WZW typu A

advertisement
Program Profilaktyki WZW typu A
w zakładach produkujących
i wprowadzających żywność do obrotu
Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej
WZW/05/01/01
Państwowa Inspekcja Sanitarna
Program Profilaktyki WZW typu A
w zakładach produkujących
i wprowadzających żywność do obrotu
W świetle zarówno regulacji prawnych UE*,
jak i nowego polskiego prawa żywnościowego**,
pełną odpowiedzialność za bezpieczeństwo
zdrowotne żywności ponosi jej wytwórca lub
wprowadzający do obrotu.
* Regulacja (EC) No 178/2002 Europejskiego Parlamentu i Rady z dn. 28.01.2002. Official Journal of the European
Communities 2002; L 31/1: 01.02.2002.
** Turlejska H., Zasady GHP/GMP oraz system HACCP jako narzędzia zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego
żywności. Poradnik dla przedsiębiorcy., Warszawa 2003: 59
Wirusowe zapalenie wątroby typu A
(WZW typu A)
• Choroba jest wywoływana przez wirusa HAV
• Leczenie bywa uciążliwe i długotrwałe
• Źródłem zakażenia jest tylko człowiek
• Zakażenie przekazywane jest drogą pokarmową,
wzw typu A jest nazywane „chorobą brudnych rąk”
• Jeden człowiek może zarazić wiele osób stanowiąc
źródło epidemii
• Opisano wiele epidemii spowodowanych zakażoną
żywnością*
* Fiore A. Food Safety CID 2004; 38:705-15
Budowa wirusa HAV
• Wirusy są widoczne tylko pod mikroskopem elektronowym
• Wirus HAV jest wyjątkowo odporny na warunki zewnętrzne
Adoptowane z: Juszczyk J. Hepatitis A. Lublin 1997:7 oraz Centers for Disease Control and Prevention (CDC), Atlanta, USA.
WZW typu A
odporność na warunki środowiska*
• Zakwaszenie
stabilność w środowisku
o wysokim stopniu
zakwaszenia (pH=1) w temp.
pokojowej przez 2 godziny 
brak inaktywacji przez soki
żołądkowe podczas trawienia
• Rozpuszczalniki
nierozpuszczalny
w tłuszczach; stabilny
w środowisku 20% eteru
oraz w chloroformie
• Formaldehyd
inaktywacja w stężeniu
8% przez 1 min. w temp.
25°C
• Związki chloru
inaktywacja w stężeniu
3-10 mg/l przez 5-15
minut w temp. 20°C
* WHO Hepatitis A. WHO/CDS/CSR/EDC/2000.7:12 dostępne na www.who.int/emc
WZW typu A
odporność na temperaturę
Temperatura
Stabilność
-20°C
4°C
21°C
70°C przez 10 minut
85°C przez 1 minutę
kilka lat*
kilka miesięcy*
kilka tygodni*
stabilny**
całkowita inaktywacja**
• W sposób szczególny narażona jest żywność produkowana
bez odpowiedniej obróbki termicznej
• Do zakażenia żywności obrabianej termicznie może dojść
na etapie dystrybucji
• Zamrożona żywność może zawierać wirusy HAV
* Juszczyk J. Hepatitis A Compendium. Warszawa 1997:11
** WHO Hepatitis A. WHO/CDS/CSR/EDC/2000.7:12 dostępne na www.who.int/emc
WZW typu A
groźna choroba zakaźna
• Objawy choroby występują u 73-90%
zakażonych*
–
–
–
–
–
gorączka
wymioty
bóle brzucha
ciemny mocz, odbarwiony stolec
żółtaczka i inne objawy uszkodzenia wątroby
• 20% chorych leczonych jest w szpitalu*
Jacobs RJ i wsp. Arch Pediatr Adolesc Med, 2000; 154:763-770
Następstwa zakażenia
WZW typu A
Posthepatic
syndrom
Bilirubinemia
nawrotowa
Żółtaczka
cholestatyczna
Następstwa wirusowego
zapalenia wątroby typu A
Nadostre wzw typu A
Nawrotowe wzw typu A
ok. 10-20% przypadków
ok. 0,1-0,2%
bardzo wysoka śmiertelność ok. 50%
Magdzik W. Wirusowe zapalenie wątroby typu A. 2004, w trakcie publikacji.
WZW typu A
przebieg choroby w zależności od wieku
1-14 lat
15-39 lat
> 40 lat
Żółtaczka
71,5%
80,0%
63,5%
Hospitalizacja
17,0%
24,5%
27,1%
Zgon
0,4%
0,3%
0,7%
• W statystykach raportowanych jest tylko około 10%
przypadków zachorowań!
• Wraz z wiekiem rośnie ilość zachorowań wymagających
pobytu w szpitalu i ciężkich powikłań choroby
Hepatitis Surveillance Report No 59. Centers for Disease Control and Prevention, Atlanta, USA.2004:09
WZW typu A – epidemiologia
• Choroba szeroko rozpowszechniona na świecie
• Występuje częściej na terenach o gorszych warunkach
sanitarnych
• W krajach rozwiniętych zakażenia występują u osób
młodych / dorosłych
• Szerzy się endemicznie (epidemie lokalne)
– zachorowania osób podróżujących w rejony o wysokiej
endemiczności
– epidemie wśród dzieci szkolnych i przedszkolnych
– gwałtowne epidemie z rzadko ustalonym źródłem zakażenia
Magdzik W. Wirusowe zapalenie wątroby typu A. 2004, w trakcie publikacji.
Polska staje się krajem o coraz
niższej endemiczności WZW typu A
Poprawa warunków sanitarnych i standardu życia
Spadek ilości krążącego wirusa
Spadek częstości zachorowań na WZW typu A
Niższy odsetek populacji nabywający odporność w dzieciństwie
Wzrastające ryzyko zachorowania na WZW typu A
szczególnie w populacji młodych dorosłych
WZW typu A
wzrastająca podatność
na zachorowanie
• Systematyczny wzrost zagrożenia
Wrażliwość na zakażenie u osób do 25. r.ż.*
30%
70%
Odporni
Wrażliwi
• Ok. 70% osób do 30. roku życia zachoruje na WZW typu A,
jeśli będzie miała kontakt z wirusem
* Cianciara J i wsp. w Hepatitis A Compendium pod redakcją Juszczyka J. Warszawa, 1997: 29-35
Wirus WZW typu A
drogi przenoszenia choroby
Jedynym źródłem wirusa jest człowiek
Droga pokarmowa
• Bezpośredni kontakt z osobą zakażoną
• Zakażone przedmioty
• Zakażona woda
• Zakażona żywność
(np. warzywa, owoce myte/płukane w zakażonej wodzie, ryby, owoce
morza z wód zanieczyszczonych zakażonymi fekaliami)
Okres zakaźności WZW typu A
Okres bezobjawowy
0
15
30
50
DNI
Zakażenie
Średnio przez 30 dni zakażona osoba, mimo braku
objawów chorobowych może rozsiewać wirusa i stać się
źródłem epidemii
WZW typu A
ryzyko zakażenia żywności
Model rozprzestrzeniania wirusa HAV
przez dostawców żywności
dostawca żywności
klienci
inni dostawcy żywności
inni
dostawcy klienci kontakty
rodzinne
żywności
kontakty rodzinne
kontakty rodzinne
inne bliskie kontakty
WZW typu A
rozprzestrzenianie wirusa
w różnych grupach wiekowych
rodzice
sąsiedzi
inne grupy wiekowe
epidemia
w szkole
rówieśnicy
+/- objawy
żółtaczka /
hospitalizacja
hospitalizacja
Epidemie WZW typu A związane
ze spożyciem zakażonej żywności (1)
• Spożycie zakażonych truskawek II-III 1997
– 213 przypadków zachorowań w USA
w 23 szkołach w Michigan i
w 13 szkołach w Main
• Truskawki pochodziły od tego samego
producenta i były zamrożone!
• Skażenie truskawek nastąpiło na etapie zbioru
Hutin YJF i wsp., N Eng J Med, 1999; 340(8):595-602
Epidemie WZW typu A związane
ze spożyciem zakażonej żywności (2)
• Spożycie zakażonych ostryg I-IV 1997
– 467 przypadków zachorowań, Nowa Walia, Australia
• Ostrygi pochodziły od tego samego dostawcy
• Władze sanitarne zamknęły zakład
na 10 tygodni: od 14 lutego do 18 kwietnia
Conaty S i wsp. Epidemiol. Infect. 2000,124:121-130
Epidemie WZW typu A związane
ze spożyciem zakażonej żywności (3)
• Spożycie zakażonych kanapek V-VI 2002
– 26 przypadków zachorowań, Puglia, Płd. Włochy
• Kanapki przygotowane były przez tego samego
dostawcę
• Pochodzenie / tożsamość wirusa potwierdzone
zostały na podstawie genotypu wirusa z próbek
pobranych od pacjentów
Chironna M, J Clin Microb 2004,42(6):2825-2828
Epidemie WZW typu A związane
ze spożyciem zakażonej żywności (4)
• Spożycie zakażonej żywności 1996
– 5889 przypadków zachorowań, Puglia, Płd. Włochy
• Całkowite koszty epidemii > 15,5 miliona USD
• Średni koszt / pacjenta 662 USD
• Wprowadzenie obowiązkowych szczepień przeciwko
WZW typu A w tym regionie Włoch
Lucioni C, PhEcon 1998,13 (2):257-266
Epidemie WZW typu A związane
ze spożyciem zakażonej żywności (5)
• Spożycie zakażonej żywności przygotowanej
przez firmę cateringową 1992
• Ok. 5 000 osób narażonych na kontakt
z wirusem, Denver, USA
• Całkowite koszty akcji profilaktycznej
ok. 700 000 USD
Dalton CB, Arch Intern Med 1996,156 (9):1013-1016
Epidemie WZW typu A związane
ze spożyciem zakażonej żywności (6)
• Spożycie zakażonych kanapek
przygotowanych w lokalnej restauracji
• 107 osób zakażonych wirusem, USA
Levy BS, JAMA 1975,234 (3)
Zakażona żywność
odpowiedzialność prawna przedsiębiorstw
• Odpowiedzialność za szkody powstałe w wyniku
spożycia zakażonej żywności
• Koszty zachorowania są bardzo wysokie
– długotrwałe leczenie
– hospitalizacja
– długotrwała niezdolność do pracy
WZW typu A
regulacje prawne i zalecenia
Standardy sanitarne – regulacje krajowe i UE
– techniczne warunki produkcji
– stan zdrowia pracowników zatrudnionych przy
produkcji i obrocie żywnością
Min. Zdrowia rekomenduje szczepienia
przeciwko WZW typu A *
– osobom zatrudnionym przy produkcji
i dystrybucji żywności
* Program Szczepień Ochronnych, Komunikat GIS, Dz.Urz.MZ. 04-02-24
Zalecenia WHO
dla przemysłu spożywczego
Rekomenduje się, aby urzędnicy zdrowia publicznego
informowali o dostępności szczepionki przeciwko
wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (WZW typu A)
przedstawicieli przemysłu spożywczego oraz wszelkie
jednostki związane z produkcją żywności i organizacją
żywienia zbiorowego (np. szpitale, zakłady penitencjarne,
kuchnie szkolne, itp.)
* WHO Hepatitis A. WHO/CDS/CSR/EDC/2000.7:18 dostępne na www.who.int/emc
WZW typu A – szczepienia
• Jedyna szybka i długotrwała metoda
zapobiegania chorobie
• Szczepienie jest bezpieczne
(potwierdzają to liczne badania kliniczne)
• Tylko 2 dawki szczepionki
• Elastyczny schemat szczepień
druga dawka podawana jest po 6-12 miesiącach od pierwszej
Szczepienia przeciwko WZW
korzyści dla pracodawcy
typu A
• Zaszczepiony pracownik nie będzie źródłem
epidemii
• Poprawa wizerunku firmy, która w nowoczesny
sposób podchodzi do problemu bezpieczeństwa
swoich pracowników, produktów i klientów
• Firmy eksportujące żywność – wysokie standardy
bezpieczeństwa oferowanej żywności
Download