Hodowla ryb i jej wpByw na zr wnowa|one
advertisement
Kurs-10 Hodowla ryb i wpływ na środowisko - zrównoważony ekosystem i wpływ na wodę Autorzy, redaktorzy i moderatorzy: Levi Bettin, Gianluigi Rago, Dalmar Mohamed Ali Eurocultura, IT 1 Pomimo niewątpliwych korzyści płynących z akwakultury, takich jak zapewnienie dobrej jakości i dostępnej żywności dla ludności, jej działalność jest jednym z najbardziej krytykowanych na całym świecie, głównie z powodu wpływu na środowisko. 2 Zatem dominujące i nieuniknione pytanie brzmi: Czy akwakultura może być naprawdę niezbędna dla poszerzeniu działalności? 3 Zrozumienie trwałości jako "zdolność do zaspokojenia potrzeb teraźniejszości bez umniejszania szans przyszłych pokoleń do zaspokajania własnych potrzeb", wielu naukowców, hodowców i instancji rządowych uznały, że zrównoważona akwakultura jest możliwa, ale zależy to od sposobu zarządzania jej działalnością. 4 Dlaczego akwakultury nie uznaje się za zrównoważoną działalność? 5 Z ważnych przyczyn, akwakultura została uznana za przyczynę wielu problemów środowiskowych, społecznych, ekonomicznych oraz estetycznych. 6 Ekosystem – dynamiczny układ ekologiczny, na który składa się zespół organizmów połączonych relacjami troficznymi (tworzących sieć troficzną) wraz ze środowiskiem przezeń zajmowanym, czyli biotopem, w którym zachodzi przepływ energii i obieg materii. W skrócie - ekosystem to biocenoza wraz z biotopem. Ekosystemy wyodrębniane są na podstawie istnienia silniejszych powiązań w ich obrębie niżeli między ich składowymi a otoczeniem (biologicznie ważne pierwiastki chemiczne krążą intensywniej w obrębie poszczególnych ekosystemów niż pomiędzy nimi). 7 Jednak nieodwracalne szkody już zostały spowodowane z powodu nieodpowiedniego systemu zarządzania. © Achim Wehrmann/dapd/ddp images 8 Główne negatywne skutki przypisywane akwakulturze. 9 • Niszczenie naturalnych ekosystemów w szczególności lasy namorzynowe przeznaczane na farmy rybne • Zasolenie/zakwaszenie gleb • Zanieczyszczenie wody do spożycia przez ludzi • Eutrofizacja i nitryfikacji ścieków ekosystemów odbiorczych • Skutki zniszczenia rodzimych/naturalnych ekosystemów, poprzez wprowadzenie gatunków egzotycznych do hodowli • Skutki nieodpowiedniego stosowania leków • Zmiany w krajobrazie i hydrologicznych wzorów • Odławianie i zabijanie ryb oraz ikry, larw oraz niedorosłych osobników, • Negatywny wpływ na rybołówstwo, 10 Niszczenie naturalnych ekosystemów w szczególności lasów namorzynowych przeznaczanych na farmy rybne. Lasy mangrowe są ważnym ekosystemem traktowanym jako główne źródło materii organicznej dla strefy przybrzeżnej; są również źródłem narybku dla wielu gatunków wodnych ekologicznie i/lub ważne z ekonomicznie, jak również są schronieniem oraz obszarem lęgowym dla ptaków, gadów, skorupiaków i innych grup taksonomicznych. Namorzyny są dodatkowo źródłem akumulacji osadów, zanieczyszczeń, azotu, węgla oraz zapewniają ochronę przed erozją wybrzeża. 11 Zakwaszenie gleb Przyczyny Zakwaszenie gleby może wynikać z warunków naturalnych jak i z działalności człowieka. Ponad 90% gleb w Polsce wytworzonych jest na kwaśnych skałach naniesionych przez lodowce. Na terenach tych następuje intensywne wymywanie składników zasadowych. Szczególnie narażone są na to zjawisko obszary o większej rocznej sumie opadów. Ponadto w niskich temperaturach, na skutek oddychania organicznego gleb następuje koncentracja dwutlenku węgla, co wpływa na wzrost zakwaszenia. Zakwaszeniu sprzyjają również niektóre naturalne procesy przemian związków organicznych i związków azotu. Z kolei do przyczyn antropogenicznych zaliczyć można: • odprowadzanie składników zasadowych wraz z plonami roślin, • stosowanie nawozów azotowych, • kwaśne deszcze powstające w wyniku emisji dwutlenku siarki i tlenków azotu do atmosfery na skutek spalania paliw. 12 Skutki zakwaszenia gleby Zakwaszenie powoduje zmniejszenie przyswajalności składników pokarmowych roślin, zwłaszcza fosforu, magnezu i molibdenu. Ponadto następuje ich wymywanie do głębszych warstw gleb. Dotyczy to przede wszystkim związków zasadowych. Zakwaszenie gleb powoduje również zmniejszenie zawartości próchnicy w glebie. To z kolei wiąże się ze zniszczeniem zdolności buforowych gleby. W ten sposób zwiększa się ruchliwość składników, które stają się niebezpieczne w większych ilościach. Głównie dotyczy to jonów metali ciężkich i glinu ruchomego. Podaje się iż obniżenie pH gleby z 5,5 do 4,5 związane jest ze 100-krotnym wzrostem stężenia jonów glinu w roztworze glebowym a z 4,5 na 3,5 – 1000-krotnym. Ruchomy glin jest szkodliwy zwłaszcza dla jęczmienia, pszenicy, buraków, gorczycy i koniczyny. Wśród metali ciężkich toksyczne działanie na glebach kwaśnych wykazuje szczególnie nadmiar rozpuszczonego manganu (narażone są zwłaszcza koniczyna i lucerna). Zarówno substancje zakwaszające jak również uwolnione jony metali mogą być wymywane do wód powierzchniowych i pobierane z roztworu glebowego przez rośliny. Konsekwencją jest spadek żyzności gleby, zmniejszenie produkcji biomasy i pogorszenie jej jakości. Zakwaszenie wpływa również na zmianę składu i aktywności mikroorganizmów. Miedzy innymi słabo i wolno rozwijają się wolnożyjące w glebie Azotobacter oraz mikroorganizmy współżyjące z większością roślin motylkowych. Następuje również osłabienie intensywności przebiegu procesu pobierania przez nie azotu z powietrza. 13 Zanieczyszczenie wody dla spożycia ludzi. Źródła zanieczyszczeń • Pokarm (naturalny, pasze) • Zanieczyszczenia w stałej postaci (odchody) • Zanieczyszczenia rozpuszczone (metabolizm, wymywanie z odchodów) • resztki pasz • Produkty rozkładu śniętych ryb (martwych produktów akwakultury) • Stosowane medykamenty i substancje chemiczne 14 Działalność rolnicza i hydroponiczna przyczyniły się do degradacji ekosystemów, w tym ważnej zmiany w krajobrazie. Budowa farm krewetek w korytach rzek zmodyfikowała hydrologicznych wzorców w wielu regionach świata, co w konsekwencji wpływa na regionalne ekosystemy i lokalne warunki pogodowe. 15 Co należy zrobić dla zrównoważonej akwakultury? 16 Wiele strategii zaproponowano, oceniano, i/lub sprawdzono w celu przyspieszenia trwałości akwakultury. Zasadniczo możliwe jest rozwiązanie wszystkich problemów związanych z akwakulturą. 17 Główne aspekty, które muszą być wykonane, aby dojść do zrównoważenia akwakultury: poprawny wybór miejsc hodowli i gatunków; realizacja najbardziej odpowiednich systemów hodowli; stosowanie najlepszych praktyk w żywieniu; zastosowanie systemów bioremediacji; zmniejszając zależność mączki rybnej i oleju rybnego; odpowiednie zarządzanie ściekami; osiągnięcie certyfikatu zgodności; poprawa badań i przepisów związanych z oceną skutków i rozwiązań dla akwakultury. 18 W produkcji zwierząt następujące zasady: w akwakulturach się stosuje a) w odniesieniu do pochodzenia zwierząt w akwakulturach; b) w odniesieniu do praktyk gospodarskich; c) w odniesieniu do hodowli; d) w odniesieniu do pasz dla ryb i skorupiaków; e) w odniesieniu do małży i innych gatunków nie karmionych przez człowieka, lecz żywiących się naturalnym planktonem; f) w odniesieniu do zapobiegania chorobom i leczenia weterynaryjnego; g) produkty służące do czyszczenia i odkażania w stawach, klatkach, budynkach i instalacjach stosuje się wyłącznie w przypadku, gdy zostały dopuszczone do stosowania w produkcji ekologicznej. 19 • zwierzęta są żywione paszami zaspokajającymi potrzeby pokarmowe zwierząt w różnych okresach ich rozwoju; • roślinny składnik pochodzi z produkcji ekologicznej, a składnik uzyskany ze zwierząt akwakultury jest efektem zrównoważonej eksploatacji zasobów rybołówstwa; 20 • stosowanie nie ekologicznych materiałów paszowych pochodzenia roślinnego, materiałów paszowych pochodzenia zwierzęcego i mineralnego, dodatków paszowych, niektórych produktów używanych w żywieniu zwierząt oraz substancji pomocniczych w przetwórstwie jest dozwolone wyłącznie w przypadku, gdy zostały one dopuszczone do stosowania w produkcji ekologicznej; • nie stosuje się stymulatorów wzrostu i syntetycznych aminokwasów; 21 • ryby filtrujące zaspokajają wszystkie swoje wymogi żywieniowe ze środowiska naturalnego, z wyjątkiem młodych osobników utrzymywanych w wylęgarniach i szkółkach; • dorastają one w wodach spełniających kryteria obszarów klasy A lub klasy B określonych w załączniku II do rozporządzenia (WE) nr 854/2004; 22 • obszary dorastania charakteryzują się bardzo dobrą jakością ekologiczną zdefiniowaną w dyrektywie 2006/60/WE, i w oczekiwaniu na jej wykonanie, jakością równoważną wodom oznaczonym zgodnie z dyrektywą 2006/113/WE; 23 Odpowiednie zarządzanie ściekami jest bez wątpienia jednym z centralnych aspektów do rozważenia dla zrównoważonej akwakultury. Różnorodne strategie zostały sprawdzone lub sugerowane w celu zminimalizowania wpływu na środowisko ścieków. 24 Możliwe rozwiązania 25 Doświadczenie wykazało, że lepsza koordynacja i zarządzanie inicjatyw rozwojowych na poziomie sektorowym, eko-regionalnym i lokalnym, może przyczynić się do bardziej zrównoważonego ekologicznie rozwoju akwakultury. Ostrożność do podejścia jest popierane przez wiele praktyk akwakultury, szczególnie w odniesieniu do wprowadzenia i wykorzystania gatunków obcych. Szczególną uwagę należy zwrócić na lepsze zarządzanie rozwojem akwakultury dotyczącym wrażliwych siedlisk, takich jak, na przykład, ujścia rzek, lasy namorzynowe, mokradła, nadbrzeżne fauny i roślinność lub z szczególnych względów hodowlanych stawów dla młodych ryb. 26 Przy wyborze ras lub linii należy brać pod uwagę zdolność zwierząt do przystosowania się do miejscowych warunków, ich żywotność i odporność na choroby. Dodatkowo należy kierować się możliwością uniknięcia określonych chorób lub problemów zdrowotnych związanych z niektórymi rasami lub liniami wykorzystywanymi w intensywnej produkcji, nagła śmierć. Pierwszeństwo należy dać rodzimym rasom i liniom. 27 Odpowiednie środowisko wodne i plan zrównoważonego zarządzania • Działalność jest zlokalizowana w miejscach, które nie są skażone produktami lub substancjami niedozwolonymi w produkcji ekologicznej bądź zanieczyszczeniami, które zagrażają ekologicznemu charakterowi produktów. 28 • Ekologiczne i nieekologiczne jednostki produkcyjne powinny być odpowiednio oddzielone. Oddzielenie takie powinno opierać się na naturalnych okolicznościach, osobnych sieciach dystrybucji wody, odległości, prądzie pływowym oraz umieszczeniu ekologicznej jednostki produkcyjnej w górnym lub dolnym biegu. Organy państw członkowskich mogą wskazać miejsca lub obszary, które uznają za nieodpowiednie dla ekologicznej akwakultury lub uprawy wodorostów morskich oraz mogą ustanowić minimalne odległości oddzielające ekologiczne i nieekologiczne jednostki produkcyjne. 29 • Jeżeli takie minimalne odległości są ustalone, państwa członkowskie przekazują tę informację podmiotom gospodarczym, innym państwom członkowskim oraz Komisji. • W odniesieniu do każdego nowego podmiotu mającego prowadzić produkcję ekologiczną i produkować rocznie powyżej 20 ton produktów akwakultury wymagana jest proporcjonalna względem wielkości jednostki produkcyjnej ocena środowiskowa, aby zapewnić odpowiednie warunki dla jednostki produkcyjnej i jej bezpośredniego otoczenia oraz określić potencjalne skutki tej działalności. Podmiot gospodarczy przedstawia ocenę środowiskową jednostce certyfikującej lub organowi kontrolnemu. Treść oceny środowiskowej należy opracować na podstawie załącznika IV do dyrektywy Rady 85/337/EWG. Jeżeli jednostka podlegała już wcześniej równoważnej ocenie, należy zezwolić na jej wykorzystanie do tego celu. 30 • Podmiot gospodarczy przedkłada proporcjonalny względem wielkości jednostki produkcyjnej plan zrównoważonego zarządzania zbiorami akwakultury. • Plan jest aktualizowany każdego roku i zawiera szczegóły dotyczące skutków środowiskowych prowadzonej działalności, monitoringu środowiskowego, który należy rozpocząć, oraz wyszczególnia środki, które należy podjąć w celu zminimalizowania niekorzystnych skutków dla otaczającego środowiska wodnego i lądowego, w tym gdzie stosowne - zrzuty związków odżywczych do środowiska w każdym cyklu produkcyjnym lub rocznie. Plan uwzględnia kwestie nadzoru i napraw technicznego wyposażenia. 31 • Podmioty gospodarcze w obszarze akwakultury powinny preferować stosowanie odnawialnych źródeł energii oraz wtórnie wykorzystywać materiały, a także sporządzają w ramach swoich planów zrównoważonego zarządzania harmonogram ograniczania odpadów, który wdrożą wraz z rozpoczęciem działalności. Jeżeli to możliwe, używanie ciepła odpadowego jest ograniczone do energii ze źródeł odnawialnych. • Środki obronne i zapobiegawcze przeciwko drapieżnikom stosowane na podstawie dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz przepisów krajowych muszą być odnotowane w planie zrównoważonego zarządzania. • Podmioty sąsiadujące powinny, jeżeli to stosowne, w sposób potwierdzalny skoordynować sporządzanie swoich planów zarządzania. 32 • W odniesieniu do produkcji zwierzęcej w sektorze akwakultury prowadzonej w stawach rybnych, basenach lub torach wodnych, gospodarstwa powinny być wyposażone bądź w podłoża stanowiące naturalny filtr, stawy osadowe, filtry biologiczne bądź filtry mechaniczne, które będą zbierać odpadowe związki odżywcze, lub też powinny wykorzystywać wodorosty morskie lub zwierzęta (małże i algi), które przyczyniają się do poprawy jakości wód odpływowych. Jeżeli stosowne, monitorowanie wód odpływowych powinno być prowadzone w regularnych odstępach czasu. 33 perspektywy 34 • Rozwój i poprawa ram prawnych i instytucjonalnych będzie kontynuowana ale kwestie egzekwowania i monitorowania zgodności z przepisami ochrony środowiska, w szczególności wymogów dotyczących oceny oddziaływania na środowisko oraz monitorowanie środowiska, nie zostały jeszcze uwzględnione w wielu krajach. 35 Planowanie i zarządzanie dla zrównoważonego rozwoju akwakultury będzie nadal wymagało znacznego wkładu wiedzy w ocenę środowiska i zarządzanie, w tym zarządzanie użytkowaniem gruntów i wody, budowaniem konsensusu angażującego grupy poparcia środowiska i konsumentów oraz reprezentacji sektora prywatnego jak również rozwoju polityki, na podstawie analizy kwestii instytucjonalnych, gospodarczych i rynkowych. 36 Krajowe, jak i międzynarodowe stowarzyszenia i organizacje z udziałem producentów akwakultury, ale czasami również dostawców, sprzedawców, itp, rozwijają się pod wpływem wspólnych interesów, skupiając się na konkretnych towarach lub rynkach pochodzących z sektora prywatnego. 37 • Istnieją inicjatywy sektora prywatnego promujące rozwój samoregulacji dobrowolnych kodeksów postępowania, wytycznych dla dobrych i najlepszych praktyk, itp. grupy z sektora prywatnego promują lepszą wydajność środowiska w swoich sektorach i członkostwa, często w celu poprawy społecznego odbioru ich zawodu oraz do dywersyfikacji możliwości sprzedaży swoich produktów. 38 Istnieją tendencje skupiając środki kontroli w zakresie ochrony środowiska dotyczące realizacji samego procesu hodowli, które mają na celu zmniejszyć wytwarzanie i uwalnianie odpadów, zwłaszcza w postaci obciążonych ścieków, osadów, potencjalnie szkodliwych substancji. 39 LINKi dla Kursu -10 • http://www.fao.org/fishery/topic/14894/en • http://ec.europa.eu/fisheries/cfp/aquaculture/index_e n.htm • World Aquaculture: Environmental Impacts and Troubleshooting Alternatives, Marcel MartinezPorchas and Luis R. Martinez-Cordova, The Scientific World Journal, Volume 2012 (2012), Article ID 389623, 9 pages http://dx.doi.org/10.1100/2012/389623, Review Article:, Creative Commons Attribution Licence. 40 Dziękujemy za wzięcie udziału w kursie nr 10. ‘Projekt fishfarm został zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Dokument ten odzwierciedla jedynie stanowisko jej autora, a Komisja nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek wykorzystanie, które mogą być wykonane z informacji w nim zawartych 41
