Wspaniale jest oszczędzać energię Zrozumieć pompy ciepła
advertisement
Kurier numer 26, październik 2008 6KBS[NJKQPUĖHĖ BLBDKF OBUVSZJXZHSBKX X5VOF[KJ Natura jest wspaniałym dostawcą energii i zatrzymuje ciepło słoneczne w ziemi a także w powietrzu. Pompy ciepła Buderus Logatherm są wspaniałym rozwiązaniem, by wprowadzić tę energię do Twoich czterech ścian i to prawie bezpłatnie, bo aż do 80% energii funduje natura! Pozyskiwanie ciepła dzięki pompom ciepła marki Buderus jest nie tylko oszczędne i wydajne, ale także wyjątkowo proste, a wszystko to dzięki 30-letniemu doświadczeniu w technologii pomp ciepła. Ciepło jest naszym żywiołem Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. Dział Odnawialne Źródła Energii – Piotr Jasiukiewicz e-mail: [email protected] tel. 058 340 15 00 SPLV LUÊS[ZX 8ĞSÊELMJFOUÊX VT PHBUIFSN DJFQäB#VEFS LĖ [BLVQJďQPNQĖ D[ JF ZD X PTPCPXď SP[MPTVKFNZ 4[D[FHÊäZOB KJ F[ VO EP5 QM XXXCVEFSVT Kurier, numer 26, październik 2008 Ujarzmij potęgę natury Pompy ciepła Buderus Wspaniale jest oszczędzać energię Zrozumieć pompy ciepła Recepta na sukces Uchwyć promienie słońca Kolektory słoneczne Buderus Słońce jest życiem, a energia słoneczna – energią przyszłości. Każdego dnia świeci słońce, obdarowując nas ciepłem, światłem i energią. Energią, którą dzięki urządzeniom solarnym marki Buderus można bardzo łatwo wykorzystać. Buderus bazuje na ponad 25-letnich doświadczeniach w technologii solarnej. Poszczególne elementy grzewczego systemu solarnego marki Buderus to innowacyjna technologia i najnowocześniejsze tworzywa, perfekcyjnie dopracowane w najdrobniejszym szczególe. Ciepło jest naszym żywiołem Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. ul. Krucza 6, 62-080 Tarnowo Podgórne tel: + 48 61 816 71 00, fax: +48 61 816 71 60 e-mail: [email protected] www.buderus.pl słowo wstępne Mija już kolejny rok, w którym Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o., z dużym powodzeniem wprowadza na polski rynek pompy ciepła marki Buderus Logatherm. Przed nami jeszcze dwa miesiące tego roku, miesiące bardzo intensywnej pracy. Dla Państwa miesiące wielu montaży urządzeń grzewczych i wykonania instalacji grzewczych, w tym również, mam nadzieję, montaży pomp ciepła. To dzięki Państwu i Państwa wielkiemu zaangażowaniu możemy stwierdzić, iż mijający rok to wielki sukces pomp ciepła Logatherm. Sprzedaż naszego najnowszego produktu wzrosła trzykrotnie. Na początku tej drogi obserwowaliśmy pewną obawę firm instalacyjnych, a może nawet niechęć przed wprowadzeniem do swojej oferty instalacyjnej pomp ciepła. Niechęć ta, jak mniemam, wynikała bardziej z lęku, braku wiedzy i niesłusznego przeświadczenia o trudnościach związanych z montażem i uruchomieniem pompy ciepła. Dołożyliśmy wszelkich starań, aby rozwiać wszystkie Państwa obawy związane z instalacją tego produktu. We wszystkich naszych oddziałach przez ostatnie dwa lata prowadzone były profesjonalne szkolenia z zakresu doboru i montażu pomp ciepła Logatherm. Uczestniczyło w nich łącznie ponad 1500 osób. Jestem pewien, że żadna inna firma nie przeszkoliła tak dużej rzeszy instalatorów jak Buderus, ale po to właśnie jesteśmy. Nasi pracownicy, inżynierowie, specjaliści z różnych dziedzin techniki grzewczej są po to, aby służyć Państwu fachową poradą techniczną. Państwa doświadczenie praktyczne i ich dogłębna wiedza teoretyczna o urządzeniach marki Buderus sprawią, że razem możemy stawić czoła wszystkim, nawet tym najbardziej skomplikowanym zagadnieniom i rozwiązaniom techniki grzewczej. Marka Buderus to ogromne doświadczenie i tradycja. Firma istnieje już ponad 275 lat na rynku europejskim i z ogromnym sukcesem działa w tej wymagającej doświadczenia i fachowości branży. Przez wiele lat dużo zmieniło się w technice grzewczej, wdrożono nowe rozwiązania w dziedzinie kotłów gazowych i olejowych, wprowadzono wysokosprawne kotły kondensacyjne i całą gamę urządzeń grzewczych na paliwa stałe. Zaostrzone normy ochrony środowiska stały się przyczyną poszukiwania nowych i czystych ekologiczne sposobów spalania i produkcji energii cieplnej. Przyczyniły się one również do szerszego wykorzystywania promieniowania słonecznego poprzez jego konwersję na ciepło i podgrzewania ciepłej wody użytkowej w naszych domach, szkołach czy hotelach. Badania naukowe i ogromna wiedza z pogranicza termodynamiki i wymiany ciepła, którą dysponują inżynierowie spółki Buderus Technika Grzewcza sprawiły, że mogliśmy oferować Państwu coraz nowsze rozwiązania technologiczne w zakresie urządzeń grzewczych. Wykorzystanie najnowszych technik komputerowych w matematycznym modelowaniu procesów wymiany ciepła pozwoliły na konstruowanie palników kotłów gazowych o znacznie większej intensywności procesów wymiany ciepła, co przyczyniło się do zamknięcia kotłów dużej mocy w niewielkich obudowach, tak jak to ma miejsce w kotle Logamax plus GB162. Pompa ciepła Logatherm to doświadczenie i innowacja w jednym – nasza szwedzka fabryka produkuje pompy ciepła już od ponad 40 lat. W związku z powyższym musimy pamiętać, że innowacyjne rozwiązania sprawdzają się tylko w połączeniu z wieloletnim doświadczeniem i tradycją. Należy tu również wspomnieć, że jako pierwsze na rynku to nasze pompy ciepła, przekroczyły magiczną barierę uzyskiwanej maksymalnej temperatury na zasilaniu instalacji grzewczej wynoszącą +55ºC i osiągnęły wartość +65ºC. Nikomu wcześniej to się nie udało. Wielu producentów do tej pory produkuje pompy ciepła z temperaturą maksymalną do +55ºC. Najbliższe miesiące, a dokładnie początek przyszłego roku, to dla nas czas na kolejne wyzwanie w kwestii odnawialnych źródeł energii – wprowadzenie na polski rynek pomp ciepła Logatherm o dużej mocy od 20 do 70 kW. Również i te urządzenia będą osiągały temperaturę +65ºC, co sprawi, że konkurencja pozostanie daleko w tyle. Nie udałoby się nam tego osiągnąć, gdyby nie wieloletnie doświadczenie i tradycja w budowie urządzeń grzewczych. Wielu przyszłych inwestorów, którzy stoją przed dylematem wyboru systemu grzewczego w swoim domu, bierze pod uwagę wiele rozwiązań, które oferuje branża grzewcza. Czy wybrać tani kocioł grzewczy kupiony osobiście w hipermarkecie budowlanym, czy może jednak wybrać urządzenie markowe, znanej i cenionej marki, jaką jest niewątpliwie Buderus? Wszyscy Państwo wiedzą, że wybranie urządzenia z logo Buderus gwarantuje nie tylko produkt najwyższej jakości technicznej, ale także profesjonalizm, fachowy montaż i, co równie ważne, serwis oraz dostęp do części zamiennych. Na nic nam tanie urządzenie grzewcze, do którego nie możemy dokupić choćby najbardziej błahego elementu, np. czujnika temperatury, bo po dystrybutorze, który sprowadzał urządzenie, po kilku latach nie ma śladu, a my jesteśmy pozostawie- ni sami sobie. I znowu użytkownik stoi przed dylematem wyboru nowego urządzenia grzewczego. W myśl przysłowia: „Polak mądry po szkodzie” teraz już powinno się wybrać urządzenie markowe, z nadzieją, że będzie pracowało poprawnie przez wiele lat, a jeżeli już coś się stanie, to na pewno użytkownik będzie miał łatwy dostęp do sieci serwisowej i części zamiennych. Wieloletnim priorytetem naszej firmy jest umacnianie marki Buderus na polskim rynku. Są to działania mające na celu utwierdzenie przyszłego i obecnego użytkownika naszych urządzeń w przekonaniu, iż wybrał najlepszy produkt, a wykonanie instalacji powierzył profesjonalnej firmie instalacyjnej, należącej do grupy Autoryzowanych Partnerów Handlowych spółki Buderus Technika Grzewcza. Chcielibyśmy pomóc Państwu w tej trudnej drodze, jaką jest przekonanie przyszłego użytkownika do wyboru najlepszego urządzenia grzewczego i dołączyliśmy do tego numeru Buderus Kuriera płytę z filmem DVD, przybliżającym naszym Klientom historię marki Buderus, pokazującym wieloletnie doświadczenie i paletę produktów przez nas oferowanych. Mam nadzieję, że film ten okaże się pomocny w przekonaniu potencjalnego Klienta do zakupu urządzeń marki z takim tradycjami. Wspomniałem już o dynamicznym wzroście sprzedaży pomp ciepła Logatherm. Cieszy mnie to z wielu powodów, jednym z nich jest fakt, iż wzrasta świadomość ekologiczna naszych Klientów, którzy zaczęli również dostrzegać i doceniać możliwości oszczędzania, co gwarantuje im inwestycja w innowacyjny system grzewczy. Pompa ciepła to urządzenie, które bezsprzecznie przyczynia się do zmniejszenia kosztów ogrzewania budynku, chroni środowisko naturalne w skali globalnej i co równie ważne dla naszych Klientów – eliminuje nieprzyjemne zapachy dymu z kominów, szczególnie gdy spala się w kotłach grzewczych różne, często zabronione produkty, np. śmieci. We wcześniejszych numerach Buderus Kuriera pisaliśmy o jednym ze sposobów pozyskiwania odnawialnej energii cieplnej na potrzeby pompy ciepła – energii z gruntu. Omówiona została budowa i wykonanie tzw. płaskiego kolektora gruntowego. Wiem, że wiele naszych firm instalacyjnych samodzielnie wykonuje poziome wymienniki gruntowe do instalowanych przez siebie pomp ciepła Logatherm. Nie jest to trudne, wystarczy posiadać odpowiednią koparkę, trochę orientacji w przestrzeni i po kilku dniach kolektor poziomy jest gotowy. Jednak nie na każdej działce wokół budynku kolektor poziomy może się zmieścić. Często okazuje się, że pompa ciepła dobrana do danego budynku wymaga większej powierzchni działki niż inwestor ma do dyspozycji. Każdy z nas wie, że jest jeszcze jedna możliwość poboru energii cieplnej z gruntu. Można wywiercić otwór w głąb ziemi na np. 150 metrów i stamtąd czerpać ciepło. Ale natychmiast pojawia się niepewność w głosie inwestora: jak wywiercić taki otwór w ziemi i to na taką głębokość, jak dużą maszyną trzeba dysponować, aby tego dokonać, ile dni czy tygodni będzie trwało wiercenie, jak mocno zostanie zniszczony istniejący już wokół domu ogród. Chcemy rozwiać Państwa obawy i odpowiedzieć na wszystkie pytania. Z całą pewnością odpowiedź na wszystkie Państwa i przyszłych użytkowników pytania uzyskacie w przygotowanym przez nas filmie o technologii drążenia otworów w ziemi na potrzeby wykonywania tzw. pionowych wymienników gruntowych. Informuje on o tym, od czego zależy głębokość drążonego otworu, o wymaganej dokumentacji technicznej, o technologii wiercenia otworu w polskich warunkach geologicznych oraz o sposobach podłączania wymienników pionowych do pompy ciepła. Jestem pewien, że dla wielu z Państwa będzie to interesujące spotkanie z techniką na pograniczu górnictwa i geologii. Polecam również prezentowanie tego filmu przyszłym użytkownikom pomp ciepła, którzy stoją przed wyborem rozwiązania dolnego źródła ciepła. Z życzeniami sukcesów w propagowaniu innowacyjnych, ekologicznych rozwiązań w branży grzewczej, Przezes Zarządu mgr L. Styś spis treści 4 Grzejniki Logatrend – wspaniale jest oszczędzać energię artykuł mgr. inż. Rafała Burzyńskiego 8 Ciepło inaczej – zrozumieć pompę ciepła artykuł mgr. inż. Piotra Jasiukiewicza 28 Recepta na sukces rozmowa z Ireneuszem Gumiennym – właściecielem firmy „Gumienny” 30 Dlaczego warto zadbać o sporządzenie projektu instalacji ogrzewczej? artykuł mgr. inż. Mariana Dolaty 34 Instalacje c.o. zrealizowane przez naszych A.P.H. artykuł mgr Katarzyny Bartz 36 Pompy Wilo – szkolenie w oddziale Buderus Poznań artykuł mgr Sylwii Bogdaniuk 38 Sportowe pasje Buderusa artykuł mgr Katarzyny Bartz 40 Nie tylko „duży może wiecej” – nowa, kondensacyjna, kompaktowa centrala grzewcza Logamax plus GB152 T artykuł mgr. inż. Roberta Małaczka 44 Maraton tańca artykuł mgr Katarzyny Bartz 48 Kotwica Kołobrzeg, sezon 2008/2009 – z nowymi nadziejami! sportowe aktualności z kołobrzeskiego parkietu ,VSJFS 6KBS[NJKQPUĖHĖ KF OBUVSZJXZHSBKXBLBD X5VOF[KJ 6KBS[NJKQPUĖHĖOBUVSZ 1PNQZDJFQäB#VEFSVT $JFQäPKFTUOBT[ZNĤZXJPäFN Wspaniale jest oszczędzać energię Zrozumieć pompy ciepła Recepta na sukces wydawca: Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. ul. Krucza 6 62-080 Tarnowo Podgórne tel: +48 61 816 71 00 fax: +48 61 816 71 60 e-mail: [email protected] www.buderus.pl redaktor naczelna: mgr Katarzyna Bartz konsultacja techniczna: mgr inż. Rafał Burzyński mgr Grzegorz Ciechanowicz mgr inż. Marian Dolata mgr inż. Piotr Jasiukiewicz mgr Robert Małaczek opracowanie graficzne: Wydawnictwo Horyzont www.wydawnictwohoryzont.pl ilustracje: Bosch Thermotechnik GmbH mgr Katarzyna Bartz mgr inż. Piotr Głuchowski mgr inż. Piotr Jasiukiewicz zbiory własne nakład: 5000 egz. Kurier numer 26, październik 2008 3 technika Gr zejniki Logatrend wspaniale jest oszczędzać energię W oogrzewania współpracujące z now spó łczesne instalacje centralnego żone osa olejowymi powinny być wyp czesnymi kotłami gazowymi lub nej, a tym samym małej bezwładnowod w grzejniki o małej pojemności uch instalacji c.o. i szybką reakcję ści cieplnej. Umożliwia to szybki rozr energii cieplnej. o konsekwencją jest oszczędność na zmianę warunków pracy, czeg stalowe płytowe przez koncern Buderus grzejniki Warunki te spe łniają produkowane przekazują dużą l, K-Plan, VK-Plan. Grzejniki takie typu Logatrend K-Profil, VK-Profi iejsze dla człoie, które jest zdrowsze i przyjemn część ciepła poprzez promieniowan ieniowanie, kazują oko ło 70 % ciepła przez prom wieka. Grzejniki jednopły towe prze nie powodują z ograniczenie konwekcji grzejniki a resztę – przez konwekcję. Prze dla ludzi. przenoszenia kurzu szkodliwego tekst: 4 Rafał Burzyński Kurier numer 26, październik 2008 technika Kurier numer 26, październik 2008 5 technika Płyty grzejne grzejników rodzaju Logatrend K-Plan, VK-Plan wykonane są z dwóch blach stalowych: jednej profilowanej oraz drugiej gładkiej, zgrzewanych liniowo. Płyty grzejne grzejników Logatrend K-Profil, VK-Profil wykonane są natomiast z dwóch jednakowo profilowanych blach stalowych. Oba rodzaje grzejników w zależności od typu posiadają elementy konwekcyjne z profilowanej blachy stalowej. Elementy te są zgrzewane punktowo z płytami grzejnymi. Zarówno płyty grzejne, jak i elementy konwekcyjne wykonane są z blachy stalowej, głęboko tłoczonej, walcowanej na zimno wg DIN EN 10130. Boki i góra grzejników są obudowane osłonami z blachy. Zastosowany w grzejnikach Logatrend system zamocowania umożliwia montaż tego samego grzejnika z doprowadzeniem przewodów z prawej lub lewej strony. Pokrycie ochronne grzejników wykonywane jest w następujących etapach procesu produkcyjnego: •odtłuszczanie, •fosforanowanie, •położenie warstwy farby podkładowej, wypalanej w temperaturze 160 [ºC], •położenie wierzchniej warstwy lakieru proszkowego, epoksydowo-poliestrowego, w kolorze białym (RAL 9016) wypalanego w temperaturze 200 [ºC]. Grzejniki Logatrend K-Plan i K-Profil posiadają cztery króćce z gwintem wewnętrznym G ½”, umieszczone w górnej i dolnej części obu ich boków. Umożliwiają one podłączenie grzejników do tradycyjnie wykonywanych układów instalacji. Jeżeli natomiast projekt przewiduje prowadzenie przewodów doprowadzających czynnik grzewczy w posadzce, należy zastosować grzejniki typu Logatrend VK-Plan i VK-Profil. Grzejniki te wyposażone są w zespół montażowy składający się z dwóch króćców z gwintem zewnętrznym G ¾”, zlokalizowanych w dolnej części grzejników. Zespół montażowy jest zintegrowany z zaworem regulacyjnym. 6 Kurier numer 26, październik 2008 technika Wartościmocycieplnychgrzejników[W]przytemperaturzewodyzasilającejgrzejnik=75[ºC],temperaturzewodypowrotnej=65[ºC]itemperaturzeotoczenia=20[ºC](tzn.ΔT=50[K],wedługDINEN442)określonedla1[m]długości grzejników.Dlaparametrówwodygrzewczejróżnychod75/65/20[ºC]koniecznejestprzeliczeniemocygrzejnika. Typ grzejnika 10 11 20 21 22 30 33 Grzejniki Logatrend VK-Profil, K-Profil Moc cieplna przy 75/65/20°C [W/m]/Wykładnik n [ ] 300 400 500 600 341/1.31 442/1.29 540/1.27 633/1.25 539/1.28 689/1.28 828/1.29 960/1.30 578/1.28 739/1.28 893/1.27 1042/1.27 742/1.29 925/1.30 1101/1.31 1273/1.31 1000/1.29 1260/1.30 1506/1.32 1741/1.33 813/1.29 1031/1.30 1239/1.30 1440/1.31 1440/1.31 1795/1.32 2129/1.32 2449/1.33 900 897/1.26 1311/1.30 1466/1.30 1782/1.32 2399/1.34 2007/1.33 3343/1.33 Typ grzejnika 10 11 20 21 22 30 33 Grzejniki Logatrend VK-Plan, K-Plan Moc cieplna przy 75/65/20°C [W/m]/Wykładnik n [ ] 300 400 500 600 354/1.28 426/1.32 528/1.33 627/1.33 501/1.26 624/1.31 768/1.30 909/1.30 564/1.27 725/1.27 879/1.27 1028/1.27 729/1.31 912/1.31 1089/1.31 1257/1.31 954/1.30 1158/1.33 1404/1.32 1635/1.31 799/1.29 1018/1.30 1228/1.30 1432/1.31 1350/1.31 1680/1.35 2010/1.34 2319/1.34 900 915/1.33 1314/1.29 1449/1.29 1734/1.31 2241/1.29 2016/1.32 3150/1.32 Logatrend K-Profil, VK-Profil Logatrend K-Plan, VK-Plan Wartościwspółczynnikówkv[m3/h]dlazaworówtypu„N”i„U”dostarczanychzgrzejnikamitypuVK-ProfiliVK-Plan. Zmiany nastaw można dokonywać na czynnej instalacji. Nastawa N U 1 0,11 0,03 2 0,16 0,06 Wartości kv [m3/h] 3 4 5 0,22 0,3 0,38 0,11 0,16 0,22 6 0,47 0,27 7 0,57 0,33 N 0,71 0,43 W zależności od liczby płyt i elementów konwekcyjnych rozróżnia się następujące typy grzejników: •10–jednopłytowybezelementukonwekcyjnego(tzw.„higieniczny”), •11–jednopłytowyzjednymelementemkonwekcyjnym, •20–dwupłytowybezelementówkonwekcyjnych(tzw.„higieniczny”), •21–dwupłytowyzjednymelementemkonwekcyjnym, •22–dwupłytowyzdwomaelementamikonwekcyjnymi, •30–trzypłytowybezelementówkonwekcyjnych(tzw.„higieniczny”), •33–trzypłytowyztrzemaelementamikonwekcyjnymi. FirmaBuderusoferujegrzejnikionastępującychwysokościachcałkowitych(H):300,400,500,600oraz900[mm].Każdy rodzajitypgrzejnikamożemiećdługość(L):400,500,600,700,800,900,1000,1200,1400,1600,1800,2000,2300, 2600oraz3000[mm].WrazzgrzejnikamitypuVK-ProfiliVK-Plansądostarczane2typyzaworówgrzejnikowych: •typ„N”–dlawiększychstrumieniprzepływuwodygrzewczejorazinstalacjijednorurowych, •typ„U”–dlamałychprzepływówwodygrzewczej. Wszelkie dane potrzebne do zaprojektowania instalacji c.o. zawarte są w katalogu firmy Buderus. Sprawdzenie szczelności każdego wyprodukowanego grzejnika odbywa się przed malowaniem za pomocą sprężonego powietrzaociśnieniu13,0[bar]wkąpieliwodnej,przezczasniekrótszyniż1minuta.Pozakończeniuprocesuprodukcyjnego każdy grzejnik pakowany jest w folię termokurczliwą z zabezpieczeniem – narożnikami osłaniającymi. Następnie grzejniki układane są na paletach i zabezpieczane plastikową taśmą wiążącą. Folię termokurczliwą należy zrywać dopiero po zakończeniu prac budowlanych i instalacyjnych. Grzejniki Logatrend dostępne są w każdym z 15 oddziałów i biur handlowych firmy Buderus w Polsce. Kurier numer 26, październik 2008 7 technika Coraz więcej przyszłych inwestorów budujących własne domy interesuje się alternatywnym sposobem ich ogrzewania. Zastanawiają się, czy do ogrzewania i podgrzewania ciepłej wody zastosować pompy ciepła. Zadają sobie proste i ważne pytanie: czy takie rozwiązanie jest opłacalne, czy koszty inwestycyjne poniesione na realizację tego zadania zwrócą się, a jeżeli tak – to po jakim czasie? Na ile zagadnienie techniczne pomp ciepła jest już poznane przez projektantów i instalatorów? Czy ci ostatni potrafią, profesjonalnie i zgodnie z zasadami sztuki inżynierskiej, wykonać i uruchomić instalację pompy ciepła? Pytania te są ważne, szczególnie teraz, gdy tak wiele firm instalacyjnych reklamuje się, przekonując, że potrafią i mają doświadczenie w montażu pomp ciepła. Niestety tak nie jest. Wielu spośród nich wywodzi się wprost z branży kotłowej. Przez wiele lat, z dużym powodzeniem instalowali kotły gazowe, olejowe czy kotły na paliwa stałe. Wydaje się im, że pompa ciepła to takie samo urządzenie grzewcze, a jednak tak nie jest. Pompa ciepła wymaga chociaż podstawowej wiedzy technicznej z zakresu chłodnictwa. Wielu początkujących instalatorów, przy nieprawidłowym dobraniu pompy obiegowej przetłaczającej wodę c.o. przez skraplacz pompy ciepła, zastanawia się, dlaczego co chwilę sprężarka blokowana jest presostatem HP i dlaczego sterownik pompy ciepła nie potrafi, po ustąpieniu przyczyny awarii, samodzielnie uruchomić pompy ciepła ponownie. Porównują tę sytuację do kotła gazowego, gdzie przy nawet niewielkim przepływie wody przez nagrzewnicę kotła, awaria przegrzania nie wystąpi, z uwagi na płynną regulację wydajności palnika gazowego. Wydaje się, że jedynie słusznym podejściem do nowych zagadnień technicznych, jakimi bez wątpienia są pompy ciepła, jest gruntowna edukacja. Brak podstawowej wiedzy z zakresu chłodnictwa, wymiany ciepła i hydrauliki prowadzi do popełniania podstawowych błędów w instalacjach pomp ciepła, które rzutują złą opinią na całą gałąź techniki, jaką są pompy ciepła z dużym dystansem i niedowierzaniem przyszłych właścicieli pomp ciepła. Artykuł ten ma na celu przybliżyć instalatorom wszystkie zagadnienia techniczne dotyczące doboru i montażu pompy ciepła Logatherm. Ciepło inaczej Zrozumieć pompę ciepła 8 Kurier numer 26, październik 2008 tekst: Piotr Jasiukiewicz technika Kurier numer 26, październik 2008 9 technika Własności cieplne budynku, w którym miałaby być zainstalowana pompa ciepła Izolacja cieplna budynku Można powiedzieć, że pompa ciepła jest urządzeniem energooszczędnym, tanim w eksploatacji, choć nieco droższym w inwestycji, zatem powinna być instalowana w odpowiednich budynkach. Mamy tu na myśli budynki energooszczędne, a więc takie, które zużywają niewiele energii cieplnej do utrzymania w nich wymaganego komfortu cieplnego mieszkańców. Obowiązujące normy w tym zakresie mówią, że budynek energooszczędny to taki, dla którego zapotrzebowanie na moc cieplną, przypadającą na jednostkową powierzchnię, wynosi maksymalnie 55 W/m2 lub odnosząc to do jego kubatury (objętości) – 18 W/m3. Z doświadczenia można powiedzieć, że tylko w budynkach spełniających te kryteria montaż pompy ciepła przynosi oczekiwane korzyści i zadowolenie użytkownika. Innymi słowy można stwierdzić, że pompa ciepła zainstalowania w takim budynku będzie pracować ekonomicznie i przyniesie wymierne oszczędności w ogrzewaniu ku zadowoleniu właściciela urządzenia. Aby budynek mógł nosić miano energooszczędnego, powinien, już na etapie projektowania przez architekta, zostać poddany analizie technicznej. Architekt wraz z przyszłym właścicielem powinni określić wygląd budynku, jego walory estetyczne i użytkowe, ale również i walory ochrony cieplnej. Powinny zostać zaprojektowane okna o odpowiednim wyglądzie, ale również o odpowiednim (jak najmniejszym) współczynniku przenikania ciepła, elewacja zewnętrzna ścian o odpowiedniej strukturze i kolorze, ale z materiałów o dobrej izolacyjności (np. ze styropianu lub wełny mineralnej). Aspekt, na który należy zwrócić uwagę, a który jest powszechnie pomijany przez architektów, to grubość warstwy izolacyjnej na stropach budynków. Niestety, prawie w każdym nowoprojektowanym budynku grubość tej izolacji jest zbyt mała, najczęściej architekci projektują tylko od 4 do 6 cm styropianu na stropie na gruncie lub nieogrzewanej piwnicy i od 2 do 4 cm na stropach pomiędzy kondygnacjami. Z punktu widzenia ochrony akustycznej (tłumienia hałasów) zapewne to wystarczy, ale z punktu widzenia ochrony cieplnej budynku to zbyt mało, szczególnie gdy systemem grzewczym budynku jest ogrzewanie podłogowe. Jeżeli architekt zaprojektuje zbyt cienką warstwę izolacji na ścianie zewnętrzej, bez żadnego uszczerbku dla konstrukcji budynku, inwestor może ją zwiększyć o kilka centymetrów (jedynie będzie trzeba wydłużyć parapety), jeżeli zaś izolacja w podłodze w projektowanym budynku będzie zbyt mała, to zwiększenie jej grubości przez inwestora nie będzie praktycznie możliwe, bez ko- 10 Kurier numer 26, październik 2008 nieczności przeprojektowania budynku mającego na celu podniesienie ościeżnic drzwiowych i okiennych lub opuszczenie posadzki (tzw. „chudziaka”), poprzez wykonanie głębszych wykopów wewnątrz budynku. Doświadczenie w wykonywaniu projektów ogrzewania podłogowego mówi, że najwłaściwsze z punktu widzenia ochrony cieplnej jest wykonanie izolacji stropu na gruncie lub nad pomieszczeniem nieogrzewanym o grubości 12 cm i 4-5 cm na stropach pomiędzy pomieszczeniami ogrzewanymi. Niezbędna jest, już na etapie projektowania budynku, współpraca architekta z projektantem instalacji grzewczych, dla prawidłowego określenia grubości poszczególnych izolacji w przegrodach budowlanych. Niestety powszechnym zjawiskiem jest to, że brakuje takiej współpracy i często budynki i ich przyszli użytkownicy pozbawieni są odpowiedniej ochrony cieplnej, przez to koszty ogrzewania rosną, a wystarczyłoby obniżyć o kilka centymetrów podłogę czy zaproponować lepsze okna lub nieco grubszą warstwę styropianu na ścianach, a straty cieplne w budynku zmalałyby znacznie. Montaż pompy ciepła w budynku, który nie spełnia wymogów prawidłowej izolacyjności przegród i w którym występuje większe zapotrzebowanie na moc cieplną potrzebną do ogrzewania, spowoduje nieekonomiczną pracę pompy ciepła. Nieekonomiczną, to znaczy, że koszty ogrzewania będą wyższe od tych, jakich oczekuje użytkownik, i porównywalne z kosztami ogrzewania wykorzystującymi inne, konwencjonalne systemy grzewcze (gaz płynny czy olej opałowy). A przecież montaż pompy ciepła, jak podnoszą przeciwnicy i zwolennicy tych urządzeń, ma sens techniczny wówczas, gdy spełniony jest aspekt ekonomiczny, czyli gdy koszty inwestycyjne zwrócą się po 5-7 latach dzięki oszczędnościom poczynionym przy ogrzewaniu budynku, w porównaniu do kotłowni konwencjonalnej. Pompa ciepła zainstalowana w budynku nieenergooszczędnym, z uwagi na wzmożoną ucieczkę ciepła z takiego budynku, będzie pracować o wiele godzin więcej, niż w budynku energooszczędnym. Dłuższy czas pracy to również większe zużycie energii elektrycznej napędowej sprężarki. Mimo że „sprawność” działania pompy ciepła jest duża, jednak ten wydłużony czas pracy będzie odczuwalny finansowo. Niektórzy projektanci proponują zastosować w budynkach starej konstrukcji (o dużym zapotrzebowaniu na ciepło) większe pod względem mocy cieplnej pompy ciepła. Jednak efekt ekonomiczny będzie podobny – większe zużycie energii elektrycznej napędowej z uwagi na większy silnik sprężarki pompy ciepła. technika Temperatura wewnątrz pomieszczeń. Wymagania użytkownika Mało kto z użytkowników wie, że na straty cieplne budynku, oprócz izolacji cieplnej, taki sam wpływ ma również temperatura wewnątrz pomieszczenia. Analizując prawo Pecleta, okazuje się, że na straty cieplne budynku temperatura wewnętrzna (dokładnie różnicy temperatur pomiędzy temperaturą wewnątrz a na zewnątrz) ma taki sam wpływ, jak powierzchnia przegród budowlanych czy ich własności izolacyjne (współczynnik przenikania ciepła k). Niewielu z nas wie również, że podniesienie temperatury w pomieszczeniu choćby o 1ºC skutkuje zwiększeniem ucieczki ciepła na zewnątrz budynku, a więc większymi stratami energii cieplnej przez budynek. Z doświadczenia wielu projektantów instalacji grzewczych okazuje się, że podwyższenie temperatury w budynku o 1ºC powoduje zwiększoną ucieczkę ciepła z budynku od 6 do 8%. Oznacza to zatem, że gdy użytkownik podniesie temperaturę w budynku z 20ºC do 21ºC to budynek będzie wymagał dostarczenia nawet o 8% więcej energii cieplnej z pompy ciepła, co będzie skutkowało wydłużeniem jej czasu pracy, a to przyczyni się do większego zużycia energii elektrycznej napędowej, a więc w konsekwencji do nieuniknionego podwyższenia kosztów ogrzewania. Zastanówmy się, co stanie się, gdy podniesiemy temperaturę wewnątrz budynku o 5ºC, z +20ºC do +25ºC. Zwiększy się z użycie energii cieplnej przez budynek nawet o 40%. Zatem i koszty eksploatacji pompy ciepła zwiększą się o 40%. Niejednokrotnie spotykamy się z przykrymi głosami użytkowników pomp ciepła, że są niezadowoleni z posiadania pompy ciepła, ponieważ koszty ogrzewania miały być niewielkie, a po zainstalowaniu pompy ciepła okazuje się, że koszty te są duże i porównywalne do kosztów eksploatacji innych źródeł energii. Użytkownik najczęściej wtedy prosi o interwencję serwisu i dokonanie regulacji lub usunięcie usterki w pompie ciepła. Po przyjeździe na miejsce okazuje się, że pompa ciepła działa prawidłowo, tylko temperatura wewnątrz budynku wynosi 24ºC, a wszyscy domownicy chodzą w krótkich spodenkach i przewiewnych koszulach. Przy takiej temperaturze wewnętrznej pompa ciepła, jak i każde inne urządzenie grzewcze, ma prawo dużo kosztować eksploatacyjnie, bo budynek dużą część energii traci na zewnątrz. Patrząc jednak z punktu widzenia użytkownika, wielu z nich twierdzi, że temperatura +20ºC wewnątrz budynku jest po prostu zbyt niska i odczuwa chłód. Jest w tym racja, jeżeli systemem grzewczym jest instalacja grzejnikowa, a więc system konwekcyjnego ogrzewania pomieszczeń. Skuteczność jego działania jest ograniczona do ruchu powietrza w pomieszczeniu. Aby ciepłe powietrze przepłynęło od grzejnika do drugiego końca pomieszczenia, musi zostać odpowiednio mocno pod- grzane, a i tak okaże się, że w najdalszych krańcach pomieszczeń jest niedostatecznie ciepłe. Stąd pojawia się dyskomfort cieplny i domownicy odczuwają chłód, gdyż powierzchnie otaczające (ściany, meble) są niedostatecznie nagrzane. Częściej zdarza się, że domownicy odczuwają tzw. przeciąg, mimo że wszystkie okna są pozamykane i szczelne. Efekt ten to złudzenie naszego organizmu, który odczuwa przeciąg, gdy różnica temperatur w pomieszczeniu, w jednym jego końcu przy grzejniku jest wyższa niż w drugim końcu pomieszczenia, szczególnie przy nieogrzewanej ścianie i wynosi powyżej 2,5ºC. Przeciwieństwem jest ogrzewanie podłogowe, przy zastosowaniu którego temperatura +20ºC wewnątrz budynku jest w zupełności wystarczająca, ponieważ element grzewczy znajduje się w każdym miejscu pomieszczenia, w każdym miejscu przebywania domowników. Ponadto ogrzewanie podłogowe, z uwagi na swoją bardzo niską temperaturę podłogi, przekazuje ciepło na sposób promieniowania, a promieniowanie podczerwone dociera do wszystkich elementów wyposażenia pomieszczenia, podgrzewając je, z uwagi na co człowiek nie czuje chłodu (przeciągu), stojąc przy nieogrzewanej ścianie budynku. Z punktu widzenia strat cieplnych budynku niskotemperaturowe ogrzewanie podłogowe przynosi wymierne zyski ekonomiczne. Wentylacja budynku Podobnie jak temperatura powietrza wewnętrznego wpływa na wzmożone straty cieplne budynku, również i wentylacja budynku może powodować większe zapotrzebowanie na ciepło, szczególnie gdy jest to wentylacja nieokreślona i niezbadana pod względem ilościowym. Każda wymiana powietrza w budynku unosi ze sobą określoną ilość energii cieplnej potrzebnej do ogrzania powietrza wentylacyjnego. Im niższa temperatura powietrza wpływającego do budynku, tym więcej energii cieplnej koniecznej do jego podgrzania. Bezsporny jest fakt, że budynek musi być wentylowany. Normy higieniczne mówią, że w prawidłowo wykonanym budynku powietrze powinno być wymieniane co najmniej raz na godzinę (od 0,8 do 1,2 wymiany na godzinę w zależności od przeznaczenia budynku). Zatem i zużycie energii cieplnej na wentylację jest konieczne i nieuniknione, jednak za każdym razem należy przeprowadzić analizę techniczną i wybrać najwłaściwszy system wentylacji, spośród wielu dostępnych obecnie na rynku. Okazuje się często, że niebagatelny wpływ na ogrzanie budynku ma jakość techniczna systemu wentylacji. Gdy wentylacja wykonana jest nieprawidłowo i zbyt duże ilości powietrza zewnętrznego napływają do wnętrza budynku, powoduje to zwiększone zużycie energii cieplnej. Często sam użytkownik doprowadza do takiego stanu, montując różnego rodzaju wentylatorki wywiewne w kratkach wentylacyjnych. Nie tak powinno wyglądać Kurier numer 26, październik 2008 11 technika usprawnianie systemu wentylacji. Jeżeli chcemy, aby budynek był wentylowany mechanicznie, czyli poprzez system wentylacji nawiewno-wywiewnej, bo boimy się, że wentylacja grawitacyjna będzie nieskuteczna (np. z uwagi na zbyt niskie kominy, szczególnie w budynkach parterowych), należy dokładnie obliczyć niezbędną i wymaganą ilość powietrza wentylacyjnego. Na podstawie tych obliczeń oraz obliczeń hydraulicznych rurociągów należy dobrać wielkość centrali wentylacyjnej (wielkość wentylatora). Wiele jest firm instalacyjnych, które „na oko” dobierają centrale wentylacyjne. Niejednokrotnie dobór taki jest prawidłowy, lecz częściej okazuje się niewłaściwy i najczęściej zawyżony, zgodnie z powiedzeniem, że „lepiej dać więcej niż za mało”. Taki dobór powoduje wprost większe koszty ogrzewania budynku. Pewnym wyjściem z tej złej sytuacji jest zastosowanie wentylacji z wymiennikiem do odzysku ciepła z powietrza wywiewanego, z tzw. rekupratorem. Zminimalizuje on straty wynikłe ze złego doboru centrali wentylacyjnej i przyczyni się do zaoszczędzenia energii cieplnej poprzez wstępny podgrzew powietrza nawiewanego. Istnieje również inny błąd związany z szacowaniem energii cieplnej koniecznej do podgrzewania powietrza wentylacyjnego przy zastosowaniu central wentylacyjnych z rekupratorem. Wielu projektantów zakłada bezkrytycznie, że sprawność „rekuperacji” jest zawsze taka, jaką podaje producent urządzenia, a więc ok. 90%. Zatem zgodnie z danymi tabelarycznymi urządzenia zakładają one, że tylko 10% energii cieplnej potrzebnej będzie do ogrzania powietrza nawiewanego, pozostała część to odzysk z powietrza wywiewnego. Niestety, założenie to jest nieprawdziwe, a skutek − podobny do wcześniej cytowanych, a więc większe od zakładanego zużycie energii napędowej pompy ciepła, z uwagi na niedoszacowanie zapotrzebowania na ciepło systemu wentylacji, co znowu spowoduje podwyższenie kosztów ogrzewania. Zanim podejmiemy decyzję o wyborze źródła ciepła do ogrzewania naszego budynku, ze wskazaniem na pompę ciepła, powinniśmy zastanowić się nad uwarunkowaniami technicznymi i użytkowymi naszego przyszłego domu. Z doświadczenia wynika, że pompa ciepła spełni warunki i oczekiwania ekonomiczne (niewielkie koszty ogrzewania) jedynie wówczas, gdy budynek będzie nosił znamiona budynku energooszczędnego. Będzie posiadał odpowiednią izolację ścian i stropów, szczególnie stropów na gruncie lub nad pomieszczeniami nieogrzewanymi, gdy systemem grzewczym jest ogrzewanie podłogowe, będzie posiadał odpowiednią izolację stropodachu (odpowiednia ilość i odpowiednie ułożenie wełny mineralnej pomiędzy krokwiami dachu oraz izolacja parochronna), wybrane zostaną ładne, ale i energooszczędne okna i drzwi. Zaprojektowany zostanie system wentylacji, czy to grawitacyjnej, czy mechanicznej, doprowadzający odpowiednią ilość świeżego powietrza do wnętrza. Każdy przyszły użytkownik pompy ciepła powinien jasno odpowiedzieć sobie na pytanie: jaką temperaturę powietrza wewnątrz budynku będę utrzymywał? Jeżeli będzie to temperatura do +21ºC, to montaż pompy ciepła jest uzasadniony, jeżeli zaś nasze oczekiwania są w granicach +23ºC do +26ºC − to jedynym i słusznym rozwiązaniem jest montaż kotła na gaz ziemny, płynny lub innego urządzenia grzewczego firmy Buderus. Podsumowując, montaż pompy ciepła jest uzasadniony ekonomicznie jedynie wówczas, gdy: • budynek spełnia wymogi budynku energooszczędnego (max: 55W/m 2 lub 18 W/m3), • temperatura wewnątrz budynku nie będzie wyższa niż +21ºC, • systemem rozprowadzenia ciepła będzie instalacja niskotemperaturowa. 12 Kurier numer 26, październik 2008 technika Instalacje rozprowadzenia ciepła preferowane do współpracy z pompami ciepła Równie ważnym aspektem użytkowym, koniecznym do przeanalizowania przez przyszłego użytkownika pompy ciepła, jest wybór sytemu rozprowadzenia ciepła w budynku. Mówi się, że pompa ciepła jest urządzeniem niskotemperaturowym, a więc takim, które zasila system grzewczy budynku w ciepło, przy niskiej temperaturze krążącego nośnika ciepła (najczęściej wody). I tak jest w istocie, z tym że ta niska temperatura nie wynika z ograniczonych możliwości technicznych pompy ciepła, ale z własności ekonomicznych jej pracy. W kolejnym artykule szczegółowo przedstawiono wpływ parametrów temperaturowych instalacji grzewczej na ekonomiczną pracę pompy ciepła. Wynika z nich, że lewobieżny obieg chłodniczy, który realizo- wany jest w pompie ciepła, jest tym bardziej sprawny, im niższa jest temperatura skraplania (niższe ciśnienie skraplania). Oznacza to, że gdy pompa ciepła współpracuje z niskotemperaturowym systemem grzewczym budynku, temperatura i ciśnienie skraplania są na niskim poziomie, wówczas zużycie energii napędowej przez sprężarkę jest również niewielkie, a koszty ogrzewania − małe. Jeżeli zaś zmusimy pompę ciepła do zasilania wysokotemperaturowej instalacji grzewczej (np. instalacji grzejnikowej), spowoduje to wzrost ciśnienia skraplania, a przez to większe zużycie energii napędowej i podwyższenie kosztów ogrzewania. Podobnie i teraz o wyborze systemu rozprowadzenia ciepła w budynku decyduje przyszły użytkownik pom- Kurier numer 26, październik 2008 13 technika Ciepło z ziemi czy powietrza? Pompa ciepła typu powietrze/woda Logatherm WPL (5,6-10,1 kW) z modułem wewnętrznym AW C Pompa ciepła typu glikol/woda Logatherm WPS K (5,9-10,7 kW) Pompa ciepła typu glikol/woda Logatherm WPS (5,9-16,7 kW) Buderus ma dla Ciebie odpowiedź 14 Kurier numer 26, październik 2008 technika py ciepła. Poprzez swój brzemienny w skutkach wybór, może zdecydować o przyszłych kosztach ogrzewania swojego domu. Przy zastosowaniu pompy ciepła i ogrzewania podłogowego na pewno koszty ogrzewania będą dużo niższe, niż przy zastosowaniu systemu konwencjonalnego – grzejnikowego. Jednak i podczas wyboru ogrzewania podłogowego czają się pewne zagrożenia natury technicznej, o których należy tutaj wspomnieć. Wielu inwestorów, chcąc trochę zaoszczędzić lub po prostu z nieświadomości, powierza wykonanie systemu ogrzewania podłogowego firmie, na zasadzie wykonania instalacji „na oko”. Firmy instalacyjne układają rury ogrzewania podłogowego, bazując na swoim doświadczeniu. Wielokrotnie takie ogrzewanie działa bez zarzutów, no może czasami jedno pomieszczenie jest niedogrzane, a inne − przegrzane, ale wykonanie niewielkiej regulacji przez użytkownika eliminuje te uciążliwości. Nie pamięta się jednak nigdy o aspekcie ekonomicznym pompy ciepła i wymaganej jak najniższej temperatury zasilania. Z temperaturą za- silania wiąże się ilość i sposób ułożenia rur ogrzewania podłogowego, które później zostaną zalane posadzką jastrychową i razem stanowić będą „grzejnik podłogowy”. W metodzie wykonania ogrzewania „na oko” zawsze do racji właściciela i instalatora przemawia aspekt finansowy, czyli aby ułożyć jak najmniej rury w posadzce. Jeżeli okaże się, że istotnie w tym czy innym pomieszczeniu tej rury ułożono za mało, czyli odległości pomiędzy sąsiednimi rurami są zbyt duże, co w konsekwencji skutkuje za niską temperaturą w pomieszczeniu (niedogrzaniem pomieszczenia) lub całego budynku, rada instalatora jest prosta: proszę podnieść temperaturę zasilania ogrzewania podłogowego. Dla pracy kotła gazowego nie ma to istotnego znaczenia, ale dla pompy ciepła powoduje pogorszenie warunków pracy, wzrost ciśnienia skraplania, czyli wzrost kosztów ogrzewania. Przestrzegam wszystkich, którzy po raz pierwszy mają styczność z pompami ciepła przed takim podejściem w sytuacji niewystarczającej pracy ogrzewania podłogowego jako niewłaściwym i niepożądanym. Doświadczenie mówi, że nieodzowne dla prawidłowej pracy pompy ciepła i zadowolenia użytkownika, z posiadania pompy ciepła jest wykonanie projektu ogrzewania podłogowego budynku. Jednak projekt ten powinien być wykonany przez osobę, która rozumie zjawiska zachodzące w pompie ciepła, aby bez zbędnego tłumaczenia zechciała zaprojektować system ogrzewania podłogowego z temperaturą zasilania o wartości np. +36ºC. Większość projektantów uważa, że niska temperatura zasilania ogrzewania podłogowego to wartość ok. +45ºC. Tak jest dla kotłów gazowych, dla pompy ciepła jest to temperatura na granicy opłacalności użytkowania. Zachęcam przyszłych inwestorów i instalatorów do zamawiania projektów ogrzewania podłogowego, mimo że wymaga to poniesienia dodatkowych kosztów, jednak zysk z ich wykonania zwróci się szybko. Sposób doboru pompy ciepła do określonego budynku Wybór pompy ciepła do określonego budynku jest wyborem trudnym. Powinien on uwzględniać wszystkie podane wyżej aspekty techniczne i użytkowe przyszłej instalacji grzewczej budynku i preferencji użytkownika. Powinien zatem zawierać: • własności termiczne budynku, • zakładaną temperaturę wewnątrz budynku, • przeznaczenie użytkowe poszczególnych pomieszczeń, • system wentylacji, • temperaturę zasilania instalacji grzewczej, ale również: • strefę klimatyczną Polski, w jakiej będzie zlokalizowany budynek, • minimalną temperaturę powietrza zewnętrznego występującą w danej strefie klimatycznej, • średnią temperaturę okresu grzewczego w danej strefie klimatycznej, • orientację budynku w stosunku do szerokości geograficznej, • nasłonecznienie, • wietrzność. Stosowane są dwie metody doboru pompy ciepła do budynku. Pierwsza, najprostsza, polega na dobraniu pompy ciepła o mocy cieplnej (wydajności cieplnej) w pełni pokrywającej zapotrzebowanie na moc cielną budynku. Projektant oblicza tzw. zapotrzebowanie budynku na moc cieplną wyrażoną w kW. Obliczenia te powinny uwzględniać powyżej opisane wskaźniki cieplne i parametry budynku, a szczególnie: minimalną obliczeniową temperaturę zewnętrzną w danej strefie klimatycznej, wewnętrzną temperaturę poszczególnych pomieszczeń, sposób zaizolowania ścian, stropów i dachu, parametry wybranych okien i drzwi oraz ilość powietrza wentylacyjnego. Dla obliczonej wartości zapotrzebowania budynku na moc cieplną z katalogu wybieramy model pompy ciepła o mocy cieplnej nie mniejszej niż wartość obliczona. Jest to gwarancją, że nawet w najzimniejsze dni pompa ciepła sama utrzyma założone w obliczeniach temperatury wewnątrz poszczególnych pomieszczeń (pod warunkiem prawidłowego zaprojektowania i wykonania systemu grzewczego). Kurier numer 26, październik 2008 15 technika Pojawia się pytanie: czy warto pompę ciepła, a więc urządzenie bądź co bądź drogie inwestycyjnie, dobierać na pełne zapotrzebowanie budynku na moc cieplną, które wystąpi tylko przy najniższych temperaturach obliczeniowych powietrza zewnętrznego. W ciągu ilu dni w ciągu sezonu grzewczego występują niskie, obliczeniowe temperatury na zewnątrz (temperatury obliczeniowe: dla Gdańska: –16ºC, dla Warszawy: –18ºC, dla Białegostoku: –22ºC)? Przypominając sobie kilka zim wstecz, okazuje się, że faktycznie tych dni z najniższą temperaturą jest niewiele. Statystyki mówią, że nie jest ich więcej niż 7 do 10. Zatem czy warto dobierać pompę ciepła na 100% zapotrzebowania na moc cieplną budynku? Czy warto zabezpieczać się na temperatury, które występują bardzo rzadko lub w ogóle urządzeniem, które jest drogie inwestycyjnie? A może lepiej będzie dobrać pompę ciepła na np. 80% zapotrzebowania na moc cieplną budynku? Okaże się, że pompa ciepła sama jest w stanie ogrzewać budynek przez większość sezonu grzewczego, a gdy na zewnątrz temperatura powietrza spadnie do wartości obliczeniowej np. –18ºC, wówczas pompa ciepła będzie musiała użyć dodatkowego źródła ciepła, aby utrzymać komfort cieplny w budynku. O takim dodatkowym źródle ciepła mówi się: źródło szczytowe, które uruchamiane jest tylko przy wystąpieniu maksymalnego zapotrzebowania na moc cieplną budynku. Wydaje się, że taki dobór pompy ciepła jest uzasadniony, a dla poparcia tej tezy przedstawiony zostanie przykład ogrzewania budynku za pomocą pompy ciepła dobranej w trzech wielkościach mocy cieplnej w stosunku do budynku. Przeanalizujmy koszty inwestycyjne i eksploatacyjne ogrzewania budynku najczęściej budowanego w Polsce, czyli o powierzchni ok. 200m2 przy wykorzystaniu najpopularniejszej pompy ciepła Logatherm Buderus. Obliczenia energetyczne związane z doborem pompy ciepła wykonane zostały za pomocą programu komputerowego, który każdorazowo do wykonania analizy energetycznej przywołuje dane klimatyczne sprzed trzech lat z jednej z 40 stacji meteorologicznych Polski. Obliczenia te zostały wykonane dla miasta Gdańska. Tabela 1. Dane do obliczeń. Powierzchnia ogrzewana budynku: 195m2 Szacunkowe zapotrzebowanie na moc cieplną budynku: 195 m2 x 55 W/m2 = 10 725 W = 10,7 kW Ilość osób korzystających z ciepłej wody użytkowej: 4 osoby Temperatura obliczeniowa wewnątrz budynku: +20ºC Obliczeniowa temperatura zasilania instalacji grzewczej: +36ºC Obliczeniowa temperatura nośnika ciepła instalacji dolnego źródła ciepła: +1ºC Strefa klimatyczna: pierwsza, miasto Gdańsk Obliczenia energetyczne i dobór pompy ciepła wykonano w trzech wariantach różniących się pod względem mocy grzewczej urządzenia. I tak do analizy wybrano pompy ciepła Logatherm Buderus o symbolach: WPS 7K, WPS 9K i WPS 11K. Cyfra w oznaczeniu pompy ciepła określa w zaokrągleniu jej wydajność cieplną. Wyniki obliczeń cieplnych budynku przedstawiono w tabeli 2. z podziałem na poszczególne wielkości pompy ciepła. Tabela 2. Wyniki analizy energetycznej zastosowania pompy ciepła do ogrzewania budynku o powierzchni 195 m2 w mieście Gdańsk. Jednostka Lp. Model pompy ciepła Wariant I Wariant II Wariant III WPS 7K WPS 9K WPS 11K 1. Wydajność cieplna pompy ciepła kW 7,3 9,1 10,7 2. Zapotrzebowanie budynku na moc cieplną do ogrzewania kW 10,7 10,7 10,7 3. Stopień pokrycia mocy cieplnej budynku przez pompę ciepła 4. Niezbędna moc cieplna źródła szczytowego % 70 86 100 kW 3,2 1,5 0 6. Zużycie energii cieplnej przez budynek w ciągu roku kWh 32 440 32 440 32 440 7. Energia cieplna dostarczona przez pompę ciepła w ciągu roku kWh 31 870 32 360 32 440 8. Stopień pokrycia zapotrzebowania na energię cieplną budynku przez pompę ciepła % 98 99 100 9. Niezbędna ilość energii cieplnej wymaganej do dostarczenia ze źródła szczytowego kWh 570 80 0 10. Czas pracy pompy ciepła h 4 280 3 400 2 970 11. Ilość energii elektrycznej napędowej zużytej przez pompę ciepła na rok kWh 8 250 8 070 7 960 12. Ilość energii elektrycznej zużytej przez źródło szczytowe – grzałkę elektryczną kWh 570 80 0 13. Roczny koszt zużytej energii elektrycznej napędowej przez pompę ciepła PLN brutto 2 568 2 514 2 482 14. Roczny koszt zużytej energii elektrycznej przez źródło szczytowe – grzałkę PLN brutto 168 25 0 15. Łączny koszt ogrzewania budynku i podgrzewania ciepłej wody w skali roku PLN brutto 2 736 2 539 2 482 Analizując wyniki obliczeń energetycznych zawartych w tabeli 2., należy zauważyć, że pompa ciepła WPS7K dobrana została na 70% wartości zapotrzebowania budynku na moc cieplną, pompa ciepła WPS9K − na 86%, a ostatnia − na 100%, co w konsekwencji wymaga zastosowania dla pierwszego wariantu źródła szczytowego (np. grzałki elektrycznej) o mocy 3,2 kW, dla drugiego wariantu − o mocy 1,5 kW, a dla pompy ciepła WPS11K grzałka nie będzie potrzebna, gdyż pompa ciepła dobrana jest na 100%. 16 Kurier numer 26, październik 2008 technika Taki dobór wydajności cieplnych pomp ciepła dla naszego budynku w konsekwencji sprawia, że pompa ciepła WPS7K jest w stanie w ciągu roku dostarczyć do budynku energii cieplnej w ilości 31 870 kWh, co w porównaniu do zapotrzebowania budynku na energię cieplną stanowi 98%, zatem źródło szczytowe musi doprowadzić brakującą ilość ciepła w ilości 570 kWh. Pompa ciepła WPS9K pokrywa 99% zapotrzebowania budynku na energię cieplną, zatem w tym przypadku źródło szczytowe musi dostarczyć zaledwie 80 kWh energii cieplnej, natomiast pompa ciepła WPS11K w pełni pokrywa zapotrzebowanie budynku na energię cieplną, ponieważ dobrana została na 100% zapotrzebowania budynku na moc cieplną. Okazuje się zatem, że sama, bez udziału źródła szczytowego, zabezpieczy straty cieplne rozpatrywanego budynku. Przejdźmy do analizy ekonomicznej zawartej na końcu tabeli 2. Okazuje się rzecz bardzo ciekawa i zaskakująca dla wielu przyszłych właścicieli pompy ciepła, otóż koszt pracy każdej jest porównywalny, ponieważ koszt całorocznej pracy pompy ciepła WPS7K (ogrzewanie i produkcja ciepłej wody) wyniesie brutto 2 568 zł, pompy ciepła WPS9K − 2 514 zł, a pompy ciepła WPS11K − 2 482 zł. Jak to się dzieje skoro każda pompa ciepła ma inną moc cieplną, zatem i inną sprężarkę? Tak jest w rzeczywistości, jednak my rozliczamy się nie za moc elektryczną urządzenia, ale za zużytą energię elektryczną, zatem za iloczyn mocy elektrycznej wyrażonej w kW i czasu pracy urządzenia wyrażonego w h (godzinach). Należy zatem porównać dane w wierszu nr 10 z tabeli 2. i okaże się, że pompa ciepła WPS7K w istocie ma najmniejszy silnik elektryczny sprężarki, ale jej czas pracy jest najdłuższy bo wynosi aż 4 820 godzin rocznie, dla pompy ciepła WPS9K czas pracy to 3 400 godzin, natomiast dla pompy ciepła WPS11K − to 2 970 godzin. Okazuje się zatem że ilość energii elektrycznej napędowej wszystkie pompy ciepła zużyją na podobnym poziomie (wiersz 11 tabeli 2.), gdyż najmniejsza pompa ciepła ma najmniejszą moc elektryczną sprężarki, jednak będzie ona pracowała najwięcej godzin w skali roku, natomiast pompa ciepła WPS11K posiada największą moc silnika elektrycznego, ale jej czas pracy będzie najkrótszy, a wszystkie pompy ciepła zasilają w ciepło taki sam budynek, o identycznym zapotrzebowaniu na ciepło. Zatem koszty pracy wszystkich pomp ciepła są porównywalne. O ostateczniej wartości rachunku za energię elektryczną decyduje źródło szczytowe i tak przy wykorzystaniu pompy ciepła WPS7K grzałka elektryczna będzie kosztować dodatkowo ok. 168 zł, w przypadku pompy ciepła WPS9K − 25 zł, natomiast przy wykorzystaniu pompy ciepła WPS11K grzałka nie zostanie w ogóle uruchomiona (dobór pompy ciepła na 100%). Można zatem z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, że w przytoczonym przykładzie najlepszym wyborem pompy ciepła, z punktu widzenia kosztów eksploatacyjnych, jest wariant trzeci, czyli wybranie pompy ciepła WPS11K o wydajności cieplnej dobranej na 100% zapotrzebowania budynku na moc cieplną. Koszt energii elektrycznej przy ogrzewaniu domu o powierzchni 195m2 tą pompą ciepła jest najniższy! Jednak analiza powyższa nie ma żadnego sensu ekonomicznego, jeżeli do kosztów eksploatacji urządzenia nie dodamy kosztów inwestycyjnych poniesionych na zrealizowanie tej inwestycji, koszty te podano w tabeli 3. Uwzględniono w nich całkowite koszty wykonania kotłowni z pompą ciepła i całkowite koszty wykonania instalacji dolnego źródła ciepła w postaci wymiennika poziomego. Tabela 3. Całkowite koszty inwestycyjne montażu pompy ciepła w budynku. Jednostka Wariant I Wariant II Wariant III WPS 7K WPS 9K WPS 11K PLN netto 36 350 37 500 40 250 PLN netto 9 500 14 500 16 700 Lp. Model pompy ciepła 1. Całkowity koszt netto wykonania kotłowni z pompą ciepła (wliczono cenę: pompę ciepła, podgrzewacz ciepłej wody, bufor na c.o., koszty materiałów instalacyjnych, montaż i rozruch kotłowni) 2. Całkowity koszt wykonania instalacji dolnego źródła ciepła w postaci kolektora poziomego wykonanego na gotowo (wliczono w cenę: prace ziemne, rurę na wymiennik, niezamarzający nośnik ciepła, rozdzielacz hydrauliczny z regulacją przepływów) 3. Całkowita długość wymiennika poziomego m 480 600 720 4. Wymagana powierzchnia działki na wymiennik poziomy m2 600 800 900 5. Całkowity koszt inwestycji PLN netto 45 850 52 000 56 950 Analizując koszty inwestycyjne opisane w tabeli 3., można teraz powiedzieć, że najbardziej opłacalną z punktu widzenia kosztów inwestycji jest pompa ciepła WPS7K, ponieważ wartość tej inwestycji jest najniższa. Mamy więc do rozstrzygnięcia konflikt ekonomiczny. Z punktu widzenia kosztów eksploatacji najlepszym rozwiązaniem jest pompa ciepła WPS11K, ale z punktu widzenia inwestycji jest ona najdroższa i to o ponad 11 000 zł netto. Z kolei pompa ciepła WPS7K jest najtańsza inwestycyjnie, ale najdroższa eksploatacyjne i to o ponad 250 zł rocznie, co stanowi, o ponad 10% wyższe koszty eksploatacji w porównaniu do WPS11K. Może warto zastanowić się nad wybraniem pompy ciepła WPS9K. Eksploatacyjne jest droższa w porównaniu do WPS11K tylko o 57 zł (wydaje się niewiele), ale co jest ważniejsze, jest tańsza inwestycyjnie od pompy WPS11K, aż o prawie 5 000 zł. Należy tu również zwrócić uwagę na fakt często pomijany w podobnych analizach, że pompa ciepła WPS9K wymaga również mniejszej powierzchni działki na kolektor poziomy i to aż o 100 m2, co przy obecnych cenach gruntu może mieć niebagatelny wpływ na wartość całej inwestycji. Wydaje się zatem, że rozwiązaniem kompromisowym pomiędzy kosztami inwestycji i kosztami eksploatacji jest wybór pompy ciepła na około 80% zapotrzebowania budynku na moc cieplną. W przytoczonym przykładzie pompa ciepła WPS9K dobrana jest na 86% zapotrzebowania budynku, dzięki czemu obniżyliśmy koszty inwestycji o 5 000 zł w porównaniu do pompy ciepła WPS11K, ale równocześnie zgodziliśmy się na wyższe koszty eksploatacji w porównaniu do WPS11K o 57 zł, za sprawą pracy grzałki elektrycznej przy wystąpieniu niskich temperatur podczas sezonu grzewczego. Z całą odpowiedzialnością można stwierdzić, że taki dobór pompy ciepła jest najwłaściwszy, a poparciem tej tezy jest pozytywna opinia wielu użytkowników pomp ciepła Logatherm Buderus. Kurier numer 26, październik 2008 17 technika Wybór dolnego źródławymiennika ciepła Wykonanie poziomego gruntowego 1 2 5 3 4 7 8 6 1-2– prace ziemne, wykonanie wykopu 3 – przygotowanie rurociągu, rozwijanie rury ze zwoju 4 – przygotowanie rurociągu, umieszczenie rury na bębnie rozwijaka 5 – ułożenie rury wymiennika w wykopie 6 – wykonanie zakrętu rurociągu w ziemi 7 – łączenie poszczególnych odcinków rury, zgrzew metodą polifuzyjną 8 – wejście wymiennika poziomego do budynku przez fundament Wybór dolnego źródła ciepła Ogromnym dylematem dla przyszłego użytkownika pompy ciepła, ale również i firmy instalacyjnej, jest wybór miejsca, skąd pompa ciepła będzie pobierać energię cieplną. Miejsce to potocznie określane jest mianem: dolne źródło ciepła. Miejsc, skąd można pobierać energię cieplną, tzw. energię odnawialną, pochodzącą od promieniowania słonecznego jest wiele. Mogą to być: grunt, woda podziemna, woda powierzchniowa, powietrze wentylacyjne, powietrze zewnętrzne, woda technologiczna odpadowa, ścieki oczyszczone bądź nieoczyszczone i wiele innych miejsc, które niosą ze sobą bezpłatną ener- 18 Kurier numer 26, październik 2008 gię cieplną. Każde rozwiązanie techniczne posiada pewne własności pozytywne i negatywne. Z jednego źródła łatwiej jest pozyskiwać ciepło, a z innego − trudniej, jedno rozwiązanie będzie rozwiązaniem bezobsługowym dla użytkownika pompy ciepła, a inne będzie wymagało ciągłej kontroli czy choćby nadzoru. Należy zatem, przed wybraniem rodzaju źródła dolnego, przeanalizować wszystkie aspekty techniczne, użytkowe i finansowe przyszłej inwestycji. Poniżej przedstawione zostaną dwie najczęściej stosowane, w warunkach polskich, realizacje instalacji dolnego źródła ciepła. technika Poziomy wymiennik gruntowy (poziomy kolektor gruntowy) Pionowy wymiennik gruntowy (pionowy kolektor gruntowy) Najczęściej stosowane rozwiązanie pozyskiwania energii cieplnej do pompy ciepła. Najczęściej, ponieważ jest najłatwiejsze oraz najtańsze w wykonaniu i − co najważniejsze dla użytkownika − jest praktycznie bezawaryjne, bezobsługowe i niewyczerpalne. Najłatwiejsze w wykonaniu, ponieważ wystarczy posiadać odpowiednią wielkość niezabudowanego terenu i zakopać w nim, dobraną do pompy ciepła, długość rury wymiennika. Najtańsze w wykonaniu, ponieważ wystarczy posiadać lub wynająć koparkę, kupić odpowiednią długość rury na wymiennik, no i oczywiście beczkę płynu niezamarzającego – spirytusu. Bezawaryjne i bezobsługowe, ponieważ po zakopaniu wymiennika w gruncie i wypełnieniu go płynem niezamarzającym przez najbliższe 20 lat nic nie będzie trzeba przy tym wymienniku robić, nie licząc czynności czyszczenia filtrów przez pierwsze dwa tygodnie od rozruchu pompy ciepła. Niewyczerpalne, bowiem słońce co roku w okresie letnim będzie ładowało ten wymiennik w ciepło i regenerowało go w 100%, aby zimą pompa ciepła mogła pobierać je do ogrzewania domu. Z pełną konsekwencją tych słów można stwierdzić, że jeszcze nigdy nie zdarzyło się, aby energii cieplnej w gruncie zabrakło, pod warunkiem, że wymiennik został wykonany według wskazówek i wytycznych firmy Buderus. Istnieje wiele sposobów wykonania instalacji poziomego wymiennika gruntowego, jednak przedstawiony na rysunku 1. jest najprostszy i co najważniejsze − najbardziej skuteczny w działaniu. Rury tworzące wymiennik poziomy zakopuje się w gruncie na głębokości do 1,5 m, licząc od powierzchni działki. Kształt ułożenia rur wymiennika przypomina tzw. meandry, jednak sąsiadujące ze sobą poszczególne pętle wymiennika nie mogą być zakopane bliższej od siebie niż w odległości 1,5 m. Wykonanie takiego wymiennika nie jest mocno skomplikowane, wystarczy mieć małą koparkę i trochę orientacji w przestrzeni, aby sprawnie ułożyć odpowiednią ilość rur, które po wypełnieniu płynem niezamarzającym będzie stanowiła dolne źródło ciepła dla pompy ciepła. Na zdjęciach pokazano wykonanie poziomego wymiennika gruntowego. Równie często co wymiennik poziomy do zasilania pomp ciepła stosowany jest pionowy wymiennik gruntowy. Jego największą zaletą jest to, że do jego wykonania nie potrzeba dużych powierzchni działki. Praktycznie mówiąc, wystarczy jedynie miejsce, aby mógł wjechać samochód ciężarowy. Wymiennik ten bowiem wsuwany jest w otwór wykonany w gruncie. Dla małych pomp ciepła, takich jak WPS7K wystarczy zaledwie jeden otwór o głębokości ok. 135 m, natomiast dla pompy ciepła WPS11K − o głębokości 160 m, jednak w tym przypadku, z uwagi na własności geologiczne gruntu, wykonuje się najczęściej dwa otwory po 85 m, chociaż znany jest przykład, gdzie do pompy ciepła WPS11K wykonano jeden otwór o głębokości 189 m z uwagi na dobre własności geologiczne gruntu i dużą moc maszyny wiertniczej. Wykonanie wymiennika pionowego jest o wiele bardziej skomplikowane niż wykonanie wymiennika poziomego. Należy posiadać maszynę wiertniczą, która potrafi drążyć otwory w głąb ziemi i to na duże głębokości. Istnieje kilka metod wiertnicznych stosowanych w polskich warunkach geologicznych, jednak najczęściej stosuje się tzw. metodę „płuczkową”. W skrócie nazwa ta określa sposób wydobywania (wynoszenia) urobku (tego, co świder rozwierci) na powierzchnię. W tej metodzie zwierciny wydobywane są na powierzchnię ziemi poprzez strumień substancji płuczącej otwór, która pod ogromnym ciśnieniem wtłaczana jest w otwór poprzez rury, fachowo nazywane żerdziami. Głównym zadaniem żerdzi jest przenoszenie momentu obrotowego na świder. Mówiąc inaczej, elementem przenoszącym moment obrotowy na świder nie jest wał, tylko rura o średnicy co najmniej 4”, we wnętrzu której przepływa do samego dna odwiertu wprost na świder płuczka. Jednocześnie element ten wykonuje ruch obrotowy, bo na jego końcu zamontowany jest świder (patrz zdjęcie). Wykonywanie otworów pod wymienniki pionowe w Polsce nie należy do technologii łatwych. Wymaga ogromnego doświadczenia i wielkiej wiedzy geologicznej. Aby uniknąć przykrych doświadczeń, należy takie prace powierzać firmom, które są przygotowane do takiego zadania pod względem technicznym i merytorycznym. Na poniższych zdjęciach przedstawiono relacje z wykonywania prac wiertniczych pod kolektor pionowy dla pomp ciepła Logatherm. Rys. 1. Schemat ułożenia rur gruntowego wymiennika poziomego. Rys. 2. Schemat wykonania pionowego wymiennika gruntowego. Kurier numer 26, październik 2008 19 technika Wykonanie pionowego wymiennika gruntowego 2 3 5 6 7 8 9 10 11 12 1 4 1 – ustawienie i pionowanie wiertnicy 2 – wiertnica przygotowana do pracy, widać pierwszą żerdź i świder zamontowany we wrzecionie 3 – płuczka wiertnicza wypływająca z odwiertu 4 – żerdzie wiertnicze 5 – oczyszczanie wypływu ze zwiercin 6 – dokładanie kolejnych żerdzi 7 – przygotowanie wymiennika pionowego, zgrzanie U-rurki do rur wymiennika 8 – wsuwanie wymiennika w wywiercony otwór 9 – zasypanie otworu kamieniami o specjalnej granulacji. 10– widok świdra do wiercenia w iłach 11– świder typu gryzer do wiercenia w kamieniach, przygotowany do pracy 12– początek wiercenia, widoczny wypływ płuczki wiertniczej ze świdra Wykonanie poziomego wymiennika w wodzie 1 2 3 4 1 – wbite do dna kołki, na których rozpięte zostaną rury wymiennika ciepła 2 – widok rozpiętych rur wymiennika pływających na powierzchni wody 3 – przygotowane ciężarki betonowe (ułożone na pomoście) 4 – widok ogólny rozłożonego wymiennika na wodzie i niezbędne narzędzie – łódź wiosłowa 20 Kurier numer 26, październik 2008 technika Poziomy wymiennik gruntowy zanurzony w wodzie Bardzo rzadko stosowane rozwiązanie w Polsce, a szkoda, ponieważ taki wymiennik pracuje najlepiej, najbardziej sprawnie spośród wszystkich znanych wymienników do pomp ciepła (nie licząc źródeł sztucznych: ścieków, wody technologicznej, wód geotermalnych, powietrza wentylacyjnego). Stosowany jest rzadko z prostej przyczyny, nie każdy inwestor ma takie szczęście, aby na swojej działce posiadać jezioro, staw czy rzekę. Wykonanie tego wymiennika jest analogiczne jak wymiennika poziomego w gruncie, z tym, że w tym przypadku rury tworzące wymiennik ciepła należy zatopić na dnie zbiornika wodnego. Jak się okazuje praktycznie, nie jest to takie łatwe, a powiem wręcz, że jest bardzo trudne. Ciężar właściwy rury polietylenowej wynosi około 0,8 tony/m3, a jak wiadomo wody − ok. 1 tony/m3, zatem rura jest lżejsza o 200 kg. Wniosek z porównania tych wielkości jest prosty: rura będzie pływać na powierzchni wody. Nawet gdy wypełnimy ją płynem niezamarzającym, również będzie pływać. Okazuje się prak- Rys. 3. Schemat ułożenia rur poziomego wymiennika zanurzonego w zbiorniku wodnym. tycznie, że każdy 1 metr rury wymiennika należy obciążyć odważnikiem o masie od 2 do 3 kg, inaczej nie uda się zatopić rury na dnie jeziora. Schemat ideowy wymiennika poziomego zanurzonego na dnie zbiornika wodnego pokazano na rysunku 3. Porównanie kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych pompy ciepła z kotłownią olejową lub gazową Najważniejszym parametrem ekonomicznym cechującym zasadność danej inwestycji jest jej czas zwrotu. Innymi słowy mówiąc, ile lat będą rekompensować się wyższe koszty inwestycyjne pompy ciepła w stosunku do kotłowni olejowej dzięki niższym kosztom eksploatacyjnym pompy ciepła w ciągu roku. Wytyczne ekonomiczne mówią, że aby daną inwestycję nazwać mianem opłacalnej, czas zwrotu poniesionych kosztów inwestycyjnych nie powinien być dłuższy jak 5 do 7 lat. Ponownie poddajmy analizie nasz przykładowy budynek o powierzchni ok. 200 m2, jednak teraz przy wykorzystaniu kotła olejowego i kotła na gaz płynny. Należy się tu jedna, ale bardzo ważna wskazówka. Nie ma ekonomicznego sensu prowadzenia porównań i analiz pompy ciepła, a więc urządzenia o wysokim stopniu zaawansowania technicznego, z pierwszym lepszym kotłem, który jest ubogi w nowoczesne rozwiązania techniczne. Zatem porównajmy pompę ciepła Logatherm do kotła olejowego Buderus G125 z pełną automatyką i kotła kondensacyjnego GB152 na gaz płynny. Cenę kotłowni olejowej podano w tabeli 4., kotłowni na gaz płynny − w tabeli 5., natomiast koszt węzła cieplnego z pompą ciepła Logatherm − w tabeli 6. Tabela 4. Całkowite koszty wykonania kotłowni z kotłem olejowym. Wyszczególnienie Typ Kocioł olejowy Buderus G125, 2107M 25KW Czujnik zasobnika c.w.u AS1 Zasobnik na ciepłą wodę użytkową SU 160 Ilość Wartość 7 935 zł 86 zł 2 596 zł Zestaw przyłączeniowy kocioł-bojler 958 zł Filtr oleju jednorurowy 121 zł Zbiornik olejowy 2000 l 583 zł N 18 160 zł Naczynie c.w.u D 12 250 zł Buderus pompa obiegowa 25/40 308 zł System spalinowy 8m 1 180 zł Pakiet podstawowy A Grupa bezpieczeństwa kotła Naczynie c.o. 176 zł 391 zł Materiały instalacyjne, armatura (rury, złączki, zawory, naczynia przeponowe, pompy obiegowe, izolacja itp.), 2 000 zł Montaż węzła cieplnego wraz z systemem spalinowym 3 000 zł Razem wartość netto: 19 744 zł Kurier numer 26, październik 2008 21 technika Tabela 5. Całkowite koszty wykonania kotłowni z kotłem na gaz płynny. Wyszczególnienie Kocioł kondensacyjny Buderus z wbudowanym zasobnikiem na ciepłą wodę użytkową o pojemności 150 dm3 Typ Ilość GB152-24T 1 Wartość 11 984 zł Armatura dostosowująca kocioł do gazu płynnego SET GB152 1 96 zł Zestaw podstawowy odprowadzania spalin TWIN GA-K 1 744 zł 1 248 zł 8m 1 648 zł Złączka króćca kotła System spalinowy Uszczelka silikonowa do przewodów spalinowych 8 56 zł Materiały instalacyjne, armatura (rury, złączki, zawory, naczynia przeponowe, pompy obiegowe, izolacja itp.), 2 000 zł Montaż węzła cieplnego wraz z systemem spalinowym 3 000 zł Razem wartość netto: 18 776 zł Tabela 6. Całkowite koszty wykonania węzła cieplnego z pompą ciepła Logatherm Wyszczególnienie Typ Ilość Wartość Pompa ciepła Logatherm Buderus WPS 9K 1 27 400 zł Zbiornik buforowy na c.o. PS 300 1 2 600 zł 1 8 000 zł 600 metrów 1 12 000 zł 2 obiegi 1 Materiały instalacyjne (rury, złączki, zawory, naczynia przeponowe, pompy obiegowe, izolacja itp.) Montaż pompy ciepła (wykonanie na gotowo) Rozruch techniczny Wykonanie poziomego kolektora gruntowego PEØ40 Wężownica kolektora, spirytus techniczny, montaż wężownicy (prace ziemne, wykopanie i zakopanie, wyrównanie terenu). System regulacji przepływu (rozdzielacz dolnego źródła) 2 500 zł Razem wartość netto: 52 500 zł Tabela 7. Koszty ogrzewania budynku o powierzchni 200 m2 różnymi nośnikami energii. Jednostka Ilość Koszt ogrzewania Olej opałowy Nośnik energetyczny dm3/rok 3 604 10 451 zł/rok Gaz płynny 3 dm /rok 4 806 11 534 zł/rok kWh 8 150 2 539 zł/rok Napędowa energia elektryczna pompy ciepła W tabeli 2. przytoczono wynik obliczeń zużycia energii cieplnej przez budynek do ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej dla czteroosobowej rodziny w ciągu roku. Wartość ta wynosi 32 440 kWh/rok. Dla tej wartości obliczono zużycie oleju opałowego i gazu ziemnego oraz podano całkowite koszty produkcji ciepła z tych paliw, a wyniki tych obliczeń podano w tabeli 7. Obliczenie czasu zwrotu kosztów inwestycyjnych pompy ciepła Obliczenie wykonano według zależności: T= koszty inwestycyjne pompy ciepła – koszty inwestycyjne kotła olejowego/gazowego koszty eksploatacyjne kotła olejowego/gazowego – koszty eksploatacyjne pompy ciepła Okazuje się zatem, że czas zwrotu kosztów inwestycyjnych poniesionych na zainstalowanie pompy ciepła zwróci się po: 4 latach i 2 miesiącach w porównaniu do kotła olejowego oraz 3 latach i 11 miesiącach w porównaniu do kotła na gaz płynny. Każdy z nas wie, czy jest instalatorem, czy użytkownikiem kotła na olej lub gaz płynny, że koszty ogrzewania budynku jednym z tych nośników są obecnie olbrzymie. Ponadto koszty te ciągle rosną i wydaje się, że końca tych podwyżek nie widać. Wzrost cen ropy naftowej na rynkach międzynarodowych bez wątpienia wywołuje wzrost pozostałych surowców energetycznych: węgla, gazu ziemnego, a nawet paliw odnawialnych, jak pelets czy drewno. Niestety, również i cena energii elektrycznej w pewnym stopniu jest uzależniona od rynkowych tendencji i wzrostu cen ropy naftowej, węgla kamiennego i brunatnego, szczególnie w Polsce, gdzie 90% energii elektrycznej wytwarzanej jest w elektrowniach konwencjonalnych. Bez względu jednak na dynamikę wzrostu cen paliw energetycznych i energii elektrycznej, pompa ciepła jest urządzeniem umożliwiającym tanie ogrzewanie naszych domów. Niesie ze sobą jeszcze jeden pozytywny aspekt polityczno-społeczny, a mianowicie realne poczucie uniezależnienia się użytkownika pompy ciepła od monopolu państwowego na energię cieplną i zawirowania polityczne przy imporcie różnych surowców zza wschodniej granicy. 22 Kurier numer 26, październik 2008 technika Wykonanie węzła cieplnego z pompą ciepła Wykonanie projektu węzła cieplnego z pompą ciepła wymaga uprzedniego postawienia sobie kilku pytań: • jaki system grzewczy będzie wykonany w budynku (grzejnikowy,podłogowyczymieszany), • jakajestpojemnośćwodnainstalacjigrzewczej,ileobiegów cieplnych będzie zasilanych z węzła cieplnego, • jakiegotypubędątoobiegigrzewcze(temperatura zasilania), • jakbędzierealizowanaregulacjawydajnościcieplnej wtychobiegach(regulacjajakościowaczyilościowa), • czyinstalacjagrzewczabędziewyposażonawaparaturę regulacyjną, np. grzejnikowe zawory termostatyczne czy siłowniki na rozdzielaczach ogrzewania podłogowego, itp., • czywwęźlecieplnymbędzieprzygotowywanaciepła woda użytkowa, w jakiej ilości, • jakiewybranorozwiązanieinstalacjidolnegoźródła ciepła, • czysąprzewidzianedodatkoweźródłaciepła,np.kominek z płaszczem wodnym, kocioł na paliwo stałe, itp., • czybędziedodatkoweźródłopodgrzewaniaciepłej wody użytkowej w postaci instalacji solarnej, • czybędziedodatkowainstalacjapodgrzewaniawody basenowej czy centrali wentylacyjnej. Pytań jest wiele. Często jednak okazuje się, że inwestor chciałby mieć wszystko w swoim domu: pompę ciepła, kominek, kocioł olejowy na wszelki wypadek, instalację solarną, ogrzewanie podłogowe, a w sypialniach grzejniki, system wentylacji budynku i podgrzewanie wody w basenie do późnej jesieni, a może i cały rok. Cóż, jako projektantom i instalatorom pozostaje nam to wszystko pogodzić razem ze sobą w jeden sprawnie działający układ grzewczy. Jednak okazuje się, że nie jest to takie proste. Jak połączyć dwa skrajnie różne urządzenia grzewcze, jak pompa ciepła, urządzenie niskotempera- turowe i kocioł na paliwo stałe, urządzenie typowo wysokotemperaturowe? Jak połączyć z pompą ciepła dwa obiegi grzewcze: niskotemperaturowe ogrzewanie podłogowe z wysokotemperaturową instalacją ogrzewania grzejnikowego? I w końcu jak wpiąć w to wszystko system podgrzewania wody w basenie, który powinien być zasilany z najwyższą temperaturą? Zadanie jest trudne. Jak z niego wybrnąć? Odpowiedź jest prosta: bufor! Zbiornik o dużej objętości wodnej i przemyślanej konstrukcji. Jego konstrukcja musi łączyć w sobie trzy funkcje: zbiornika o dużej objętości wodnej i równocześnie sprzęgła hydraulicznego oraz wężownicowego wymiennika ciepła. Zatem konieczne jest zastosowanie zbiornika z dużą liczbą króćców podłączeniowych i wężownicą stalową w jego wnętrzu, taką konstrukcję pokazano na rysunku 4. Bufor PSP300W posiada osiem króćców podłączeniowych, jednak co ważne, króćców o dużej średnicy: 2 króćce o średnicy 1½” i 6 króćców o średnicy 1¼”. Takie duże średnice gwarantują zachowanie odpowiednio dużych przepływów wody grzewczej przez bufor. W jego wnętrzu znajduje się wężownica stalowa o powierzchni wymiany ciepła równej 1,5 m2 umożliwiająca podłączenie (zgodnie z polskim prawem) kominka z płaszczem wodnym czy kotła na paliwo stałe lub instalacji solarnej. Cały bufor zaizolowany jest twardą pianką poliuretanową, a jego całkowita średnica nie przekracza średnicy 600 mm, co stanowi jego niewątpliwą zaletę i jest zgodne z oczekiwaniami instalatorów z uwagi na obecne tendencje budowlane, gdzie na pomieszczenie kotłowni zostawia się niewiele miejsca. Na rysunku 5. pokazano podstawowy schemat węzła cieplnego z pompą ciepła WPS 9K, z poziomym wymiennikiem gruntowym i jednym obiegiem ogrzewania podłogowego. Rys. 4. Bufor PSP300W do pomp ciepła Logatherm Buderus. Kurier numer 26, październik 2008 23 technika DXV DZSLVMBDKBDXV *OTUBMBDKB PHS[FXBOJBQPEäPHPXFHP (5 (5 41 ;' /1%ÿ /1;8 % ;;/ ' (5 ;' [JNOBXPEB & 3%ÿ (5 814, QPNQBDJFQäB 14 [CJPSOJL CVGPSPXZ 1 % 3%ÿ 1 ;3 ;3 /1$0 % 1P[JPNZLPMFLUPSHSVOUPXZ Rys. 5. Schemat podłączenia pompy ciepła Buderus Logatherm WPS...K ze zbiornikiem buforowym i instalacją ogrzewania podłogowego; dolne źródło-poziomy wymiennik gruntowy. Pompy ciepła WPS...K mają wbudowany, wewnątrz obudowy, zasobnik na ciepłą wodę użytkową. Jeżeli zaś będziemy tworzyć węzeł cieplny z pompą ciepła o większej mocy niż 11 kW, należy wówczas zastosować pompę ciepła np. WPS17 z osobnym zasobnikiem na ciepłą wodę użytkową o symbolu SH450RW. Schemat takiego węzła cieplnego pokazano na rysunku 6. Długoletnie doświadczenie naszej firmy w instalowaniu pomp ciepła mówi, że wykonanie węzła cieplnego w oparciu o jeden z powyższych schematów gwarantuje w pełni sprawne i niezawodne działanie pompy ciepła. Odstępstwa od tych schematów mogą skutkować niewłaściwą pracą pompy ciepła z uwagi na zbyt mały zład wody w instalacji grzewczej, niezachowanie wymaganego, nominalnego strumienia wody płynącego przez skraplacz pompy ciepła. W konsekwencji doprowadzi to do awaryjnego wyłączania się pompy ciepła lub pracy pompy ciepła na zbyt wysokich parametrach temperaturowych, co będzie prowadziło do większego zużycia napędowej energii elektrycznej (zbyt wysokie ciśnienie skraplania). Równie ważnym elementem hydraulicznym jak bufor w instalacji grzewczej, po stronie dolnego źródła ciepła jest rozdzielacz hydrauliczny. Najistotniejszą cechą konstrukcyjną takiego rozdzielacza jest jego duża średnica hydrauliczna i odporność na niskie temperatu- (5 *OTUBMBDKB PHS[FXBOJBQPEäPHPXFHP (5 DXV 41 /1%ÿ % 4)38 [BTPCOJL DXV ;;/ ;' 1 (5 & 1 3%ÿ (5 DZSLVMBDKBDXV ;' ' /1;8 14 [CJPSOJL CVGPSPXZ 814 QPNQBDJFQäB 3%ÿ ;3 /1$0 ;3 [JNOBXPEB % % 1P[JPNZLPMFLUPSHSVOUPXZ Rys. 6. Schemat podłączenia pompy ciepła Buderus Logatherm WPS z zasobnikiem c.w.u., zbiornikiem buforowym oraz z instalacją grzejnikową; dolne źródło-poziomy wymiennik gruntowy. 24 Kurier numer 26, październik 2008 technika ry. Te dwa warunki spełnia jedynie materiał, który nosi nazwę polietylen. Jego wytrzymałość porównywalna jest z wytrzymałością stali, zatem grubość ścianki rury o wytrzymałości PN10 to zaledwie 4 mm, co sprawia, że średnica wewnętrzna jest duża, w przeciwieństwie do rur z PP-polipropyleny, których grubości ścianek są ogromne i wynoszą nawet 15 mm. Drugą ważną cechą jest wytrzymałość na niskie temperatury. Polietylen może współpracować z płynami o temperaturze –40ºC bez obniżenia jego wytrzymałości, w przeciwieństwie do PP, którego nie wolno stosować poniżej temperatury 0ºC. I w końcu cecha najważniejsza. Każdy rozdzielacz hydrauliczny dolnego źródła ciepła powinien mieć możliwość kontroli i regulacji natężenia przepływu płynu niezamarzającego przez poszczególne pętle wymiennika, czy to poziomego, czy pionowego. Kontrolę i regulację przepływu można wykonać na różne sposoby, jednak najłatwiejsze ze względów użytkowych jest zastosowanie odpowiedniej konstrukcji rotametrów. Bez żadnych przyrządów elektronicznych każdy może sprawdzić wizualnie i wyregulować przepływ przez poszczególne pętle wymiennika gruntowego. Taka wizualna kontrola jest bardzo ważna dla samego użytkownika, ponieważ ma on możliwość okresowego sprawdzenia, czy wszystkie pętle wymiennika gruntowego (poziomego lub pionowego) pracują równocześnie, mówiąc inaczej, czy ze wszystkich pętli wymiennika gruntowego w równym stopniu czerpiemy ciepło, czy może któraś z pętli jest zapowietrzona. Takie rozdzielacze hydrauliczne do instalacji dolnych źródeł ciepła są w ofercie firmy Buderus. Wraz z pompą ciepła Logatherm Buderus dostarczany jest równie ważny element hydrauliczny do instalacji dolnego źródła ciepła, tzw. zestaw zaworów napełniających (zaznaczony na schemacie jako ZZN). Umożliwia on instalatorowi w łatwy sposób napełnienie i odpowietrzenie instalacji dolnego źródła ciepła. Należy tu wspomnieć, że napełnienie, a szczególnie odpo- Rys. 7. Pompowy zestaw do napełniania. wietrzenie instalacji dolnego źródła ciepła nie należy do operacji łatwych, podobnie jak ma to miejsce z odpowietrzeniem instalacji solarnej. Zestaw zaworów napełniających i pompowy zestaw do napełniania umożliwią łatwe i szybkie napełnienie nawet rozległej instalacji dolnego źródła ciepła. Powróćmy do analizy schematów ideowych węzłów cieplnych z pompami ciepła Logatherm. Kolejne schematy stanowią jedynie powielenie dwóch poprzednich i wyposażanie ich w kolejne dodatkowe urządzenia. Na rysunku 8. pokazano schemat węzła cieplnego z pompą ciepła i dwoma obiegami grzewczymi o różnych temperaturach zasilania: niskotemperaturowym ogrzewaniem podłogowym, regulowanym trzydrogowym zaworem mieszającym i wysokotemperaturowym obiegiem grzejnikowym. Na rysunku 9. pokazano schemat węzła cieplnego z pompą ciepła i dwoma obiegami grzewczymi o różnych temperaturach zasilania oraz kotłem na paliwo stałe podłączonym do wężownicy bufora. Należy zwrócić tu uwagę na umiejscowienie czujnika temperatury pompy ciepła GT1. Bezwzględnie musi być on zamontowa- *OTUBMBDKB *OTUBMBDKB HS[FKOJLPXB PHS[FXBOJB QPEäPHPXFHP (5 (5 DXV 41 /1%ÿ (5 % ;;/ ;.[4 ;' 1 (5 14 [CJPSOJL CVGPSPXZ & 814 QPNQBDJFQäB 1 3%ÿ 4)38 [BTPCOJL DXV 3%ÿ ;3 /1$0 (5 ;3 DZSLVMBDKBDXV ;' ' /1;8 [JNOBXPEB % % 1P[JPNZLPMFLUPSHSVOUPXZ Rys. 8. Schemat podłączenia pompy ciepła Buderus Logatherm WPS z zasobnikiem c.w.u., zbiornikiem buforowym, instalacją grzejnikową i instalacją ogrzewania podłogowego; dolne źródło-poziomy wymiennik gruntowy. Kurier numer 26, październik 2008 25 technika 1 2 3 1 – widok ogólny rurociągów podłączonych do pompy ciepła 2 – ogólny widok węzła cieplnego: pompa ciepła Buderus Logatherm, bufor i podgrzewacz c.w.u. 3 – widok rozdzielacza dolnego źródła ciepła ny wewnątrz bufora. Takie umiejscowienie tego czujnika gwarantuje wyłączenie pompy ciepła wówczas, gdy uruchomiony zostanie kocioł (kominek z płaszczem wodnym) i dodatkowy strumień ciepła będzie kierowany do bufora. Inne umiejscowienie czujnika GT1 może prowa- *OTUBMBDKB *OTUBMBDKB HS[FKOJLPXB PHS[FXBOJB QPEäPHPXFHP dzić do wywołania awarii w pompie ciepła (awaria: wysoka temperatura powrotu) wówczas, gdy bufor będzie rozgrzany do wysokiej temperatury, np. powyżej +60ºC, a pompa obiegowa P2 zacznie tłoczyć wodę o tak wysokiej temperaturze na skraplacz pompy ciepła. *OTUBMBDKBLPNJOLPXB [QäBT[D[FNXPEOZN MVCLPUäFNOBQBMJXPTUBäF (5 (5 DXV 41 /1%ÿ (5 % ;' ' ;.[4 ;;/ 1 (5 14 [CJPSOJL CVGPSPXZ & 814 QPNQBDJFQäB 1 3%ÿ 4)38 [BTPCOJL DXV 3%ÿ ;3 /1$0 (5 ;3 DZSLVMBDKBDXV ;' 5;. /1;8 [JNOBXPEB % % 1P[JPNZLPMFLUPSHSVOUPXZ Rys. 9. Schemat podłączenia pompy ciepła Buderus Logatherm WPS z zasobnikiem c.w.u., zbiornikiem buforowym, instalacją grzejnikową, instalacją ogrzewania podłogowego i instalacją kominkową lub na paliwo stałe; dolne źródło-poziomy wymiennik gruntowy. 26 Kurier numer 26, październik 2008 rozmowa Recepta na sukces Firma Pana Ireneusza Gumiennego, Autoryzowanego Partnera Handlowego spółki BuderusTechnikaGrzewczaodponad10lat,rozpoczęładziałalnośćw1979roku jako trzyosobowy zespół rzemieślniczy w Gutowie Wielkim. Obecnie zatrudnia wykwalifikowany 25-osobowy zespół, pozwalający realizować skomplikowane prace z wykorzystaniem najnowszych urządzeń, systemów hydraulicznych i centralnego ogrzewania. Przedsiębiorstwo dysponuje własnym serwisem w zakresie kotłowni, palników olejowych i grzewczych. Jest też jednym z najbardziej rozpoznawalnych przedsiębiorstw na terenie powiatu wrzesińskiego, laureatem wielu nagród branżowych. Firmę Pana Ireneusza charakteryzuje duże doświadczenie zawodowe, determinacja, systematyczne dokształcanie, fachowość, dokładność, zatrudnienie specjalistów i poprawne inwestycje, które to cechy pozwalają na przetrwanie każdej „burzy dziejowej” i umacniają pozycję firmy na trudnym rynku branży grzewczej. Firma „Gumienny” posiada własny serwis kotłowni, palników olejowych i gazowych, wyposażony w wysokiej klasy sprzęt kontrolno-pomiarowy. Posiada także uprawnienia Urzędu Dozoru Technicznego w zakresie montażu kotłów i kotłowni. W działalności na rzecz społeczeństwa lokalnego wspomaga dużą ilość imprez charytatywnych, sportowych, rekreacyjnych, masowych. Bezpośrednio wspiera i sponsoruje drużynę szkolną piłki koszykowej Zespołu Szkół w Otocznej, młodzieżowy klub karate we Wrześni. Za działalność charytatywną otrzymała wiele wyróżnień i podziękowań od władz lokalnych i osób obdarowanych. Firma „Gumienny” prowadzi również profesjonalnie swoją stronę internetową www.gumienny.pl, na którą zaprasza wszystkich zainteresowanych. Od 2005 roku firma Pana Gumiennego dysponuje Certyfikatem PN-EN ISO9001:2001.Firma„Gumienny”znajdujesięwWęgierkach–8kmodWrześnii15km od Słupcy przy starej trasie Konin-Poznań. 28 tekst: Kurier numer 26, październik 2008 Katarzyna Bartz rozmowa M.S.: Jak układa się współpraca firmy Gumienny z poznańskim oddziałem Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o.? Maciej Słomiński: Panie Ireneuszu, jaka jest recepta na sukces firmy instalatorskiej? Ireneusz Gumienny: Fachowość, doświadczenie, korzystanie z dobrych markowych produktów, współpraca z godnymi zaufania dostawcami, którzy gwarantują wysoką jakość obsługi oraz oferują niezawodne urządzenia. Takim partnerem jest dla naszej firmy od ponad 10 lat Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. M.S.: Jak firma promuje się w regionie? I.G.: Firma Gumienny wspiera i stara się wspierać organizatorów mądrych i pożytecznych inicjatyw. Wszystko musi mieć jakiś cel, nie może być sztuką dla sztuki. Wspieranie imprez o charakterze lokalnym promuje firmę w regionie. Poza tym najlepszą promocją dla firmy jest jej niezawodność i fachowość. To jest najlepsza wizytówka firmy Gumienny. I.G.: Współpraca trwa już ponad 10 lat i układa się bardzo poprawnie. Buderus gwarantuje produkty najwyższej jakości, które doskonale sprawdzają się w eksploatacji i gwarantują zadowolenie klienta. M.S.: Ale bez fachowej obsługi sam produkt nie gwarantuje sukcesu i zadowolenia klienta, panie Ireneuszu… I.G.: Staramy się, aby klient otrzymywał od nas usługi najwyższej jakości, rzeczywiście sam produkt nie zapewnia klientowi spokoju i funkcjonującej instalacji, bardzo często wracają do nas klienci, którzy nabyli markowy kocioł od mało profesjonalnego zakładu instalacyjnego. M.S.: Panie Ireneuszu, bardzo dziękujemy za poświęcony nam czas w tak gorącym okresie dla naszej branży i życzymy dalszych sukcesów handlowych. I.G.: Bardzo dziękuję. Kurier numer 26, październik 2008 29 technika Dlaczego warto zadbać o sporządzenie projektu instalacji ogrzewczej? Wielu inwestorów uważa, że wykonanie instalacji ogrzewczej jest bardzo łatwe. Kupuje jakiś kocioł (często najtańszy), zdaje się na dobór grzejników dokonany przez sprzedawcę w hurtowni (na podstawie powierzchni użytkowej pomieszczeń), kupuje przewody o średnicach określonych „na oko” (z lepszym lub gorszym wyczuciem), a samą instalację wykonuje często „znajomy, kolega lub szwagier”. A to najprostsza droga do problemów z późniejszą eksploatacją instalacji, kosztami ogrzewania, dokuczliwymi hałasami powstającymi w instalacji ogrzewczej. Czasami nie udaje się już tego naprawić. Do tego, koszty naprawy błędów są zazwyczaj wyższe, niż poczynione w trakcie budowy oszczędności. W przypadku kotłowni wadliwe rozwiązania i niefachowe wykonawstwo mogą stanowić nawet niebezpieczeństwo dla użytkowników. 30 Kurier numer 26, październik 2008 technika N ową instalację ogrzewczą lub modernizację instalacji istniejącej wykonuje się na kilkadziesiąt lat i dlatego warto zadbać o jej poprawne rozwiązanie i prawidłowe wykonanie, a to zapewni komfort ogrzewania, niezawodność, niższe koszty eksploatacyjne. Często cena skłania inwestora do korzystania z usługi tańszej, niekoniecznie lepszej jakościowo. Dobry rezultat daje starannie przygotowana dokumentacja projektowa oraz powierzenie wykonania instalacji wykonawcy z odpowiednimi kwalifikacjami i doświadczeniem. Inwestorzy często nie zdają sobie sprawy, że istnieją projektanci instalacji ogrzewczych, dowiadują się o tym dopiero podczas poszukiwania pomocy, w celu usprawnienia niewłaściwie działającej instalacji. rojekt budowlany budynku – wymagany dla uzyskania pozwolenia na budowę – zawiera rozwiązania architektoniczne, obliczenia i rysunki konstrukcyjne obiektu oraz zazwyczaj tylko opisowo (i bardzo ogólnikowo) – instalacje wod-kan-gaz oraz ogrzewcze. Czyni to projekt tańszym, ale czy lepszym? Wielokrotnie zgłaszali się do nas, z prośbą o konsultację, inwestorzy z projektami budowlanymi, w których brakowało wskazania pomieszczenia zainstalowania kotła grzewczego (względnie o zbyt małej kubaturze), możliwości odprowadzania spalin, otworów i kanałów nawiewno-wywiewnych, danych o zapotrzebowaniu na moc cieplną do ogrzewania budynku. Gdyby w ramach projektu budowlanego powstał projekt instalacji ogrzewczej, to w trakcie budowy możliwe byłoby uwzględnienie związanych z tą instalacją bruzd, otworów, wnęk grzejnikowych, przewodów spalinowych i wentylacyjnych, wymaganej ewentualnej powierzchni dla podgrzewaczy wody użytkowej oraz zasobników ciepła. latego byłoby celowym, aby inwestorom uświadomić zalety i korzyści wynikające z opracowania projektu instalacji ogrzewczej. Projektanci tych instalacji posiadają stosowne uprawnienia budowlane, odpowiednią wiedzę i umiejętności, a swoim podpisem gwarantują prawidłowość opracowania projektu (odpowiadają za niego). Już w czasie wstępnej rozmowy pomogą inwestorowi w wyborze najkorzystniejszego rozwiązania, z uwzględnieniem jego możliwości finansowych. Dobrze działająca, prawidłowo zaprojektowana instalacja, przy nieco mniejszym komforcie użytkownika, nie musi być droga (grzejniki naścienne, proste sterowanie termostatem, kocioł dwufunkcyjny). Bardziej zasobnym inwestorom projektant przedstawi wybór zespołu urządzeń do ogrzewania oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej: kocioł gazowy (olejowy) – kocioł na paliwo stałe (kominek) – podgrzewacz pojemnościowy wody użytkowej – instalacja słoneczna – pompa ciepła. Poniżej przytoczę niektóre sprawy, z którymi wielokrotnie spotkaliśmy się w dziale technicznym firmy Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o., które wskazują przede wszystkim na brak udziału projektanta instalacji ogrzewczej w procesie inwestycyjnym. P D tekst: Marian Dolata Kurier numer 26, październik 2008 31 technika Straty ciepła Jednym z podstawowych warunków prawidłowego działania instalacji ogrzewczej jest wykonanie jej na podstawie prawdziwych danych o budynku. Przede wszystkim, należy dobrze obliczyć straty ciepła! Służy do tego Polska Norma, pozwalająca uwzględnić rzeczywiste przegrody budowlane i ich właściwości oraz zapotrzebowanie ciepła na wentylację. Pomyłka na tym etapie (lub pominięcie go) może skutkować niedogrzewaniem pomieszczeń przy niskich temperaturach powietrza zewnętrznego oraz powodować zbyt wysokie koszty ogrzewania w stosunku do rzeczywistego zapotrzebowania na ciepło. Niewłaściwym, choć często spotykanym sposobem, jest obliczanie strat ciepła wg wskaźników zapotrzebowania/m2 powierzchni użytkowej. Błąd może sięgać kilkudziesięciu procent! Proszę sobie wyobrazić pomieszczenie o powierzchni użytkowej 20 m2, w kilku sytuacjach: z jedną ścianą zewnętrzną, z trzema przegrodami zewnętrznymi, pod dachem, zbudowane przed 40-tu laty oraz obecnie (z dobrą izolacją): czy można zastosować ten sam wskaźnik, np. 120 W/m2? Zdecydowanie nie! To jest nieprawidłowe, tak jak jeden rozmiar ubrania nie przystaje do malca, młodzieńca i człowieka dorosłego; do człowieka szczupłego i korpulentnego. Obliczona wg tego wskaźnika moc kotła do ogrzewania domu o powierzchni 200 m2, wyniesie 24 kW. Dla budynków najnowszych o dobrej izolacyjności ścian zewnętrznych ta moc jest zawyżona. Dobór pomp obiegowych Zły dobór pomp obiegowych c.o. Dość powszechnym błędem, kłopotliwym w skutkach (hałas), jest zbyt duże ciśnienie dyspozycyjne. Wysokość podnoszenia pompy obiegowej c.o. zależy wyłącznie od całkowitych oporów hydraulicznych obiegu grzewczego, a nie od wysokości geometrycznej instalacji! Naczynia wzbiorcze Prawidłowe obliczenie zapotrzebowania budynku na ciepło jest podstawą doboru mocy kotła. Niepotrzebne przewymiarowanie kotła powoduje trudności eksploatacyjne (szczególnie kotłów na paliwo stałe) oraz obniżenie całorocznej sprawności kotła. Zabezpieczeniem instalacji c.o. są naczynia wzbiorcze (najczęściej zamknięte, membranowe). Ich zadaniem jest przejmowanie zwiększonej objętości zładu grzewczego, wskutek rozszerzalności wody grzewczej. Pojemność naczynia wzbiorczego należy obliczać wg Polskiej Normy. Zbyt mała pojemność naczynia może powodować ubytki wody ze zładu przez zawór bezpieczeństwa na kotle (w układach zamkniętych) lub przez rurę przelewową (w układach otwartych – przy kotłach na paliwo stałe). Zdarza się, że pojemność membranowego naczynia wzbiorczego zintegrowanego z kotłem naściennym jest niewystarczająca dla danej instalacji (np. długie przewody). Wówczas na instalacji należy zabudować dodatkowe naczynie wzbiorcze. Dobór grzejników Właściwe pomieszczenie Niewłaściwe określenie strat ciepła powoduje nieprawidłowy dobór grzejników (niedogrzewanie, przegrzewanie pomieszczeń). Zazwyczaj są one przewymiarowane, co skutkuje większym kosztem inwestycyjnym. Jeżeli w danym obiekcie przewymiarowano wszystkie grzejniki, to można skorygować to zmianą parametrów pracy kotła. Jeżeli tylko niektóre – mogą wystąpić trudności z regulacją instalacji. Grzejnikowe zawory termostatyczne powinny służyć głównie do hydraulicznego zrównoważenia instalacji, a tylko w stopniu ograniczonym do zmniejszania strumienia przepływu czynnika grzewczego jako całości. Ograniczanie odbioru ciepła tylko po stronie grzejników nie daje oszczędności paliwa. Pomieszczenie zainstalowania kotła gazowego lub olejowego musi posiadać niezbędną kubaturę. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. wymaga, aby obciążenie cieplne służące do określenia wymaganej kubatury tego pomieszczenia nie było większe niż 4650 W/m3 (dla kotłów pobierających powietrze do spalania z pomieszczenia). Zdarzało się, że niedotrzymanie tego warunku było powodem zatrzymania odbioru kotłowni przez jednostkę kontrolną (np. Państwową Inspekcję Pracy). Dobór mocy kotła Średnice rurociągów Nieprawidłowe średnice rurociągów instalacji ogrzewczej mogą być przyczyną szumów w instalacji. 32 Przewody należy wymiarować tak, aby nie przekraczać zalecanych prędkości przepływu wody grzewczej. Zbyt duże prędkości przepływu zmniejszają także żywotność rurociągów. Na przykład „Wytyczne stosowania i projektowania wewnętrznych instalacji z rur miedzianych” opracowane przez Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Techniki Instalacyjnej „INSTAL” podają, aby prędkość wody grzewczej w przewodach małych średnic nie przekraczała 0,3 m/s, a w przewodach większych od ø 28 mm nie powinna przekraczać 0,5 m/s. Kurier numer 26, październik 2008 Właściwy montaż Naściennych kotłów gazowych nie należy montować w pomieszczeniach mieszkalnych (m.in. ze względu na instalację gazową z połączeniami gwintowanymi). Dla wyjaśnienia: kuchnie i łazienki, w świetle przepisów Prawa Budowlanego, nie są pomieszcze- technika niami „mieszkalnymi”. Odnośnie wyboru pomieszczenia zainstalowania kotła: lepiej zamontować go w kuchni niż w łazience, ze względu na korzystniejsze warunki pracy. Przewody powietrzno-spalinowe Przez zewnętrzne ściany wolnostojących budynków jednorodzinnych, zagrodowych oraz rekreacji indywidualnej nie wolno wyprowadzać indywidualnych koncentrycznych przewodów powietrzno-spalinowych lub oddzielnych przewodów powietrznych i spalinowych od kotłów gazowych z zamkniętą komorą spalania, jeżeli ich moc nominalna przekracza 21 kW. Miarodajną wielkością jest moc nominalna, opisana na tabliczce znamionowej kotła; ograniczenie mocy kotła (o mocy nominalnej 24 kW) poprzez regulację serwisową do poziomu poniżej 21 kW nie spełnia ww. warunku, zawartego w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 12.04.2002 r. Kotły na paliwo stałe Kotłownie z kotłami na paliwo stałe o mocy przekraczającej 25 kW powinny posiadać oświetlenie naturalne, wydzielony skład paliwa oraz żużlownię. Kotłów na paliwo stałe nie wolno stosować w zamkniętych systemach ogrzewczych (być może w niedalekiej przyszłości dojdzie do nowelizacji przepisów w tym zakresie). Przygotowanie c.w.u. Przy doborze urządzeń do przygotowania c.w.u. należy zawsze rozpoznać ilość jej punktów poboru. Kocioł dwufunkcyjny zapewni przyzwoitą dostawę c.w.u. co najwyżej dla 2-3 punktów poboru. Odległość najdalszego punktu od kotła nie powinna przekraczać 8 m (w rozwinięciu). Przy większej ilości punktów poboru, chcąc zapewnić komfort korzystania z c.w.u., należy stosować podgrzewacze pojemnościowe oraz układ cyrkulacji c.w.u. Podgrzewacze należy dobierać wg obliczonych uprzednio współczynników mocy cieplnej NL. Współczynnik NL podgrzewacza (podany w jego karcie katalogowej) powinien posiadać wartość większą od współczynnika NL, obliczonego dla danej instalacji c.w.u. Kotły gazowe kondensujące Coraz większym zainteresowaniem cieszą się kotły gazowe kondensujące, charakteryzujące się większą sprawnością (do 108%), a tym samym mniejszym zużyciem gazu, co gwarantuje użytkownikom znaczne oszczędności. Należy jednak mieć na uwadze wa- runek, którego należy dochować, aby do zjawiska kondensacji w kotle dochodziło: temperatura wody grzewczej powracającej do kotła nie powinna być wyższa niż 50°C. Taka temperatura wody grzewczej zapewni kondensację pary wodnej zawartej w spalinach (w dodatkowym wymienniku ciepła), dla których temperatura punktu rosy = 52-54°C (przy gazie ziemnym zawierającym ok. 90% metanu). Im niższa temperatura wody powrotnej, tym więcej ciepła jest odbieranego ze spalin, a sprawność kotła wzrasta. Do współpracy z kotłem kondensującym najbardziej nadają się instalacje ogrzewania podłogowego lub z udziałem takiego ogrzewania. Niecelowe jest natomiast zastosowanie kotła kondensującego wyłącznie do podgrzewania wody użytkowej. Aby w pełni wykorzystać walory kotła kondensującego mającego współpracować z instalacją ogrzewczą z grzejnikami naściennymi, należy przewidzieć niższe parametry pracy takiej instalacji, np. 55°/45°C. Należy jednak mieć na uwadze, że wymaga to zamontowania grzejników o odpowiednio większej powierzchni ogrzewalnej (wyższe koszty inwestycyjne). W naszym kraju istnieje jeszcze wiele instalacji ogrzewczych przewidzianych do pracy na parametrach 90°/70°C (w okresie minionym projektowano także instalacje o parametrach 95°/70°C, a nawet 100°/70°C !). Podłączając kocioł do takiej instalacji, uzyskamy kondensację w okresie sezonu grzewczego na poziomie tylko 40%, przy temperaturach powietrza zewnętrznego powyżej ok. +2°C. W tym przypadku należałoby się zatem zastanowić nad celowością zastosowania kotła kondensującego. Chyba że doszło (lub dojdzie w niedługim czasie) do termorenowacji budynku, co pozwoli na obniżenie parametrów pracy instalacji ogrzewczej. I tak np. przy parametrach 70°/50°C kondensacja będzie możliwa w przeciągu 90% czasu okresu grzewczego. Mam nadzieję, że opisane powyżej spostrzeżenia skłonią inwestorów i część wykonawców do korzystania z usług projektantów instalacji ogrzewczych. Najczęściej koszt opracowania projektu będzie niższy od niepotrzebnie zawyżonych kosztów inwestycyjnych instalacji wykonanych bez projektu oraz od przyszłych, zawyżonych kosztów eksploatacyjnych. Należy zaznaczyć, że niektóre firmy instalatorskie również opracowują projekty, a część z nich współpracuje na stałe z projektantami, wg formuły: „… co cesarskie, cesarzowi”. Chodzi o to, aby wszystkie walory nowoczesnych urządzeń dostępnych na rynku instalacyjnym, wykorzystać jak najlepiej ku zadowoleniu inwestorów. Zadowolony z dobrze działającej instalacji inwestor z reguły jest źródłem nowych zleceń. W razie potrzeby kontakt z projektantami ułatwią Państwu doradcy ds. projektowania w oddziałach naszej firmy – Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. – w całej Polsce. Kurier numer 26, październik 2008 33 1 technika Instalacje c.o. zrealizowane przez naszych Autoryzowanych Partnerów Handlowych 4 Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. od początku swej działalności, t.j. od maja 1994 r., jest wyłącznym sprzedawcą w Polsce urządzeń grzewczych marki Buderus, największego na świecie producenta kotłów żeliwnych. Ponadto w naszej ofercie znajdują się stalowe kotły grzewcze, pojemnościowe podgrzewacze wody użytkowej, stalowe grzejniki płytowe, pompy ciepła oraz kolektory słoneczne, a wraz z nimi – niezbędny osprzęt. Każdy z tych produktów posiada kilka (a nawet kilkanaście) typoszeregów, a te z kolei zawierają kilka różnych wielkości mocy cieplnej danego urządzenia. Nasi Autoryzowani Partnerzy Handlowi mogą pochwalić się dużą ilością realizacji na terenie calej Polski, obok zamieściliśmy niektóre z nich. Fot. 1-2 – kotły Logamax plus GB162 (moc 2x100 kW) w budynkach fabryki mebli BRW w Biłgoraju (wykonawca: firma Rakoczy; Lublin). Fot. 3-4 – kotły Logano G434 w budynku Urzędu Miasta w Rykach (wykonawca: firma Cholewa i Sp.; Końskowola). 7 Fot. 5 – kotły Logamax plus GB162 (moc 6x100 kW) w Zakładzie Produkcyjnym JOKO Cosmetics w Wołominie (projekt: Biuro Projektowo-Usługowe ELHAN Sp. z o.o.; mgr inż. Hanna Piasecka, tech. Bogdan Omilianowicz, inż. Tadeusz Rytel z Warszawy). Fot. 6 – kotły Logamax plus GB162 (moc 2x100 kW) + zasobniki c.w.u. Logalux SU500 w budynku wielorodzinnym w Lublinie (wykonawca: firma Osterm; Lublin). Fot. 7-9 – kotły Logamax plus GB162 (moc 3x100 kW) + instalacja solarna 18 kolektorów Vaciosol CPC12 w budynku internatu Szkoły Ekonomicznej w Nałęczowie (wykonawca: firma Instad; Lublin). 34 tekst: Kurier numer 26, październik 2008 Katarzyna Bartz 2 3 technika 5 6 8 9 Kurier numer 26, październik 2008 35 aktualności Pompy Wilo oznań P us er ud B e al zi d od w e ni le ko sz – tekst: Sylwia Bogdaniuk iśmy się w oddziale Buderus Poznań tkal spo y aur ej enn jesi iem zątk poc z z wra 26 września 2008 r. pomp Wilo. awiać możliwości i sposoby zastosowania om aby ce, bas kieł ej zon piec i sie bigo y prz ie informacje przesiadywania w ogródku firmowym, gdz do ało hęc zac ce słoń ne pięk ła, zyja spr Pogoda i! p mieszały się ze smakowitymi zapacham o produktach i modele pracujących pom Pompy Wilo Stratos ECO Pompy Wilo podczas pracy demonstrował pracujący układ pomp Stratos ECO i tradycyjnej RS 25/6. Potencjalna redukcja kosztów energii przy zastosowaniu pompy Stratos ECO z płynną regulacją obrotów, w stosunku do stałoobrotowej pompy standardowej, może sięgać nawet 80%! Pompa ta posiada klasę energetyczną A! Można to było obserwować na pracującym modelu! Dla użytkownika oznacza to oszczędności rzędu ok. 282 zł rocznie! Kwota ta niewątpliwie powiększy się w kolejnych latach, jeśli weźmiemy pod uwagę nieunikniony wzrost kosztów energii. Tajemnica sukcesu pomp typu Stratos/Stratos ECO kryje się w nowatorskich rozwiązaniach technicznych zastosowanych do ich budowy. Przede wszystkim właśnie w tych pompach po raz pierwszy użyto silnika synchronicznegozkomutacjąelektroniczną(ECM)wyposażonego w wirnik z magnesu trwałego. Kolejną innowacją jest zastosowanie nowej tulei rozdzielającej stojan od wirnika. Nie- 36 Kurier numer 26, październik 2008 Wilo Stratos ECO metaliczny materiał użyty do jej budowy zmniejsza straty w polu magnetycznym, czego wynikiem jest dalsze zwiększenie sprawności. Wszystkie pompy typoszeregu Stratos/Stratos ECO standardowo zostały wyposażone w izolację cieplną korpusu, zapobiegającą wydzielaniu się ciepła do otoczenia elektroniki pompy, co znacznie wydłuża czas ich eksploatacji. Dodatkowo pompa Stratos ECO, dzięki trzykrotnemu zwiększeniu momentu rozruchowego, gwarantuje łatwy rozruch na początku każdego kolejnego sezonu grzew- aktualności czego. Dla jeszcze większego komfortu i bezpieczeństwa użytkownika, w pompie zainstalowano system deblokady (tzw. ABS – Anti Blocking Software), który uaktywnia się automatycznie w sytuacji zablokowania się wirnika, wprawiając go w mikrodrgania, które rozbijają przyczynę awarii – kamień kotłowy. Potwierdzeniem tego są wyniki testów pomp obiegowych przeprowadzonych przez niezależną niemiecką fundację konsumentów Warentest, w których pompa Wilo-Stratos ECO zajęła zdecydowanie pierwsze miejsce, wyprzedzając pod względem zużycia energii konkurencyjne urządzenie aż o 20%! Pompy Wilo-Smart Wilo-Smart Na szkoleniu mówiło się też o pompie Wilo-Smart! Jest to nowa generacja Wilo-Smart (klasy energetycznej B), któ- wykrywania przegrzewu umożliwiają przeprowadzera zapewnia dużo wyższy komfort i wygodę użytkowania nie okresowej dezynfekcji termicznej, utrzymując całą niż jej dotychczasowe standardowe odpowiedniki. Całko- instalację w czystości! System elektroniczny urząwicie eliminuje hałas związany z przepływem, a dzięki wie- dzenia samoczynnie rozpoznaje podgrzanie i załącza lofunkcyjności, poza swoim typowym przeznaczeniem, pompę, niezależnie od ustawienia zegara sterującego. może być stosowana nie tylko w systemach grzewczych, W ten sposób dezynfekuje się termicznie nie tylko wodę ale również w systemach ogrzewania podłogowego i kli- w podgrzewaczu, ale też całą instalację, eliminując matyzacji. A co najważniejsze – znacznie redukuje koszty niepożądane bakterie. zużycia energii elektrycznej! Zastosowana w niej funkcja Dwie kolejne funkcje pozwalają znacznie zredukować automatycznego sterowania oparta na elektronicznym koszty użytkowania pompy Wilo Z15 TT. Za pomocą układzie, najnowocześniejszym silniku oraz technolo- pierwszej funkcji sterowania czasowego, można zagii hydraulicznej – w porównaniu z pompami tradycyjny- programować trzy czasy załączania pompy i trzy wymi – pozwala osiągnąć oszczędności energii na poziomie łączania, oszczędzając w ten sposób energię. Druga, aż 50%. Pompa obiegowa Wilo-Smart przeznaczona jest zabezpieczająca przed zablokowaniem, chroni ją przed do przetłaczania cieczy w systemach rurociągów. Stosu- awariami wynikającymi z odkładania się kamienia kotłoje się ją do wymuszania obiegu wody grzewczej, zarówno wego. Czyli nawet wtedy, gdy pompa Z 15 TT zostanie w modernizowanych instalacjach c.o., jaki i tych nowo wyłączona za pomocą sterownika czasowego, samoczynnie będzie uruchamiana co 60 minut na 10 sekund wyposażonych w zawory termostatyczne! Pompa ta wyposażona jest również w silnik bezdławni- pracy, aby zapobiec zablokowaniu wirnika. cowy – odporny na prąd przy zablokowaniu. Przetłaczana ciecz smaruje i chłodzi łożyska ślizgowe oraz rotor, Tak płynęły rozmowy w jesiennym słoneczku, przy podlatego zabezpieczenie silnika nie jest potrzebne, po- częstunku. A przecież jeszcze nie wszystko omówiliśmy! nieważ nawet maksymalny prąd przeciążeniowy nie jest Wilo posiada również pompy do systemów solarnych w stanie go uszkodzić. Dodatkowo zastosowany w niej Wilo-Star ST, nową serię pomp Wilo-Star RSG, specjalAnty – Blokujący System ułatwia rozruch w kolejnych se- nie zaprojektowaną, aby spełnić wymagania hydrauliczzonach, efektem czego jest znaczne wydłużenie jej ży- nych systemów wykorzystujących energię geotermalną. wotności. Wilo-Smart posiada również automatyczną Będziemy to omawiać w miłej atmosferze już na następregulację! Niewątpliwą zaletą pomp Smart jest ich cena – nych spotkaniach Buderus Wilo! porównywalna z cenami standardowych pomp RS! Pompy Wilo Z15 TT Na spotkaniu Wilo Buderus mówiliśmy o komforcie w domu. Czy można go sobie wyobrazić bez ciepłej wody użytkowej? Pomaga go osiągnąć pompa Wilo Z15 TT. To rewelacyjna pompa! To optymalne rozwiązanie w instalacjach wody pitnej, ponieważ pompa ta nie tylko skraca do minimum czas oczekiwania na wypływ wody z punktów czerpalnych, ale też dzięki zainstalowanemu zegarowi sterowania czasowego pozwala znacznie zaoszczędzić energię, a tym samym – zredukować koszty eksploatacji. Odpowiedzialny za utrzymanie stałej temperatury termostat oraz funkcja Wilo Z15 TT Kurier numer 26, październik 2008 37 sport Sportowe pasje Buderusa 38 tekst: Kurier numer 26, październik 2008 Katarzyna Bartz sport „Witaj w Klubie – w tej grze liczy się każdy” Nasi klienci nie kupują zwykłego produktu, lecz kupują niezwykłą markę – Buderus. Oznaką silnej marki, jaką Buderus cieszy się na polskim rynku, są rosnące z roku na rok wyniki sprzedaży. Firma umacnia swoją pozycję poprzez najbardziej efektywne narzędzia komunikacji oraz promocji. Ogromne znaczenie odgrywa tutaj wysoka jakość produktów, techniczna precyzja urządzeń Buderus, niezawodność w dostawach, profesjonalni handlowcy, pokazy branżowe, pozytywne opinie wyrażane przez klientów, inicjatywy odpowiedzialności społecznej oraz sponsoring. Firma Buderus na wszystkich tych polach nie ma sobie równych, co stanowi o jej przewadze konkurencyjnej w segmencie urządzeń grzewczych. Wspieranie wielu inicjatyw sportowych – przypomnijmy chociażby drużynę koszykarską Kotwica Kołobrzeg czy też znany wszystkim Buderus Marathon Club – to wyraz identyfikacji firmy ze skojarzeniami, jakie niesie ze sobą sport – przełamywanie barier, własnych ograniczeń oraz słabości, pasja współzawodnictwa i walki, pozytywna energia, optymizm, poczucie przynależności do grupy. Spójność i konsekwencja w sponsoringu sportowym stanowi jeden z podstawowych elementów wiarygodnego wizerunku firmy Buderus. Już w ubiegłym roku uwagę firmy zwrócił niezwykły zespół Grot Gorawino. Wykazał się on ogromną odwagą i determinacją, która pozwoliła mu wyróżnić się w regionie i doprowadziła do spektakularnego sukcesu. Historia drużyny sięga lat siedemdziesiątych. Po upadku Państwowych Gospodarstw Rolnych, wówczas Ludowy Zespół Sportowy, został włączony do drużyny z sąsiedniej wsi z powodu braku dotacji. Przez prawie kilkanaście lat w Gorawinie nie było żadnego zespołu, dopóki z inicjatywy panów: Zbigniewa Piaseckiego, Jacka Wróblewskiego oraz Jarosława Żmudzia, na posiedzeniu społeczności gorawińskiej nie podjęto decyzji o reaktywowaniu drużyny. Entuzjazm był niesamowity. Ustalono statut, rozpoczęły się prace modernizacyjne boiska. Z niecierpliwością oczekiwano 30 sierpnia 2007 roku, startu w rozgrywkach o Mistrzostwo B klasy okręgu koszalińskiego. Ogromne zaangażowanie piłkarzy – również ze starej doświadczonej kadry – zmobilizowało większość mieszkańców Gorawina do pomocy w przygotowaniach. Nic dziwnego, skoro spośród dwudziestu czterech zawodników tylko dwóch pochodzi z innej miejscowości! W czynie społecznym, przez pana Krzysztofa Macieszyna oraz Tomasza Szymanka, zostały postawione szatnie. Efektem tej pasji sportowej był awans drużyny do klasy A, dwadzieścia jeden wygranych meczów, a tylko trzy remisy oraz dwie przegrane! Zespół piłkarzy oraz kibiców z Gorawina łączą silne i trwale relacje, które przejawiają się w organizowaniu wspólnych imprez lokalnych, np. dożynek. Spółka Buderus Technika Grzewcza wspiera działalność Grot Gorawino od roku. Nigdy nie ogranicza się ona bowiem tylko do sprzedaży produktów czy usług, lecz wskazuje również obszary i możliwości pomocne w stworzeniu własnego stylu życia. Wzbudzamy zapał i pasję wśród obecnych i przyszłych posiadaczy urządzeń marki Buderus, którzy poprzez taki wybór wyrażają swoją indywidualność. Trzymamy kciuki za Grot Gorawino i podobne im drużyny sportowe, emanujące tak niesłychanym i godnym naśladowania duchem sportowym. Życzymy również awansu do wyższej klasy rozgrywek. W tej grze liczy się każdy zawodnik, tak samo jak każdy klient jest ważny dla firmy Buderus! Kurier numer 26, październik 2008 39 technika Nie tylko „duży może więcej” nowa, kondensacyjna, kompaktowa centrala grzewcza Logamax plus GB152 T : y t e l a z ] [ Ekstremalnie mała powierzchnia potrzebna na zainstalowanie kotła z wydajnym podgrzewaczem. Nowoczesny i niekonwencjonalny wygląd zewnętrzny. Ukrycie pod i ewentualnie za obudową wszystkich połączeń hydraulicznych i elektrycznych. Wysoka sprawność do 108%, przyczyniająca się do minimalizacji zużycia gazu i obciążenia środowiska. Możliwość wyboru aż czterech pojemności podgrzewacza (83, 120, 150 oraz 170 litrów). Współpraca zarówno z najnowszym systemem regulacyjnym Logamatic EMS oraz z elastycznym systemem regulacyjnym Logamatic 4000 dla rozbudowanych instalacji ogrzewczych. Wewnątrz kotła GB152 T 170 kompletne wyposażenie dla solarnego wspomagania podgrzewania ciepłej wody użytkowej ze zintegrowanym sterowaniem tym procesem. 40 tekst: Kurier numer 26, październik 2008 Robert Małaczek technika Czy urządzenie grzewcze, jakim jest kocioł, zawsze musi swoim wyglądem przypomninać tak zwany „piec”? A jeśli użytkujemy oddzielny, pojemnościowy podgrzewacz ciepłej wody – potocznie nazywany „bojlerem” – czy musi temu towarzyszyć plątanina wszędobylskich rur? Odpowiedź brzmi: nie zawsze. A konkretniej: jeśli zastosujemy kompaktowy kocioł Logamax plus GB152 T odpowiedź na oba wcześniej zadane pytania z całą pewnością jest przecząca. K onstrukcja kotła kondensacyjnego Logamax plus GB152 T jest odmienna ze względu na wbudowany i podłączony wewnątrz (bynajmniej nie symbolicznych wymiarów) podgrzewacz ciepłej wody użytkowej. Ogólnie większość istotnych elementów kotłowni znalazła się wewnątrz urządzenia. Pod zgrabną, lakierowaną na biało metalową obudową oprócz samego kotła i podgrzewacza ukryto wiele podzespołów oraz wszystkie połączenia hydrauliczne i elektryczne pomiędzy nimi. Są tam połączone wewnątrz: kocioł, podgrzewacz, naczynie wzbiorcze centralnego ogrzewania, zawór przelewowy, zawór bezpieczeństwa c.o, zawór przełączający, pompa kotłowa, cyfrowy sterownik bazowy, syfon dla kondensatu i wiele pomniejszych elementów, a w przypadku wersji solarnej – dodatkowo moduł sterujący, pompa, naczynie wzbiorcze i armatura obiegu solarnego. I właśnie ze względu na to, iż jest to gotowy do włączenia w instalację zespół, pozwalamy sobie na nazywanie tego urządzenia centralą grzewczą. Ale prawdziwą niespodzianką jest wygląd kompaktowej kotłowni Logamax plus GB152 T, bardziej przypominający nowoczesną lodówkę niż kocioł grzewczy. Dowolność wyprowadzania króćców kotła z prawej lub lewej strony, do góry lub bezpośrednio do tyłu w celu podłączenia wyłącznie niezbędnych rur gwarantuje możliwość ich łatwego uporządkowania i ukrycia. Można przy tym maksymalnie wykorzystać dostępną przestrzeń, ustawiając centralę grzewczą w wybranym narożniku pomieszczenia oraz dosuwając ją aż do ściany. Jest to możliwe w wyniku wytężonej pracy konstruktorów, która zaowocowała dostępnością istotnych podzespołów urządzenia od przodu. Jeśli więc „wstawimy kocioł do kąta”, osoba prowadząca czynności konserwacyjno-serwisowe nie będzie się czuła, jakby swoją pracę wykonywała na łodzi podwodnej. Dzięki wspomnianym konstruktorom unikniemy „niewyszukanego” języka i/lub zdemolowania okolicy wokół kotła przy próbie wyciągania elementów centrali w celu ich konserwacji czy wymiany. Dodatkowo warto zaznaczyć fakt, że umieszczono kocioł bezpośrednio nad podgrzewaczem – to kolejna oszczędność miejsca przy zachowaniu notekst: woczesnej i estetycznej formy. Robert Malaczek Kurier numer 26, październik 2008 41 technika Budowa centrali grzewczej Logamax plus GB152 T – „co tam w środku gra?” 15 1 14 13 2 12 3 4 11 10 5 9 6 7 8 Wybrane elementy i zespoły kotła kondensacyjnego Logamax plus GB152 T: 1− kształtka wylotowa spalin, 2 − wentylator, 3 − armatura gazowa, 4 − dysza Venturiego, 5 − pompa obiegowa, 6 − sterownik bazowy Logamatic BC10, 7 − moduł obsługowy RC35 (wyposażenie dodatkowe), 8 − pojemnościowy podgrzewacz c.w.u. z izolacją cieplną, 9 − drzwi kotła, 10 − wymiennik ciepła z rur żebrowanych SpirAL z palnikiem prętowym z płomieniem powierzchniowym (zamknięty zespół urządzeń), 11− elektroda jonizacyjna, 12 − zabezpieczenie przed przekroczeniem temperatury maksymalnej STB (niewidoczne), 13 − żarowa elektroda zapłonowa, 14 − odpowietrznik automatyczny, 15 − ogranicznik temperatury. 42 Kurier numer 26, październik 2008 M odulujący w dół aż do 25% mocy (kocioł 24 kW) palnik ze zmieszaniem wstępnym wykonano ze stali szlachetnej. Spalać w nim można wszystkie powszechne w Polsce gazy, to jest zarówno gaz ziemny E, LW czy LS, jak też gaz płynny propan. Spalanie tak różnych paliw umożliwia sprawdzony i efektywny układ mieszania gazu i powietrza KombiVENT. Składa się on z wentylatora, armatury gazowej, dyszy gazowej oraz dyszy Venturiego i pozwala utrzymać stałą i wysoką wartość CO2 w pełnym zakresie modulacji. Efekt: wysoka sprawność i niskie obciążenie środowiska substancjami szkodliwymi. Dla bezpiecznej pracy płomień kontrolowany jest tu jonizacyjnie. Praktycznie bezgłośny zapłon wysokometanowego gazu zapewnia żarowa elektroda zapłonowa. Wymiennik ciepła działający na zasadzie przeciwprądowej wymiany ciepła zbudowany został z rur użebrowanych SpirAL wykonanych ze specjalnego stopu aluminiowego. Aluminium, jak wiadomo, świetnie przewodzi ciepło, a jego domieszki stopowe dają odpór korozji powodowanej kwaśnym kondensatem. Centrala dostępna jest w dwóch zakresach mocy nominalnej 16 i 24 kW ze znacznie poprawiającą komfort funkcją BOOSTER. Funkcja ta polega na zwiększeniu mocy podgrzewania ciepłej wody odpowiednio do 19 i 28 kW w celu maksymalnie szybkiego jej przygotowania. Żeby takie zwiększanie mocy było możliwe, celowo dodano jeden zwój rury użebrowanej wymiennika. Ciepła woda może być w zależności od przewidywanego zużycia przygotowana w podgrzewaczu wężownicowym o pojemności 120 l (tylko 16 kW) lub 150 l czy też poprzez wymiennikowy system ładowania w zasobniku 83 l (tylko 24 kW), a przy zastosowaniu wersji solarnej – w podgrzewaczu 170 l (tylko 24 kW). Każdy podgrzewacz chroniony jest przed korozją wysokohigieniczną termoglazurą DUOCLEAN MTK marki Buderus oraz anodą magnezową. Wszystkie wewnętrzne rurociągi ciepłej wody użytkowej wykonano bez użycia miedzi. Nie trzeba więc likwidować często występujących w instalacjach wodociągowych rur ze stali ocynkowanej, które – jak wiadomo – mogą ulegać korozji elektrochemicznej w obecności miedzi. Przy tym urządzeniu nie ma też konieczności wychwytywania kondensatu spływającego z przewodów komina (stal szlachetna) do wnętrza kotła. Nowoczesna konstrukcja wewnętrznej części odprowadzania spalin sprowadza kondensat pod zespół palnika i wymiennika, omijając elementy wykonane z innych stopów niż komin. Nie ma więc kłopotów z gromadzeniem osadu w syfonie. Jednym słowem instalacja tego maksymalnie zmontowanego i sprawdzonego w fabryce zespołu urządzeń, jaki stanowi Logamax plus GB152 T, jest znacznie uproszczona, a zadowolenie użytkownika z wizualnych walorów całości – zagwarantowane. technika ,POEFOTBU ,POEFOTBU (B[ ;BTJMBOJFDP (B[ ;BTJMBOJFDP 1PXSÊU $ZSLVMBDKB $JFQäBXPEB 1PXSÊU $ZSLVMBDKB $JFQäBXPEB 8PEB[JNOB 8PEB[JNOB Schemat funkcjonalny Logamax plus GB152-16 T120, GB152-24 T120/T150 Schemat funkcjonalny Logamax plus GB152-24 T83 S 1PXSÊUQPEHS[FXBD[B ;BTJMBOJFQPEHS[FXBD[B ,POEFOTBU (B[ ;BTJMBOJFDP 1PXSÊU $ZSLVMBDKB $JFQäBXPEB 8PEB[JNOB Schemat funkcjonalny Logamax plus GB152-16 T170 Kurier numer 26, październik 2008 43 aktualności Maraton tańca tekst: Katarzyna Bartz Na tej podstawie zrodził się pomysł cji zapewnia praca charytatywna. Wszyscy wiemy, jak wiele satysfak ysł Pierwszego Maratonu Tańca rezy kulturalnej w Tarnowie – pom fantastycznej i niezapomnianej imp to niezwykły maraton tańca, arzyskiego organizowany w Tarnowie Towarzyskiego. Maraton Tańca Tow y i elegancki turniej, będący końca na parkiecie, to profesjonaln w którym tylko należy wytrwać do a tańca towarzyskiego jako formy m maratonu tańca była: popularyzacj ści niezapomnianym widowiskiem. Cele stycznych, konfrontacja umiejętno okiej publiczności jego walorów arty zabawy, rekreacji, prezentacja szer ch. sowania arzyskie osób o wspólnych zaintere par tanecznych oraz spotkanie tow PKFB – Polskie Konsorcjum Firm Budowlanych – to zaufany i doświadczony Autoryzowany Partner Handlowy spółki Buderus Technika Grzewcza, dlatego oddział naszej spółki w Krakowie chętnie wsparł pasję i działania właściciela firmy nagrodami w Maratonie Tańca oraz wspomógł w ten sposób promocję naszej marki przy okazji tak ważnego wydarzenia kulturalnego w Tarnowie. Dodajmy jeszcze do tego, że szef firmy jest miłośnikiem tańca towarzyskiego (samosiągnąłósmystopieńKursuTańca).Taniecw Polsce staje się coraz bardziej popularny za sprawą wszechobecnych w naszym życiu mediów. Maraton Tańca to doskonała okazja spędzania czasu wolnego przy zabawie, którą organizuje nasz partner handlowy, a nam daje to możliwość zaprezentowania naszej marki klientom końcowym i to z tak dobrej strony! Dzięki inicjatywie PKFB mieliśmy możliwość promocji produktów marki Buderus w Tarnowie, w tak ważnym przedsięwzięciu kulturalnym. Polskie Konsorcjum Firm Budowlanych specjalizuje się w branży technika grzewcza i wodno-kanalizacyjna, w Polsce działa od 1999roku.FirmęprowadziabsolwentFachoberschule Bochum (Niemcy)ospecjalności:monterinstalacji grzewczych i gazowych. Dewizą firmy jest fachowość, dokładność i zadowolenie klienta. Polskie Konsorcjum Firm Budowlanych to również zrzeszenie wirtualne skupiające wokół siebie firmy z całej branży budowlanej, producentów, hurtownie, składy budowlane, media, prasę, organizatorów targów i innych. Celem zrzeszenia 44 Kurier numer 26, październik 2008 jest reklama i promocja poprzez stronę internetową, która cieszy się dużą oglądalnością, w ponad 36 krajach świata, na 5 kontynentach oraz w ponad 50 miastach w Polsce. W wachlarzu usług znajdują się: instalacje grzewcze, ogrzewanie ścienne i podłogowe, instalacje wodne, instalacje kanalizacyjne, instalacje sanitarne, wellness. Firma zapewnia kompleksowe instalacje w: domkach jedno- i wielorodzinnych, mieszkaniach, rezydencjach, willach, pensjonatach, hotelach, domach wczasowo-rekreacyjnych, halach produkcyjnych i handlowych, sklepach, minimarketach, supermarketach i wielu innych. Czas na relaks... ...niech inni się martwią [ Powietrze ] [ Woda ] [ Ziemia ] [ Buderus ] [ Buderus NEWSLETTER Infomobile Buderus w akcji Informujemy, że do dyspozycji Dyrektorów Oddziałów Buderus pozostaje: infomobil VW Crafter (prawo jazdy kat. B) wyposażony w instalacje grzewcze wykorzystujące odnawialne źródła energii oraz pracującą instalację solarną, a także Mercedes-Benz, (prawo jazdy kat. C) wyposażony w kotły na paliwa stale, które ułatwią Państwu prezentację i promocję urządzeń naszej firmy. Lista wyposażenia infomobilu Mercedes-Benz: Kocioł Logano G125 BE 17 kW z zasobnikiem LT 135 Kocioł Logano G211 20 kW Kocioł Logamax plus GB022 Kocioł Logamax U024K 24 kW Kocioł Logamax U054 24 kW Kocioł Logano S111 20 kW Kocioł Funke KW na eko-groszek Kocioł Funke Logica 20 kW Grzejnik stalowy, płytowy Logatrend 22/600/800 Podgrzewacz c.w.u. Logalux S120 Wszystkich Państwa zainteresowanych wykorzystaniem naszych mobilnych stoisk wystawienniczych, które ułatwią prezentację możliwości modernizacji urządzeń grzewczych i zainteresują potencjalnych klientów zakupem najnowszych rozwiązań techniki grzewczej, zapraszamy do skorzystania z możliwości wynajęcia samochodów wystawowych na ważne dla Państwa imprezy regionalne (np. targi, dni miasta itp.). Prosimy o zgłaszanie zapotrzebowania na nasze infomobile bezpośrednio do Dyrekora swojego Oddziału Buderus Technika Grzewcza. W razie pytań prosimy o kontakt: Katarzyna Bartz, Dział marketingu, tel.: +48 61 81 67 141, fax.: +48 61 81 67 145, e-mail: [email protected] Wyposażenie Infomobilu Mercedes-Benz Lista wyposażenia infomobilu VW Crafter: Podgrzewacz Logalux SM 300, biały Kolektor próżniowy Vaciosol – 6 rur 1,28 Kolektor słoneczny płaski SKN 2.0 Grupa pompowa z pompą elektroniczną Uper 25/80 GB162 – 80/100 kW Kocioł kondensacyjny GB162 – 80 kW Kocioł kondensacyjny GB022 – 24 kW Kocioł kondensacyjny GB152 – 24 kW Kocioł Logamax U052 – turbo 24 kW Sterownik RC20 EMS Sterownik RC30 EMS Pompa ciepła WPS 50I Klimatyzator Split GE107 plus pilot Zestaw telewizor Samsung LE23R71B wraz z przenośnym DVD typ F5 plus 2 piloty Ciepło jest naszym żywiołem Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. 62-080 Tarnowo Podgórne, ul. Krucza 6 KRS: 0000185879; XXI Wydział Gospodarczy KRS Sądu Rejonowego w Poznaniu NIP: 778-00-22-221 Kapitał zakładowy: 9 800 000 PLN [ Powietrze ] [ Woda ] [ Ziemia ] [ Buderus ] [ Buderus NEWSLETTER Buderus w centrach handlowych Z inicjatywy Pana Prezesa, dnia 1 września 2005 podjęta została decyzja o utworzeniu stoisk wystawienniczych firmy Buderus Technika Grzewcza w centrach handlowych. Rezygnując z imprez targowych, które przestały przynosić oczekiwane efekty, zdecydowaliśmy się na innowacyjną formę prezentacji naszych produktów w centrach handlowych (M1, Auchan, Tesco, Real, Geant). Stoiska wystawiennicze marki Buderus mają ułatwić pozyskanie nowych, zainteresowanych klientów oraz pełnić funkcję informacyjną. Klienci odwiedzający nasze stoiska uzyskują wyczerpujące odpowiedzi na wszystkie pytania, fachowa obsługa stoisk w postaci naszych instalatorów służy radą i doświadczeniem. Najistotniejszą zaletą naszych stoisk w centrach handlowych jest bezpośredni kontakt z klientem, przyszłym inwestorem, najczęściej właścicielem domku jednorodzinnego. Jesteśmy w ten sposób jeszcze bliżej klienta i jego potrzeb, na bieżąco możemy reagować na potrzeby rynku. Oferujemy zapoznanie się z gamą produktów w miłej, profesjonalnej atmosferze. Nasi instalatorzy od początku istnienia stoisk chętnie korzystają z tej formy reklamy swojej firmy. Ministoiska Buderus – tożsamość wizualna marki Pomyśl o swoim wizerunku na imprezach masowych, np. targach, wystawach, szkoleniach itp. W uzgodnieniu z Dyrektorem Oddziału udostępniamy bezpłatnie ministoiska Buderus. Aranżacja naszych ministoisk zgodna jest z całym naszym systemem budowania tożsamości wizualnej firmy. Odwiedzających nasze siedziby przyciąga estetyka wykonania i funkcjonalność oraz łatwo identyfikowany symbol marki Buderus, od lat kojarzony z rzetelnością, doświadczeniem, profesjonalizmem i solidnością w branży grzewczej. Oklej samochód za 50% ceny Jeżeli myślisz o oklejeniu swojego samochodu, skorzystaj z niepowtarzalnej okazji i złóż zapotrzebowanie u Dyrektora Oddziału, a sfinasujemy do 50% wszystkich kosztów. Szczegóły oferty można uzyskać w dziale marketingu. Ciepło jest naszym żywiołem Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. 62-080 Tarnowo Podgórne, ul. Krucza 6 KRS: 0000185879; XXI Wydział Gospodarczy KRS Sądu Rejonowego w Poznaniu NIP: 778-00-22-221 Kapitał zakładowy: 9 800 000 PLN sport Kotwica Kołobrzeg sezon 2008/2009 48 Kurier numer 26, październik 2008 sport Z nowymi nadziejami! Rozpoczął się kolejny sezon w koszykarskiej ekstraklasie. Wśród 15 najlepszych klubów w kraju jest także kołobrzeska Kotwica − od wielu lat wspierana przez Spółkę Buderus. Kołobrzeżanie występują w najwyższej lidze od czterech sezonów, ale współpraca z Buderusem sięga jeszcze wcześniejszych lat, gdy Czarodzieje z wydm grali w 1. lidze. Poprzedni sezon był dla nadmorskiego klubu najlepszym w historii – Kotwica po raz pierwszy awansowała do fazy play-off i zakończyła rozgrywki na ósmym miejscu. Do obecnych rozgrywek kołobrzeski zespół przystąpił pod wodzą trenera Sebastiana Machowskiego i jego asystenta Pawła Blechacza. Szkoleniowcy gruntownie przebudowali skład drużyny, stawiając na młodych, perspektywicznych zawodników. Zespół tworzy jedenastu koszykarzy, a przedsezonowe sparingi pokazały, że jest to ambitny i zgrany kolektyw. Kapitanem drużyny został Tomacz Cielebąk, który jako jeden z nielicznych pozostał z ubiegłorocznego składu Kotwicy. Drugi sezon w barwach Kotwicy zagra także ulubieniec kołobrzeskich kibiców – Sefton Barrett. Po rocznej przerwie powrócił do Kołobrzegu wychowanek Kotwicy Paweł Kikowski, mający już na swoim koncie występy w reprezentacji kraju. Pozostali to nowi zawodnicy: Kevin Hamilon, Skip Mills, Drew Naymick, Brandon Crone, Piotr Stelmach, Dawid Przybyszewski oraz dwaj wychowankowie Kotwicy 50: Dawid Bręk i Szymon Rduch. Tym samym Kotwica jest jedynym klubem ekstraklasy, mającym w składzie aż trzech rodzimych koszykarzy. Zmiany nastąpiły także we władzach klubu. Do rozgrywek sezonu 2008/2009 Kotwica przystąpiła pod wodzą nowego prezesa, którym został p. Janusz Mazur. Kołobrzescy kibice mają nadzieję, że będzie to bardzo dobry sezon dla ich klubu. Potwierdził to mecz inauguracyjny, w którym Kotwica na własnym parkiecie pokonała jednego z pretendentów do Mistrzostwa – Anwil Włocławek. Kurier numer 26, październik 2008 49 SZEROKA GAMA NOWYCH PRODUKTÓW DO KOTŁÓW NA OPAŁ STAŁY Uchwyć promienie słońca Kolektory słoneczne Buderus Słońce jest życiem, a energia słoneczna – energią przyszłości. Każdego dnia świeci słońce, obdarowując nas ciepłem, światłem i energią. Energią, którą dzięki urządzeniom solarnym marki Buderus można bardzo łatwo wykorzystać. Buderus bazuje na ponad 25-letnich doświadczeniach w technologii solarnej. Poszczególne elementy grzewczego systemu solarnego marki Buderus to innowacyjna technologia i najnowocześniejsze tworzywa, perfekcyjnie dopracowane w najdrobniejszym szczególe. Ciepło jest naszym żywiołem Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. ul. Krucza 6, 62-080 Tarnowo Podgórne tel: + 48 61 816 71 00, fax: +48 61 816 71 60 e-mail: [email protected] www.buderus.pl Kurier numer 26, październik 2008 6KBS[NJKQPUĖHĖ BLBDKF OBUVSZJXZHSBKX X5VOF[KJ Natura jest wspaniałym dostawcą energii i zatrzymuje ciepło słoneczne w ziemi a także w powietrzu. Pompy ciepła Buderus Logatherm są wspaniałym rozwiązaniem, by wprowadzić tę energię do Twoich czterech ścian i to prawie bezpłatnie, bo aż do 80% energii funduje natura! Pozyskiwanie ciepła dzięki pompom ciepła marki Buderus jest nie tylko oszczędne i wydajne, ale także wyjątkowo proste, a wszystko to dzięki 30-letniemu doświadczeniu w technologii pomp ciepła. Ciepło jest naszym żywiołem Buderus Technika Grzewcza Sp. z o.o. Dział Odnawialne Źródła Energii – Piotr Jasiukiewicz e-mail: [email protected] tel. 058 340 15 00 SPLV LUÊS[ZX 8ĞSÊELMJFOUÊX VT PHBUIFSN DJFQäB#VEFS LĖ [BLVQJďQPNQĖ D[ JF ZD X PTPCPXď SP[MPTVKFNZ 4[D[FHÊäZOB KJ F[ VO EP5 QM XXXCVEFSVT Kurier, numer 26, październik 2008 Ujarzmij potęgę natury Pompy ciepła Buderus Wspaniale jest oszczędzać energię Zrozumieć pompy ciepła Recepta na sukces
