Rusztowania ochronne jako środek ochrony zbiorowej - Job
advertisement
nauka i technika Rusztowania ochronne jako środek ochrony zbiorowej Jednym z obowiązków każdego pracownika wykonującego roboty na wysokości jest przystępowanie do pracy posiadając odpowiednią ochronę przed upadkiem. Podstawowe metody ochrony stanowią środki ochrony zbiorowej, a w przypadku ich braku - środki ochrony indywidualnej. W artykule przedstawimy jedną z metod zabezpieczeń zbiorowych, a mianowicie rusztowania ochronne. Artykuł omawia wymagania prawne, korzyści ze stosowania takich konstrukcji oraz podstawowe parametry techniczne tego rodzaju rusztowań. Po raz pierwszy ochronnego definicja pojawiła Ministra Infrastruktury w sprawie podczas bezpieczeństwa dardowym i higieny robót różnicę rusztowaniem towaniem • poślizgnięcie, potknięcie się, upadek osoby rok 2008 z wysokości (na tym z dnia 6 lutego 2003 r. wykonywania [1]. Aby zrozumieć rusztowania się w Rozporządzeniu rok 2007 budowlanych pomiędzy roboczym, ochronnym, pracy samym poziomie) • poślizgnięcie, potknięcie się, upadek osoby stana rusz- należy zapoznać rok 2006 (z wysokości) się z ich definicjami: rok 2005 "rusztowanie robocze" przez to konstrukcję rozumie budowlaną, • ześlizgnięcie się, upadek, załamanie czynnika się tym- materialnego (uderzenie ne prace na wysokości, poszkodowa nego) mywania służącą do utrzy- osób, materiałów się przez to +tymczasową, konstrukcję budowlaną, z wysokości 5,00% 10,00% Podstawową różnicą rusztowania W ogólnym przypadku ne pełni funkcję cej pracowników budowlany, wykonanie jest - Tabl. 1. Najczęstszeprzyczyny powstania wypadków przy pracy - liczba wypadków w latach 2005 r. - 2008 r. ludzi oraz więc Ześlizgnięcie się, upadek, załamanie czynnika materialnego z góry (uderzenie) Ogółem prze- jego funkcja. rusztowanie ochron- konstrukcji Okres dany obiekt a nie jako środek umożliwiający tych prac. Liczba Liczba Liczba % Liczba % 6659 890 13,4% . 731 11,0% 1005 15,1% rok 2006 7883 1063 13,5% 809 10,3% 1237 15,7% 8895 1076 12,1% 937 10,5% 1370 15,4% rok 2008 9937 1176 11,8% 1127 11,3% 1441 14,5% materialnego: z góry (uderzenie Charakterystykę te nie zmieniają trzy główne w budownictwie że rzeniami będącymi normalnego, downictwie odchyleniem powodującymi Urzęwyda- od stanu wypadki w bu- są: - odchylenie związane z elektrycznością, marzec 2009 czynnika się, upadek, nr 1/2009 (1 Bl załamanie zauwazyc, największy udział załamanie z góry (uderze- nie poszkodowanego), potknięcie się, upadek dochodzimy, są działania pracowników potknięcie do wniosku, zapewniające przed upadkiem z wysokości. PRZESŁANKI PRAWNE STOSOWANIA RUSZTOWAŃ OCHRONNYCH Zgodnie z przytaczanym niem [l] do zabezpieczeń osoby (z wysokości), ziomie). potrzebne ochronę Pod- są: upadek, materialnego osoby z wysokości się, łatwo liczbie wypadków a) ześlizgnięcie c) poślizgnięcie, - pożar, zapłon, dane mającymi b) poślizgnięcie, - wybuch, - ześlizgnięcie te mają bez- tą krótką analizę wypadkowości • na tym samym poziomie. Analizując wypadków pośredni związek z pracą na wysokości. • z wysokości, w ogólnej Głównego upadek zestawio- 1. Niestety statystyki się od kilku lat, a wszystkie przyczyny sumowując Zgodnie głównymi się, osoby: że przyczynami [2], potknięcie oraz procento- wypadkowych no w tabeli do wykresu na tym samym poziomie; STATYSTYKI WYPADKOWOŚCI W BUDOWNICTWIE z publikacjami poszkodowane- go), - poślizgnięcie, liczbową wy udział zdarzeń poszkodowanego), do dołu (wciągnięcie Statystycznego % rok 2007 czynnika Fot. 1. Różnicepomiędzy rusztowaniem roboczym i ochronnym: a) rusztowanie robocze, b) rusztowanie ochronne Poślizgnięcie się, potknięcie się, upadek osoby z wysokości (na tym samym poziomie) Poślizgnięcie, potknięcie się, upadek osoby (z wysokości) rok 2005 zabezpieczają- wykonujących 20,00% Wykres. 1. Najczęstszeprzyczyny powstania wypadków przy pracy - porównanie przyczyn przedmiotów. znaczenie 15,00% rozumie służącą do zabezpieczenia przed upadkiem 0,00% i sprzętu; "rusztowanie ochronne" - du z góry czasową, z której mogą być wykonywa- się, upadek (na tym samym po- na wysokości, przed ści, należy stosować rowej, rozporządzestanowisk upadkiem pracy z wysoko- środki ochrony zbio- a w szczególności balustrady, siatki 15 nauka i technika ochronne i siatki bezpieczeństwa. Dla dokładniejszego zrozumienia intencji tego zapisu przypomnijmy sobie, co oznacza pojęcie środki ochrony zbiorowej. Sąto "środki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym i pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy, będące rozwiązaniami technicznymi stosowanymi w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach': Taką definicję podaje Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy [3]. Środkiem takim jest właśnie rusztowanie ochronne. Niestety oprócz cytowanej wyżej definicji "rusztowania ochronnego'; w dalszych przepisach wykonawczych nie znajdziemy wielu informacji na temat zastosowania tego rozwiązania. W zasadzie jedynym miejscem, gdzie wspomina się o rusz- §-..,'--F~t. 3. Zmniejszenie towaniach ochronnych jest § 7.2 [l]:"Osoba wykonująca roboty na dachu o nachyleniu powyżej 20%,jeżeli nie stosuje się rusztowań ochronnych, jest obowiązana stosować środki ochrony indywidualnej lub inne urządzenia ochronne". W związku z powyższym zapisem trudno się dziwić, że większość ludzi kojarzy rusztowania ochronne z robotami dekarskimi. Przykład takiego zastosowania przedstawiono na fot. 2. Fot. 2. Rusztowanie ochronne szerokości strefy niebezpiecznej dzięki zastosowaniu rusztowania ochronnego strefy niebezpiecznej, w której istnieje za- wiązań technicznych lub organizacyjnych, grożenie spadania przedmiotów z wysokości.Zgodnie z przepisami strefa taka w swym najmniejszym wymiarze liniowym liczonym od płaszczyzny obiektu budowlanego, nie może wynosić mniej niż 1/10 wysokości, z której mogą spaść przedmioty, lecz nie mniej niż 6 m. Dla zachowania podanych odległości nierzadko należałoby sporządzać zabezpieczających przed spadaniem przedmiotów. Takim rozwiązaniem jest właśnie rusztowanie ochronne (fot. 3). Kolejnym powodem stosowania rusztowań ochronnych jest zabezpieczenie ludzi pracujących przy budowie obiektu. Nie zapominajmy, że osoby przebywające na sta- projekt organizacji ruchu oraz wygradzać na stałe z ruchu pieszych ciąg komunikacyjny sąsiadujący z budowanym obiektem, a nawet część jezdni. Jednak istnieje jeszcze jedno rozwiązanie. Mianowicie zgodnie z § 21. 3 [1] w zwartej zabudowie miejskiej strefa niebezpieczna może być zmniejszona, pod warunkiem zastosowania innych roz- nowiskach pracy, znajdujące się na wysokości co najmniej 1 m od poziomu podłogi lub ziemi, powinny być zabezpieczone przed upadkiem z wysokości. Oprócz tego wszelkie otwory w ścianach zewnętrznych obiektu budowlanego, których dolna krawędź znajduje się poniżej 1,1 m od poziomu stropu lub pomostu, powinny być zabezpieczone balustradą. Zmusza to inwestorów do pono- do robót dekarskich [4] Rozwiązanie pokazane na fot. 2 dotyczy raczej budynków istniejących. W związku z powyższym zaprezentujemy możliwości stosowania rusztowań ochronnych w znacznie szerszym zakresie. POWODY ZASTOSOWANIA RUSZTOWAŃ OCHRONNYCH ~ Każdy, kto realizował budowę nowego "obiektu w obszarze śródmiejskim wie, jak ~ trudno jest zachować wymagane rozmiary Fot. 4. •• ! Rusztowanie ochronne - zabezpieczenie otworów w ścianach zewnętrznych obiektu nauka i technika szenia dodatkowych kosztów spowodowanych montażem tymczasowych balustrad przy otworach w krawędziach zewnętrznych obiektu. W przypadku zastosowania rusztowań ochronnych istnieje brak konieczności użycia dodatkowych zabezpieczeń,jak balustrady ochronne przy otworach ściennych. Zasadniczym błędem organizacyjnym popełnianym przez menadżerów budowy jest cięcie kosztów związanych z zastosowaniem środków ochrony zbiorowej. Często tłumaczą oni, że przecież skoro każdy z pracowników został wyposażony w środki ochrony indywidualnej, stanowią one wystarczający środek ochronny. Jednak wiadomo, iż nic nie stanowi tak bezpiecznego rozwiązania jak środki ochrony zbiorowej, które wymuszają bezpieczną pracę każdego pracownika znajdującego się w obrębie danego miejsca zagrożenia. Jest to również wymóg prawny. Ostatnie zmiany wpro- ~ Fot. S. Ochrona pracowników przed ryzykiem upadku wadzone do przepisów wykonawczych tj. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki podczas pracy [7J.W zależności od rodzaju Społecznej z dnia 6 czerwca 2008 r. zmiesprzętu roboczego, który zapewni bezpieczniające rozporządzenie w sprawie ogólnych ne warunki pracy, należy zastosować: przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy - właściwe środki mające na celu zmini[5], nadają priorytet stosowania środków malizowanie ryzyka pracowników, zwiąochrony zbiorowej. Każdy pracodawca powinien realizować obowiązek zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa i higieny pracy, w szczególności przez zapobieganie zagrożeniom związanym z wykonywaną pracą, właściwą organizację pracy, stosowanie koniecznych środków profilaktycznych oraz informowanie i szkolenie pracowników. Obowiązek ten powinien być realizowany na podstawie ogólnych zasad dotyczących zapobiegania wypadkom i chorobom związanym z pracą, w szczególności przez m.in.: - stosowanie nowych rozwiązań technicznych, - nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej. Zasada ta jest już od dawna wprowadzona w życie w Unii Europejskiej, a obowiązek jej stosowania wynika z Dyrektywy Rady z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (89/391/EWG) [6J. Rusztowania ochronne zapewniają minimalizację ryzyka osób wykonujących obiekt budowlany. Obowiązek stosowania takich, bądź podobnych rozwiązań, wynika z Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 września 2003 r., zmieniającego rozporządzenie w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników marzec 2008 nr 1/2009 (16) z wysokości zanego ze stosowaniem tego sprzętu, - jeśli to konieczne, odpowiednie rozwiązania w celu zainstalowania zabezpieczeń zapobiegających upadkom pracowników wykonujących pracę na wysokości. Zastosowane środki rozwiązania, o których mowa powyżej, muszą być na tyle skuteczne, aby zapobiec upadkowi i obrażeniom pracownika wykonującego pracę na wysokości. Idealnym rozwiązaniem podczas wznoszenia nowego obiektu jest zasto- , sowanie rusztowań ochronnych. Pracownicy wykonując kolejne prace budowlane na wysokości, takie jak układanie zbrojenia, montaż szalunków, betonowanie, murowanie, zabezpieczeni są na krawędzi obiektu rusztowaniem ochronnym (fot. 5). Niektórzy zastanawiają się - dlaczego obowiązek zabezpieczenia pracowników przed upadkiem z wysokości wynika z przepisów dotyczących użytkowania maszyn? Otóż jest to efekt wdrożenia przez Polskę Dyrektywy 2001/4S/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. zmieniającej dyrektywę Rady 89/6SS/EWG dotyczącą minimalnych wymagań w zakresie bezpieczeństwa i higieny użytkowania sprzętu roboczego przez pracowników podczas pracy [8J. Czytamy tam, że: "Każdy pracodawca, który zamierza przeprowadzić tymczasowe prace na wysokości, powinien wybrać sprzęt zapewniający właściwą ochronę przed ryzykiem upadku z wysoko- ści. Zasadniczo środki ochrony zbiorowej zapobiegające upadkowi zapewniają lepsze zabezpieczenie niż środki ochrony osobi- ster UWAGI ODNOSZĄCE SIĘ DO OBECNIE OBOWIĄZUJĄCYCH PRZEPISÓW PRAWNYCH Niestety obecnie brak jest uszczegółowienia dotyczącego zasad montażu i użytkowania rusztowań ochronnych. Dzisiejsze przepisy dotyczą wyłącznie rusztowań roboczych. W § 112 rozporządzenia [1J czytamy, że rusztowania i ruchome podesty robocze powinny: posiadać pomost o powierzchni roboczej wystarczającej dla osób wykonujących roboty oraz do składowania narzędzi i niezbędnej ilości materiałów; posiadać stabilną konstrukcję dostosowaną do przeniesienia obciążeń; zapewniać bezpieczną komunikację i swobodny dostęp do stanowisk pracy; zapewniać możliwość wykonywania robót w pozycji niepowodującej nadmiernego wysiłku; posiadać poręcz ochronną, o której mowa w § 15 ust. 2; posiadać piony komunikacyjne. Jednak każdy, kto w praktyce wykonywał rusztowanie ochronne wie, że nie musi ono posiadać takiego wyposażenia. Pamiętajmy, że w ogólnym przypadku rusztowanie ochronne nie musi być rusztowaniem roboczym! Jego zasadniczą funkcją jest ochrona pracowników wykonujących obiekt budowlany i nie musi ono służyć jako "konstrukcja służąca do utrzymywania osób, materiałów i sprzętu': 17 nauka i technika t PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA TECHNICZNA RUSZTOWAŃ OCHRONNYCH Rusztowania ochronne posiadają następujące cechy charakterystyczne: Konstrukcje rusztowań ochronnych powstają sukcesywnie ze wznoszonym obiektem. Następuje tutaj montaż wieloetapowy, co wiąże się z wcześniejszym opracowaniem harmonogramu montażu. Planując ich montaż wziąć trzeba pod uwagę nie tylko mobilność brygady -i montażowej, ale również to, że poszcze- '" gólne etapy nie muszą posiadać tak .§ '"Fo-t-.6-.p-r"zykłady realizacji rusztowania ochronnego dużego zakresu robót, jak standardowe PODSUMOWANIE rusztowania robocze. Dzięki zastosowaniu rusztowań ochronSą one zwykle wyższe niż wznoszony obiekt. Wymaga to czasami zastosonych otrzymujemy następujące korzyści: wania niestandardowego kotwienia, Korzyści związane z ochroną pracy np. za pomocą odciągów z rur mocoRusztowania ochronne, jako środek wanych do stropu obiektu. Pamiętajmy, ochrony zbiorowej, pozwalają na brak że konstrukcja rusztowania nie powinna konieczności stosowania przez pracowników środków ochrony indywidualnej wystawać poza najwyżej położoną linię kotew więcej niż 3 m. Występuje tutaj brak konieczności stosowania kompletu wyposażenia rusztowania. W związku z tym, że rusztowanie ochronne nie musi być rusztowaniem roboczym, nie musi ono posiadać bortnic, kompletu poręczy od strony zewnętrznej (jednak pamiętajmy, że poręcze stanowią również rodzaj stężenia poziomego rusztowania). W ogólnym przypadku, rusztowanie ochronne nie musiałoby również posiadać podestów i pionów komunikacyjnych - oczywiście przy zastosowaniu odpowiedniego systemu rusztowania, np. rusztowania modułowego. Na fot l. zaprezentowano takie właśnie rusztowanie. Rusztowania ochronne posiadają zwykle komplet poręczy wewnętrznych tj. montowanych od strony obiektu budowlanego. Uniemożliwiają one upadek z wysokości pracowników wykonujących obiekt, należy jednak zwrócić uwagę na odległość a obiektem. Niestety, taka wynosi powyżej możliwość upadku w między rusztowaniem, pomiędzy nimi, jeżeli odległość 20 cm, istnieje przestrzeń poa wznoszonym obiektem. Wtedy konieczne jest przedsięwzięcie dodatkowych środków, np. dołożenie konsoli rozszerzających pomost rusztowania lub montaż dodatkowego obarierowania w otworach zewnętrznych obiektu. Po uzupełnieniu wyposażenia (komplet podestów, poręcze, deski krawężnikowe, itp.) rusztowania ochronne stają się standardowym rusztowaniem roboczym. 18 zabezpieczających przed upadkiem z wysokości. Niewątpliwie wpływa to pozytywnie na organizację pracy, pozwalając wykonywać ją efektywniej i bezpieczniej. Budowa taka staje się budową bezpieczną, co jest bardzo istotne, zważywszy na przytaczane wcześniej niechlubne statystyki wypadkowości związane z pracą na wysokości. Bezpieczeństwo zapewnione jest nie tylko pracownikom wykonującym pracę przy budowie obiektu budowlanego, lecz również dla osób postronnych - rusztowanie ochronne stanowi skuteczną barierę uniemożliwiającą upadek przedmiotów poza granicę wznoszonego obiektu. Korzyści ekonomiczne Wi"eluinwestorów uważa, że stosowanie rusztowań ochronnych jest nieekonomiczne, z uwagi na to, że w początkowym etapie budowy nie jest jeszcze ono niezbędne (roboty wykończeniowe, w tym fasady, zwykle wykonywane są w końcowej fazie realizacji obiektu), a trzeba ponosić koszt dzierżawy takiego rusztowania. Tymczasem,jeżeli porównamy ten koszt z kilkukrotnym montażem rusztowań roboczych w trakcie wykonywania obiektu, zwykle okazuje się, że rusztowania ochronne są tańszym rozwiązaniem. W warunkach gospodarki rynkowej Generalny Wykonawca zleca poszczególne roboty podwykonawcom, a te firmy z kolei niezależnie ponoszą koszt montażu rusztowań. Często roboty związane z fasadami są rozdzielone wśród podwykonawców zajmujących się np. stolarką okienną, okładzinami ścian itp. W kon- Fot. 7. Przykład realizacji rusztowania ochronnego sekwencji za działania takie (kilkukrotne stawianie rusztowania w tym samym miejscu), koszt ponosi w pewnej części również inwestor obiektu. Dzięki rusztowaniom ochronnym redukujemy takie koszty. Oprócz tego występuje tutaj brak konieczności stosowania dodatkowych zabezpieczeń wewnętrznych w obiekcie, np. obarierowań ochronnych przy otworach zewnętrznych pionowych. • Korzyści organizacyjne Rusztowania ochronne są łatwym sposobem zmniejszenia szerokości strefy ochronnej (niebezpiecznej) w zabudowie śródmiejskiej. Uzyskujemy również łatwy dostęp do elewacji obiektu dla wszystkich branż, w całym okresie realizacji zadania. Opracował: mgr inż. Piotr Kmiecik BISptenac Sp. z 0.0. Doktorant Politechniki Wrocławskiej Literatura: [1] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. z 2003 r. Nr 47 Poz. 401) [21 Glówny Urząd Statystyczny. Departament Pracy i Warunków Życia. Monitoring rynku pracy. Wypadki przy pracy: w 2008 r., Warszawa, 2009.03, w 2007 r., Warszawa, 2008.03, w 2006 r., Warszawa, 2007.03, w 2005 r., Warszawa, 2006.03. [31 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity, Dz. U. z 2003 r. Nr 169 Poz. 16S0) [41 Rusztowania systemowe. Przegląd systemów. Podstawowe problemy projektowania i eksploatacji, A. Misztela, XXIII Ogólnopolska Konferencja Warsz- tat Pracy Projektanta, Szczyrk, S - 8 marca 2008 roku. Naprawa i wzmocnienie konstrukcji budowlanych, Konstrukcje Metalowe, Posadzki przemysłowe, lekka obudowa, Rusztowania. TOM II Wykłady. Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa, Oddział w Katowicach. IS] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 108 Poz. 690) [61 Dyrektywa Rady z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (89/391/EWG), (Dz. Urz. WE L 183 z 29.06.1989, str. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 1, str. 349) [71 Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej zdnia 30 września 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 178 Poz. 1745) [81 Dyrektywa 2001/4S/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. zmieniająca dyrektywę Rady 89/655/EWG dotyczącą minimalnych wymagań w zakresie bezpieczeństwa i higieny użytkowania sprzętu roboczego przez pracowników podczas pracy (Dz. U. WE L 19S z 19.7.2001, str. 46, druga dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG)
