Slide 1
advertisement
Ekonomiczna analiza Bankowego Tytułu Egzekucyjnego Piotr Buława 29 marca 2009 Warszawa ul. Długa 44/50 Spis treści • • • • • Wstęp – co to jest BTE Koszty społeczne BTE v. zwykłe postępowanie sądowe BTE v. Urkundenprozess Zakończenie - wnioski Wstęp • Prezes NBP: BTE jest najszybszą i najtańszą metodą zaspokojenia roszczeń przez banki. • W roku 2003 nadano klauzule wykonalności 507602 Bankowym Tytułom Egzekucyjnym. • W roku 2003 banki dochodziły 98% swoich wierzytelności w drodze Bankowego Tytułu Egzekucyjnego. Wstęp • Bankowy Tytuł Egzekucyjny jest instytucją istniejącą tylko w polskim systemie prawnym i funkcjonuje już od ponad 70 lat. • Podobne instytucję w Europie istnieją w Danii i na Węgrzech, jednakże dla swej ważności wymagają aktu notarialnego. • Bankowy Tytuł Egzekucyjny był przyczyną wydania ponad 30 orzeczeń przez Trybunał Konstytucyjny. Wstęp Bankowy Tytuł Egzekucyjny: • jest wystawiany wyłącznie przez bank lub instytucję kredytową, • służy dochodzeniu roszczeń wynikających z czynności bankowej, • może być wydany wyłącznie po złożeniu pisemnego oświadczenia o poddaniu się egzekucji w drodze BTE. Oświadczenie jest składane podczas zawierania czynności bankowej. • jest tytułem egzekucyjnym na równi z orzeczeniem sądowym. Wstęp Typowe postępowanie z BTE. • Zawarcie czynności bankowej przez bank z kredytobiorcą i złożeniu przez kredytobiorcę pisemnego oświadczenia o poddaniu się egzekucji w drodze BTE. • Powstanie zwłoki po stronie osoby trzeciej w związku z powyższą czynnością bankową. • Wystawienie BTE przez bank przeciwko osobie trzeciej. • Wniosek banku do sądu o nadanie BTE klauzuli wykonalności. Wstęp • W postępowaniu o nadanie BTE klauzuli wykonawczej sąd bada tylko: 1. wniosek o nadanie klauzuli wykonalności, 2. tytuł egzekucyjny, czyli BTE, 3. oświadczenie dłużnika o poddanie się egzekucji. • Zgodnie z art. 97. 3 Prawa bankowego sąd rozpoznaje wniosek niezwłocznie, nie później niż w ciągu 3 dni od złożenia wniosku. W praktyce średnio 3 miesiące. • Tytuł wykonawczy jest podstawą egzekucji. Wstęp Możliwość obronny dłużnika przed BTE: • Powództwo przeciwegzekucyjne – ograniczone do zarzutów formalnych. • Postępowanie o ustalenie stosunku prawnego – nie wstrzymuje egzekucji. • Zwykłe postępowanie sądowe o bezpodstawne przeprowadzenie egzekucji – nie wstrzymuje egzekucji. Koszty społeczne • Ekonomiczna analiza BTE nie może ograniczyć się tylko do wykazania korzyści po stronie instytucji kredytowej, gdyż proste przesunięcie kosztów z instytucji kredytowej na dłużnika nie powinno być objęte ochroną prawną. • Wystawienie BTE przez instytucję kredytową powinno prowadzić do lepszej efektywności Pareto. Efektywność taka może zostać osiągnięta wtedy, kiedy nie jest możliwa poprawa pozycji jednego podmiotu, bez pogorszenia pozycji innego podmiotu. Koszty społeczne • Możliwość wystawienia BTE, zamiast stosowania innych instytucji prawnych w celu windykacji wierzytelności przez instytucję kredytową, nie może spowodować pogorszenia ogólnej sytuacji dłużnika banku. • Sam fakt wystawienia BTE powoduje negatywne skutku dla dłużnika przez pogorszenie jego sytuacji procesowej. Koszty społeczne • Pozycje instytucji kredytowej i dłużnika są wzajemnie powiązane. Obniżenie kosztów po stronie instytucji kredytowej, działającej na rynku charakteryzującym się wysoką konkurencyjnością, powoduje obniżenie ceny kredytu dla klienta. • W praktyce obniżenie kosztów kredytu nie jest równe obniżeniu cen kredytu, dlatego aby spełnić kryteria efektywności Pareto, możliwość wystawienia BTE powinna prowadzić do obniżenia kosztów społecznych. Koszty społeczne • Obniżenie kosztów społecznych w przypadku BTE nastąpi, jeśli obniżona zostanie suma poniesionych kosztów przez bank i kredytobiorcę. • Suma powyższych kosztów składa się nie tylko z kosztów postępowania przed sądem, ale także z kosztów spowodowanych wystawieniem bezpodstawnego BTE. BTE v. zwykłe postępowanie sądowe BTE v. zwykłe postępowanie sądowe • Ekonomicznym celem postępowania cywilnego jest zminimalizowanie sumy kosztów administracyjnych i kosztów błędu. • Koszty społeczne spowodowane konkretnym postępowaniem cywilnym „Kp” składają się z kosztów administracyjnych „ka” i kosztów błędu „kb”. Kp = ka + kb BTE v. zwykłe postępowanie sądowe • Koszty zwykłego postępowania sądowego nie są obarczone kosztami błędu, gdyż egzekucja jest dokonywana po wydaniu wyroku w procesie sądowym. • Koszty administracyjne składają się z: - wydatków stron w postępowaniu przed sądem (PS) - kosztów banku, które są związane z utrzymaniem lokat (L), z których muszą być utworzone rezerwy na należności nieuregulowane. BTE v. zwykłe postępowanie sądowe • Rezerwa na należności nieregulowane: - w okresie od 1 miesiąca do 3 miesięcy wynosi 20% całej należnej kwoty, - w okresie od 4 miesiąca do 6 miesiąca wynosi 50% całej należnej kwoty, - w okresie powyżej 6 miesięcy wynosi 100% całej należnej kwoty. BTE v. zwykłe postępowanie sądowe • Należy uwzględnić art. 14 Ustawy o kredycie konsumenckim, który dopuszcza zerwanie umowy przez bank dopiero po niezapłaceniu dwóch rat kredytu przez konsumenta (zazwyczaj raty płaci się co miesiąc) oraz po 30 dniowym okresie wypowiedzenia. • Postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności trwa średnio do 3 miesiący. • Z tej przyczyny pułap 20% i 50% rezerwy zostanie pominięty w dalszych wyliczeniach. • Jeśli należność nieregulowana istnieje dłużej niż 6 miesięcy (t) rezerwa musi wynosić 100% całej należności z kredytu. BTE v. zwykłe postępowanie sądowe • Oprocentowanie lokat 1 miesięcznych w banku X wynosi od 1% do 2%. • Jeśli kwota lokaty jest wyższa niż 99 999 PLN to oprocentowanie wynosi 2%. • Depozyt taki musi być co miesiąc odnawiany co powoduje, że oprocentowanie w okresie dłuższym niż 1 miesiąc nie jest stałe i wynosi: (1+L)t BTE v. zwykłe postępowanie sądowe Kp1 = PS + L x (1+pl)t Kp1 – koszty zwykłego postępowania sądowego PS – wydatki stron związane z postępowaniem przed sądem pl – oprocentowanie lokaty L – wysokość lokaty t – czas trwania lokaty liczony w miesiącach BTE v. zwykłe postępowanie sądowe • Koszty postępowania sądowego z BTE są znacząco niższe. Na koszty administracyjne składają się tylko koszty związane z postępowaniem o nadanie klauzuli wykonalności oraz postępowaniem egzekucyjnym. • Koszty postępowania o nadanie klauzuli wykonalności oraz postępowania egzekucyjnego w postępowaniu z BTE są takie same jak w przypadku postępowania bez BTE dlatego koszty te zostaną pominięte w dalszych rozważaniach. BTE v. zwykłe postępowanie sądowe • W postępowaniu z BTE pojawiają się koszty związane z wystawieniem bezpodstawnego BTE. • Wystawienie bezpodstawnego BTE skutkuje wszczęciem procesu sądowego przez dłużnika przeciwko bankowi. Koszty takiego procesu są generalnie takie same jak w przypadku postępowania bez BTE (PS). Jedyną różnicą jest przełożenie ciężaru finansowania procesu sądowego z banku na dłużnika. BTE v. zwykłe postępowanie sądowe • Z powodu wystawienia BTE dłużnik musi bezwarunkowo uiścić kwotę określoną w BTE na rzecz banku lub kwota ta zostanie ściągnięta w postępowaniu egzekucyjnym przez komornika. • Brak takiej kwoty pieniędzy można by zniwelować przez zaciągnięcie kredytu o wysokości równej kwocie w BTE, na okres do zakończenia postępowania cywilnego. • Kredyt (KR) taki nie byłby tani i w pewnych sytuacjach wręcz niemożliwy do otrzymania. BTE v. zwykłe postępowanie sądowe • Zgodnie z art. 359 par 21 k.c. maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnych nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP. Obecnie stopa lombardowa NBP wynosi 5%, dlatego należy przyjąć, że koszt takiego kredytu wynosiłby 20% w skali roku. Z powodu wystawienia BTE dłużnik musi bezwarunkowo uiścić kwotę określoną w BTE na rzecz banku lub kwota ta zostanie ściągnięta w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez komornika. BTE v. zwykłe postępowanie sądowe • Zwykły kredyt spłaca się w ratach, co nie zapewnia dłużnikowi posiadania całej kwoty z BTE do czasu wygrania postępowania sądowego. • Rozwiązaniem jest zaciąganie przez dłużnika krótkoterminowych kredytów np. 1 miesięcznych. BTE v. zwykłe postępowanie sądowe • Zgonie z opinią Prezesa NBP z dnia 14 września 2004 r. liczba przypadków kwestionowania przez dłużnika zasadności egzekucji prowadzonej na podstawie BTE w trybie art. 189 i art. 840 k.p.c. oraz zażalenia na postanowienie sądu o nadaniu klauzuli wykonalności wynosi 1% wszystkich przypadków. • Na potrzeby badania przyjęty został współczynnik błędu, czyli prawdopodobieństwa wystawienia bezpodstawnego BTE, w wysokości 1% (R). BTE v. zwykłe postępowanie sądowe Kp2 = R x (PS + KR x (1 + pk)t) Kp2 – koszty postępowania sądowego z BTE R – współczynnik prawdopodobieństwa wystawienia bezpodstawnego BTE PS – koszty stron związane z postępowaniem przed sądem KR – wysokość kredytu pk – oprocentowanie kredytu T - czas rolowanie kredytu liczony w miesiącach BTE v. zwykłe postępowanie sądowe Kp1 > Kp2 PS + L (1 +pl)t > R x (PS + KR x (1+pk)t ) PS + L x 1,02t > 0,01 x (PS + KR x 1,2t ) | x 100 100 x PS +L x 1,02t > PS + KR x 1,2t | - PS 99 x PS + L x 1,02t > KR x 1,2t | – 1,2t L x 1,02t – KR x 1,2t + 99 x PS > 0 BTE v. zwykłe postępowanie sądowe L x 1,02t – KR x 1,2t + 99 x PS > 0 • Wysokość lokaty jest równa wysokości kredytu. • Powyższa nierówność nie pokazuje jednoznacznie, czy stosowanie BTE obniża koszty społeczne, gdyż nie dla każdej zmiennej „t” lewa strona nierówności będzie miała wartość dodatnią. • Nierówność ta jednakże, ze względu na pomnożenie kosztów postępowania przez 99, będzie prawdziwa dla relatywnie krótkiego procesu sądowego. BTE v. zwykłe postępowanie sądowe • Zakładając, że koszty postępowania sądowego wynoszą 5000 PLN, zaś kwota na BTE 50 000 PLN, można ustalić relację pomiędzy odsetkiem bezpodstawnie wystawionych BTE, a długością postępowania sądowego L x 1,02t – KR x 1,2t + 99 x PS > 0 5000 PLN + 50 000 PLN (1+ 0,00166)t = R x (5000 PLN + 50 000 PLN x (1 + 0,0166)t) f(t) = (5000 + 50000 x 1,00166t) / (5000 + 50000 x 1,0166t BTE v. zwykłe postępowanie sądowe • Tabela ilustruje zależność pomiędzy dopuszczalnym błędem banku przez wystawienie bezpodstawnego BTE, a okresem postępowania sądowego liczonego w miesiącach. BTE v. zwykłe postępowanie sądowe • Celem wykresu jest pokazanie, że nawet przy bardzo wysokim odsetku bezpodstawnie wystawionych BTE, instytucja ta wpływa pozytywnie na obniżenie kosztów postępowania sądowego, a w konsekwencji powoduje lepszą alokację dóbr w społeczeństwie. BTE v. Urkundenprozess BTE v. Urkundenprozess • Niemieckie banki nie posiadają własnego przyśpieszonego postępowania egzekucyjnego, jednakże mogą korzystać z ogólnych przyśpieszonych postępowań przewidzianych niemieckim kodeksem postępowania cywilnego (ZPO). • W celu egzekucji wierzytelności z działalności bankowej najczęściej stosowanym postępowaniem przez banki jest Urkundenprozess. Procedura jest regulowana art. 592-600 ZPO. BTE v. Urkundenprozess • Postępowanie może być wszczęte w celu egzekucji: a. płatności określonej sumy pieniędzy, b. świadczenie konkretnej rzeczy w ustalonym zakresie, c. świadczenie z papierów wartościowych. • Urkundenprozess zostanie wszczęty, jeśli na podstawie przedstawionych przez powoda dokumentach można ustalić wszystkie fakty, które są niezbędne do stwierdzenia istnienia roszczenia. BTE v. Urkundenprozess • W celu przyśpieszenia postępowania poza przesłuchaniem stron dopuszczalne są tylko dowody z dokumentów (schriftliche Beweismittel). • Postępowanie dowodowe może dotyczyć tylko autentyczności dokumentów stwierdzających istnienie rozszczenia lub faktów ustanawiających roszczenia. • Rozszerzenie postępowania dowodowego może nastąpić tylko za zgodą powoda. BTE v. Urkundenprozess • W wyniku postępowania sąd wydaje wyrok zastrzeżony (Vorbehaltsurteil), który nie jest wyrokiem ostatecznym (Endurteil), gdyż pozwany może wszcząć postępowanie w trybie zwykłym (Nachverfahren) • Chociaż wyrok nie jest wyrokiem ostatecznym to jest jednak tytułem egzekucyjnym. Jest to podstawowa różnica między Urkundenprozess, a polskim postępowaniem nakazowym, gdzie po wniesieniu sprzeciwów sąd wyznacza rozprawę. BTE v. Urkundenprozess • Urkundenprozess jest kompromisem między możliwością przeprowadzenia szybkiej egzekucji należności, a ochroną dłużnika przed nadużyciami drugiej strony. • Warunkiem koniecznym efektywności niniejszego postępowania jest sprawnie działający system sądowniczy. • W praktyce jest możliwe w ciągu 1 miesiąca od wszczęcia postępowania otrzymanie tytułu egzekucyjnego BTE v. Urkundenprozess • Urkundenprozess umożliwia tylko częściową merytoryczną kontrole postępowania i pozwala wyeliminować tylko oczywiście nieuzasadnione roszczenia banków przeciwko swoim dłużnikom, dlatego Urkundeprozess będzie generował koszty błędu w procesie sądowowy. • Urkundenprozess generuje koszty administracyjne związane z wszczęciem procesu sądowego. • Postępowanie z BTE nie generuje kosztów administracyjnych i przy niskim odsetku bezpodstawnych BTE należy uznać, że niższe prawdopodobieństwo błędu w procesie sądowym nie zrekompensuje kosztów administracyjnych Zakończenie • BTE generuje niższe koszty społeczne niż zwykłe postępowanie sądowe. • Efektywność BTE jest tym wyższa, im szybsze jest zwykłe postępowanie sądowe. • Urkundenprozess może generować niższe koszty społeczne, jeśli odsetek wystawianych bezpodstawnych BTE byłby wysoki, zaś opłaty sądowe relatywnie wysokie. Dziękuje za uwagę
