Ruch doskonali umysł - Aktualności SP nr 4 w Kutnie

REFERAT
opracowała
mgr Renata Mieszkowska
Kutno, dnia 10.10.2013r
Ruch doskonali umysł!
Rola ciała w uczeniu się jest coraz dobitniej potwierdzana i wyjaśniana
badaniami naukowymi. Wielu z nas, kiedy zastanawia się nad procesem
myślenia uważa, że jest on całkowicie oderwany od ciała, jakby stanowił tylko
zewnętrzną oprawę.
Okazuje się jednak, że ciało gra integralną rolę w całej naszej aktywności
intelektualnej, od najwcześniejszych ruchów aż do wieku starości. To właśnie
ruch , w miarę jak staje się coraz bardziej skomplikowany, wyraża wiedzę i
zwiększa możliwości poznawcze.
Poprzez zmysły naszego ciała, dostarczamy do mózgu bodźce z otoczenia
potrzebne do zrozumienia otaczającej nas rzeczywistości, a poprzez to możemy
tworzyć nowe możliwości. Współczesna nauka pomaga nam w uznaniu roli
ciała i potrzeby ruchu w uczeniu się, ale dzisiejsze życie pokazuje, że
korzystanie z tego zrozumienia jest trudne.
Codzienne życie pokazuje, jak wszechobecny w nim jest stres i co jest bardziej
niepokojące, dotyczy to coraz młodszych obywateli naszej społeczności. Strach
przed przemocą, chęć bycia najlepszym, trudności w radzeniu sobie z własnymi
emocjami, z obrazem własnej osoby są potęgowane przez środki masowego
przekazu. Potem okazuje się, że bardzo łatwą dostępną alternatywą stresu i
nadpobudliwości są różnego rodzaju środki farmakologiczne.
Wszystkie te czynniki oraz wiele innych znacznie zmniejszają zdolności uczenia
się, bycia twórczym, zrównoważonym emocjonalnie i pełnego wykorzystania
naszych możliwości. Mówiąc o ruchu wspomagającym procesy, mamy na myśli
specyficzne ruchy, które opisał Paul Dennison, tworząc metodę Kinezjologii
Edukacyjnej . Dennison zaobserwował, które ruchy wywierają najbardziej
zbawczy wpływ na dzieci i opierając się na tym stworzył kanon podstawowych
ćwiczeń, które nazwał gimnastyką mózgu.
Aby „złapać” myśl potrzebny jest ruch. Człowiek może potrzebować spokoju i
ciszy, aby myśleć, ale aby daną myśl zapamiętać, musi nastąpić działanie po to,
by ją zakotwiczyć. Większość ludzi odkrywa to, że mówienie zakotwicza ich
myślenie. Mowa to wybitnie czuciowo-ruchowa umiejętność, wymagająca
koordynacji precyzyjnych ruchów miliona mięśni twarzy, języka, fałdu
głosowego i oka, a także wszystkich proprioreceptorów twarzy. Wielu z nas ma
mgr Renata Mieszkowska nauczyciel Szkoły Podstawowej nr 4 im. M. Kopernika w Kutnie
-1-
wybitną tendencję do lepszego i swobodniejszego myślenia, gdy angażujemy się
do powtarzalnego, wymagającego małej koncentracji, fizycznego zadania.
Niektórym ludziom najlepiej się myśli, gdy pływają w kółko w basenie, są na
spacerze lub golą się – jednym słowem ruch pomaga myśleć. Najnowsze
badania pomagają nam wyjaśnić, jak ruch korzystnie i bezpośrednio wpływa na
układ nerwowy. Czynności wymagające aktywności mięśni, a szczególnie ruchy
skoordynowane stymulują wytwarzanie neutrofin – naturalnych substancji, które
stymulują wzrost komórek nerwowych i wzrost liczby połączeń neuronalnych
w mózgu.
Żeby zrozumieć podstawy związku ruchu i myśli, musimy wrócić do
najwcześniejszego rozwoju mózgu. Niemowlak posiada cudowną obfitość siły i
koordynacji, gdy w pierwszym roku życia przechodzi od bezwładnego leżenia
do chodzenia. Ta obfitość dorównuje jedynie masywnemu doskonaleniu się sieci
nerwowych ustanowionych i wyuczonych dzięki ćwiczeniom każdego nowego
ruchu. W miarę jak zwiększa się repertuar ruchów niemowlaka, każdy etap
rozwojowy umieszcza narządy zmysłu w coraz lepszym miejscu dla
przyjmowania informacji z otoczenia. Ostatecznie w całym rozwoju ruchowym,
dziecko na przekór grawitacji stoi i uczy się równowagi potrzebnej do tego, aby
chodzić, a potem biegać. Każdy etap tego rozwoju jest równie ważny. Wiadomo
już od wielu lat, że dzieci, które omijają, np. etap raczkowania mogą później
przejawiać trudności w uczeniu się. Raczkowanie – ruch naprzemienny,
aktywuje rozwój ciała modzelowatego (drogi nerwowe pomiędzy dwiema
półkulami mózgu). To sprawia, że obie strony ciała pracują razem, włącznie z
ramionami, nogami, oczami (obuoczne widzenie) i uszami (obuuszne słyszenie).
Dzięki równomiernej stymulacji, zmysły mają pełniejszy dostęp do otoczenia i
obydwie strony ciała mogą poruszać się w bardziej zintegrowany, efektywny
sposób. Zaniedbania mające swoje korzenie we wczesnym dzieciństwie, a także
podczas całego swojego rozwoju można nadrabiać właśnie za pomocą
gimnastyki mózgu.
Metoda Dennisona -to uczenie metodami aktywizującymi włączania
naturalnych mechanizmów integracji umysłu i ciała poprzez specjalnie
zorganizowane ruchy. Skierowana jest do wszystkich osób
zainteresowanych rozwojem potencjału fizycznego i umysłowego
niezależnie od wieku i zawodu. Kinezjologia edukacyjna staje się coraz
bardziej popularna w terapii dzieci ze specyficznymi trudnościami w nauce
czytania. Metodę stosuje się również w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi.
Metoda oparta jest na trzech prostych założeniach:
1. Nauka jest naturalną, przyjemną sferą działalności kontynuowaną prze
całe życie.
mgr Renata Mieszkowska nauczyciel Szkoły Podstawowej nr 4 im. M. Kopernika w Kutnie
-2-
2. W naszym ciele ukryte są blokady, które utrudniają nam naukę,
uniemożliwiają także łagodne przejście przez stresy.
3. Wszyscy, w pewnej mierze, mamy trudności w uczeniu się, lecz do tej
pory nie czyniliśmy żadnych starań, aby je usunąć (te blokady mogą
trwać przez całe życie, jeśli nie podejmiemy się zmiany tego stanu
rzeczy). Właściwie rozpoznane blokady mogą zostać usunięte, pod
warunkiem prawidłowo prowadzonego treningu.
Zdaniem Dennisona , wiele problemów intelektualnych i emocjonalnych
w życiu człowieka wynika ze złego współdziałania obu półkul mózgowych
i z braku integracji między nimi. Aby człowiek miał pełny obraz otaczającego
go świata niezbędna jest integracja prawej i lewej półkuli mózgowej, bo mózg
jest narządem symetrycznym, a każda półkula ma inne zadania.
Prawa półkula mózgu (gestalt) – co oznacza przetwarzanie informacji w
sposób globalny) jest to półkula odpowiedzialna za uczucia (steruje naszym
życiem emocjonalnym), nadaje naszym przeżyciom wyraz mimiczny
,prawdziwe wielowymiarowe uczenie się, ogólny ogląd(działa na całość do
części – ogół), pamięta znajome twarze , odgłosy , ton głosu, percepcję
przestrzeni, lubi rysunek , prace ręczne pamięć długotrwała(synteza),nie ma
poczucia czasu ,zorientowana na ludzi, zorientowana na tu i teraz , intencje czyli jest ona twórcza (artysta) , emocjonalna, postrzegająca całość
Podczas stresu – prawa :traci zdolność do logicznego myślenia ,działa
zanim pomyśli ,czuje się przytłoczoną ,ma trudności z ekspresją , nie może
zapamiętać szczegółów . Zachowanie : może sprawiać wrażenie bardzo silnego
wzburzenia emocjonalnego emocjonalnego bloku kontaktu .
Lewa półkula mózgowa - logiczna (u osób praworęcznych) odpowiada zaś
za: myśli, analizę(od szczegółu do ogółu-detale), przypisywanie faktów,
percepcję, poczucie czasu, kontrolę nad słowem, porozumiewanie się werbalne
(język, zasób słów) ,ośrodek mowy , liczenie zorientowana na przyszłość ,
nastawiona na porządkowanie rzeczywistości ,słuchanie pamięć krótką czyli jest ona logiczna i postrzega poszczególne elementy.
Podczas stresu - lewa: zwiększa wysiłek i próbuje ze wszystkich sił ,bardzo się
stara bez rezultatu , bez zrozumienia ,bez wyczucia całości , bez radości
.Zachowanie może się prezentować jako mechaniczne , bez napięcia ,
niewrażliwe .
Dzięki harmonijnej współpracy obu półkul mózgowych dzieci jak i dorośli
z łatwością przyswajają sobie nową wiedzę, umiejętności. Paul Dennison
twierdzi, że powstałe zaburzenia („blokady”) można zlikwidować właśnie
poprzez ruch. Proponuje on ćwiczenia bardzo łatwe i bezpieczne, które
wykonywane pod kierunkiem terapeuty prowadzą do integracji obu półkul
mózgu.
mgr Renata Mieszkowska nauczyciel Szkoły Podstawowej nr 4 im. M. Kopernika w Kutnie
-3-
Działania kinezjologii edukacyjnej powodują dość szybkie i długotrwałe
zmiany, poprzez rzeczywiste budowanie powiązań nerwowych w obrębie
mózgu i ciała, dzięki czemu uczenie przebiega szybciej, efektywniej, a co
ważniejsze - bezstresowo. Dawniej dzieci instynktownie ćwiczyły wiele
zawartych w kinezjologii ruchów. Gra w klasy, skakanka, jazda na hulajnodze,
toczenie obręczy, gra w klasy, waga i wiele, wiele innych - to właśnie ćwiczenia
ruchów naprzemiennych. Kinezjologia nie jest jak gimnastyka, gdzie
nauczycielka każdego poprawia. Dzieci dotykają na przemian prawą ręką
podniesionego lewego kolana i odwrotnie. Częste powtarzanie ćwiczeń
uruchamia nowe reakcje dziecka.
Kinezjologia nie ma nic wspólnego z hipnozą czy jakimś nadnaturalnym
wpływem. To „zmyślne ruchy” - tak też brzmi polski tytuł jednej
z kinezjologicznych książek. Ruchy, które uczą myśleć - to oparta na
podstawach neurofizjologii metoda wspomagania nauczania i korygowania
dysfunkcji rozwojowych. To, co przekonuje nauczycieli i rodziców
w zastosowaniu opisywanej metody, to także wielka frajda, jaką mają dzieci
z ćwiczeń. Gimnastyka mózgu zachowuje dobre zgranie układu umysł-ciało,
pomaga wszystkim w ogólnym uczeniu się i rozumieniu, prowadzi do szybkiego
i efektywnego sposobu zmiany stanu fizycznego i psychicznego uczniów.
Problemy w akceptacji gimnastyki mózgu spowodowane są tym ze ćwiczenia
wydają się zbyt proste by działały. Większość z nas wierzy, że jeżeli program
nie jest trudny, kosztowny i wymagający wiele czasu to jest mniej wartościowy.
Gdy wyjdziemy poza takie myślenie, odkryjemy, że proste rozwiązania
przynoszą najlepsze wyniki. Dodatkową zaletą tej metody okazuje się to, iż jej
stosowanie wcale nie jest ani praco, ani czasochłonne. Gimnastyce mózgu
wystarczy poświęcić kilkanaście minut dziennie, by w krótkim czasie osiągnąć
wymierne, zauważalne rezultaty. Same tylko ruchy naprzemienne - podstawowe
ćwiczenie z metody Dennisona - powodują, że przepływ informacji z jednej
półkuli mózgowej do drugiej następuje nawet 28 razy szybciej, a jednocześnie
dzieje się to przy znacznie mniejszym wydatku energetycznym. Myślimy więc
szybciej, sprawniej, a męczymy się znacznie mniej.
Ćwiczenia te usprawniają ciało, aktywują system nerwowy, rozładowują
napięcia wywołane stresem, podnoszą energię. Ogólnie rzecz biorąc następuje
poprawa funkcjonowania dziecka w jego otoczeniu.
Procesowi uczenia się towarzyszy rozwój fizyczny oraz wzrost możliwości
umysłowych, które w znacznym stopniu są uzależnione od ruchu fizycznego w
okresie niemowlęcym, dziecięcym i przez cale dorosłe życie.
Poruszając się, ciało poprzez oczy, uszy, nos, skórę, receptory mięśniowe
odbiera z otoczenia wrażenia, które przekazywane są do mózgu. Są to niezbędne
mgr Renata Mieszkowska nauczyciel Szkoły Podstawowej nr 4 im. M. Kopernika w Kutnie
-4-
dla procesu myślenia informacje o świecie i o samym człowieku, które są
przetwarzane na takie procesy, jak pisanie, czytanie, mówienie, wszelką
działalność twórczą.
Ta uniwersalna metoda pozwala lepiej:





pokonywać stresy i napięcia wynikające z trudności życia codziennego,
komunikować się z innymi ludźmi, uczyć się i zdawać egzaminy,
przezwyciężać trudności związane z dysleksją, dysgrafią i dysortografią,
usuwać blokady ukryte w naszym ciele,
wprowadzać ciało i umysł w stan optymalny do przyswajania wiedzy
równoważąc wymiar latelarności, koncentracji, stabilności.
Ćwiczenia i równoważenia z zakresu wszystkich trzech wymiarów znacznie
wpływają na poprawę wzroku, słuchu, pamięci, koncentracji, lepszej organizacji
działań, wzrostu poczucia własnej wartości, zrównoważenia energii, uzdolnień
artystycznych.
Podczas systematycznych ćwiczeń zwiększa się liczba komórek nerwowych,
tworzą się nowe połączenia i całe sieci nerwowe, które stale uaktywniane
pokrywają się coraz grubszą mieliną przyspieszającą prędkość transmisji
impulsów w obrębie mózgu.
Bardzo duże znaczenie w prowadzeniu tej metody jest wypicie
niegazowanej mineralnej wody. Jest ona dla uczenia magicznym eliksirem.
Woda jest jedną z najważniejszych substancji w ciele. Stanowi od 45% do 75%
naszej całkowitej wagi ciała. Mózg składa się z większej ilości wody, aniżeli
jakikolwiek inny organ – ok. 90%. Układy naszego ciała są elektryczne.
Ostatecznie to przekaźnictwo elektryczne sprawia, że możemy być
organizmami, które odbierają wrażenia zmysłowe, uczą się, myślą powinien są
aktywne. Woda – uniwersalny rozpuszczalnik, jest konieczna do owych
elektrycznych transmisji i utrzymywania w naszym ciele potencjału
elektrycznego. Człowiek powinien wypijać dziennie tyle szklanek wody, ile
wynosi 1/11 wagi jego ciała (ok.1 litra na 45 kg wagi ciała). Woda wpływa na
sprawny przebieg reakcji w mózgu i całego systemu nerwowego, a także
koordynacji umysłowej i fizycznej.
Poniżej przedstawię proste ćwiczenia, które nie wymagają dużej
przestrzeni, można je wykonać siedząc w klasie lub w czasie lekcji kultury
fizycznej. Można je stosować w dowolnej kolejności, jako kilkuminutowe
ćwiczenia relaksacyjne ( w przerwie między zajęciami), wyciszające ( po
przerwie), koncentrujące( przed wysiłkiem umysłowym).
mgr Renata Mieszkowska nauczyciel Szkoły Podstawowej nr 4 im. M. Kopernika w Kutnie
-5-
Wybrany zestaw ćwiczeń gimnastyki mózgu.
Dotykaj lewą dłonią prawego łokcia i odwrotnie,
dotykaj lewą dłonią prawego ucha i odwrotnie,
dotykaj lewą dłonią prawego kolana i odwrotnie,
dotykaj lewym łokciem prawego kolana i odwrotnie.
ruchy naprzemienne
leniwe ósemki
krążenie szyją
słoń
punkty na myślenie
sowa
energetyczne ziewanie
(Ruchy te powinny być wykonywane bardzo powoli – im
mniejsze mięśnie są zaangażowanew ruchu, tym większe
zaangażowanie płata czołowego w łączeniu się ze zwojami
podstawy mózgu, mózgu limnicznego, móżdżku i pnia
mózgu. Ruchy naprzemienne są doskonałe do aktywacji
pełnego funkcjonowania umysłu/ciała nawet przed zajęciami
fizycznymi, takimi jak sport lub taniec.)
Stań. Wyciągnij przed siebie lewą rękę, zaciśnij pięść, a kciuk
skieruj do góry, rysuj kciukiem w powietrzu po kształcie
położonej ósemki (znaku nieskończoności) wodząc oczami za
ręką- głowa nieruchomo. Ruch zaczynaj zawsze w lewo do góry.
Powtórz to samo prawą ręką, a potem obiema rękoma
jednocześnie.
Opuść nisko głowę i wykonuj krążenia, zaczynając od lewej
strony.
Wyciągnij lewą rękę w przód, grzbietem dłoni do góry, głowę
połóż na ramieniu wyciągniętej ręki, nogi w kolanach lekko
ugięte, mały rozkrok. Rysuj ręką w powietrzu obszerne leniwe
ósemki (ucho przyklejone do ramienia). Całe ciało prostuj.
następnie to samo z prawą ręką. Pamiętaj, że kierunek pisania
w lewo do góry.
( najbardziej integrujące ćwiczenie gimnastyki mózgu, aktywuje
wszystkie obszary układu umysł-ciało)
Jedną ręką masuj punkty (miękkie miejsca pod obojczykami z
lewej i prawej strony klatki piersiowej), a drugą rękę połóż na
pępku.
Jedną ręką chwyć mocno mięśnie barku, głowę powoli odwracaj
w lewo, a potem w prawo, podbródek trzymaj prosto. Głową
sięgaj maksymalnie w prawo i w lewo, aby rozluźnić mięśnie
szyjne.
Zrób wdech, gdy głowa jest w skrajnym położeniu tu gdzie ręka
trzyma ramię, wydech w czasie obrotu głowy. Powtórz trzymając
drugą ręką drugie ramię.
masowanie stawu skroniowo - żuchwowego
mgr Renata Mieszkowska nauczyciel Szkoły Podstawowej nr 4 im. M. Kopernika w Kutnie
-6-
kapturek myśliciela
pozycja Dennisona
Dużymi palcami i kciukiem chwyć małżowinę uszną i masują ją,
odciągając do tyłu i ściskając. Masaż zaczynaj od góry w dół do
płatka ucha.
Stań, skrzyżuj nogi w kostkach, wyciągnij ręce przed siebie
i przekręć dłonie grzbietami do siebie tak, by kciuki skierowane
były w dół. Teraz przełóż jedną rękę przed drugą tak by dłonie
dotykały się wewnętrznymi stronami (kciuki są nadal skierowane
w dół), skrzyżuj palce dłoni, zegnij ręce w łokciach i oprzyj ręce
na piersi. Zamknij oczy, język połóż na podniebieniu. Oddychaj
swobodnie.
Zwalniamy język, nogi, ręce swobodnie opuszczamy
Jest to prosta i skuteczna metoda wspomagająca naturalny rozwój człowieka.
Stosując proponowane przez kinezjologię edukacyjną ćwiczenia znacznie
poprawiamy umiejętności komunikacji organizacji i koncentracji, jesteśmy
pewniejsi siebie, łatwiej wyrażamy potrzeby, jesteśmy otwarci na zmiany,
szybciej i skuteczniej uczymy się, z radością przyjmujemy informacje i
dokonujemy właściwych wyborów, w większej harmonii ze sobą i światem
tworzymy naszą przyszłość.
Literatura:
Dr Carla Hannaford - Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł, Polskie
stowarzyszenie kinezjologów we współpracy z Medyk SP. Z o. o.
Kinezjologia Edukacyjna - wsparcie dla uczniów o specjalnych potrzebach
edukacyjnych pod red Swietłany Masgutowej i Wojciecha Brejnaka, Biuletyn
Informacyjny TPD.
mgr Renata Mieszkowska nauczyciel Szkoły Podstawowej nr 4 im. M. Kopernika w Kutnie
-7-