Jak przed wykorzystywaniem seksualnym?

advertisement
chronić
dzieci
Jak
przed
wykorzystywaniem
seksualnym?
poradnik dla rodziców i profesjonalistów
www.fdn.pl
www.zlydotyk.pl
Spis treści
Dlaczego powinniśmy wiedzieć jak najwięcej
o problemie wykorzystywania seksualnego dzieci? 2
Czym jest wykorzystywanie seksualne dzieci? 4
Sprawcy wykorzystywania seksualnego dzieci 6
Kto wykorzystuje seksualnie dzieci? 6
Dlaczego ludzie wykorzystują seksualnie dzieci?
Jak działają sprawcy? 7
7
Symptomy i konsekwencje wykorzystywania
seksualnego dziecka 9
Sygnały ostrzegawcze w zachowaniu dziecka, które mogą wskazywać
na wykorzystywanie seksualne
9
Długoterminowe skutki wykorzystywania seksualnego w dzieciństwie
Copyright © 2010 Fundacja Dzieci Niczyje
Fundacja Dzieci Niczyje
03-926 Warszawa, ul. Walecznych 59
Tel. (22) 616 02 68; [email protected]; www.fdn.pl
Skład i opracowanie graficzne:
Olga Figurska, www.lunatikot.pl
ISBN 978-83-926185-5-3
10
Kiedy dzieci wykorzystują seksualnie inne dzieci 12
Jakie przejawy seksualności są normalne wśród dzieci?
13
Krzywdzenie seksualne dzieci z wykorzystaniem Internetu 14
Niebezpieczne kontakty – uwodzenie dzieci w Internecie
Cyberprzemoc 15
Szkodliwe treści – pornografia 16
Jak zapobiegać wykorzystywaniu seksualnemu dzieci
za pośrednictwem Internetu? 16
14
Czy mogę zapewnić swojemu dziecku bezpieczeństwo?
Broszura została wydana w ramach kampanii „Zły dotyk”
dzięki pomocy finansowej OAK Foundation
i Urzędu Dzielnicy Warszawa Praga Południe.
18
Gdy dziecko zostało wykorzystane seksualnie… 21
Jak pomóc dziecku?
21
Jeśli chcesz wiedzieć więcej… 23
1
Dlaczego powinniśmy
wiedzieć jak najwięcej
o problemie wykorzystywania seksualnego dzieci?
S
Stosunkowo niedawno zaczęto sobie uświadamiać, jak powszechnym
zjawiskiem jest wykorzystywanie seksualne i jak bardzo rani dzieci, które
padają jego ofiarą. Na podstawie wyników badań przeprowadzonych
w Polsce można szacować, iż co siódme dziecko pada ofiarą jakiejś formy
wykorzystywania przez ukończeniem 15. roku życia. Wbrew przekonaniu
wielu osób, w większości wypadków sprawcami wykorzystywania
seksualnego dzieci są osoby dobrze im znane – np. krewni i przyjaciele
rodziny.
Wykorzystanie dziecka budzi w nas zazwyczaj takie emocje, jak
współczucie, troska, chęć niesienia pomocy. Możemy także odczuwać złość,
bezradność i lęk. Jeszcze trudniejszych emocji możemy doświadczać myśląc
o sprawcach. Wstręt, wściekłość, odraza mogą sprawić, że nie chcemy o nich
myśleć i poznawać sposobów ich działania. Tymczasem powinniśmy wiedzieć
jak najwięcej na temat sprawców wykorzystywania seksualnego,
by móc skutecznie chronić dzieci.
Aby zapewnić dzieciom bezpieczeństwo, musimy wiedzieć, jak
informować je o zagrożeniach oraz jakie sytuacje i zachowania dzieci
powinny nas niepokoić.
Dzieci nie potrafią same powstrzymać sprawców wykorzystywania
seksualnego. To my dorośli, musimy wiedzieć, jak należy postępować,
gdy podejrzewamy, że dziecko jest wykorzystywane seksualnie.
Broszura ta powstała po to, by dorośli mogli skuteczniej chronić dzieci
i pomagać im. Najważniejsze zawarte w niej informacje, dotyczą tego, jakie
sytuacje i sygnały powinny wzbudzać niepokój, do kogo można się zwrócić
o radę lub pomoc oraz gdzie należy zgłaszać przypadki wykorzystywania.
WARTO PAMIĘTAĆ
25% kobiet
i 8% mężczyzn
doświadcza
wykorzystywania
seksualnego
w dzieciństwie
(WHO 2001).
Największe ryzyko
wykorzystania
seksualnego dotyczy
dzieci
w wieku
8–12 lat,
poprzedzającym
okres dojrzewania.
Wykorzystywanie
seksualne dziecka
może trwać
przez
wiele lat,
czasami aż do wieku
dorosłego.
Większość
przypadków
wykorzystywania
seksualnego dzieci nigdy
nie zostaje ujawniona.
2
3
Czym jest
wykorzystywanie
seksualne dzieci?
W
Wykorzystywanie seksualne dzieci to aktywność seksualna z udziałem dziecka, podjęta przez dorosłego, nastolatka lub dziecko, a gdy sprawca ma przewagę wiekową, fizyczną lub intelektualną nad swoją ofiarą.
Kiedy osoba dorosła podejmuje aktywność seksualną z udziałem dziecka,
to mamy do czynienia z wykorzystywaniem seksualnym dziecka, które jest
przestępstwem niezależnie od okoliczności. Kiedy w aktywności seksualnej
uczestniczy inne dziecko lub nastolatek, to sytuacja nie zawsze jest równie
jasna. Wśród dzieci niektóre rodzaje zachowań seksualnych mogą być formą
zabawy, wyrażaniem swojej seksualności, a nie wykorzystywaniem.
W dalszej części broszury (w podrozdziale Kiedy dzieci wykorzystują seksualnie inne dzieci) znajdują się informacje, które pomogą ustalić, czy seksualne
zachowania wśród dzieci można uznać za wykorzystywanie.
Dziecko jest wykorzystywane, gdy angażowane jest w kontakty fizyczne
o charakterze seksualnym, ale również wtedy, gdy — mimo braku takiego
kontaktu — jest przedmiotem aktywności o charakterze seksualnym.
Krzywdzące zachowania seksualne wobec dzieci
− z kontaktem fizycznym:
 dotykanie genitaliów dziecka (penisa, jąder, sromu, piersi lub odbytu)
w celu doznania seksualnej przyjemności lub z innego powodu
niezwiązanego ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem,
 zmuszanie dziecka do dotykania genitaliów innej osoby
lub do seksualnych „zabaw”,
 zmuszanie dziecka do masturbacji,
 penetracja — umieszczanie przedmiotów lub części ciała (np. palców,
języka czy penisa) w sromie, pochwie, ustach albo odbycie.
4
Krzywdzące zachowania seksualne wobec dzieci
− bez kontaktu fizycznego:
 pokazywanie dziecku materiałów pornograficznych,
 pokazywanie dziecku genitaliów swoich lub innej osoby,
 obnażanie dziecka niezwiązane ze sprawowaniem nad nim opieki.
 fotografowanie dziecka w seksualnych pozach,
 zachęcanie dziecka do obserwowania lub słuchania aktów seksualnych −
w rzeczywistości albo odtwarzanych (np. z DVD, z Internetu),
 prowadzenie z dzieckiem rozmów o treści erotycznej wykraczających
poza edukację seksualną.
Podejmowanie przez osobę dorosłą zachowań seksualnych w stosunku
do dziecka, czyli wykorzystywanie seksualne dziecka, jest przestępstwem na
gruncie prawa polskiego.
Artykuł 200 Kodeksu karnego określa przestępstwo wykorzystywania
seksualnego dziecka, polegające na obcowaniu płciowym z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszczeniu się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadzeniu jej do poddania się takim czynnościom albo do ich
wykonania. Przestępstwo to można popełnić tylko umyślnie, a więc wiedząc,
że osoba, z którą dochodzi do stosunku seksualnego czy też innych czynności
seksualnych, nie ukończyła 15 lat.
Warto pamiętać, że zgoda małoletniego nie wyłącza zaistnienia tego
przestępstwa, tzn. jest ono popełnione niezależnie od tego, czy dziecko wyraziło zgodę na czynności seksualne czy też nie.
Za opisywany czyn ustawodawca przewidział karę pozbawienia wolności
w wymiarze od 2 do 12 lat.
Przed przemocą seksualną chroni dzieci również artykuł 202 Kodeksu
karnego. Mówi on, że odpowiedzialności karnej podlegają takie zachowania,
jak prezentowanie treści pornograficznych małoletniemu poniżej lat 15. Przestępstwem jest również rozpowszechnianie, utrwalanie, produkowanie, sprowadzanie treści pornograficznych z udziałem małoletniego poniżej 18. roku
życia. Karalne jest także samo posiadanie treści pornograficznych z udziałem
dziecka, jeśli nie ukończyło ono 15 lat. Za materiały pornograficzne uznaje się
również takie, które przedstawiają tzw. wytworzony wizerunek dziecka uczestniczącego w czynności seksualnej, czyli tzw. wirtualną pornografię dziecięcą.
5
Sprawcy
wykorzystywania
seksualnego dzieci
Dlaczego ludzie wykorzystują
seksualnie dzieci?
K
Kto wykorzystuje seksualnie dzieci?
Nie sposób opisać typowego sprawcy wykorzystywania seksualnego czy pedofila. Takie osoby nie różnią się wyglądem od innych ludzi. Mogą pochodzić ze
wszystkich warstw społecznych oraz z dowolnej grupy zawodowej. Czasami
zajmują wpływowe stanowiska, sprawiając wrażenie szanowanych członków
społeczeństwa. Mogą wykorzystywać seksualnie własne dzieci lub znajome
dzieci ze swego otoczenia. Mogą też nawiązywać kontakty seksualne z zupełnie obcymi dziećmi.
Sprawcami wykorzystywania seksualnego
w rodzinie bywają ojcowie, partnerzy życiowi
WARTO PAMIĘTAĆ
matek, ojczymowie, bracia, wujowie, kuzyni,
dziadkowie. Sprawcami wykorzystywania sekW
sualnego w rodzinie mogą być kobiety — rówprzypadków
nież matki.
wykorzystywania
Dzieci często doświadczają sprzecznych
uczuć w reakcji na wykorzystywanie seksualne,
seksualnego
którego sprawcą jest ktoś, komu ufają jako swedziecko
mu opiekunowi. Nie zawsze zdają sobie sprawę, że to, co je spotyka, jest krzywdzeniem.
zna sprawcę.
Sprawcy wykorzystywania seksualnego
dzieci często sprawiają wrażenie miłych, serdecznych i troskliwych wobec dzieci. W ten sposób budują bliskie relacje
z dziećmi i wykorzystują je, unikając podejrzeń lub zdemaskowania.
Trudno uwierzyć, że ktoś, kogo znamy — a nawet lubimy — może być
sprawcą wykorzystywania seksualnego dzieci. Ponieważ jednak może tak się
zdarzyć, musimy wiedzieć, na co powinniśmy zwracać uwagę oraz jak możemy chronić dzieci.
80%
Jedno z zaburzeń seksualnych polega na odczuwaniu fizycznego pociągu do
dzieci przed okresem dojrzewania. Pedofile to osoby, które przejawiają skłonność do kontaktów seksualnych z takimi dziećmi.
Niektóre osoby, pomimo iż nie są pedofilami i zazwyczaj współżyją seksualnie z innymi dorosłymi, wykorzystują seksualnie dzieci. Czasami niskie
poczucie własnej wartości lub jakieś defekty fizyczne sprawiają, że nawiązują
kontakt seksualny z dzieckiem, gdyż obawiają się braku akceptacji ze strony
dorosłej partnerki/partnera. Wykorzystanie może mieć także miejsce w przypadku utraty kontroli nad swoim zachowaniem, np. pod wpływem alkoholu.
Sprawcami wykorzystywania seksualnego są czasem osoby, które w dzieciństwie same doznały wykorzystania lub przemocy. Jednak większość ofiar
wykorzystywania seksualnego w dzieciństwie nigdy nie popełnia takich czynów w życiu dorosłym.
Niektórzy ludzie wykorzystują seksualnie dzieci, by zyskać poczucie władzy i kontroli, którego brakuje im w związkach z dorosłymi osobami.
Powody dla których ludzie mogą się zdecydować na seksualne kontakty
z dzieckiem są różne. Żaden z nich nie może być usprawiedliwieniem sprawcy. Niezależnie od tego, jakie są przyczyny seksualnego wykorzystywania, doświadczenie takie często jest traumą dla dziecka i może oddziaływać na nie
przez całe życie.
Jak działają sprawcy wykorzystywania
seksualnego dzieci?
Sprawcy wykorzystywania seksualnego często zadają sobie wiele trudu, żeby
zbliżyć się do dzieci i zdobyć ich zaufanie. Sprawcy mogą również wywierać na
dzieci silną presję, aby zachować wykorzystywanie seksualne w tajemnicy.
Wybór ofiar
Sprawcy mogą wybierać wyłącznie dziewczynki lub chłopców bądź też dzieci
obu płci; mogą preferować dzieci w określonym wieku albo stanowić zagrożenie
dla wszystkich dzieci. Mogą wyróżniać konkretne dziecko, poświęcając mu szczególnie dużo uwagi lub zasypywać je miłymi niespodziankami, żeby stworzyć sobie okazję do wykorzystywania. W niektórych wypadkach dzieci wykorzystywane
seksualnie są szczególnie surowo traktowane przez sprawców i prezentowane
w złym świetle, by nie uwierzono dziecku, gdy ujawni wykorzystywanie.
Uwodzenie dzieci
Uwodzenie dziecka przez sprawcę to proces budowania relacji z dzieckiem z zamiarem wykorzystania go w celach seksualnych. Czasami wykorzystywanie seksualne dziecka jest poprzedzone długim okresem przygotowań.
Sprawca może okazywać dziecku szczególną uwagę, a zachowania, które
6
7
początkowo sprawiają wrażenie normalnych sposobów okazywania dziecku
czułości (na przykład przytulanie), mogą przeistoczyć się w dotyk o charakterze seksualnym. Niektórzy w ogóle nie uwodzą dzieci, lecz wykorzystują je
seksualnie bez zbudowania jakiejkolwiek relacji.
Sprawcy mogą uwodzić dzieci we wszystkich sytuacjach, w których mają
z nimi kontakt: w rodzinie, na zajęciach rekreacyjnych, muzycznych, sportowych czy religijnych, a także za pośrednictwem Internetu lub telefonu komórkowego.
Stać się częścią rodziny
Czasami sprawca buduje bliski związek z rodziną dziecka — poprzez przyjaźń lub małżeństwo. Może się zaprzyjaźnić z borykającym się z trudnościami rodzicem, który nie radzi sobie z dzieckiem. Samotni rodzice z dziećmi są
szczególnie narażeni na takie działania. Sprawca może zaoferować wsparcie,
na przykład nawiązując intymną relację z matką lub opiekunką dziecka, wspierając ją finansowo, aby stać się członkiem rodziny i wprowadzić się do domu,
w którym mieszka. Następnie sprawca zaczyna budować bliską relację z dzieckiem (lub dziećmi), które zamierza wykorzystywać seksualnie.
Dochowanie tajemnicy
Wykorzystywanie seksualne niemal zawsze odbywa się w tajemnicy. Pozostali dorośli członkowie rodziny — także drugie z rodziców, jeśli to jego partner
jest sprawcą — zwykle nie podejrzewają, że coś jest nie w porządku. Dziecko
często czuje się zagubione — nie wie, komu o tym powiedzieć ani jak to zrobić.
Żeby zachować swoje działania w tajemnicy, sprawca może wykorzystać
naturalny lęk dziecka, jego zawstydzenie lub poczucie winy z powodu tego, co
się wydarzyło. Często wymusza milczenie przy użyciu gróźb i kar. Zdarza się,
że stosuje wobec dziecka przekupstwo. Może też przekonywać dziecko, że to,
co je spotyka, jest czymś normalnym.
Często sprawcy wzbudzają w dziecku przekonanie, że w jakiś sposób jest
odpowiedzialne za doświadczane wykorzystywanie seksualne.
Po czym można poznać, że ktoś zamierza wykorzystać seksualnie dziecko?
Nie ma prostej odpowiedzi na to pytanie, ale rodzice powinni bacznie
obserwować każdego, kto poświęca ich dziecku wyjątkowo dużo uwagi, np.:
 zasypuje dziecko prezentami, zabawkami lub drobnymi upominkami,
 zaprasza dziecko na wycieczki i wyjazdy wakacyjne,
 poszukuje okazji do tego, aby przebywać z dzieckiem sam na sam.
Powinno się zawsze staranie sprawdzać osoby, które będą się kontaktowały z dzieckiem bez nadzoru. Warto uzyskać jak najwięcej informacji
o opiekunkach lub innych osobach proszonych o zajęcie się dzieckiem lub
które same oferują taką pomoc. Rodzic może zapytać kierownictwo żłobka czy
przedszkola, w jaki sposób dana placówka weryfikuje personel i wolontariuszy oraz jakie kroki podejmuje, aby zapewnić dzieciom bezpieczeństwo.
Nigdy nie zostawiaj dziecka z kimś, kto nie wzbudza Twojego zaufania!
8
Symptomy
i konsekwencje
wykorzystywania
seksualnego dziecka
D
Dzieci mogą reagować na wykorzystanie seksualne w różny sposób, który zależy między innymi od ich wieku, cech indywidualnych czy też cech samego
zdarzenia.
Jedynymi pewnymi wskaźnikami wykorzystania seksualnego są: ciąża,
choroby weneryczne oraz obecność nasienia w pochwie lub odbycie. Pozostałe symptomy, które mogą być związane z wykorzystywaniem seksualnym,
mogą się ujawnić także wskutek różnych innych stresujących zdarzeń w życiu dziecka, takich jak: rozwód rodziców, śmierć członka rodziny, przyjaciela
lub ulubionego zwierzęcia, problemy w szkole. Jednak zaobserwowanie kilku
z tych niespecyficznych symptomów u dziecka powinno stać się sygnałem skłaniającym do dokładniejszego przyjrzenia się jego sytuacji i zadawania pytań.
Sygnały ostrzegawcze w zachowaniu
dziecka, które mogą wskazywać
na wykorzystywanie seksualne
Dziecko, które doświadcza wykorzystywania seksualnego, może przejawiać
następujące zachowania:
 zaczyna unikać zostawania sam na sam z którymś z członków rodziny,
 przejawia niespodziewany lęk przed jakąś osobą dorosłą albo nie chce
się z nią kontaktować,
 próbuje powiedzieć o wykorzystywaniu w sposób pośredni — za pomocą
aluzji i wskazówek; może na przykład wspomnieć, że ktoś poprosił je do
dochowanie tajemnicy albo zadawać pełne niepokoju pytania dotyczące
rozpadu rodziny lub tego, czy „tatusia mogą zabrać
z domu”,
 opisuje zachowania jakiejś osoby dorosłej, wskazujące na to, że osoba ta
próbuje uwieść dziecko z zamiarem wykorzystywania seksualnego,
 wydaje się przygnębione i wycofane; skarży się na dolegliwości fizyczne,
które nie mają uzasadnienia medycznego,
9
 ma problemy ze snem,
 przejawia dolegliwości
wskazujące na
wykorzystywanie —
na przykład ból w okolicy
pochwy lub odbytu,
 nie chce chodzić do szkoły
bądź też nagle traci zdolność
koncentracji uwagi i zaczyna
mieć problemy z nauką,
 zaczyna zachowywać się
agresywnie,
 przejawia nietypowe
zachowania seksualne —
publicznie się masturbuje,
używa nowych określeń
czynności seksualnych lub
intymnych części ciała,
wykazuje wiedzę seksualną,
której się po nim nie
spodziewasz.
WARTO PAMIĘTAĆ
Efektem
wykorzystywania
seksualnego
w dzieciństwie jest około
6% diagnozowanych
przypadków depresji,
6% przypadków
uzależnienia od alkoholu
i/lub narkotyków,
Jednym z najczęstszych spośród długoterminowych negatywnych efektów wykorzystania jest depresja. Zaobserwowano również, że dorosłe ofiary
wykorzystania seksualnego w dzieciństwie częściej niż inni ludzie podejmują zachowania autoagresywne, podejmują próby samobójcze, żyją w stanie
chronicznego lęku.
Zaburzenia zdrowia psychicznego mają swój wyraz w symptomach somatycznych, takich jak zaburzenia snu oraz zaburzeniach łaknienia: anoreksji
lub bulimii.
Efektem wykorzystania seksualnego w dzieciństwie często jest negatywny obraz swojej osoby i niska samoocena. Poczucie stygmatyzacji, bezsilności
i izolacji utrzymuje się u dorosłych ofiar wykorzystania zwłaszcza, gdy sprawcą był członek rodziny. Ofiary wykorzystywania seksualnego w dzieciństwie
mogą w dorosłym życiu mieć problemy w czerpaniu satysfakcji z życia seksualnego.
8% prób
samobójczych,
10% przypadków
stanów lękowych
Poziom objawów, takich jak:
lęk, depresja, objawy stresu pourai
przypadków
zowego, problemy szkolne, problemy z nauką, zachowania autodestresu posttraumatycznego
strukcyjne czy objawy somatyczne
(WHO 2006).
u dzieci, które doznały wykorzystywania seksualnego, jest zróżnicowany.
Więcej objawów mają dzieci starsze niż młodsze, a ich charakter jest inny
u chłopców i u dziewczynek. Ilość i głębokość objawów zależy również od
tego, jak przebiegało wykorzystanie seksualne dziecka i kto było jego sprawcą, m.in. od wystąpienia bądź nie penetracji, użycia siły, częstości kontaktów
seksualnych z dzieckiem i czasu ich trwania. Więcej objawów ujawnia się również u dzieci, którym opiekunowie nie udzielili wsparcia.
27%
Długoterminowe skutki
wykorzystywania seksualnego
w dzieciństwie
Wiele dzieci−ofiar wykorzystania seksualnego nie doświadcza konsekwencji
takich doświadczeń ani w dzieciństwie, ani w dorosłym życiu. U pewnej części ofiar objawy, które pojawiły się bezpośrednio po wykorzystaniu, z czasem
słabną i zanikają. Jednak u niektórych obserwuje się nasilenie objawów.
10
11
Kiedy dzieci
wykorzystują
seksualnie
inne dzieci…
S
Starsze dzieci i nastolatki także bywają sprawcami seksualnego wykorzystywania dzieci, chociaż czasami trudno jest odróżnić wykorzystywanie od niewinnych zabaw. Niektóre zachowania seksualne są normalne wśród dzieci
w określonym wieku. Jednak są pewne sygnały ostrzegawcze, które powinny
obudzić czujność, jeśli zauważymy je w trakcie seksualnych zabaw dzieci. Oto
kilka kwestii, na które należy zwracać uwagę.
Wiek: Czy jedno z dzieci (nastolatków) jest kilka lat starsze od drugiego?
Status: Czy jedno z dzieci (nastolatków) zajmuje w obserwowanej relacji
uprzywilejowaną pozycję — na przykład jest opiekunem, liderem w klubie młodzieżowym czy też nieformalnym „królem” ulicy?
Zdolności: Czy jedno z dzieci (nastolatków) przewyższa drugie pod względem możliwości umysłowych, emocjonalnych i fizycznych? Czy potencjalna ofiara jest niepełnosprawna lub opóźniona w rozwoju?
Władza: Czy jedno z dzieci (nastolatków) grozi drugiemu dziecku, próbuje je przekupić lub używa siły fizycznej.
Jeśli odpowiedziałeś(-aś) twierdząco na któreś z tych pytań, to seksualna
aktywność, którą zaobserwowałeś(-aś), może być wykorzystywaniem seksualnym. Skontaktuj się z psychologiem i opowiedz o sytuacji, która Cię niepokoi.
Pamiętaj, że możesz nawiązać taki kontakt, nawet nie mając pewności, czy
chodzi o wykorzystywanie seksualne, po to, by rozwiać swoje wątpliwości lub
upewnić się w swoich podejrzeniach i zapewnić pomoc obojgu dzieciom —
sprawcy i ofierze wykorzystywania.
12
Jakie przejawy seksualności
są normalne wśród dzieci?
Seksualność jest integralną częścią każdego człowieka, niezależnie od
wieku. Poniżej przedstawiono niepełną listę przejawów seksualności, które
są normalne u dzieci.
Okres od 0 do 3 lat (okres niemowlęcy i poniemowlęcy)
Powszechne:
Dziecko uczy się wyodrębniać siebie i własne ciało. Dotyka swojego
ciała i sprawdza jak jest zbudowane.
Okres od 3 do 6 lat (okres przedszkolny)
Powszechne:
Pytania dotyczące ciąży, roli matki i ojca w powstawaniu
i urodzeniu dziecka oraz anatomii płciowej, a zwłaszcza różnic anatomicznych pomiędzy chłopcami i dziewczynkami, dzieckiem i dorosłym.
Pierwsze miłości dziecięce.
Eksponowanie swojej nagości, brak poczucia wstydu w tym zakresie.
Wzajemne oglądanie i dotykanie przez dzieci intymnych części ciała
(np. zabawy w doktora, tatę i mamę itd.).
Zdarza się:
masturbacja w domu i w miejscach publicznych.
Okres od 7 do 11 lat (wczesny okres szkolny)
Powszechne:
Dziecko silnie identyfikuje się z własną płcią. Przyswaja sobie
zachowania charakterystyczne dla własnej płci.
Zdarza się:
zabawy seksualne w ramach jednej płci.
Okres od 12 do 16 lat (okres dorastania/dojrzewania)
Powszechne:
Pytania dotyczące obyczajów seksualnych, podejmowania decyzji
dotyczących związków.
Masturbacja w miejscach prywatnych.
Eksperymentowanie z rówieśnikami — między innymi pocałunki
z otwartymi ustami, pieszczoty i dotykanie intymnych części ciała.
Także podglądactwo. Częste zakochania.
13
Krzywdzenie
seksualne dzieci
z wykorzystaniem
Internetu
R
Rozwój Internetu w istotny sposób zmienił możliwości komunikacji oraz zwiększył dostęp do informacji. Jednocześnie wyposażył sprawców przestępstw
w nowe formy dostępu do ofiar.
Dzieci i młodzież spędzają w sieci dużą ilość wolnego czasu. Podejmują
w niej różne aktywności, między innymi nawiązują znajomości, grają w gry,
poszukują odpowiedzi na nurtujące pytania. Podczas tych działań narażone są
na szkodliwe treści, niebezpieczne kontakty oraz cyberprzemoc, które mogą
przyczynić się do zaburzenia ich rozwoju psychoseksualnego i/lub wykorzystywania seksualnego.
W wielu przypadkach rodzice nie mają świadomości tego, co robi ich
dziecko w Internecie. Nie chronią go, ponieważ nie zdają sobie sprawy na
jakiego rodzaju niebezpieczeństwa jest narażone. Fakt, że młody człowiek nie
opuszcza swojego pokoju stwarza pozór, że jest w nim bezpieczny. Niestety,
jeśli podczas korzystania z Internetu dziecko nie ma oparcia w dorosłych łatwo może stać się ofiarą.
Niebezpieczne kontakty – uwodzenie
dzieci w Internecie
Zjawisko uwodzenia dzieci online, określane w anglojęzycznej literaturze
przedmiotu terminem grooming, jest szczególną relacją tworzoną w Internecie między osobą dorosłą a dzieckiem w celu jego uwiedzenia i wykorzystania
seksualnego. Seksuolodzy określają takie zachowania dorosłych jako typowe
dla osób o skłonnościach do pedofilii.
Poprzez uwodzenie dziecka w Internecie sprawca może dążyć do spotkania się z nim świecie rzeczywistym i seksualnego skrzywdzenia lub wykorzystania go do produkowania pornografii dziecięcej. Pomimo że grooming nie
zawsze kończy się kontaktem z ofiarą w świecie rzeczywistym, zawsze jednak
jest krzywdą wyrządzoną młodej osobie. Zdaniem terapeutów, konsekwencjami uwiedzenia dziecka przez Internet są typowe objawy urazu psychicznego
powstałe na skutek wykorzystywania seksualnego.
14
Na niebezpieczne kontakty dzieci narażone są głównie poprzez zawieranie znajomości przy użyciu czatów, komunikatorów i portali społecznościowych, gdzie młodzi użytkownicy ujawniają informacje osobiste, które mogą
pomóc sprawcy w procesie uwodzenia.
Cyberprzemoc
Cyberprzemoc to zjawisko wysyłania
lub publikowania z wykorzystaniem
Internetu i telefonów komórkowych
treści i materiałów, które mają na celu
wyrządzenie krzywdy drugiej osobie.
Czasami takie zachowania mają również treść lub podtekst seksualny.
Młodzi użytkownicy Internetu
często nie zdają sobie sprawy z tego,
jak głęboko mogą kogoś skrzywdzić.
Zdarza się, że atakują słownie rówieśników używając do tego wulgarnych
treści z podtekstem seksualnym, wyśmiewają seksualność swoich kolegów dopuszczają się fotomontażu
zdjęć, publikują w Internecie obraźliwe filmy. Czasem podsyłają komuś „dla
żartu” linki do stron pornograficznych.
Ofiara tych zachowań nie doświadcza krzywdy fizycznej, ale mogą one
być dla niej źródłem traumatycznych
przeżyć i niewłaściwych przekonań
dotyczących siebie oraz świata. Krzywda dziecka narażonego na oglądanie
w Internecie szkodliwych treści pornograficznych, wulgaryzowania tematów
seksualnych oraz wyśmiewania seksualności może przejawiać się w trudnościach emocjonalnych, zniekształconej
percepcji samego siebie, fałszywym
obrazie życia seksualnego człowieka,
a w konsekwencji w zaburzeniach rozwoju psychoseksualnego.
WARTO PAMIĘTAĆ
45% młodych
internautów w wieku
12–17 lat nakłanianych
było w sieci wbrew
swojej woli przez obce
osoby do rozmowy.
68% spośród nich
co najmniej raz
otrzymało od osoby
poznanej w sieci propozycję spotkania,
44%
a
wzięło udział
w spotkaniu. Jedynie
23% dzieci
poinformowało rodziców
o spotkaniach z osobami
poznanymi w sieci.
Połowa dzieci
uczestniczyła w tych spotkaniach w pojedynkę
(FDN, Gemius 2006).
Szkodliwe treści – pornografia
Pornografia w Internecie w tym pornografia dziecięca to niezwykle szkodliwe treści, na które dziecko może natrafić podejmując się różnych aktywności
15
w sieci. Pornografia, która nie posiada zabezpieczenia w postaci filtra/informacji o przeznaczeniu dla osób dorosłych jest treścią nielegalną. Pornografia
dziecięca to bardzo poważne przestępstwo. Zarówno jej produkowanie, posiadanie i dystrybuowanie jest niezgodne z prawem polskim.
Materiały pornograficzne, na oglądanie których narażone jest dziecko
mogą być dla niego bardzo szkodliwe gdyż:
 Kontakt z treściami pornograficznyWARTO PAMIĘTAĆ
mi zaburza rozwój psychoseksualny
dziecka, może negatywnie wpłynąć na
dzieci trafia
percepcję własnego ciała, zachęcać do
zachowań odbiegających od normy.
na materiały
 Sprawiają, że świat staje się dla dziecka
pornograficzne
niezrozumiały, zagrażający
i przestanie czuć się w nim bezpieczne.
w Internecie.
 Mogą wywoływać negatywne emocje,
stres, nadmierne pobudzenie.
z nich
 Mogą wpływać na kształtowanie
trafia na nie
nieprawdziwych przekonań na temat
przypadkowo
świata.
Dzieciom może być prezentowana por(FDN, Gemius 2006).
nografia dziecięca, ale również mogą być
angażowane w jej produkcję.
Pomimo surowego prawa w zakresie zwalczania pornografii dziecięcej
oraz współpracy międzynarodowej w tej dziedzinie szacuje się, że w Internecie znajduje się 4 mln tego typu stron. Liczba ta 4–krotnie wzrosła od 2004
roku.
Niepokojącym wśród młodzieży i zarazem bardzo ryzykownym zjawiskiem
jest sexting, który polega na przesyłaniu sobie multimedialnych wiadomości
zawierających elementy erotyczne. Takie materiały w łatwy sposób mogą trafić w ręce sprawców, którzy mogą je wykorzystać w sposób komercyjny lub do
szantażowania ofiary.
73%
63%
płynących. Istotny jest dobry kontakt rodzica z dzieckiem, aby czuło ono wsparcie
WARTO PAMIĘTAĆ
z jego strony i nie obawiało się rozmawiać
W Internecie
na ważne i trudne dla siebie tematy. Znaczznajduje się około
nie korzystniejszą i bezpieczniejszą sytuacją dla dziecka jest możliwość rozmowy
stron
na tematy np. związane ze sferą seksualną
z rodzicami, niż poszukiwanie odpowiedzi
z pornografią
na pytania z tym związane w Internecie.
dziecięcą
W sytuacji gdy istnieje podejrzenie,
(ONZ 2009).
że dziecko utrzymuje budzące niepokój
kontakty w Internecie, które wskazują na
możliwość uwodzenia go, rodzice muszą
się tym zainteresować. Taką sprawę można zgłosić do Helpline.org.pl (jest to
organizacja zajmująca się pomocą dzieciom i młodzieży w sytuacji zagrożenia
ich bezpieczeństwa w Internecie).
4 mln
Z Helpline.org.pl można kontaktować się za pomocą bezpłatnego
(z telefonów stacjonarnych i sieci
Orange) telefonu 0 800 100 100, za pomocą e-maila
[email protected], czatu na który użytkownik loguje
się z poziomu strony www.helpline.org.pl
Nielegalne treści znalezione w sieci, w tym materiały pornograficzne
z udziałem dzieci, należy zgłaszać do odpowiednich organizacji i instytucji,
jak Dyżurnet.pl, Kidprotect.pl czy do Policji.
Jak zapobiegać wykorzystywaniu
seksualnemu dzieci za pośrednictwem
Internetu?
Przede wszystkim warto zdać sobie sprawę, że za dziecko, które korzysta
z Internetu oraz wszystkie jego aktywności tam podejmuje, odpowiada rodzic.
Na nim spoczywa obowiązek opieki i kontroli tego, jakie treści ogląda dziecko,
jakie publikuje i w jakie aktywności się angażuje. Istnieje wiele form zabezpieczeń komputera, które może wykorzystać rodzic, aby podnieść bezpieczeństwo korzystającego z sieci dziecka. Są to programy filtrujące udostępniane
w systemach operacyjnych lub w postaci niezależnych programów. Pomimo
stosowania tego typu zabezpieczeń kluczową rolę odgrywa edukacja dziecka
na temat zasad bezpiecznego korzystania z Internetu oraz zagrożeń z niego
16
17
Czy mogę zapewnić
swojemu dziecku
bezpieczeństwo?
P
Pomóż swojemu dziecku w uzyskaniu wiedzy dotyczącej seksualności, własnego ciała oraz zdrowych zachowań seksualnych. Rozmowa na ten temat
może Ci wydawać się trudna, ale będzie ona odgrywać ważną rolę w ochronie
Twojego dziecka przed wykorzystywaniem seksualnym. Dziecko powinno się
dowiedzieć:
 czym są intymne części ciała i jak można je nazywać,
 jakie rodzaje dotyku są odpowiednie, a jakie nie.
Zadbaj o to, żeby informacje, które przekazujesz dziecku, były pozytywne
— dziecko powinno być dumne ze swojego ciała, a nie wstydzić się go. Powinno także wiedzieć, że jego ciało należy wyłącznie do niego i nikt nie ma prawa
dotykać go, gdy nie ma na to ochoty.
Powiedz swojemu dziecku, że ma prawo odmówić zrobienia czegoś, co
wydaje mu się niewłaściwe albo wzbudza w nim lęk. Podkreśl, że powinno
bez wahania powiedzieć Tobie albo jakiejś innej osobie dorosłej o każdym
zdarzeniu, które uznało za niebezpieczne lub obudziło jego obawy.
Wyjaśnij dziecku różnicę pomiędzy dobrymi a złymi sekretami. Pomóż
mu zrozumieć, że dobrze jest zachować w tajemnicy, na przykład plan zrobienia komuś niespodzianki, ale nie coś, co wzbudza w nim smutek, zawstydzenie lub niepewność.
Rozmawiaj z dzieckiem o sprawach związanych z seksualnością. Dzieci
zaczynają zbierać informacje dotyczące seksu od swoich rówieśników, kiedy
tylko pójdą do przedszkola lub szkoły. Informacje te często są nieścisłe i wyrażone wulgarnym językiem. Dlatego byłoby dobrze, gdybyś to Ty opowiedział
o tym dziecku pierwszy. Wykorzystuj naturalne okazje, które pojawiają się
każdego dnia: kąpiel, widok ciężarnej kobiety, przypadkowo zobaczona naga
osoba w TV, spontanicznie zadawane przez dzieci pytania; to wszystko świetne okazje by w sposób naturalny przekazywać informacje na temat seksualności. Rozmowa z młodszym dzieckiem może okazać się dla Ciebie łatwiejsza niż
wtedy, gdy dziecko będzie starsze, zwłaszcza u progu okresu dorastania.
18
Jest niezwykle ważne, abyś Ty sam wiedział, jakie zachowania seksualne są odpowiednie i normalne w różnych okresach dzieciństwa. Podejmując
z dzieckiem temat seksualności nie skupiaj się wyłącznie na zagrożeniach.
Mów mu o miłości, intymności i bliskości, które powinny być związane z tą
sferą.
Przygotuj się do rozmowy z dzieckiem. Rozmowa na tematy związane
z seksualnością jest czymś zupełnie normalnym, ale w wielu osobach wywołuje poczucie zawstydzenia lub zażenowania. Ważne zatem abyś przygotował się do poruszania tych zagadnień z dzieckiem: zastanów się wcześniej,
jaki obraz seksualności i wartości związane z tą sferą życia chcesz przekazać
dziecku. Przemyśl także, jakiego słownictwa w zakresie seksualności chciałbyś
nauczyć swoje dziecko; sięgnij po fachową literaturę: w bibliotekach i księgarniach można znaleźć dobre książki poświęcone tej tematyce; poproś o radę
lekarza, nauczyciela lub innego profesjonalistę zajmującego się dziećmi.
Buduj otwartą i opartą na zaufaniu relację z dzieckiem od pierwszych lat
jego życia. Zawsze uważnie wysłuchuj jego lęków i obaw. Ucząc dziecko, że
jego ciało należy wyłącznie do niego, Ty też musisz się stosować się do tego
przesłania. Nie zmuszaj dziecka do żadnej formy dotyku, jeśli nie ma na to
ochoty, np. przytulania do krewnych podczas rodzinnych przyjęć. Nigdy nie
stosuj kar fizycznych — one uczą dziecko, że osoba dorosła ma prawo naruszać jego ciało.
Najważniejsze! Ucząc dziecko jak chronić się przed zagrożeniami, nigdy
nie zapominaj, że to Ty jesteś odpowiedzialny za jego bezpieczeństwo, a nie
ono samo. Nawet najlepiej przygotowane dziecko może okazać się bezbronne
wobec przebiegłości dorosłych i złożoności zagrożeń. Czuwaj nad tym, z jakimi dorosłymi Twoje dziecko ma kontakt i czy bezpiecznie spędza czas.
Zrób, co możesz, by poinformować dzieci o możliwości otrzymania anonimowego wsparcia i rady.
Dzieci, które doświadczyły wykorzystywania seksualnego, często czują
się osamotnione i wydaje im się, że nie mogą nikomu ujawnić tego, co je
spotkało. Kochają swoich rodziców i najbliższe osoby, ale obawiają się ich reakcji, wstydzą się, chcą je chronić przed informacjami, które mogą zburzyć
dotychczasowe życie. Ujawnienie wykorzystywania jest szczególnie trudne,
gdy sprawcą był ktoś z rodziny dziecka.
W takich sytuacjach obca, anonimowa, życzliwa osoba może pomóc
dziecku przezwyciężyć te obawy i wspierać je w wyborze najlepszej strategii
poradzenia sobie z trudną sytuacją.
19
Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111
służy wsparciem i poradą dzieciom w trudnych
sytuacjach życiowych, również wtedy, gdy chcą
pozostać anonimowe.
Połączenie z numerem 116 111 jest bezpłatne,
zarówno z telefonów komórkowych, jak i stacjonarnych.
Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw
Dziecka 0 800 12 12 12
Połączenia są bezpłatne z każdego telefonu
stacjonarnego oraz za pośrednictwem strony www.brpd.gov.pl
Pod numer Dziecięcego Telefonu Zaufania
mogą również dzwonić osoby dorosłe, by
zgłosić problemy dzieci.
Gdy dziecko
zostało
wykorzystane
seksualnie
J
Jeśli wiesz, że jakieś dziecko zostało seksualnie wykorzystane, musisz to zgłosić. Możesz zadzwonić do lokalnego komisariatu policji, prokuratury lub sądu
do spraw rodzinnych i nieletnich w rejonie, gdzie zostało popełnione przestępstwo. Możesz także napisać do sądu, prosząc o wgląd w sytuację dziecka, a także
poradzić się pracownika organizacji zajmującej się pomocą dzieciom−ofiarom
przemocy, pedagoga, kuratora sądowego lub innego profesjonalisty.
Jeżeli jesteś rodzicem dziecka możesz także zaprowadzić je do lekarza lub
psychologa, którzy mają obowiązek zgłaszać wszystkie przypadki wykorzystywania seksualnego.
Jak można pomóc dziecku, które
zostało wykorzystane seksualnie?
To naturalne, że będziesz bardzo zdenerwowany/a, ale jest niezwykle ważne,
abyś nie zareagował/a w sposób, który mógłby pogłębić stres i cierpienie dziecka.
 Dziecko powinno wiedzieć, że nie ponosi winy za to, co się wydarzyło.
 Zapewnij je, że nie wątpisz w prawdziwość jego słów. Pamiętaj, że dzieci
bardzo rzadko kłamią czy zmyślają w takich sprawach.
 Pozwól dziecku mówić o tym, co się stało, ale nie zmuszaj go do mówienia.
 Zapewnij dziecko, że dobrze zrobiło, opowiadając Ci o tym, co je spotkało.
Nie obwiniaj go, jeśli do wykorzystywania doszło dlatego, że dziecko nie
posłuchało Twoich poleceń — na przykład wyszło z domu bez pozwolenia. Nie zadawaj pytań w rodzaju: „Dlaczego od razu nie uciekłaś?”, „Dlaczego mi o tym wcześniej nie powiedziałaś?” — sugerują one, że dziecko
nie zachowało się tak, jak powinno i że ponosi część winy.
 Nie dramatyzuj, ale też nie udawaj, że nic się nie stało i że dziecko musi
jak najszybciej o wszystkim zapomnieć. Nie okazuj zniecierpliwienia, ale
nie twórz też atmosfery wielkiego nieszczęścia i cierpienia.
 Przekonaj dziecko, że nie jest samo, bo Ty z nim jesteś i będziesz je ochraniać oraz zrobisz wszystko, aby to się nie powtórzyło.
20
21
 Warto też, by dziecko dowiedziało się, że to, co zrobił sprawca, było niezgodne z prawem i że cała wina leży po jego stronie, niezależnie od tego,
czy dziecko próbowało odmówić, uciec czy też nie.
Możesz czuć się zagubiony/a, zwłaszcza jeśli sprawcą jest któryś z członków rodziny. Możesz potrzebować pomocy w poradzeniu sobie z niezwykle
silnymi, sprzecznymi emocjami związanymi z ujawnionym wykorzystywaniem, takimi jak szok, gniew, niedowierzanie, poczucie winy i lęk. Poszukaj
profesjonalnej pomocy, kontaktując się z psychologiem. Dane kontaktowe
instytucji mogących wskazać Ci miejsce, w którym otrzymasz odpowiednią
pomoc — znajdują się stronie 23.
Jeśli chcesz
wiedzieć więcej…
I
Informacje na temat ochrony
dzieci przed wykorzystywaniem
seksualnym i pomocy dzieciom
wykorzystywanym:
www.zlydotyk.pl
www.dzieckokrzywdzone.pl
Informacje dla dzieci w trudnych
sytuacjach życiowych:
www.116111.pl
www.helpline.org.pl
— w przypadkach zagrożeń
dzieci w Internecie
Rzecznik Praw Dziecka:
www.brpd.gov.pl
Telefon
Informacyjno–Interwencyjny
(22) 696 55 50
Informacje na temat pomocy
dzieciom wykorzystywanym
seksualnie można uzyskać
w następujących miejscach:
 Centrum Pomocy Dzieciom
„Mazowiecka” Fundacji Dzieci
Niczyje
00-048 Warszawa,
ul. Mazowiecka 12
tel./fax (22) 826 88 62
lub 826 88 62
[email protected]
22
oraz placówki uczestniczące
w programie Warszawskiej
Sieci Pomocy Dzieciom
Wykorzystywanym Seksualnie,
o których uzyskasz informacje
w Centrum Pomocy Dzieciom
„Mazowiecka” FDN.
 Komitet Ochrony Praw Dziecka
00-521 Warszawa,
ul. Hoża 27A, lok. 5
tel./fax (22) 626 94 19
[email protected]
oraz terenowe Komitety Ochrony
Praw Dziecka, których adresy
można znaleźć na stronie
internetowej www.kopd.pl
 Ogólnopolskie Pogotowie
dla Ofiar Przemocy w Rodzinie
„Niebieska Linia”
tel. płatny: (22) 666 00 60
płatny pierwszy impuls:
0 801 1200 02
Porady i pomocy można szukać
również u psychologów
w centrach interwencji kryzysowej
i w poradniach psychologiczno–
pedagogicznych.
23
24
Dzieci skrzywdzone przez zły dotyk
chcą stać się niewidoczne
www.zlydotyk.pl
Organizatorzy
Patroni medialni
Główny sponsor
Download