Bakteryjne zapalenie opon mózgowych - e-Bug

advertisement
Rozdział
1.3:
„Złe
Mikroby”,
prezentuje różne choroby zakaźne
wywoływane przez chorobotwórcze
mikroby.
Uczniowie wcielają się w rolę
naukowców, których zadaniem jest
pogrupowanie chorób wg różnych
kryteriów. W trakcie ćwiczenia
uczniowie
przekonają
się,
że
identyfikacja i leczenie chorób nie
zawsze są proste.
W
ćwiczeniu
dodatkowym
zachęcamy uczniów do udziału w
debacie klasowej nt. „Czy jesteśmy
zbyt czyści, czy niewystarczająco
czyści?”.
WIEDZA
DO ZDOBYCIA
Poziom podstawowy:
 Mikroby wywołują czasami u nas chorobę
Staphylococcus
ODNIESIENIA
DO PODSTAW PROGRAMOWYCH
GIMNAZJUM
III Etap Edukacyjny: Klasy I-III
Biologia
Cele kształcenia: I, III, IV i V
Treści nauczania – wymagania
szczegółowe: III (3, 6, 7, 11), VII (1, 2, 3,
7, 8)
Czas realizacji materiału
Około 50 minut
1.3 Wprowadzenie
Złe Mikroby
Podstawowe Informacje
Słowa
Kluczowe
Bakteria
Dermatofity
Gorączka
Grzyby
Higiena
Kolonizacja
Obrzmienie/Stan zapalny
Patogeny
Toksyny
Wirusy
Wysypka
Zakaźny
Zarazki
Potrzebne
Materiały
Dla grupy
Kopia MU 1, MU 2, MU 3
i KU 1
Materiały
Dostępne na Stronie
Internetowej
 Zdjęcia chorobotwórczych
mikrobów w powiększeniu
 www.who.int
 www.cdc.gov
 www.hpa.org.uk
CIEKAWOSTKA
W 1999 r. choroby zakaźne
były przyczyną aż 25%
wszystkich
zgonów na
świecie
i
były
najważniejszą
przyczyną
zgonów.
W grupie dzieci poniżej 5
roku
życia
choroby
zakaźne były przyczyną aż
63%
zgonów!
Niektóre mikroby mogą być szkodliwe dla człowieka i wywoływać
choroby, np. wirus grypy (Influenza) wywołuje grypę, bakterie
Campylobacter mogą wywoływać zatrucia pokarmowe, a
dermatofit (grzyb skórny) np. Trichophyton, może wywołać
grzybicę stóp, czy skóry. Takie mikroorganizmy (inaczej:
mikroby, czy drobnoustroje) nazywane są patogenami lub
zarazkami. Mechanizm wywoływania choroby przez różne
mikroby może być różny. Niektóre bakterie posiadają zdolność
wytwarzania specjalnych substancji zwanych toksynami, które
mogą u nas wywoływać choroby, lub czasem nawet prowadzić
do destrukcji tkanek, czy całych organów. Wirusy swoim
działaniem przypominają pasożyty. Do kopiowania (namnażania)
wykorzystują komórki żywych organizmów - nie są w stanie
namnażać się i „przeżyć” poza nimi. Po wniknięciu do komórki,
wirusy namnażają się i powodują rozpad komórki gospodarza w
ten sposób uwalniając się z niej. Grzyby najczęściej nie
powodują rozpadu komórek gospodarza. Dermatofity to grzyby,
które atakują skórę, paznokcie lub włosy. Kolonizując skórę, w
trakcie swojego rozwoju produkują substancje wywołujące
opuchliznę i swędzenie.
Do zakażenia dochodzi, gdy do organizmu dostaną się
drobnoustroje chorobotwórcze. Drogi rozprzestrzeniania się
drobnoustrojów chorobotwórczych mogą być różne: przez
powietrze, drogą kropelkową, przez dotyk, wodę, żywność,
zwierzęta itd.
Choroby wywoływane przez drobnoustroje chorobotwórcze
nazywa się chorobami zakaźnymi. Nie wszystkie mikroby są
chorobotwórcze, a niektóre stają się groźne, jeżeli opuszczą
swoje naturalne środowisko, np. bakterie Salmonella i
Campylobacter naturalnie występują w przewodzie pokarmowym
kurcząt bez wywoływania objawów zakażenia, jednak kiedy
dostaną się do przewodu pokarmowego człowieka i uwolnią
produkowane przez siebie toksyny, mogą wywołać poważną
chorobę.
Organizm człowieka w walce z zakażeniami uruchamia różne
reakcje obronne, tj.:
- Gorączka: Optymalna temperatura rozwoju mikrobów
wynosi 37oC. Wniknięcie bakterii lub wirusów do
organizmu wywołuje reakcję układu immunologicznego
polegającego na podwyższeniu temperatury ciała.
- Stan zapalny: Powstaje np. wokół rany przy skaleczeniu
ręki. Reakcja podobna do gorączki, ale o charakterze
miejscowym.
- Wysypka: Pojawia się w efekcie działania toksyn
bakteryjnych.
Problemy te omówiono szerzej w kolejnych rozdziałach.
Potrzebne Będą…
1. Karty chorób wycięte z MU 1 - MU 3, jeden zestaw na grupę.
Można je zalaminować, lub nakleić na sztywny papier.
2. Kopia KU 1 dla każdej grupy.
1.3 Wprowadzenie
Złe Mikroby
Wprowadzenie
1. Na początku wyjaśnij uczniom, że mikroby są czasami dla człowieka szkodliwe. Np. bakterie produkują
szkodliwe dla człowieka toksyny. Wirusy namnażają się wewnątrz komórek człowieka prowadząc do
ich rozpadu. Niektóre grzyby rozwijają się na skórze wywołując swędzenie i stan zapalny. Sprawdź,
jakich potocznych pojęć uczniowie używają nazywając drobnoustroje – np. zarazki, mikroby itd.
2. Poproś uczniów, żeby w ramach burzy mózgów wymieniali różne choroby i stworzyli listę infekcji
(chorób zakaźnych). Czy wiedzą, jakie mikroby wywołują wymienione choroby? Zapytaj uczniów, jaka
choroba może im aktualnie zagrażać? Powiedz, że na początku XX wieku największe zagrożenie
stanowiła odra – wiele dzieci chorych na odrę umierało!
3. Wyjaśnij uczniom, że bakterie i inne mikroby, które łatwo przenoszą się między ludźmi mogą
wywoływać zakażenia i prowadzą do chorób zwanych chorobami zakaźnymi. Zastanówcie się, jaka jest
różnica między mikrobem zakaźnym i niezakaźnym, oraz jakie są drogi transmisji zakażenia, np. dotyk,
woda, powietrze, płyny ustrojowe.
4. Zastanówcie się, jakie są drogi transmisji chorób zakaźnych wymienionych podczas burzy mózgów.
Ćwiczenie Podstawowe
1. Podziel klasę na 3–5 osobowe grupy. Wyjaśnij uczniom, że podczas ćwiczenia zdobędą wiedzę nt.
niektórych chorób zakaźnych, stanowiące aktualny problem zdrowia publicznego.
2. Każda grupa powinna otrzymać zestaw kart chorób zawartych w materiałach MU 1 – MU 3.
3. Wyjaśnij uczniom, że naukowcy, aby zrozumieć naturę różnych chorób, badają je wg różnych
kryteriów. Każda grupa powinna prześledzić kryteria zawarte w KU 1.
4. Poproś uczniów, aby uzupełnili w grupach w KU 1 tabelę dotyczącą pierwszego kryterium – czynnika
chorobotwórczego. Po kilku minutach, wyznaczone w grupach osoby powinny przedstawić rezultaty
pracy. Wszystkie propozycje zapiszcie na tablicy i omówcie je.
5. Uzupełnijcie i omówcie wszystkie pozostałe kryteria KU 1 .
a. Czynnik chorobotwórczy
Przypomnij uczniom, że istnieją trzy podstawowe rodzaje mikrobów. Rozpoznanie
chorobotwórczego mikroba jest bardzo ważne dla prawidłowego leczenia choroby, np.
antybiotyki nie działają na wirusy.
b. Objawy
Uczniowie powinni zauważyć, że niektóre choroby charakteryzują się podobnymi objawami,
np. gorączką, czy wysypką. Możecie przedyskutować, czy właściwa i dokładna diagnoza
wymaga wizyty u lekarza.
c. Drogi zakażenia
Wiele chorób rozprzestrzenia się łatwo przez dotyk, lub drogą kropelkową.
d. Zapobieganie
Istnieją różne sposoby zapobiegania szerzeniu się mikrobów i ochrony przed zakażeniami.
Udowodniono, że regularne mycie rąk i zasłanianie ust przy kichaniu i kaszlu redukuje
zachorowalność na wiele powszechnych infekcji. Właściwe stosowanie prezerwatyw ogranicza
transmisję wielu chorób przenoszonych
1.3 Wprowadzenie
Złe Mikroby
Ćwiczenie Podstawowe
e. Leczenie
Nie wszystkie zakażenia wymagają leczenia farmakologicznego, czasami wystarczy
odpoczynek w łóżku i uzupełnianie płynów, chociaż czasami podaje się również środki
przeciwbólowe, aby złagodzić objawy. Uwaga – antybiotyki stosuje się tylko w leczeniu
zakażeń bakteryjnych.
Dyskusja
Poniższe pytania pomogą sprawdzić, czy dzieci zrozumiały omówione zagadnienia:
a. Co to jest choroba?
Zaburzenie funkcji organizmu, któremu towarzyszą określone objawy niepożądane.
b. Co to jest choroba zakaźna?
Choroby zakaźne wywoływane są przez czynniki chorobotwórcze (mikroby) i mogą
rozprzestrzeniać się między ludźmi.
c. Dlaczego choroby zakaźne, które występowały kiedyś tylko w określonym regionie, obecnie
można znaleźć w różnych częściach świata?
Wiele chorób zakaźnych pojawiło się w określonej części świata. Kiedyś bez trudu można było
powstrzymać lub izolować te choroby. Obecnie jednak ludzie podróżują znacznie szybciej,
częściej i dalej niż kiedykolwiek wcześniej. W ciągu jednego dnia możemy przemieścić się
z Australii do Anglii z przystankiem w Hong Kongu po drodze. Jeżeli w taką podróż wybierze
się osoba zakażona nowym szczepem wirusem grypy, może zarazić osoby, z którymi
kontaktowała się w samolocie, na lotnisku w Hong Kongu i po przylocie do Anglii. Te osoby
mogą zarazić kolejne, z którymi kontaktują się na całym świecie. W ciągu kilku dni ten nowy
szczep wirusa może rozprzestrzenić się na całym świecie!!!
Ćwiczenie Dodatkowe
1. Zapytaj uczniów, co zapamiętali nt. mikrobów zarówno dobrych, jak i złych. Wyjaśnij, że w świecie
nauki wciąż trwa debata i naukowcy wciąż nie mogą się zgodzić, czy:
a. Należy stosować zabiegi higieniczne, aby pozbyć się mikrobów i chorób.
Wszystko, łącznie z własnym ciałem należy czyścić tak jak tylko jest to możliwe, aby pozbyć
się szkodliwych mikrobów.
b. Jesteśmy zbyt czyści! Nasz organizm nie potrafi zwalczać infekcji.
Ponieważ jesteśmy zbyt czyści, nasz organizm nie zdobył odporności na wiele szkodliwych
mikrobów, dlatego znacznie bardziej jesteśmy narażeni na choroby!
2. Przygotuj uczniom materiały i poproś, aby przygotowali esej lub przygotowali debatę klasową, w której
na podstawie materiałów przedstawią swoje zdanie na powyższy temat. Przypomnij, że nie ma dobrej
ani złej odpowiedzi i naukowcy wciąż nie doszli do porozumienia w tej sprawie!
1.3 Wprowadzenie
Złe Mikroby
3. Drogi zakażenia
Uwaga
* MRSA jest bakterią oporną na antybiotyk –
metycilinę. Oporność ta jest efektem
nadmiernego I niewłaściwego stosowania
metyciliny i innych antybiotyków. Zakażenia
MRSA nadal leczymy antybiotykami, jednak
obserwuje się już oporność MRSA na te leki
ostatniej szansy!
Droga zakażenia
Kontakty płciowe
Krew
Dotyk
1. Czynnik chorobotwórczy
Czynnik
chorobotwórczy
Bakteria
Wirus
Grzyb
Choroba
Bakteryjne zapalenie opon
mózgowych, chlamydioza ,
zakażenie MRSA
AIDS, ospa wietrzna, grypa,
odra, mononukleoza
zakaźna
Grzybica
2. Obajwy
Objawy
Bezobjawowa
Gorączka
Wysypka
Choroba
Chlamydioza , zakażenie
MRSA
Grypa, odra, ospa wietrzna,
bakteryjne zapalenie opon
mózgowych
Odra, ospa wietrzna,
bakteryjne zapalenie opon
mózgowych
Ból gardła
Grypa, mononukleoza
zakaźna,
Zmęczenie
Mononukleoza zakaźna,
Wdychane powietrze
Usta - usta
Białe nacieki ropne
Sposób zapobiegania
Bakteryjne zapalenie
opon mózgowych ,
AIDS
Grypa, odra, ospa
wietrzna, zakażenie
MRSA
Grypa, odra, ospa
wietrzna, bakteryjne
zapalenie opon
mózgowych
Grypa, mononukleoza
zakaźna
Choroba
Mycie rąk
Grypa, odra, ospa
wietrzna, zakażenie
MRSA, bakteryjne
zapalenie opon
mózgowych
Zakrywanie ust przy
kichaniu i kaszlu
Grypa, odra, ospa
wietrzna, bakteryjne
zapalenie opon
mózgowych
Stosowanie
prezerwatywy
Chlamydioza , AIDS,
grzybica
Unikanie niepotrzebnego
stosowanie antybiotyków
Szczepienia
Zakażenie MRSA*,
grzybica
Ospa wietrzna, odra,
grypa
5. Lecznie
Chroroba
Antybiotyki
Chlamydioza,
bakteryjne zapalenie
opon mózgowych ,
zakażenie MRSA*
Odpoczynek w łóżku
Ospa wietrzna,
mononukleoza
zakaźna, odra, grypa
AIDS
Chlamydioza, grzybica
Chlamydioza , AIDS,
grzybica
4. Zapobieganie
Leczenie
Zmiany skórne
Choroba
Leki przeciwgrzybicze
Uzupełnianie płynów
Grzybica
Ospa wietrzna,
mononukleoza
zakaźna, odra, grypa
Metycilino-oporny gronkowiec złocisty (MRSA)
Czynnik chorobotwórczy
BaKteria: Staphylococcus aureus
Objawy
U zdrowych ludzi zakażenie bezobjawowe. U osób z obniżoną
odpornością mogą pojawić się zakażenia skóry, ran
pooperacyjnych, krwi, zapalenie płuc, czy dróg moczowych.
Diagnostyka
Wymaz: identyfikacja i badanie wrażliwości bakterii na antybiotyki.
Śmiertelność
Wysoka jeśli nie zostaną podane odpowiednie antybiotyki.
Transmisja
Bezpośredni kontakt.
Zapobieganie
Regularne mycie rąk.
Leczenie
Historia
Oporny na wiele antybiotyków. Niektóre antybiotyki są nadal
skuteczne, jednak MRSA stale przystosowuje się do otaczających
warunków i nabywa nowe mechanizmy oporności.
Pierwszy raz zidentyfikowany w 1961, obecnie narastający problem
na świecie.
Odra
Czynnik chorobotwórczy
Wirus z rodziny Paramyxovirus
Objawy
Gorączka, nieżyt nosa i spojówek, zaczerwienione oczy i gardła,
kaszel, ostry ból gardła, suchy kaszel.
Diagnostyka
Badanie krwi i wrażliwości na antybiotyki.
Śmiertelność
Low but High in Third World countries.
Transmisja
Droga kropelkowa (kaszel, kichanie) lub kontakt bezpośredni
z przedmiotami zanieczyszczonymi żywymi cząsteczkami wirusa.
Zapobieganie
Zapobieganie poprzez szczepienie.
Leczenie
Odpoczynek w łóżku i uzupełnianie płynów.
Historia
Wirus pierwszy raz zidentyfikowano w 1911. W krajach rozwiniętych
znacznie ograniczono zachorowalność, choć nadal pojawiają się
niewielkie epidemie. Kraje 3-go świata wciąż są zagrożone
pandemii.
Grypa
Czynnik chorobotwórczy
Wirus: Influenza
Objawy
Ból głowy, gorączka, dreszcze, bóle mięśni, możliwy ból gardła,
kaszel I bóle klatki piersiowej.
Diagnostyka
Badanie krwi na obecność przeciwciał.
Śmiertelność
Średnia, ale wysoka u niemowląt i osób starszych.
Transmisja
Bardzo szybko rozprzestrzenia się drogą kropelkową lub przez
kontakt bezpośredni.
Zapobieganie
Szczepienia przeciwko aktualnym szczepom.
Leczenie
Historia
Odpoczynek w łóżku i uzupełnianie płynów. Leki przeciwwirusowe u
osób starszych.
Pojawia się od stuleci, pierwszą pandemię zanotowano w XVI w.,
epidemie pojawiają się w regularnych odstępach czasu.
Grzybica
Czynnik chorobotwórczy
Grzyby: Candida albicans
Objawy
Swędzenie, zaczerwienienie, ból, biały nalot na wargach, lub
podrażnienie i białawe nacieki w pochwie.
Diagnostyka
Wymaz, badanie mikroskopowe i hodowla.
Śmiertelność
Choroba nie jest śmiertelna.
Transmisja
Zapobieganie
Czlowiek – człowiek, ale należy również do normalnej flory
bakteryjnej jelit.
Objawy pojawiają się w wyniku rozrostu grzybów w efekcie
wyniszczenia ochronnej flory bakteryjnej np. przez antybiotyki.
Należy, więc unikać niepotrzebnego stosowania antybiotyków.
Leczenie
Leki przeciwgrzybicze.
Historia
Około 75% kobiet przynajmniej raz w życiu przechodzi infekcję
grzybiczą.
Chlamydioza
Czynnik chorobotwórczy
Bakterie: Chlamydia trachomatis
Objawy
W większości przypadków zakażenie przebiega bezobjawowo, ale
czasami powoduje upławy z pochwy lub penisa. Może również
prowadzić do obrzęku jąder i bezpłodności.
Diagnostyka
Wymaz lub molekularne badanie moczu.
Śmiertelność
Znikoma.
Transmisja
Kontakty płciowe.
Zapobieganie
Stodowanie prezerwatywy podczas kontaktów płciowych.
Leczenie
Antybiotyki.
Historia
Pierwszy raz zidentyfikowany w 1907, obecnie narastający problem
na świecie.
Bakteryjne zapalenie opon mózgowych
Czynnik chorobotwórczy
Bakterie: Neisseria meningitidis
Objawy
Ból głowy, sztywność karku, wysoka gorączka, drażliwość, delirium,
wysypka.
Diagnostyka
Molekularne badanie płynu rdzeniowego.
Śmiertelność
Umiarkowana – wyższa w grupie osób młodych i starszych.
Transmisja
Przez ślinę i drogą kropelkową.
Zapobieganie
Szczepienie przeciwko niektórym szczepom, unikanie kontaktu z
osobami zakażonymi.
Leczenie
Penicylina, terapia tlenowa I uzupełnianie płynów.
Historia
Pierwszy raz zidentyfikowano w 1887. W krajach rozwijających się
systematycznie pojawiają się epidemie.
HIV /AIDS
Czynnik chorobotwórczy
Wirus: ludzki wirus niedoboru odporności (HIV – ang. Human
immunodeficiency virus).
Objawy
Obniżenie odporności, zapalenie płuc, zmiany skórne.
Diagnostyka
Badanie krwi i badanie na obecność przeciwciał.
Śmiertelność
Średnia – wysoka w krajach, w których brakuje leków.
Transmisja
Wysoce zakaźny przez kontakty płciowe, drogą krwiopochodną, np.
korzystanie z tych samych igieł, możliwe jest również przeniesienie
wirusa od zakażonej matki na płód lub zakażenie dziecka podczas
porodu (choć nie zawsze).
Zapobieganie
Stosowanie prezerwatyw podczas kontaktów płciowych.
Leczenie
Historia
Nie ma lekarstwa, chociaż podawanie leków opóźniających rozwój
choroby wydłuża życie.
Pierwszy raz zidentyfikowany w 1983, obecnie epidemiczny
problem na świecie.
Mononukleoza zakaźna (Choroba pocałunków)
Czynnik chorobotwórczy
Wirus: Epstein Barr
Objawy
Powiększone węzły chłonne, ból gardła, silne uczucie zmęczenia.
Diagnostyka
Badanie krwi i oznaczanie przeciwciał.
Śmiertelność
Niska.
Transmisja
Umiarkowanie zakaźna. Przez ślinę, np. przez pocałunek lub
wspólne picie z jednego naczynia.
Zapobieganie
Unikanie bezpośredniego kontaktu z zakażonymi osobami.
Leczenie
Historia
Odpoczynek w łóżku i uzupełnianie płynów. Można również
podawać środki przeciwbólowe (paracetamol).
Pierwszy raz opisana w 1889. 95% populacji ulega zakażeniu, ale
objawy rozwijają się tylko u 35%. Czasami dochodzi do ognisk
epidemicznych.
Ospa wietrzna
Czynnik chorobotwórczy
Wirus: Varicella-zoster
Objawy
Pęcherzykowata wysypka na ciele i głowie.
Diagnostyka
Badanie krwi i oznaczanie przeciwciał.
Śmiertelność
Niska.
Transmisja
Wysoce zakaźna przez kontakt bezpośredni, dotyk lub drogą
kropelkową podczas kichania i kaszlu.
Zapobieganie
Szczepienia.
Leczenie
Historia
Odpoczynek w łóżku i uzupełnianie płynów. W niektórych
przypadkach, u dorosłych podaje się leki przeciwwirusowe.
Pierwszy raz zidentyfikowana w 865. W krajach, które wprowadziły
szczepienia znacznie ograniczono zachorowalność. W pozostałych
regionach nadal istotny problem epidemiologiczny.
Instrukcje
1. Uzupełnij poniższe tabele
przyporządkowując choroby wg
różnych kryteriów.
2. Czy dostrzegasz jakieś podobieństwa
lub różnice między chorobami
przyporządkowanymi do określonych
grup?
5. Drogi zakażenia
Droga zakażenia
Choroba
Kontakty płciowe
Krew
Dotyk
4. Czynnik chorobotwórczy
Czynnik
chorobotwórczy
Choroba
Wdychane powietrze
Usta - usta
Bakteria
6. Zapobieganie
Wirus
Sposób zapobiegania
Grzyb
Mycie rąk
Zakrywanie ust przy
kichaniu i kaszlu
6. Objawy
Objawy
Bezobjawowa
Choroba
Choroba
Stosowanie
prezerwatywy
Unikanie niepotrzebnego
stosowanie antybiotyków
Gorączka
Szczepienia
Wysypka
Ból gardła
7. Leczenie
Leczenie
Zmęczenie
Antybiotyki
Zmiany skórne
Odpoczynek w łóżku
Białe nacieki ropne
Leki przeciwgrzybicze
Uzupełnianie płynów
Choroba
Download