2006 roku do Kalendarza Szczepień Ochronnych wprowadzono także obowiązkowe szczepienie uzupełniające dla dzieci w wieku 10 lat. Ogólna sytuacja epidemiologiczna w województwie śląskim w zakresie zachorowań na różyczkę jest korzystna. Dzieje się tak głównie za sprawą powszechnego stosowania szczepień ochronnych przeciwko wirusowi różyczki - Polska ma jeden z najlepszych stopni uodpornienia czynnego populacji tj. ponad 98%. Należy jednak podkreślić, iż w dalszym ciągu w obrębie naszego kraju pozostają subpopulacje wrażliwe na zakażenie, uchylajace się od szczepień, takie jak grupy etniczne oraz dzieci zwolenników ruchów antyszczepionkowych [4]. Grupy te stanowią zagrożenie dla osiągnięcia całkowitej eliminacji różyczki w kraju do roku 2015. Opracowała: Nadia Mucha NS/Oddział Epidemiologii Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Katowicach 9 LITERATURA: [1] Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D., Zieliński A. Choroby zakaźne i pasożytnicze – epidemiologia i profilaktyka. Wydawnictwo alfa-press. Bielsko-Biała, 2007. [2] Murray P.R. Mikrobiologia. Elsevier Urban & Partner. Wrocław, 2011. [3] Litwińska B. „Gdzie i jak często różyczka wystepuje na http://szczepienia.pzh.gov.pl/main.php?p=3&id=48&sz=196&to=. 09.06.2012r. swiecie”. [4] Gut W. „Program eliminacji odry i różyczki w Europie a sytuacja w Polsce”. Medycyna Praktyczna. 20.06.2012r. [5] Niemiec T. „Zdrowie kobiet w wieku prokreacyjnym 15-49 lat. Polska 2006”. Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju. Warszawa, 2007. 10
