Ja i samoocena
advertisement
Ja i samoocena Adriana Schwtz IF US Ja - definicja • Strelau, Doliński (red.): „Ja (self) jest luźną strukturą różnych ról i tożsamości społecznych, przekonań na własny temat i samoocen oraz wartości i celów uznawanych za własne”. • Ja realne • Ja idealne • Ja powinnościowe Funkcje Ja • • • • Tożsamość (negocjowana) Regulacja zachowań celowych Symulacja cudzych stanów mentalnych Samokontrola Samoocena - definicja • „afektywna reakcja człowieka na samego siebie” (Strelau, Doliński (red.) • Samoocena może być analizowana jako cecha lub jako „motyw”: motyw egotystyczny, czyli „motyw do obrony, utrzymania i podwyższenia dobrego mniemania o sobie”. Samoocena jako motyw • Sposoby podtrzymywania dobrego mniemania o sobie: • 1. Pochlebstwa na swój temat • 2. Autoafirmacja • 3. Autoprezentacja • 4. Porównania z innymi • 5. Relacje społeczne Autoweryfikacja – badania Wiliama Swanna • U osób z wysoką samooceną motyw egotystyczny i autoweryfikacyjny mają ten sam wektor w wypadku pochlebnej opinii na swój temat • U osób z niską samooceną są to motywy sprzeczne, gdyż pozytywna ocena jest zgodna z motywem samooceny (jest w interesie Ja), ale jest niezgodna z interesem motywu autoweryfikacji (nie dostarcza racji do niskiej samooceny) Analiza przypadku • J.M. jest osobą, która zapamiętuje negatywne opinie na swój temat uważając, że trafnie ją opisują. Jednocześnie sprawia jej dużą trudność próba zaakceptowania tych opinii w wymiarze emocjonalnym; krótko mówiąc, choć się z nimi zgadza, odczuwa z ich powodu złość. • Jak to możliwe w świetle koncepcji samooceny jako motywu egotystycznego? Analiza przypadku • Skłonność do akceptacji pochlebnych sądów o sobie jako tego, co składa się na strukturę Ja cechują dwie rzeczy: 1. Nierealistyczne przecenianie siebie 2. Autoweryfikacja (mechanizm oceny spójności sądów o sobie). W wypadku J.M. doszło do poznawczej akceptacji niepochlebnych sądów na swój temat, ale jednocześnie pragnienie usłyszenia czegoś pozytywnego na swój temat wywołało u J.M. negatywną reakcję emocjonalną. Wyjaśnienie • Wiliam Swann konkludował, że osoby z niską samooceną preferują wyraźnie negatywne opinie na swój temat. • Np. osoba, która uważa, że źle radzi sobie z pływaniem, będzie gwałtownie zaprzeczać w obliczu stwierdzenia, że pływa równie dobrze, co większość przeciętnych ludzi • Np. ktoś, kto uważa się za nieudacznika komputerowego będzie nawet sam (sic!) podkreślał jak to nieudolnie obchodzi się z urządzeniami tego typu („Komputery mnie nie lubią”). Wyjaśnienie • Ma to swoje ograniczenia: 1. Akceptacja opinii pozytywnej odbywa się automatycznie 2. Akceptacja opinii negatywnej wymaga oceny zgodności z wizją własnego Ja; to z kolei wiąże się z zaangażowaniem zasobów poznawczych 3. Akceptacja opinii na swój temat przebiega w dwóch wymiarach: a. wierzę-nie wierzę b. Cieszy mnie to-nienawidzę tego Tu: można wierzyć w opinię na swój temat i jednocześnie czuć z jej powodu nienawiść. Model utrzymania samooceny Czyli „pławię się w twoim sukcesie”! Badania Roberta Cialdini 1676: ilu studentów ubrało się w koszulki zwycięskiej drużyny futbolowej następnego dnia po jej wygranej? Więcej, niż po przegranej. Odnotowano wypowiedzi w rodzaju: „Wygraliśmy”, zaś po przegranej „Przegrali”. Model utrzymania samooceny • Z drugiej strony Abraham Tesser 1988, sformułował zasadę znaną jako model utrzymania samooceny: spadek samooceny w wyniku porównywania się z kimś lepszym jest tym większy, im lepsza jest to jednostka w danej dziedzinie i na odwrót. • Jak to możliwe? • Ważna jest osobista istotność dziedziny, w której dokonywane jest porównanie (czy jest to dziedzina istotna dla struktury Ja) Model utrzymania samooceny • Mechanizmy umożliwiające utrzymanie samooceny: 1. Zwiększanie lub zmniejszanie dystansu między oceną siebie a oceną konkurencyjnej osoby (pomagamy przyjaciołom, jeśli ich sukces nie zagraża naszej samoocenie; chętniej pomagamy obcemu, gdy sukces przyjaciela zagraża naszej samoocenie) 2. Nasilenie lub osłabienie relacji bliskości z jednostką konkurencyjną (np. rodzeństwo jest sobie bliższe, gdy odnosi sukcesy w różnych dziedzinach) 3. Zmiana postrzegania dziedziny, której dotyczy porównywanie wyników, jako istotnej dla charakterystyki Ja. Autoprezentacja • 1. 2. 3. 4. 5. Techniki obronne sposobu, w jaki postrzegają nas inni, czyli sposoby obrony naszego Ja gdy jest atakowane, a my czujemy się zagrożeni tym atakiem: Samoutrudnianie Wymówki Suplikacja (prosząca postawa) Usprawiedliwienia Przeprosiny (charakteryzują osoby o niskiej samoocenie… lub manipulatorów?) Można też stosować asertywno-zdobywcze taktyki autoprezentacji (pozyskanie i utrwalenie nowej tożsamości) –charakteryzują osoby o wysokiej samoocenie: 1. Ingracjacja (zdobywanie sympatii) 2. Autopromocja 3. Zastraszanie 4. Świecenie przykładem 5. Autopromocja przez skojarzenie
