Pomoc publiczna

Pomoc publiczna ………………..…
• wsparcie przedsiębiorcy na wolnym
rynku,
• reguły konkurencji adresowane do
państwa.
wybrane cytaty:
„Przychody Państwa zależne są od warunków w jakich funkcjonują
przedsiębiorcy”
(kanclerz RFN),
„Kapitał nie ma narodowości ale ma ulubione stolice”
(v-ce premier rządu RP)
Opracował: Piotr Skolud, Warszawa, dn. 13.03.2010 r.
I a. Pomoc publiczna – ogólnie
Wsparcie udzielane przedsiębiorstwu jest uznawane za pomoc
publiczną w rozumieniu przepisów Traktatu Ustanawiającego
Wspólnotę Europejską (TWE), o ile jednocześnie spełnione są
następujące warunki:
1) jest przyznawane przez Państwo lub pochodzi ze środków
państwowych,
2) udzielane jest na warunkach korzystniejszych niż oferowane na
rynku,
3) ma
charakter
selektywny
(uprzywilejowuje
określone
przedsiębiorstwo lub przedsiębiorstwa albo produkcję
określonych towarów),
4) grozi zakłóceniem lub zakłóca konkurencję oraz wpływa na
wymianę handlową między Państwami Członkowskimi UE.
2. W przypadku, gdy którykolwiek z powyższych warunków nie
jest spełniony, nie mamy do czynienia z pomocą publiczną w
rozumieniu art. 87 ust. 1 TWE.
1.
I. b. Pomoc publiczna – ogólnie
Organem decydującym o zgodności udzielanego wsparcia z
prawem
wspólnotowym
jest
wyłącznie
Komisja
Europejska.
4. Zgłoszeniu do Komisji Europejskiej podlega wszelki rodzaj
wsparcia, jakiego na podstawie wniosków indywidualnych
(pomoc indywidualna) lub programów pomocowych
udzielają
przedsiębiorcom
organy
państwowe
i
samorządowe.
5. Dopóki Komisja nie wyda zgody na udzielenie pomocy,
nie może być ona przyznana. Wyjątek stanowi:
1) pomoc de minimis – czyli wsparcie jakie przedsiębiorca
otrzymuje w ciągu trzech kolejnych lat – ograniczone do
kwoty:
– 200 tysięcy euro – wszystko, poza podstawową produkcją
rolną,
– 7,5 tysiąca euro – podstawowa produkcja rolna (bez
przetwórstwa i wprowadzania do obrotu),
2) pomoc udzielana na podstawie wyłączeń grupowych.
3.
II.a. Od pomocy Państwa do pomocy publicznej
1. Cały szereg aktów normatywnych wydanych w latach 19892004 zawiera przepisy umożliwiające wskazanym podmiotom
ubieganie się o różnego rodzaju pomoc finansową, w tym
dotacje, ulgi, zwolnienia podatkowe, umorzenia należności,
kredyty preferencyjne, koncesje, itp. Realizacja tej pomocy
obciąża budżet Państwa lub tworzone w tym celu fundusze. Dla
leśników dobrym przykładem mogą tu być m.in. przepisy
ustawy o lasach (dotacje budżetowe, środki funduszu leśnego),
o podatku leśnym (zwolnienia i ulgi) oraz ustawy Prawo
ochrony środowiska (pomoc z funduszy ochrony środowiska i
gospodarki wodnej). W świetle tych przepisów dla
udzielających pomocy istotniejsze było
osiągnięcie
oczekiwanych
efektów
wspomaganego
zadania
niż
prowadzenie szczegółowej analizy działalności prowadzonej
przez
wnioskodawcę
(przy
doborze
potencjalnych
beneficjentów pomocy kierowano się z reguły określoną listą
podmiotów lub formą własności).
II. b. Od pomocy Państwa do pomocy publicznej
2. Na przestrzeni lat 1991-2004 można był zaobserwować zmianę
podejścia do problematyki pomocy udzielanej przedsiębiorcom.
Wspomnieć tu należy m.in. o:
• postanowieniach zawartego w 1991 r. układu stowarzyszeniowego z
Unią Europejską (np. ochrona interesów niektórych przedsiębiorców i
produktów za pomocą ceł, tworzenie stref ekonomicznych),
• przepisach 2 ustaw, tj. z 30.06.2000 r. i 27.07.2002 r. o warunkach
dopuszczalności
i
nadzorowaniu
pomocy
publicznej
dla
przedsiębiorców (podstawowe warunki pomocy publicznej, tryb
przygotowania projektów programów pomocowych, wzorów decyzji i
umów mających obowiązywać po akcesji Polski do UE oraz ustalone
w tych sprawach zadania Prezesa UOKiK),
• przepisach ustawy z 12.05.2000 r. o zasadach wspierania rozwoju
regionalnego (zagwarantowanie udziału samorządu województw w
dystrybucji środków przeznaczanych na pomoc w danym regionie),
• przeprowadzonym przeglądzie środków pomocy dla przedsiębiorców
(zawartych w obowiązujących aktach prawnych) i obowiązku
zgłoszenia przez kraj kandydujący tzw. „pomocy kontynuowanej”
II. c. Od pomocy Państwa do pomocy publicznej
3. Po akcesji Polski do Unii Europejskiej przy planowaniu pomocy dla
przedsiębiorców („kontynuowana” podlegała zgłoszeniu) obowiązują już w
pełni traktatowe reguły konkurencji. Spójność proceduralną w
sprawach dotyczących pomocy państwa, zwanej dalej "pomocą
publiczną" (spełniającej przesłanki określone art. 87 ust. 1 TWE), miały
zapewnić przepisy ustawy z dn. 30.04.2004 r. o postępowaniu w
sprawach dotyczących pomocy publicznej, regulujące m.in.:
1) postępowanie w sprawie przygotowania do notyfikacji projektów programów
pomocowych, projektów pomocy indywidualnej oraz projektów pomocy
indywidualnej na restrukturyzację;
2) zasady współpracy wskazanego organu Państwa z podmiotami
opracowującymi programy pomocowe, podmiotami udzielającymi pomocy,
podmiotami ubiegającymi się o pomoc oraz beneficjentami pomocy, w
zakresie pomocy publicznej;
3) zasady reprezentowania Polski przed Trybunałem Sprawiedliwości i Sądem
Pierwszej Instancji w sprawach z zakresu pomocy publicznej;
4) zasady i tryb zwrotu pomocy publicznej;
5) zasady monitorowania pomocy publicznej.
Ww. regulacja nie dotyczyła pomocy publicznej udzielanej w rolnictwie w
rozumieniu art. 32 TWE!!!.
II. c. Od pomocy Państwa do pomocy publicznej – cd.
3. Jak się okazało przepisy omawianej ustawy nie zabezpieczały
należycie właściwej realizacji traktatowych reguł konkurencji, a
poprawę sytuacji miało przynieść określenie podstaw prawnych
poszczególnych rodzajów pomocy publicznej (klasyczna „nadregulacja” przepisy UE zmieniane są często) oraz zasad postępowania w zakresie
pomocy publicznej w sektorze rolnictwa. Z tego względu m.in.
wprowadzono do obowiązującego krajowego porządku prawnego
(ustawą z dnia 07.12.2006 r. o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach
dotyczących pomocy publicznej i niektórych innych ustaw) kwestie proceduralne
związane z udzielaniem pomocy publicznej w sektorach
rolnictwa i rybołówstwa. Podjęto także kolejny przegląd pomocy
udzielanej na podstawie przepisów krajowych, czego efektem – w
interesującej nas sferze leśnictwa, było m.in. zobowiązanie do
uwzględniania zasad pomocy publicznej przy:
1) pomocy udzielanej na zalesianie (zmiana art. 14 ust. 5 ustawy o lasach z dn.
14.01.2007 r.),
2) dysponowaniu środkami NFOŚiGW (ustawa z 20.11.2009 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw – nowy art. 400a ust. 2).
III. a. Pomoc publiczna – bardziej szczegółowo
Prawo Unii Europejskiej - poza nielicznymi wyjątkami, wprowadza
generalny zakaz udzielania pomocy publicznej. Wyjątki te
wynikają wprost z samego prawa albo też są efektem decyzji
Komisji Europejskiej dotyczących dopuszczalności określonego
rodzaju pomocy. Celem regulacji w zakresie pomocy publicznej
jest niedopuszczanie do zakłóceń konkurencji na rynku
wewnętrznym Wspólnoty.
1.
•
•
2.
3.
Ustalone reguły postępowania stosowane są:
w odniesieniu do wszystkich podmiotów, które są zaangażowane w
działalność gospodarczą, niezależnie od ich formy prawnej (także
podmioty nie nastawione na zysk) i źródeł finansowania ich działalności.
Zasadom tym podlegają także podmioty sektora publicznego
prowadzące działalność gospodarczą,
niezależnie od formy udzielenia pomocy (sposób pośredni oraz
bezpośredni). Dotyczy to także udzielania koncesji (monopol!!!),
pomoc udzielona niezgodnie z ww. zasadami, powinna zostać
uznana za niezgodną z regułami wspólnego rynku (pomoc
niedozwolona), a tym samym wymagalny jest zwrot otrzymanej
pomocy publicznej,
W postępowaniu dotyczącym pomocy publicznej decyzje podejmowane
są indywidualnie, stąd też we wnioskach w sprawie uznania pomocy
jako dozwolonej nie należy powoływać się na pomoc już funkcjonującą.
Przy sporządzaniu wniosków należy natomiast kierować się Wytycznymi
Komisji Europejskiej
III. b. Pomoc publiczna – podstawowe zasady
4.
Przyjęto, że zgodna z regułami wspólnego rynku jest:
•
pomoc o charakterze socjalnym dla indywidualnych konsumentów, pod
warunkiem, że jest ona przyznana bez dyskryminacji ze względu na pochodzenie
towaru,
pomoc w celu naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne
nadzwyczajne zdarzenia,
pomoc przyznawana dla pewnych regionów RFN szczególnie dotkniętych
podziałem Niemiec, w zakresie niezbędnym do wyrównania strat gospodarczych
spowodowanych przez ten podział.
•
•
5.
Po uznaniu dopuszczalności przez Komisję Europejską zgodna z
regułami wspólnego rynku może być:
•
pomoc przeznaczona na rozwój tych regionów, w których poziom życia jest
nienormalnie niski lub w których występuje niedostateczne zatrudnienie,
pomoc przeznaczona na realizację projektów posiadających ogólnoeuropejskie
znaczenie lub na zapobieżenie poważnym zakłóceniom w gospodarce
któregokolwiek Państwa Członkowskiego,
pomoc przeznaczona na ułatwienie rozwoju pewnych form działalności lub
pewnych regionów gospodarczych, jeżeli nie zmienia ona warunków wymiany w
zakresie naruszającym wspólny interes,
pomoc przeznaczona na promocję kultury i dziedzictwa narodowego, jeśli nie
zmienia ona warunków wymiany handlowej oraz konkurencji we Wspólnocie, w
zakresie naruszającym wspólny interes,
inne rodzaje pomocy, które ustalone zostały decyzją Rady podjętą na wniosek
Komisji większością kwalifikowaną.
•
•
•
•
III. c. Pomoc publiczna – bardziej szczegółowo
6.
7.
8.
9.
W Polsce przyjęto, ze przyznanie pomocy publicznej
przedsiębiorcom jest dopuszczalne tylko w sytuacjach, które
określa ustawa.
Programy pomocowe są aktami normatywnymi (ustawami albo
rozporządzeniami), które określają zasady, warunki, formy oraz
podstawy
prawne
przyznawania
konkretnego
wsparcia
przedsiębiorcom.
Programy pomocowe zawierają podstawowe elementy
dotyczące udzielania pomocy, m.in. przeznaczenie (np. na
szkolenia, badania i rozwój, ochronę środowiska, zwiększanie
zatrudnienia, restrukturyzacje) i formy (dotacja, rozłożenie na raty
płatności podatku, gwarancja, poręczenie, itp.). Wskazują także
organy udzielające wsparcia, warunki dopuszczalności pomocy
(m.in. określenie jej maksymalnej wielkości - intensywności), czas
trwania programu i jego beneficjentów.
Pomoc de minimis (charakteryzująca się ograniczeniem kwoty
pomocy w ustalonym 3 letnim okresie) może być udzielana z
wyłączeniem przypadków, gdy wysokość pomocy ustalana
jest na podstawie ceny lub ilości produktów wprowadzonych
na rynek.
IV a. Problemy z pomocą publiczną, o których …
wspominają potencjalni beneficjenci pomocy to z reguły
wynik przekonania, że instytucje państwowe wiedzą, kto
powinien osiągnąć sukces i w związku z tym mają prawo
ingerować w rozgrywki pomiędzy podmiotami, zabierając
jednym i dając innym, tak aby do założonego stanu
doprowadzić1). Z tego względu istotne jest aby:
1)
2)
ustalane warunki ubiegania się o pomoc precyzyjnie określały
kryteria
dotyczące
działalności
prowadzonej
przez
potencjalnych beneficjentów (prowadzenie badania pomocy),
dysponenci środków pomocowych podejmowali działania dla
uzyskania pewności, czy oferowana pomoc zostanie
zakwalifikowana jako pomoc dozwolona (wzory wniosków
zawarte są w regulacjach UE dotyczących udzielania pomocy
publicznej). Postępowanie to prowadzone jest przez Komisję
Europejską, przy czym skierowanie wniosku do tego organu
poprzedzone jest opinią krajowego organu właściwego w
sprawach pomocy publicznej.
1) - cytat za: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości - Biuletyn Euro Info, wrzesień 2007r
IV b. Problemy z pomocą publiczną …
Podstawowe elementy badania pomocy
I. Ocena statusu
potencjalnych
beneficjentów
pomocy
1) przedsiębiorcy (każde
oferowanie dóbr na rynku),
2) jednostki samorządu
terytorialnego (bez
zakładów pomocniczych),
3) organizacje pozarządowe
(niedochodowe)
II. Ustalenie zakresu
oddziaływania
oferowanej pomocy
III. Wskazanie oczekiwanego
rezultatu aplikowanych
projektów
1) pomoc związana z
powszechnie oferowanymi
dobrami (np. edukacja, kultura,
zdrowie, zasoby środowiska),
2) pomoc adresowana do
wybranych beneficjentów
lub w celu promowania
określonego produktu
1) poprawa efektów
prowadzenia działalności
gospodarczej,
2) popieranie realizacji
przedsięwzięć niedochodowych,
3) zapobieganie wykluczeniu
społecznemu ,
4) promowanie określonych
zachowań
IV. Możliwość zakłócenia
konkurencji na rynku
wspólnotowym
Zasięg projektów:
1) lokalny,
2) regionalny,
3) ogólnokrajowy
IV c. Problemy z pomocą publiczną…
1.
2.
3.
4.
Organy udzielające pomocy – w oparciu o wynik badania,
mogą wystąpić odpowiednio do Prezesa UOKiK lub Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w celu ustalenia statusu notyfikacji
projektowanej pomocy. Procedury w tym zakresie określa
rozporządzenie Rady (WE) Nr 659/1999 z dnia 22.03.1999 r.
ustanawiające szczegółowe zasady stosowania art. 93
Traktatu WE.
Postępowanie związane z ustaleniem statusu notyfikacji
wymaga podania wszelkich informacji służących wydaniu
stosownej opinii przez organ krajowy oraz przeprowadzeniu
przez Komisję Europejską badania zgłoszonej pomocy.
Opracowanie szczegółowej informacji musi być prowadzone z
uwzględnienie obowiązujących wytycznych KE dotyczący
udzielania danego rodzaju pomocy.
W odniesieniu do leśnictwa aktualnie mają zastosowanie
„Wytyczne Wspólnoty w sprawie pomocy Państwa w sektorze
rolnym i leśnym na lata 2007-2013”, które określają politykę Komisji
Europejskiej w odniesieniu do dodatkowego wsparcia leśnictwa
(opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE z dnia 27.12.2006 r.).
WYTYCZNE WSPÓLNOTY W SPRAWIE POMOCY PAŃSTWA W
SEKTORZE ROLNYM I LEŚNYM NA LATA 2007–2013
(2006/C 319/01) Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 319/1, dn. 27.12.2006 PL
VII. POMOC DLA SEKTORA LEŚNEGO
VII.C. Polityka dotycząca leśnictwa
(175) W celu przyczynienia się do utrzymania i poprawy stanu lasów oraz wspierania ich
ekologicznej, ochronnej i rekreacyjnej funkcji Komisja uzna pomoc państwa na pokrycie
do 100 % poniższych kosztów kwalifikowanych za zgodną z art. 87 ust. 3 lit. c) Traktatu,
jeżeli państwo członkowskie jest w stanie wykazać, że dane środki bezpośrednio
przyczyniają się do zachowania lub przywrócenia ekologicznych, ochronnych i
rekreacyjnych funkcji lasów, bioróżnorodności i zdrowego ekosystemu leśnego:
a) sadzenie, oczyszczanie, trzebienie i wycinka drzew oraz innej roślinności w lasach,
usuwanie leżących drzew, jak również naprawianie szkód w lasach powstałych w wyniku
zanieczyszczenia powietrza, szkód spowodowanych przez zwierzęta, burz, pożarów,
powodzi i podobnych zdarzeń oraz koszty planowania takich działań, jeżeli głównym
celem takich środków jest przyczynianie się do zachowania lub przywrócenia ekosystemu
leśnego i bioróżnorodności lub tradycyjnego krajobrazu. Jednak nie można przyznać
pomocy na wycinkę, której głównym celem jest ekonomicznie opłacalne pozyskanie
drewna lub na odnowę drzewostanu w miejscach, gdzie ścięte drzewa zostały zastąpione
takimi samymi drzewami.
b) utrzymanie i poprawa jakości gleby w lasach, oraz zapewnienie równomiernego i
zdrowego wzrostu drzew. Środki mogą obejmować użyźnianie gleby i inne działania w
celu zachowania jej naturalnej równowagi, zmniejszenie nadmiernego zagęszczenia
roślinności i zapewnienie wystarczającej retencji wody oraz prawidłowego odwadniania.
Pomoc może obejmować koszty planowania takich działań. Środki te nie mogą
powodować zmniejszenie bioróżnorodności, wymywania substancji użyźniających, czy
niekorzystnie wpływać na naturalne ekosystemy wodne, czy strefy ochronne ujęć wody.
Pomoc dla leśnictwa – teraz tylko w zgodzie z zasadami obowiązującymi w Unii
Europejskiej – cz. I
Sprawa pomocy publicznej dla sektora leśnego (leśnictwo i oparty na nim
przemysł) stanowi przedmiot zainteresowania Unii Europejskiej, stąd też
polityka każdego Państwa Członkowskiego w tym zakresie musi uwzględniać
obowiązujące regulacje Wspólnotowe. W szczególności dotyczy to
zapewnienia przejrzystości postępowania przy udzielaniu pomocy z zasobów
państwowych oraz uniknięcia sytuacji, w których dochodziłoby do kolizji z
obowiązującymi w UE regułami konkurencji. Aktualnie nie ma odrębnych
przepisów wspólnotowych dla sektora leśnego, stąd też w zależności od
zakładanych skutków gospodarczych pomocy państwa zastosowanie znaleźć
mogą regulacje dotyczące ogółu sektorów, sektora handlu i produkcji
przemysłowej, bądź rolnictwa. Zaznaczyć tu należy, że w rozumieniu art. 32
Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE) działalność rolnicza
obejmuje także gospodarowanie żywym zasobem leśnym, łącznie z
pozyskiwaniem i zbieraniem produktów lasu. W oparciu Wytyczne Komisja
może uznać, za zgodną ze wspólnym rynkiem, nawet do 100 % pomoc
państwa, o ile stosowane środki przyczynią się do zachowania lub
przywrócenia ekologicznych, ochronnych i rekreacyjnych funkcji lasu, a
wsparcie państwa będzie spójne z pomocą przyznawaną na leśnictwo w
ramach polityki rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich.
Pomoc dla leśnictwa – teraz tylko w zgodzie z zasadami obowiązującymi w Unii
Europejskiej – cz. II.
Z dniem 12.01.2007 r. weszły w życie zmienione przepisy ustawy o
postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. z 2006 r. Nr
245, poz. 1775), które mają zastosowanie przy udzielaniu przez państwo
pomocy w rolnictwie w rozumieniu art. 32 TWE. Przepisy te określają m.in.
procedury związane z przygotowaniem programów pomocowych do notyfikacji
w Komisji Europejskiej, zasady i tryb zwrotu pomocy oraz zasady jej
monitorowania. Dotyczy to również pomocy de minimis, która nie wymaga
notyfikacji KE. Organem odpowiedzialnym za pomoc publiczną w sektorze
rolnictwa jest Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Tym samym wszystkie projekty
programów pomocowych, bez względu na to czy podlegają notyfikacji, czy też
nie (pomoc de minimis), muszą być uzgadniane z Ministrem Rolnictwa i
Rozwoju Wsi. Wprowadzone unormowania w zakresie pomocy dla leśnictwa
odnoszą się zarówno do pozabudżetowego wsparcia zadań realizowanych
przez Lasy Państwowe, jak i przeznaczania środków na wspieranie zadań w
lasach i na gruntach nie stanowiących własności Skarbu Państwa. W świetle
nowych przepisów o postępowaniu w sprawach pomocy publicznej podmioty
udzielające pomocy dla leśnictwa muszą dokonać niezbędnych uzgodnień z
Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz przygotować projekty programów
pomocowych do notyfikacji Komisji Europejskiej. Działania takie podejmą także
Lasy Państwowe w uzgodnieniu z Ministerstwem Środowiska.
Procedury
określone
tym
rozporządzeniem te dotyczą
badania każdej pomocy, tj.:
zarówno
nowej,
jak
i
kontynuowanej,
zgodnej
lub
niezgodnej
z
postanowieniami TWE,
a także środka niestanowiącego
pomocy publicznej.
Informacje niezbędne dla
ustalenia statusu notyfikacji
można uzyskać od
potencjalnych beneficjentów
Opinia do projektu programu
Pomocowego opracowanego
przez autora