Metody oceny zagrożenia upadłością Przyczyny
advertisement
Przyczyny niewypłacalności W Metody oceny zagrożenia upadłością ujęciu makroekonomicznym bezpośrednią przyczyną jest występowanie zatorów płatniczych powstających między poszczególnymi ogniwami łańcucha wymiany dóbr Przyczyny, symptomy trudnej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa Występowanie powiązań kapitałowych i wzajemnych zależności gospodarczych sprawia, że upadłość jednego podmiotu może pociągnąć za sobą trudną sytuację finansową innych podmiotów, a nawet ich upadłość. 2 Upadłość podmiotu Przyczyny niewypłacalności W ujęciu mikroekonomicznym następujące rodzaje ryzyka można Zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości przez dłużnika wyróżnić ponoszonego lub przez utrzymującą przedsiębiorstwo: okresu inwestycji czy nieuwzględnieniem zmian analiz jakościowym i ilościowym rozwojem konkurencji. z niewypłacalnością dłużników, spadkiem rynkowej wartości posiadanych aktywów, zmianą 3 dłuższy czas poprzedzone sytuacją, gdy Główną bezpośrednią przyczyną upadłości, wypływającą z Rynkowe – związane ze spadkiem popytu na oferowane dobra, związane przez zazwyczaj finansową, a objawia się to w braku środków płatniczych. inwestycji podmiotu. – się jest zobowiązań, co jest spowodowane jego trudną sytuacją w technologii, co może powodować załamanie technologiczne Finansowe wierzyciela notorycznie uchyla się on od regulowania zaciągniętych Techniczne i inwestycyjne– związane z przekroczeniem kosztów i jego oprocentowania lokat i kredytów, wahaniami kursów walut. wniosków o upadłość, płatniczej podmiotu niezdolność do jest (zarówno wywiązywania się utrata zdolności krótkoterminowa z zaciągniętych zobowiązań – utrata płynności finansowej, jak i trwała 4 utrata płynności finansowej - niewypłacalność) Czynniki oddziałujące na zdolność płatniczą przedsiębiorstwa Utrata płynności a niewypłacalność 1. Wielkości wymierne: Utrata płynności – sytuacja, w której w danym wartość aktywów trwałych i stopień ich umorzenia , momencie przedsiębiorstwo nie jest w stanie pokryć bieżących wydatków ze wartość aktywów obrotowych, środków zdolność majątku do generowania zysku, zgromadzonych we wcześniejszym okresie struktura aktywów przedsiębiorstwa, struktura kapitałów i samych zobowiązań, Niewypłacalność – niezdolność przedsiębiorstwa płynność środków, do regulacji zobowiązań, wynikająca z faktu że sprawność w zakresie zarządzania kapitałem obrotowym netto, wartość jego zobowiązań przekracza – w dającym wartość przychodów ze sprzedaży. się przewidzieć okresie, wartość jego majątku. 5 6 Czynniki oddziałujące na zdolność płatniczą przedsiębiorstwa Czynniki oddziałujące na zdolność płatniczą przedsiębiorstwa 2. Cechy jakościowe: 3. Czynniki niezależne: jakość produkcji, pozycja przedsiębiorstwa na rynku i specyfika rynku, polityka wobec dostawców i odbiorców, struktura organizacyjna, sprawność przedsiębiorstwo, i kwalifikacje kadry zarządzającej, usytuowanie stabilność administracji i prawa, zamierzenia polityki gospodarczej oddziałujące w istotny sposób na sytuację finansową przedsiębiorstwa kierownictwa firmy, 7 sytuacja makroekonomiczna w państwie i jej wpływ na Wymienione czynniki wpływające na wypłacalność podmiotu polityka kadrowa i kwalifikacje personelu, istnienie organizacji pracowniczych i ich wpływ na zarządzanie wskazują, że źródła utraty płynności finansowej obejmują jednostką, różne dziedziny działalności jednostki oraz związane są z powiązanie przedsiębiorstwa z bankami i rynkiem finansowym, otoczeniem, w którym funkcjonuje. możliwość pomocy finansowej ze strony budżetów lokalnych i państwa 8 Objawy niewynikające wprost ze sprawozdania finansowego Objawy niewynikające wprost ze sprawozdania finansowego 1.Wewnętrzne: Postawa dotychczasowych wierzycieli – nietypowa fluktuacja presonelu, zwłaszcza kadry zarządzającej – ucieczka z odmowa finansowania kolejnych dostaw, sprzedaż wyłącznie za „tonącego statku”, gotówkę może świadczyć o znacznych zaległościach płatniczych, Podejście pracowników do wykonywanych zadań – dużo błędów proceduralnych może świadczyć o obniżeniu poziomu dyscypliny produkcyjnej, administracyjnej, Odmowa przedłużenia przedsiębiorstwu przez wyspecjalizowaną tym, dłużnik podmiotu nie reguluje zobowiązań, a z drugiej o agendę problemach wierzyciele ze ściągalnością należności. certyfikującą uzyskanego przez podmiot certyfikaty ISO 9000 poświadczającego wysoką jakość w sferze planowania, produkcji i sprzedaży, oddawanie należności do windykacji świadczy z jednej strony o Częsta zmiana banków, w których podmiot ma rachunki rozliczeniowe wierzyciel, który prowadzi łagodną politykę kredytowania wobec odbiorców nie zdecyduje się na usługi firmy windykacyjnej, (przedłużająca się spłata kredytów odnawialnych, niski stan wolnych środków chyba że zaległości osiągną wysoki poziom i zostanie znacznie pieniężnych mogą spowodować odmowę dalszego kredytowania działalności przekroczony termin płatności. bieżącej, dlatego firma jest zmuszona poszuka nowego nieświadomego jej sytuacji banku), 9 10 Sygnały słabnącej kondycji finansowej Objawy niewynikające wprost ze sprawozdania finansowego 2. Zewnętrzne: obniżenie ratingu przez agencję ratingową zajmującą się badaniem standingu finansowego przedsiębiorstw, odmowa wydania opinii przez biegłego rewidenta lub jej wydanie z zastrzeżeniem dotyczącym niepewności co do kontynuacji działalności przez jednostkę w przypadku przedsiębiorstw, których sprawozdania podlegają corocznemu badaniu i opiniowaniu przez biegłego rewidenta, zmiana przez jednostkę dotychczasowego audytora może świadczyć o trudnościach finansowych podmioty próbującego je ukryć, korzystając z usług wiarygodnego podmiotu, nasilenie kontroli ze strony instytucji takich jak: Urząd skarbowy, Państwowa Inspekcja Pracy, może świadczyć o pogorszeniu jakości zarządzania, trudnościach finansowych podmiotu szukającego oszczędności w omijaniu przepisów prawa pracy, BHP. 11 12 Symptomy zagrożenia kontynuacji działalności w świetle I. Modele jednowymiarowe Międzynarodowych Standardów Rewizji Finansowej (MSRF) Zakłada się w nich, że istnieje wartość krytyczna dla danego wskaźnika, co pozwala na oddzielenie przedsiębiorstw wypłacanych od niewypłacalnych, Wadą jest brak jednoznacznej oceny rzeczywistej kondycji przedsiębiorstwa, jego pozycji na rynku, Twórcą takiego modelu jest np. H. Beaver, w którym zastosował następujące grupy wskaźników: płynności, zdolności obsługi zadłużenia, rentowności 13 14 Model Beavera 1. Odpowiednie wskaźniki służą do oceny: 1. 2. Możliwość obsługi zobowiązań bieżących z osiąganej nadwyżki finansowej, 3. 2. Rentowność zainwestowanego kapitału, 3. Struktury kapitału – zadłużenie jednostki, 4. Wielkości kapitału obrotowego w relacji do sumy bilansowej, 5. Płynności w ujęciu statycznym, 6. Płynności w ujęciu dynamicznym /wskaźnik 4. luki 5. Nadwyżka finansowa możliwość obsługi Kapitały obce długu Wynik netto Kapitały całkowite Kapitały obce struktura kapitału ocena Kapitały całkowite ogólnego zadłużenia Kapitał obrotowy (pracujący) poziom kapitału Aktywa całkowite Aktywa bieżące bezkredytowej informuje, w ciągu ilu dni możemy sfinansować Zobowiązania bieżące koszty operacyjne nadwyżką pieniężną; licznik = nadwyżka (majątek obrotowy - zapasy)* - płynnych aktywów bieżących ponad zobowiązania bieżące (nadwyżka pieniężna krótkookresowa do 6. sfinansowania rentowność kapitału zobowiązania kt)) x 360 Koszty operacyjne - Amortyzacja pracującego w relacji do sumy bilansowej płynność statycznie wskaźnik luki bezkredytowej kosztów operacyjnych) 15 16 * to: gotówka + krótkoterminowe papiery wartościowe + należności II. Systemy wczesnego ostrzegania W tym modelu jednowymiarowym podmioty klasyfikuje się do jednej z dwu grup zagrożone/niezagrożone System wczesnego ostrzegania ma rodowód w wojskowości. na Jego zasadniczym celem jest dostarczenie w odpowiednim podstawie każdego wskaźnika osobno, czasie Ze względu na parzystą liczbę wskaźników może się informacji ostrzegających na temat rozwoju zachodzących zjawisk, mających istotne znaczenie dla pojawić problem, gdy 3 z nich wskazują na dobrą kondycję przedsiębiorstwa (odpowiedni poziom względem wartości prawidłowego funkcjonowania określonego (zagrożonego) krytycznej), a pozostałe nie. Wówczas należy zastosować podmiotu i umożliwienie reakcji na to zagrożenie. inne modele. Do Systemy wczesnego elementów modeli jednowymiarowych zaliczamy także Model Weibela. ostrzegania oceny gospodarczego, ale kondycji nie mogą być finansowej powinny stanowić jednym z podmiotu jedynego narzędzia analitycznego pozwalającego na ogólną ocenę stanu przedsiębiorstwa. 17 18 Modele dyskryminacyjne (systemy wczesnego ostrzegania) Modele mają swoje ograniczenia: swoiste dopasowanie, konkretnej Model dyskryminacyjny jest syntetyczną wraz konkretnego dla rodzaju ze zmianami rynkowymi, rozwojem podmiotów, nowymi instrumentami pozyskiwania upadłością. kapitału, Jego zadaniem jest wczesne rozpoznanie dotyczących dystrybucji, nowymi co wpływa ujemnie na jego adekwatność i precyzję efektywności zdolności płatniczej danego podmiotu. kanałami technologiami model może pozostać niezmieniony, badań prowadzonych w nowej rzeczywistości, gospodarowania i związanej z tym utraty 19 konstruowanie przedsiębiorstw działających na wybranym rynku, miarą oceny zagrożenia oceny zagrożenia zagrożeń grupy, czyli 20 2.Dobór Etapy tworzenia modelu mierników w modelu (zmiennych objaśniających): 1. Dobór odpowiedniej próby przedsiębiorstw w dwóch grupach (materiał Zmiennymi statystyczny), w modelu dyskryminacyjnym są podział na przedsiębiorstwa wypłacalne i niewypłacalne ( „dobre” i „złe”) mierniki (najczęściej mające postać wskaźników „dobre” - nieupadłe, czyli te, które nie ogłosiły upadłości; wypłacalne - te, finansowych) które nie zbankrutowały Funkcja „złe” – bankrut (w sensie ekonomicznym) to podmiot, który nie jest w stanie regulować swoich długów oraz wartość jego majątku nie wystarcza postać liniową (funkcja Fishera): na pokrycie wszystkich zobowiązań; w aspekcie prawnym – upadłość przedsiębiorstwa następuje dopiero po ogłoszeniu upadłości przez sąd, co Z(X) = a1X1 + a2X2 + a3X3 +…+anXn + a0 ma istotne znaczenie w celu równomiernego zaspokojenia wierzycieli dłużnika. opisująca zależność ma najczęściej Parametry „an” to współczynniki dyskryminujące klasyfikując podmioty do tych dwu grup, przyjmuje się albo datę lub wagi ogłoszenia upadłości, albo datę złożenia wniosku o upadłość do sądu. 21 22 Modele Altmana Stwierdził, że tradycyjna analiza wskaźnikowa nie daje jasnej 3. Wyznaczenie punktu granicznego (wielkości krytycznej, na odpowiedzi o kondycji finansowej, gdyż część wskaźników może podstawie którego dokonuje się podziału wyników oceny klasyfikować jednostkę gospodarczą jako „dobrą”, a część jako „złą”. według ogólnej zasady: Jako rozwiązanie zaproponował model dyskryminacyjny Z-score: Próba Mniejsze badawcza składała się z 66 spółek notowanych na od punktu granicznego – przedsiębiorstwo – przedsiębiorstwo istotnie zagrożone upadłością, nowojorskiej giełdzie (NYSE) Większe 33 to podmioty „upadłe” – grupa bankrutów, z trudnościami granicznego 4. Wykonanie testów oszacowania modelu na podstawie to podmioty „nieupadłe” – te, które nie zbankrutowały przedsiębiorstw spoza próby. (niezagrożone), Wartość aktywów 1,0 – 25 mld $, Podmioty dobierano w pary wg wartości aktywów oraz branży. 23 punktu niezagrożone upadłością. finansowymi (złożyły wniosek o upadłość w latach 1946-1965), 33 od 24 Funkcja Z-score Altmana (1968r.) Prekursorem modeli dyskryminacyjnych w przewidywaniu upadłości przedsiębiorstw na świecie był E.I. Altman. Zscore = 1,2 X1 + 1,4 X2 + 3,3 X3 + 0,6 X4 + 1,0 X5 W Polsce tym zagadnieniem zaczęto się interesować w Zmienna połowie lat 90’ XX w. 1. Ponieważ opracowane modele można zastosować tylko dla tego rodzaju przedsiębiorstw, na podstawie którego zostały gospodarczy stworzone, a system i 2. zasady 3. rachunkowości przesądzają o możliwości zastosowania danego modelu w konkretnej rzeczywistości uzasadnione 4. było stworzenie modeli „polskich”. 5. Formuła Kapitał obrotowy netto Aktywa całkowite Zysk zatrzymany Aktywa całkowite Wynik przed spłatą odsetek i opodatkowaniem Aktywa całkowite Wartość rynkowa kapitału własnego Wartość księgowa kapitału obcego Przychody ze sprzedaży Aktywa całkowite Zysk zatrzymany = niepodzielony wynik finansowy +kapitał rezerwowy + wartość wyemitowanych 25 26 Z graniczne modelu, tzw. cutoff, wynosiło 2,675 – jest to wartość Funkcja Z-score Altmana(1983r.) krytyczna rozdzielająca grupę przedsiębiorstw na skraju upadłości Z' = 0,717X1 + 0,847X2 + 3,107X3 + 0,42X4 + 0,998X5 od podmiotów o dobrej kondycji finansowej. Interpretacja wartości Z-score: Zmienna Z < 1,81 strefa przedsiębiorstw niewypłacalnych 1. 1,81 < Z < 2,99 strefa niejednoznacznej kwalifikacji (szara strefa) 2. Z > 2,99 strefa przedsiębiorstw wypłacalnych 3. Przedsiębiorstwa o dobrej sytuacji finansowej Przedsiębiorstwa o trudnej sytuacji finansowej 4. 5. Szara strefa 27 w danym roku akcji +kapitał z aktualizacji wyceny + wynik finansowy netto 28 Formuła Kapitał obrotowy netto Aktywa całkowite Zysk zatrzymany Aktywa całkowite Wynik przed spłatą odsetek i opodatkowaniem Aktywa całkowite Wartość księgowa kapitału własnego Wartość księgowa kapitału obcego Przychody ze sprzedaży Aktywa całkowite Funkcja Z-score Altmana (model uniwersalny, ponadsektorowy) W tej wersji modelu: Zmianie uległa X4,, w której zastąpiono wartość rynkową wartością księgową (bilansową) kapitału Z" = 6,56 X1 + 3,26 X2 + 6,72 X3 + 1,05 X4 własnego, co pozwoliło na jego zastosowanie dla podmiotów nienotowanych na giełdzie (brak wyceny rynkowej) Również Kapitał obrotowy netto Aktywa całkowite Zysk zatrzymany Aktywa całkowite EBIT Aktywa całkowite Wartość księgowa kapitału własnego Wartość księgowa kapitału obcego 1. przedziały klasyfikacyjne 2. zostały 3. zmodyfikowane: Z’ < 1,23 strefa przedsiębiorstw niewypłacalnych 1,23 < Z’ < 2,9 strefa niejednoznacznej kwalifikacji (szara strefa) Z” > 2,9 strefa przedsiębiorstw wypłacalnych 29 4. 30 Model A. Hołdy W modelu uniwersalnym pominięto zmienną X5 (wskaźnik rotacji aktywów) uzależniony od Zh = 0,605 + 0,681 X1 - 0,0196 X2 + 0,00969 X3 branżowej specyfiki sektora, + 0,000672 X4 + 0,157 X5 0 Poziomy krytyczne dla Z” score: 1. Z” < 1,10 strefa przedsiębiorstw niewypłacalnych 1,10 < Z” < 2,60 strefa niejednoznacznej kwalifikacji (szara strefa) Z” > 2,60 strefa przedsiębiorstw wypłacalnych 2. 3. 4. 5. 31 32 Wyraz wolny Majątek obrotowy Zobowiązania bieżące Kapitał obcy x 100% Pasywa ogółem Zysk brutto x 100% Średnia wartość aktywów ogółem Średnia wartość zobowiązań bieżących x 360 Koszt wytworzenia sprzedanych produktów, towarów i materiałów Przychody ogółem Średnia wartość aktywów ogółem Model „poznański” Model opracowano na podstawie danych ze sprawozdań finansowych za lata 1993-1996. Twórcy model: M. Hamrol, J. Czajka, M. Piechocki Do upadłości przedsiębiorstw doprowadza pogarszająca się płynność i rentowność. Próba badacza obejmowała 100 spółek prawa handlowego (lata 1999-2002), Przedziały dla funkcji Zh są następujące: Każdemu przedsiębiorstwu „upadłemu” odpowiadał Zh < -0,3 duże prawdopodobieństwo bankructwa <-0,3 ; 0,1> obszar niepewności Zh > 0,1 małe prawdopodobieństwo bankructwa podmiot „nieupadły” – kontynuującemu działalność, Wartość aktywów poniżej 10 mln zł Punkt graniczny to zero, Trafność prognoz na poziomie 96% 33 34 Z = 3,562 X1+1,588 X2 - 4,288 X3 + 6,719 X4 - 2,368 Wynik finansowy netto 1. 2. Majątek całkowity Aktywa obrotowe - zapasy Zobowiązania krótkoterminowe Kapitał stały 3. 4. Majątek całkowity Wynik finansowy ze sprzedaży Przychody netto ze sprzedaży 5. 35 Wyraz wolny Z> 0 niebankrut Z< 0 bankrut
