tkanki zwierzece
advertisement
TKANKI ZWIERZĘCE Pochodzenie tkanek i układów. ektoderma nabłonki zewnętrzne i wyścielające przedni oraz końcowy fragment przewodu pokarmowego, różnego rodzaju wytwory naskórka, narządy zmysłów i układ nerwowy. mezoderma nabłonek wyścielający wtórna jamę ciała. tkanka łączna (u kręgowców krew, chrząstka, kości), układ : krążenia, mięśniowy, rozrodczy, skóra, nerki kręgowców. endoderma nabłonek środkowej części przewodu pokarmowego, gruczoły trawienne kręgowców (wątroba, trzustka). Podział tkanek. Ze względu na pochodzenie: ektodermalne, endodermalne, mezodermalne. Ze względu na pełnione funkcje: nabłonkowa, łączna, mięśniowa, nerwowa. Za podziały odpowiadają tkanki macierzyste. Komórki macierzyste człowieka – mogą się przekształcić w dowolną tkankę czy organ. Są pobierane z krwi pępowinowej lub zarodków. Typy nabłonków. a – jednowarstwowy płaski, b – jednowarstwowy sześcienny, c – jednowarstwowy walcowaty, d – wielorzędowy (urzęsiony), e - dróg moczowych, f – wielowarstwowy płaski, g – wielowarstwowy sześcienny, h – wielowarstwowy walcowaty Charakterystyka nabłonków. typ nabłonka miejsce występowania jednowarstwowy płaski naczynia włosowate, pęcherzyki płucne, torebka kłębuszka naczyniowego jednowarstwowy sześcienny śródbłonek naczyń krwionośnych, kanaliki zbiorcze, powierzchnia gonad jednowarstwowy walcowaty wewnętrzne powierzchnie przewodu pokarmowego i jajowodów wielorzędowy drogi oddechowe, trąbka słuchowa, przewody ślinianek, najądrze, narząd węchu wielowarstwowy płaski rogowaciejący - naskórek, naturalne otwory ciała nierogowaciejący - gardło, przełyk, pochwę wielowarstwowy sześcienny drogi wyprowadzające gruczołów potowych wielowarstwowy walcowaty drogi wyprowadzające gruczołów ślinowych Typy gruczołów. I - ze względu na sposób wydzielania: apokrynowe – przez oderwanie szczytowej części komórki (gruczoł mlekowy), merokrynowe – na drodze egzocytozy (wątroba, ślinianki, trzustka, gruczoły potowe), holokrynowe – rozpad całej komórki gruczołowej (gruczoł łojowy). II - ze względu na kształt: cewkowe (gruczoł potowy), pęcherzykowe (gruczoł łojowy), cewkowo-pęcherzykowy (gruczoły tchawicy). III - ze względu na stopień komplikacji dróg wyprowadzających: pojedyncze, rozgałęzione, złożone. Tkanka nerwowa – neuron. Tkankę nerwową tworzą neurony i komórki glejowe. Komórki glejowe – funkcja podporowa, regeneracyjna i odżywcza dla neuronów. Neurony – odbierają i przesyłają sygnały. Budowa neuronu: A – ciało komórki B – dendryty (przewodzenie od ciała komórki) C – akson (przewodzenie z ciała komórki) Neurony odbierają sygnały zewnętrzne lub wewnętrzne i przekazują je do rdzenia kręgowego lub mózgu. Inne przekazują sygnały z mózgu i rdzenia kręgowego do mięśni, gruczołów. Tkanka nerwowa. Włókna nerwowe dzielimy na: 1 – jednoosłonkowe a – rdzenne – osłonka mielinowa b – bezrdzenne – otoczona glejowymi komórkami Schwanna 2 – dwuosłnkowe wewnętrzną (mielinową) oraz zewnętrzną (neurilemmą), utworzoną przez lemocyty. Neurony komunikują się miedzy sobą za pośrednictwem synaps (chemiczne, elektryczne). Synapsy (ze względu na rodzaj połączeń): - nerwowo-nerwowe - nerwowo-mięśniowe - nerwowo-gruczołowe Przewodzenie impulsów między neuronami. Rodzaje neuronów. a – neuron jednobiegunowy, b – neuron pozornie jednobiegunowy, c – neuron dwubiegunowy, d – neuron wielobiegunowy Tkanka łączna właściwa - stała. Tkanka łączna siateczkowata – tworzy zrąb wątroby, śledziony, szpik kostny, węzłów chłonnych. Tkanka łączna włóknista luźna – zrąb i spoiwo większości narządów wewnętrznych. Tkanka łączna włóknista zbita (włókna kolagenowe) – funkcje mechaniczne, komórki fibroblasty. t. ł. ścięgnista - ścięgna, więzadła t. ł. sprężysta – duże naczynia krwionośne, błony łącznotkankowe, więzadła t. ł. splotowa – tworzy okostna i ochrzęstna – błony odżywiające części kostne i chrzęstne szkieletu. Tkanka łączna zarodkowa (mezenchyma) – buduje organizm zarodka, we wczesnej ontogenezie przekształca się w inne typy tkanki łącznej. Tkanka łączna tłuszczowa żółta – wyścieła oczodoły (krople zawieszone w tkance łącznej włóknistej luźnej w postaci jednej dużej kropli tłuszczu). Tkanka łączna tłuszczowa brunatna – torebki tłuszczowe osłaniające nerki i nadnercza (w postaci licznych kropli) – funkcja to wytwarzanie ciepła – u noworodków i zwierząt zapadających w sen zimowy. Tkanka łączna oporowa. chrzęstna – stadium zarodkowe, małżowina uszna, koniuszek nosa, spojenie łonowe, końce żeber, powierzchnie stawowe kości, w ścianach dróg oddechowych, szkielet płaszczek i rekinów, - wzmocniona włóknami białkowymi, twarda ale sprężysta, nadaje elastyczność, zmniejsza tarcie miedzy powierzchniami stawowymi, - komórki – chondrocyty oddzielone od siebie substancją międzykomórkową, leżą w jamkach, - nie jest unerwiona, brak naczyń limfatycznych i krwionośnych - substancje odżywcze i tlen są transportowane na drodze dyfuzji przez istotę podstawową. Dzieli się na: Szklistą, Sprężysta, Włóknistą. Tkanka łączna oporowa. kostna – szkielet kręgowców, zbudowana z istoty podstawowej (kolagen, mukopolisacharydy, fosforan wapnia = minerały stanowią 60-70% suchej masy kości) w której rozrzucone są jamki, a w istocie podstawowej. Składnikiem strukturalnym jest blaszka kostna. Funkcje: Tworzy szkielet, podtrzymuje, usztywnia, osłania narządy wewnętrzne Tkanka ta ulega ciągłej przebudowie: komórki kościotwórcze – osteoblasty, komórki kostne – osteocyty (wypustkami cytoplazmatycznymi łączą się z naczyniami krwionośnymi (wypustki rozgałęzione w kanalikach jamek kostnych) komórki kościogubne – osteoklasty. Wytrzymałość zawdzięcza uporządkowanej budowie – organizacji w osteon. Dzieli się na: Zbitą, Gąbczastą. 1 – kość, 2 – przekrój: istota zbita i gąbczasta, kanały Haversa, naczynia krwionośne, 1 4 3 – osteon, 4 – osteocyt z wypustkami cytoplazmatycznymi. 2 3 Tkanka łączna – płynna. KREW element krwi osocze budowa funkcje 90% woda, białka (albuminy, globuliny, nośnik substancji odżywczych i fibrynogen, enzymy), lipidy (fosfolipidy, produktów przemiany materii, cholesterol), cukry (głównie glukoza), procesy odpornościowe, krzepnięcie produkty przemiany materii (mocznik, kwas moczowy, bilirubina, kreatynina), witaminy, hormony, jony(k, mg, cl i inne) erytrocyty 4,5 mln/mm3 hemoglobina, brak jadra, spłaszczone, transport tlenu (oksyhemoglobina) dwuwklęsłe krążki (u pozostałych kręgowców owalne z jadem) trombocyty 200-400 tys. /mm3 małe i nieregularnych kształtach (u ssaków obłonione fragmenty cytoplazmy macierzystych komórek – megakariocytów) krzepnięcie leukocyty 5-6 tys. /mm3 granulocyty: neutrofile budowa Funkcje ruch pełzakowy, fagocytoza, jądro 2-5 płatowe, 60-70% leukocytów odporność nieswoista, fagocytują bakterie, grzyby pasożytnicze eozynofile w mniejszym stopniu ruchy pełzakowe i fagocytoza, jądro 2 płatowe, 2-4% leukocytów odporność na pasożyty, unieczynniają mediatory zapalenia, alergie bazofile duże nieregularne jadro, 0,9% leukocytów reakcje zapalne, przy alergiach – wstrząs anafilaktyczny agranulocyty: monocyty największe, nerkowate jądro, ruch pełzakowy, fagocytoza, 4-8% leukocytów odporność nieswoista, fagocytują komórki pasożytów, reszty komórek limfocyty jądro wypełni prawie całe wnętrze komórki, 20-30% leukocytów limfocyty B – produkują przeciwciała limfocyty T – funkcje regulacyjne w układzie odpornościowym Charakterystyka działania leukocytów: Granulocyty Neutrofile – fagocytują czynniki chorobotwórcze (powstanie ropy), ruchy pełzakowe (w jednym kierunku – przez ściany naczyń krwionośnych), wydzielaj enzymy, nadtlenek wodoru i wolne rodniki, Eozynofile – ruchy pełzakowe, sterują reakcjami alergicznymi, , w schorzeniach (astma, tasiemczyca, alergie – liczba ich wzrasta, dur brzuszny, odra – ich liczba maleje), Bazofile – niewielka zdolność do ruchu, reakcje alergiczne, zawierają histaminę i heparynę. Agranulocyty Limfocyty B – wytwarzają przeciwciała, namnażają się i różnicują w limfocyty B plazmatyczne (produkują przeciwciała) i limfocyty B – pamięci, Limfocyty T – odpowiedz immunologiczna typu komórkowego, na ich powierzchni białka - przeciwciała wiążące antygeny, namnażają się i różnicują na limfocyty Y cytotoksyczne i limfocyty T – pamięci. Monocyty – wspólnie z limfocytami t uczestniczą w reakcjach immunologicznych, wytwarzają czynnik hamujący wzrost komórek nowotworowych oraz czynnik hamujący namnażanie się wirusa (interferon), po 2 dniach wędrują do tkanek – tu staja się makrofagami tkankowymi Tkanka łączna – płynna. LIMFA (chłonka). Stanowi środek transportu substancji odżywczy (tłuszcze). Jest łącznikiem pomiędzy płynem międzykomórkowym a osoczem. Z węzłów chłonnych odbiera limfocyty i pozostawia w nich toksyny i bakterie. Pełni funkcje ochronną i odpornościową organizmu. Zawiera niewiele elementów morfotycznych – głównie leukocyty. Tkanka mięśniowa – charakterystyka porównawcza. PLEMNIK akrosom – pęcherzyk wydzielniczy aparatu Golgiego (zawiera enzymy do trawienia osłonki przejrzystej), główka – zawiera jądro komórkowe , wstawka – mitochondria, wić – element napędowy. Gameta męska – (plemnik) – powstaje w procesie spermatogenezy, który zachodzi w sposób ciągły przez całe życie. Odbywa się w ścianach cewek nasiennych jądra. KOMÓRKA JAJOWA wieniec promienisty – komórki z nabłonka pęcherzyka jajnikowego (funkcje odżywcze i ochronne), osłonka przejrzysta – glikoproteiny Gameta żeńska – (jajo, ootyd) – zwykle bogata w materiały zapasowe (żółtko). Proces oogenezy rozpoczyna się w życiu płodowym. Komórki macierzyste oogonia – dzielą się mitotycznie i różnicują w oocyt I rzędu, które rozpoczynają podział mejotyczny (zatrzymują się w diplotenie profazy I). W dniu narodzin w jajnikach - ok. 2 mln oocytów I rzędu. Dojrzewają w okresie dojrzewania płciowego. Spermatogeneza Oogeneza Źródła 1. www.edukator.pl 2. „Biologia” – repetytorium, WSiP 3. „Biologia” – E.P.Solomon, L.R. Berg, D.W. Martin
