Objawy wykorzystywania seksualnego

Problem wykorzystywania seksualnego nadal jest w Polsce
tematem budzącym duŜe emocje, pomimo wielu kampanii
społecznych i zainteresowania mediów. Emocje wynikają
przede wszystkim z braku wiedzy na temat tego zjawiska i
trudności w zrozumieniu motywów kierujących sprawcami, ale
takŜe innymi osobami, które milczą na ten temat i podtrzymują
tym samym tabu naduŜyć seksualnych wobec dzieci.
Doświadczenie naduŜycia seksualnego przez dziecko ze
strony dorosłego jest niedostosowane do stopnia jego
rozwoju, nieuwzględniające jego potrzeb, niekiedy
traumatyczne. MoŜe skutkować licznymi negatywnymi krótko- i
długoterminowymi skutkami dla ofiary.
Szacujemy, iŜ w Polsce co siódme dziecko pada ofiarą
naduŜyć seksualnych, przed ukończeniem 15 roku Ŝycia.
Problem dotyczy około 30% dziewcząt i 10% chłopców, z czego
4% czynów jest dokonywanych w układzie kazirodczym.
Definicja wykorzystywania
seksualnego
Wykorzystywaniem seksualnym dziecka jest kaŜda
aktywność seksualna osoby dorosłej podjęta z
dzieckiem, niezaleŜnie od okoliczności.
Zachowania seksualne, będące naduŜyciem wobec
dzieci, moŜna opisać na kontinuum:
Przemoc seksualna bez kontaktu fizycznego ze sprawcą:
•Zaczepianie na ulicy i składanie propozycji nawiązania kontaktu
seksualnego
•Spotkanie z ekshibicjonistą
•Zmuszanie do oglądania pornografii
•Bycie podglądanym
•Nakłonienie do rozebrania się
•Zmuszanie do oglądania masturbacji
Przemoc seksualna - kontakt fizyczny ze sprawcą inny niŜ
stosunek seksualny:
•Naruszanie nietykalności z intencją seksualną
•Dotykanie narządów płciowych ofiary
•Zmuszanie ofiary do dotykania narządów płciowych sprawcy
Przemoc seksualna - usiłowanie wymuszenia lub wymuszenie
stosunku seksualnego przez sprawcę:
•waginalnego
•oralnego
•analnego
Podział objawów wykorzystywania
seksualnego
somatyczne i psychoseksualne
(skutki) bezpośrednie i odległe
specyficzne i niespecyficzne
Diagnostyka dzieci i młodzieŜy w aspekcie
wykorzystywania seksualnego sprowadza
się do stwierdzenia, bądź wykluczenia u
badanych objawów wykorzystywania.
Objawy somatyczne i
psychoseksualne
Podstawą oceny objawów w sferze
somatycznej jest diagnostyka
medyczna, jednakŜe w 90%
przypadków brak jest objawów
somatycznych u dzieci
wykorzystywanych seksualnie.
Do objawów somatycznych, wskazujących na
wykorzystywanie seksualne, naleŜą:
Krwawienia pochwowe u dziewcząt przed pierwszą
menstruacją
Rozerwanie lub okaleczenia genitaliów
Siniaki w okolicach genitaliów
Powiększenie otworu pochwy, zabliźnienia błony dziewiczej
Upławy i bolesność pochwy i okolic pochwy
Urazy okolic odbytu (blizny, zmiany ujścia odbytnicy,
rozszerzenie odbytu, rozluźnienie mięśni zwieracza)
Krwawienia z kiszki stolcowej
Brudzenie kałem i zaparcia
Problemy z oddawaniem moczu i nawracające zakaŜenia okolic
dróg moczowych
Choroby przenoszone drogą płciową
CiąŜa
Obecność plemników w pochwie, odbycie, lub na ciele dziecka
Do objawów psychoseksualnych
wykorzystywania seksualnego naleŜą:
Erotyzacja dziecka:
odtwarzanie zachowań seksualnych w relacjach z
rówieśnikami, wytworach plastycznych, zabawach lalkami,
pluszakami,
inicjowanie zachowań seksualnych wobec innych dzieci lub
dorosłych,
częste poruszanie tematów seksualnych w rozmowie,
słownictwo seksualne wykraczające poza zakres wiedzy
adekwatny do etapu rozwoju dziecka,
u starszych dzieci prowokujący seksualnie ubiór, styl bycia,
nadmierna i/lub nieadekwatna do fazy rozwoju
masturbacja
Zaburzenia snu:
koszmary nocne,
problemy z zasypianiem, wybudzanie się ze snu
Objawy psychoseksualne wykorzystywania
seksualnego c.d.:
Problemy natury psychologicznej, somatyzacje:
ObniŜenie nastroju, wycofanie z kontaktów, depresja
Nadpobudliwość psychoruchowa
Bóle (np. głowy, brzucha o wykluczonym, bądź niejasnym podłoŜu
medycznym),
Agresja,
Moczenie nocne,
Zaburzenia jedzenia (zwłaszcza bulimia), mdłości, wymioty
Poczucie winy, bycia złym, niskiej wartości
ObniŜenie funkcjonowania poznawczego (problemy z nauką)
Zespół stresu pourazowego:
Wtargnięcia „flashbacki”, sny dotyczące treści urazu
Lęki (specyficzne i zgeneralizowane)
ObniŜenie funkcjonowania w wielu zakresach, wycofanie
Objawy pobudzenia związane z sytuacją traumy, reakcje nagłego
przestrachu
Objawy specyficzne i niespecyficzne
wykorzystywania seksualnego
Objawów specyficznych, wskazujących ze 100% pewnością
na wykorzystywanie seksualne jest bardzo niewiele,
właściwie moŜemy do nich jedynie zaliczyć objawy
somatyczne: ciąŜę, zaraŜenie chorobą przenoszoną drogą
płciową, obecność plemników w pochwie, odbycie, lub na
ciele dziecka oraz niektóre przejawy erotyzacji dziecka.
Pozostałe objawy są objawami niespecyficznymi, które
mogą, ale nie muszą, być wynikiem naduŜycia
seksualnego dziecka.
Dlatego teŜ przy diagnozie nigdy nie naleŜy opierać się na
informacjach niepełnych, naleŜy mieć na uwadze cały
zespół objawów, które mogą świadczyć o naduŜyciu
seksualnym wobec dziecka.
Skutki naduŜyć seksualnych
wobec dzieci
Wykorzystanie seksualne moŜe być traumą, która wywiera
skutek na funkcjonowanie dziecka przez długi czas po
naduŜyciu, a nawet rzutować negatywnie na całe dorosłe
Ŝycie ofiary. Czas i nasilenie utrzymywania się objawów
zaleŜy od wielu zmiennych – m.in. rodzaju naduŜycia,
relacji ze sprawcą, czasu trwania naduŜycia, ilości zdarzeń,
wieku dziecka, a takŜe indywidualnych cech dziecka oraz
jego rodziny (np. moŜliwości otrzymania wsparcia od
bliskich).
Za odległe skutki naduŜycia seksualnego dziecka
uznawane są te, które utrzymują się powyŜej dwóch lat od
ostatniego wydarzenia wykorzystania dziecka. Dotyczą one
pogorszenia funkcjonowania ofiar w zakresie
emocjonalności, postrzegania i oceny siebie, seksualności,
funkcjonowania interpersonalnego i społecznego.
Skutki naduŜyć seksualnych
wobec dzieci
Depresja
Tendencje i próby samobójcze
Zaburzenia lękowe (lęk chroniczny i ostry, fobie)
Zaburzenia snu i koszmary nocne
Zaburzenia jedzenia (anoreksja, bulimia)
Zaburzenia osobowości (np. histrioniczne, borderline)
Zaburzenia psychotyczne
Negatywny obraz siebie i niska samoocena
Zaburzenia seksualne
Wysoki poziom lęku w sytuacjach społecznych
Trudności we wchodzeniu w związki partnerskie
Powtórna wiktymizacja (wchodzenie w rolę ofiary w relacjach z
ludźmi)
UzaleŜnienia
Prostytucja
Przekaz transgeneracyjny dotyczący kazirodztwa
Prewencja
Niezwykle istotnym sposobem zapobiegania przemocy seksualnej wobec
dzieci jest edukacja – dzieci, rodziców, profesjonalistów mających
kontakt z dziećmi.Dziecko, które nie ma informacji na temat
seksualności:
nie potrafi zinterpretować oznak pobudzenia seksualnego, jakie moŜe
odczuwać; moŜe uwaŜać się winne za ten stan;
uznaje, Ŝe o sprawach związanych z seksualnością nie moŜna
rozmawiać z dorosłymi;
nie wie, Ŝe moŜe stanowić obiekt napaści i nie potrafi przeciwstawić
się sprawcy;
na skutek braku treningu nie dysponuje zasobami językowymi, by
móc się porozumieć z dorosłymi w kwestiach dotyczących
seksualności (w przypadku naduŜycia to utrudnia diagnozę);
doświadcza konfliktu, gdyŜ nie rozmawia się z nim otwarcie o
sprawach seksualności, a jednocześnie zauwaŜa ono, Ŝe tematy
związane z seksem są dla dorosłych waŜne - treści nacechowane
seksualnie są bowiem szeroko obecne w Ŝyciu społecznym: moda,
reklama, internet, film czy obserwacje zachowań
dorosłych/rodzeństwa.
Zaniechanie rozmów z dziećmi na temat seksualności skutkuje
pogłębianiem się przekonania, Ŝe temat seksu jest tematem
tabu. Taki stan będzie w wieku adolescencji prowadził do
unikania rozmów z partnerem o seksualności – nie powstrzyma
jednak samego eksperymentowania z zachowaniami
seksualnymi, które umoŜliwiają w wieku dorosłym świadome i
udane Ŝycie seksualne.
Dzieci i młodzieŜ powinni uzyskać informacje nt.
seksualności i zagroŜeń związanych z przemocą seksualną od
rodziców – osób, z którymi pozostają w najbliŜszej relacji
emocjonalnej. Dzięki temu będzie moŜliwa zmiana przekonań,
Ŝe o seksie nie naleŜy rozmawiać. Rozmawiając o seksie z
bliskimi młodzi ludzie uczą się otwartości – przyda im się to w
tworzeniu partnerskich związków i skutecznego ochraniania
swych dzieci, gdy sami będą rodzicami.
Luka w informacjach na tematy związane z seksualnością
wypełniana jest obecnie przez poszukiwanie informacji na
własną rękę – w internecie, rozmawiając za pośrednictwem
chatów, przez pocztę elektroniczną, czy w rozmowach z
rówieśnikami.
Dostęp do pornografii moŜe prowadzić do chęci odtwarzania
zachowań widzianych w materiałach pornograficznych i
bezpośrednio przyczyniać się do przemocy seksualnej (wobec
braku odpowiednich do wieku źródeł wiedzy).
Osoby odpowiedzialne za wychowanie dzieci i młodzieŜy
powinny w taki sposób kształtować ich świadomość wpływania
na zachowania seksualne, by nie wynikała z nich przemoc
seksualna w Ŝadnej postaci - od poniŜania i ośmieszania - do
wymuszania współŜycia seksualnego.