Zabawy ruchowe

eduacja przez zabawę
Zabawy ruchowe
– z motywem profilaktyki zdrowotnej
W pracy z najmłodszymi uczniami powszechnie stosujemy zabawy
dydaktyczne. Są one adekwatną do wieku i percepcji kilkulatków
pełnowartościową formą zajęć, dzięki której kształtujemy wiedzę,
umiejętności i postawy dzieci.
■ PIOTR WINCZEWSKI
Poniżej prezentujemy zabawy ruchowe, które mogą
okazać się przydatne w pracy z młodszymi uczniami
szkoły podstawowej. W ich fabułach odnajdziemy motywy ochrony zdrowia i profilaktyki. Działania na tym polu,
w świetle najnowszych uregulowań1, należą do kompetencji nauczyciela wychowania fizycznego jako koordynatora edukacji zdrowotnej w szkole.
Przedstawione zabawy możemy z powodzeniem wykorzystać w typowej lekcji wychowania fizycznego, gdyż
z ich użyciem możemy kształtować także sferę sprawności ruchowej i fizycznej wychowanków.
Opis zabaw
„Jak wygląda wirus?”
Cele: wychowawczy – wprowadzenie radosnego nastroju ekspresji poprzez inspirowanie wychowanków do
swobodnej improwizacji ruchowej; dydaktyczny – utrwalanie elementarnej wiedzy o wirusach; w sferze sprawności ruchowej – doskonalenie motoryki wyrazowej
(mimiki, gestów, ruchów ust, ułożenia ciała); w sferze
sprawności fizycznej– kształtowanie zdolności różnicowania ruchów.
Fabuła: Na pewno nieraz słyszeliście, jak groźne wirusy wywołują choroby. A czy zastanawialiście się nad
tym, jak one mogą wyglądać? Spróbujcie teraz pokazać,
jak wygląda wirus grypy! A jaki jest wirus ospy? A różyczki? Czy różniłby się on od wirusa wścieklizny? Pokażcie je jeden po drugim!
Pozycja wyjściowa: Dowolna.
Przebieg: Uczniowie poprzez pantomimę snują opowieść ruchową o wirusach. Starają się w niej odzwierciedlić ułożeniem ciała domniemane kształty i wygląd
wirusów. Swobodna improwizacja ruchowa jest okazją
1
do wszechstronnego aktywizowania mięśni kończyn i tułowia oraz wypowiadania się mimiką.
Pogadanka końcowa: Czy zauważyliście, że może
być wiele rodzajów wirusów? Każdy z nich może wywoływać chorobę o zupełnie innym przebiegu. Najlepiej
trzymać się od nich z daleka.
Przyrządy/przybory: Zbędne.
„Uwaga wirus grypy!”
Cele: wychowawczy – kształtowanie przeświadczenia dzieci o możliwości skutecznego przeciwstawienia
się chorobie, dydaktyczny – utrwalanie elementarnej
wiedzy o mechanizmach obrony organizmu przed infekcjami wirusowymi; w sferze sprawności ruchowej
– doskonalenie umiejętności mocowania się oraz przemieszczania się w pozycjach niskich; w sferze sprawności fizycznej – kształtowanie siły, szybkości reakcji
i orientacji przestrzennej oraz zdolności dostosowania
motorycznego.
Fabuła: Gdy choroba próbuje zaatakować silny organizm, to najczęściej on sam skutecznie daje radę się
B. Woynarowska, Status i miejsce edukacji zdrowotnej w podstawie programowej kształcenia ogólnego, s. 1923 w: pod red. B. Woynarowskiej, Organizacja i realizacja edukacji zdrowotnej w szkole. Poradnik dla dyrektorów i nauczycieli gimnazjum, Warszawa 2012,
s. 1923.
38
Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne
„Bakteria! Ratunku!”
Cele: wychowawczy – kształtowanie przeświadczenia
o konieczności powszechnego (wspólnego) asekurowania
się przed zakażeniami bakteryjnymi; dydaktyczny – utrwalanie elementarnej wiedzy o sposobach ochrony przed infekcjami; w sferze sprawności ruchowej – kształtowanie
nr 7 lipiec/sierpień 2013
umiejętności przybierania pozycji obronnej i asekurowania
osób trzecich, doskonalenie umiejętności mocowania się
bez chwytania rywala; w sferze sprawności fizycznej –
kształtowanie szybkości, rozwijanie zdolności dostosowania
motorycznego oraz orientacji przestrzennej.
Fabuła: Czasem konieczne jest, by inny pomogli
nam chronić się przed bakteriami. Atakują nas trzy rodzaje bakterii naraz! Przed takim zmasowanym atakiem
niełatwo się bronić. Dlatego pomaga wam troje obrońców: lekarka, pielęgniarz i pracownik apteki. Ich zadaniem jest niedopuszczenie do tego, by bakteria zaraziła
kogokolwiek chorobą. Czy będą skuteczni? Czy dadzą
radę was uchronić?
Pozycja wyjściowa: Grupa w rozsypce w jednej części sali gimnastycznej. Naprzeciw niej troje uczestników
będących „bakteriami”. Pomiędzy „bakteriami” i pozostałymi uczestnikami troje uczniów, których zadaniem
jest bronienie grupy.
Przebieg: Po wyłonieniu trzech „bakterii” z pozostałych uczestników zajęć wyznaczamy trzech „obrońców”
grupy. Ich zadaniem jest niedopuszczenie do tego, by
„bakterie” zaraziły któregoś z chronionych uczestników
stojących wewnątrz wyznaczonego na podłożu okręgu.
Broniącym nie wolno jednak chwytać „bakterii”, a one
z kolei nie mogą wdzierać się pomiędzy nich ze zbyt dużym impetem. Prowadzący monitoruje i moduluje intensywność mocowania się. Gdy któraś „bakteria” da radę
dotknąć kogoś z bronionej grupy, zamienia się z nim rolą.
Pogadanka końcowa: Czy zawsze udawało się
pracownikom służby zdrowia ochronić was wszystkich
39
eduacja przez zabawę
obronić. Jesteście organizmem, który jest atakowany
przez wirus grypy. Chronicie organy wewnętrzne przed
atakiem wirusa grypy! Nie wpuśćcie go do środka! Pamiętajcie jednak, że to tylko zabawa i nie wolno w niej
nikogo uderzać! Możemy jedynie zagradzać drogę wirusowi mocno trzymając się za ręce. Wirus z kolei może
próbować dostać się do wnętrza ponad dłońmi albo dołem. Wirus nie może jednak wykonywać gwałtownych
skoków do środka ani wbiegać tam z rozpędu. To ma
być jedynie mocowanie się. Wirusowi wolno próbować
rozerwania uścisku dłoni osób stojących na okręgu. Pomagajcie sobie wzajemnie chroniąc się przed wirusem!
Pozycja wyjściowa: Okrąg ćwiczących („organizm”), wewnątrz którego znajduje się jedno z dzieci (organy wewnętrzne); ostatni z uczestników (wirus) porusza
się się na zewnątrz okręgu.
Przebieg: „Wirus” stara się dostać do wnętrza okręgu
próbując przełamywania łańcucha z rąk obrońców.
Pogadanka końcowa: Czy organizm może poradzić sobie z obroną przed wirusem grypy? Czy ważne
jest wtedy stosowanie wszystkich środków, które go
mogą uchronić przed tą chorobą?
Przyrządy/przybory: Zbędne.
eduacja przez zabawę
„Odkażanie”
przed bakteriami? Czy trzeba zatem także samemu
chronić się przed kontaktem z bakteriami? Jak to robić?
Przyrządy/przybory: Wyznaczony na podłożu
okrąg, w którym przebywa zasadnicza część grupy.
„Uwaga! Kaszel!”
Cele: wychowawczy – kształtowanie pożądanych zachowań profilaktycznych chroniących przed zakażeniem
drogą kropelkową; dydaktyczny – ugruntowanie podstaw wiedzy na temat zagrożenia zakażeniami drogą kropelkową; w sferze sprawności ruchowej: doskonalenie
umiejętności poruszania się w dużej grupie współćwiczących; w sferze sprawności fizycznej – kształtowanie
szybkości i zdolności reakcji na sygnały akustyczne.
Fabuła: Na pewno słyszeliście, że czasem można zarazić się chorobą od osoby kaszlącej. Wszystko przez
to, że kaszląc wydmuchujemy z organizmu kropelki płynów, w których mogą być zarazki. Gdy tylko usłyszycie
kaszel, jak najszybciej oddalajcie się od chorego, żeby
się nie zarazić!
Pozycja wyjściowa: Wyłaniamy jednego ćwiczącego, który zajmuje miejsce w środku okręgu. Pozostali
uczestnicy w ustawieni dowolnych pozycjach w pobliżu
granicy jego obwodu.
Przebieg: Uczestnicy starają się poruszać możliwie
blisko okręgu. W pewnym momencie zajmujący miejsce w jego wnętrzu inscenizuje kaszel. Jest to sygnałem
początku pościgu, w trakcie którego kaszlący stara się
schwycić któregoś ze współćwiczących. Po schwytaniu
przez kaszlącego, zajmuje się jego miejsce w środku
okręgu.
Pogadanka końcowa: Czy zawsze udawało się
wam ochronić się, gdy osoba chora kasłała? Co trzeba
robić, gdy jest się w pobliżu osoby kaszlącej? Co należy
robić, gdy samemu jest się chorym i ma się kaszel?
Przyrządy/przybory: Wyznaczony na podłożu
okrąg, w którym przebywa „kaszlący”.
40
Cele: wychowawczy – wprowadzenie radosnej atmosfery w czasie zajęć
poprzez zaskakujące uczniów zadanie
ruchowe; dydaktyczny – kształtowanie
podstaw wiedzy o profilaktyce przeciwzakaźnej; w sferze sprawności ruchowej: kształtowanie umiejętności przedostawania się przez niewielkie otwory;
w sferze sprawności fizycznej – kształtowanie orientacji przestrzennej oraz
zdolności dostosowania motorycznego.
Fabuła: W przypadku szczególnie
groźnych chorób trzeba odkazić każdego, kto mógł mieć styczność z zarazkami. Jednym z pierwszych kroków
jest wtedy staranne oczyszczenie jego
ubrania. Nie wiadomo, czy mieliście
kontakt z zarazkami, ale na wszelki
wypadek przejdziecie przez specjalną
śluzę do oczyszczania ubrań. W niej zwalcza się wszystkie szkodliwe zarazki.
Pozycja wyjściowa: Leżenie przodem przed przeszkodą.
Przebieg: Uczniowie kolejno przeciskają się przez
tunel utworzony z kartonowych pudeł. Światło tunelu powinno jednak być relatywnie niewielkie, by przedostawanie się na jego drugą stronę wymagało wysiłku.
Pogadanka końcowa: Czy zauważyliście, że
oczyszczenie waszych ubrań wcale nie było łatwe? Czy
po kontakcie z prawdziwymi zarazkami łatwo byłoby
oczyszczać ubrania? Chyba lepiej na wszelki wypadek
nie wchodzić w kontakt z zarazkami?!
Przyrządy/przybory: Kilka tekturowych pudełek
o różnych wielkościach tworzących tunel.
„Odporność”
Cele: wychowawczy – kształtowanie przeświadczenia dzieci o możliwości skutecznego przeciwstawienia
się chorobie; rozwijanie samodzielności uczniów w dokonywaniu wyborów prozdrowotnych w życiu codziennym; dydaktyczny – utrwalanie elementarnej wiedzy
o mechanizmach obrony organizmu przed infekcjami;
w sferze sprawności ruchowej: doskonalenie umiejętności wykonywania zwrotów w biegu; w sferze sprawności fizycznej – kształtowanie szybkości i orientacji przestrzennej oraz reakcji na bodźce optyczne.
Fabuła: Gdy choroba próbuje zaatakować silny organizm, najczęściej potrafi on obronić się sam. Jesteście bakteriami, które próbowały zaatakować organizm
człowieka. Właśnie rozpoznało was jedno z jego przeciwciał i zaczyna was ścigać. Kto zwycięży? Przeciwciała broniące człowieka, czy atakujące go bakterie?
Pozycja wyjściowa: Dowolna.
Przebieg: Z grupy wyłania się berka („przeciwciało”), który ściga pozostałych uczestników. Uciekający
starają się uciec stosując uniki i wielokrotnie zmieniając
Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne