wielocukry – polisacharydy

WIELOCUKRY – POLISACHARYDY
Wielkocząsteczkowe związki zbudowane z cząsteczek cukrów prostych powiązanych ze sobą
wiązaniami glikozydowymi.
Przykłady wielocukrów (polisacharydów): (C6H10O5)n
Skrobia (n = 300–400)
Celuloza (n = 2000–10 000)
Glikogen
Skrobia
Występowanie skrobi
 Materiał zapasowy roślin: bulwy ziemniaków, nasiona zbóż
 Krochmal, mączka ziemniaczana, kisiel
Wykrywanie skrobi
 Kropla jodyny na plasterku ziemniaka zmienia jego zabarwienie na niebieskie
 Jest to reakcja charakterystyczna wykazująca obecność skrobi w badanym preparacie
Powstawanie i budowa skrobi
Powstaje w wyniku polikondensacji cukrów prostych tworzonych w procesie fotosyntezy
6CO2 + 6H2O  C6H12O6 + 6O2
n•C6H12O6  (C6H10O5)n + nH2O



skrobię tak naprawdę tworzą dwa polisacharydy:
 amyloza (20% skrobi) – forma nierozgałęziona
 amylopektyna – główny składnik skrobi (80%) – forma rozgałęziona
Amyloza jest nierozgałęzioną postacią łańcuchową skrobi:
cząsteczki glukozy połączone są ze sobą wiązaniem α-1,4-glikozydowym:
 Amylopektyna jest rozgałęzioną odmianą skrobi.
 występują w niej wiązania α-1,4-glikozydowe
 co 20–30 cząsteczek glukozy pojawiają się w niej wiązania α-1,6-glikozydowe
Właściwości fizyczne skrobi
 ciało stałe, białego koloru
 nierozpuszczalne w wodzie
 skrobia w gorącej wodzie tworzy kleik skrobiowy – pęcznieje
 nie posiada słodkiego smaku (w odróżnieniu od mono i disacharydów)
 bez zapachu
Właściwości chemiczne skrobi
 Nie posiada właściwości redukujących

Pod wpływem działania kwasów ulega hydrolizie (rozkładowi) na cukry proste

Skrobia ulega hydrolizie również pod wpływem enzymu – amylazy
(C6H10O5)n + nH2O  HCl, enzymy  nC6H12O6


produktami pośrednimi tej reakcji są dekstryny (C6H10O5)x (x<10)
Zastosowanie
 Mąka ziemniaczana, kisiel, budyń, cukierki, krochmal
Glikogen


Materiał zapasowy zwierząt (grzybów i drożdży)
Magazynowany w wątrobie
Glukoza  insulina  Glikogen  glukagon  Glukoza
 Zakłócenie tych procesów to choroba zwana cukrzycą.
 Spowodowana jest ona tym, że organizm wytwarza zbyt mało insuliny lub nie
wykorzystuje jej we właściwy sposób


Glikogen z jodem daje zabarwienie czerwone
Struktura glikogenu jest podobna do amylopektyny z tym, że
α-1,6-glikozydowe pojawia się częściej (co 8–12 cząsteczek glukozy)
wiązanie
Celuloza

Zbudowana jest z długich łańcuchów cząsteczek glukozy (powyżej 2000)
połączonych wiązaniem β-1,4-glikozydowym


Buduje ściany komórkowe roślin (zapewnia im trwałość, sztywność i elastyczność)
Szczególnie dużo celulozy zawierają: bawełna, len, konopie (90% celulozy)
 tkaniny bawełniane
Celuloza znajduje się również w drewnie (50-60%)
Celuloza (błonnik) jest niestrawny, ale reguluje perystaltykę jelit




Celuloza ulega hydrolizie tylko w organizmach przeżuwaczy (krowy, kozy, owce)
Celuloza jest wykorzystywana w przemyśle papierniczym i włókienniczym
 Do wytworzenia 1T papieru trzeba ściąć 17 drzew, zanieczyszcza się 440 000
litrów wody

Celulozę wykorzystuje się w przemyśle papierniczym, włókienniczym, do produkcji
klejów, lakierów, materiałów wybuchowych (azotanu (V) celulozy – nitroceluloza),
jedwabiu sztucznego.
Ciekawostki
 Pod wpływem enzymów (amylaza w ślinie) następuje hydroliza – trawienie skrobi w
organizmach człowieka i zwierząt.
 To dlatego bułka pszenna staje się słodsza podczas żucia.