Spis treści - Profinfo.pl
advertisement
Spis treści Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 CZĘŚĆ PIERWSZA Elementy psychologii ogólnej dla sędziów i prokuratorów Rozdział I. Rozważania wstępne: o marzeniach i granicach psychologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Rozdział II. Psychologiczne wizje człowieczeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Podejście psychoanalityczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Podejście behawioralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Podejście psychologów humanistycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Podejście poznawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Podejście postmodernistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Podejście psychologii pozytywnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 21 23 25 28 31 33 Rozdział III. Psychologia emocji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Czym są emocje? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Gdy emocji jest za mało: pacjent Damasia i psychopaci . . . . . . . . . . . 3. Kiedy emocji jest za dużo – afekt poza kontrolą . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Emocje a poznanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1. Afekt przed poznaniem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. Poznanie przed afektem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3 Nastroje, stereotypy i uprzedzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4. Mechanizmy obronne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Emocjonalne źródła moralności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 37 39 47 60 61 66 67 74 79 Rozdział IV. Procesy poznawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 1. Spostrzeganie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 5 Spis treści 2. Procesy uwagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 3. Procesy pamięci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 4. Pamięć a poznawcza reprezentacja świata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Rozdział V. Psychologia osobowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Teoria cech . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Poznawcza koncepcja osobowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Teoria społeczno-poznawcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Podejście psychodynamiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 107 113 129 137 CZĘŚĆ DRUGA Psychologia w procesie karnym Rozdział I. Związki psychologii z prawem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Pojęcie i zadania nauk sądowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Miejsce psychologii wśród nauk sądowych . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.1. Przedmiot badań i praktyki psychologii sądowej . . . . . . 1.2.2. Tradycyjne obszary i kierunki rozwoju psychologii sądowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.2.1. Psychologia zeznań świadków . . . . . . . . . . . . . . 1.2.2.2. Dorośli sprawcy przestępstw . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.2.3. Nieletni sprawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Podstawowe funkcje i zadania psychologa sądowego . . . . . . . . . . . . 2.1. Zakres działań psychologa w procesie karnym . . . . . . . . . . . . . . 2.1.1. Psycholog jako biegły sądowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.2. Psycholog jako konsultant (specjalista). . . . . . . . . . . . . . . 2.1.3. Psycholog jako mediator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.4. Psycholog w procesie resocjalizacji i terapii skazanych. . 2.2. Problem nakładania się ról – psycholog jako biegły, mediator, doradca (terapeuta) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 149 152 152 Rozdział II. Psycholog jako biegły sądowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Zakres kompetencji biegłego psychologa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Wymogi formalne i merytoryczne stawiane psychologicznej opinii sądowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Pojęcie opinii sądowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Treść postanowienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Typowe wady opinii psychologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4. Warunki przeprowadzania badań psychologicznych . . . . . . . . . 2.4.1. Przygotowanie i planowanie badania . . . . . . . . . . . . . . . . 199 199 6 158 159 174 178 186 186 190 190 191 193 196 201 201 203 204 205 205 Spis treści 2.4.2. 2.4.3. 2.4.4. 2.4.5. 2.4.6. Zgoda na udział w badaniach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cel i zasady przeprowadzania badania, dobór metod . . Sposób formułowania opinii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kryteria oceny opinii przez organ procesowy . . . . . . . . . Problemy etyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdział III. Podstawowa problematyka psychologiczna w procesie karnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Biegły psycholog w postępowaniu przygotowawczym – psychologia śledcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Przedmiot i zakres badań psychologii śledczej . . . . . . . . . . . . . . 1.3. Z historii profilowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.4. Profilowanie – podstawowe zasady i pojęcia . . . . . . . . . . . . . . . 1.5. Modele profilowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.6. Profilowanie geograficzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.7. Psychologiczne podstawy procesu profilowania . . . . . . . . . . . . . 1.8. Odtwarzanie sylwetki psychologicznej osoby nieżyjącej . . . . . . 2. Ekspertyza typologiczna – ocena kryminalistyczna i wartość dowodowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Przypadek zabójcy – ekspertyza typologiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdział IV. Zeznania świadków jako przedmiot ekspertyzy psychologicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Psychologiczne aspekty udziału psychologa w przesłuchaniu świadków. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Zasady ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Przesłuchanie jako proces komunikacji interpersonalnej. . . . . . 1.3. Zasady dotyczące przesłuchania małoletnich świadków pokrzywdzonych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Przedmiot i zakres ekspertyzy psychologicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Opracowanie opinii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Treść postanowienia o zasięgnięciu opinii psychologicznej . . . . . . . . 5. Przypadek dorosłego świadka uzależnionego od alkoholu. . . . . . . . . 6. Przypadek małoletniej pokrzywdzonej w sprawie o przestępstwo seksualne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Specyfika oceny wykorzystywania seksualnego małych dzieci w rodzinie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 208 210 211 214 216 216 216 218 223 228 231 234 236 250 254 259 263 263 263 264 266 267 271 272 273 279 286 286 7 Spis treści 7.2. Przyczyny trudności diagnostycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.3. Znaczenie pierwszej diagnozy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.4. Czynniki nasuwające wątpliwości co do podstaw podejrzeń o wykorzystywanie seksualne małego dziecka . . . . . . . . . . . . . . 8. Przypadek podejrzenia o wykorzystywanie seksualne chłopca w wieku przedszkolnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdział V. Ekspertyza psychologiczna dotycząca wyjaśnień podejrzanych i oskarżonych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Rola psychologa w uzyskiwaniu wyjaśnień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Ustalanie czynników istotnych dla oceny wyjaśnień . . . . . . . . . . . . . . 4. Przedmiot i zakres ekspertyzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Możliwości opracowania opinii psychologicznej w przypadku odmowy podejrzanego lub oskarżonego do aktywnego udziału w badaniach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Przypadek analizy i oceny zmiennych wyjaśnień podejrzanego . . . . 7. Przypadek samooskarżenia osoby z zaburzeniami psychicznymi . . . Rozdział VI. Psychologiczna ocena osoby sprawcy czynu zabronionego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Diagnoza procesów motywacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Motywacja jako przedmiot sądowej diagnozy psychologicznej 1.2. Sytuacyjne i osobowościowe przesłanki procesu motywacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3. Psychologiczna diagnoza kierunku i nasilenia motywacji, poziomu regulacji czynności oraz stopnia samokontroli . . . . . . . . 2. Zadanie psychologa w opiniowaniu o stopniu poczytalności sprawcy czynu zabronionego i zasadności stosowania środków zabezpieczających . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Niepoczytalność i poczytalność zmniejszona w świetle współczesnej psychologii i psychopatologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Opiniowanie o stanie zdrowia psychicznego sprawcy czynu zabronionego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4. Przypadek sprawcy zabójstwa – poczytalność oraz zasadność stosowania środków zabezpieczających . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Opiniowanie sądowo-psychologiczne w sprawach o przestępstwa na tle seksualnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 288 291 293 295 308 308 309 313 316 318 320 334 345 345 345 359 370 387 387 393 404 424 429 Spis treści 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 3.6. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Klasyfikacje gwałtów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Klasyfikacje pedofilów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zabójcy seksualni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czynniki ryzyka przemocy seksualnej – pomiar i metody . . . . . Związki psychopatii z agresją, przemocą i przestępczością seksualną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.7. Diagnoza procesów motywacyjnych sprawców przestępstw seksualnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.8. Leczenie sprawców przestępstw seksualnych . . . . . . . . . . . . . . . 3.9. Przypadki zabójstw seksualnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Działanie w stanie silnego wzburzenia jako przedmiot opinii sądowopsychologicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1. Dyskusyjne problemy opiniowania psychiatryczno-psychologicznego w stanach afektywnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. Afekt fizjologiczny jako przedmiot sądowej ekspertyzy psychologicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3. Przypadek ilustrujący działanie pod wpływem stanu silnego wzburzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdział VII. Wybrane zagadnienia postępowania w sprawach nieletnich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Diagnoza asocjalności – stopień demoralizacji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Model czynników ryzyka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Metody pomiaru czynników ryzyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Zakres ekspertyzy dotyczącej nieletnich odpowiadających przed sądem na zasadach ogólnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Sprawiedliwość naprawcza i mediacja – niewykorzystane możliwości psychologii w postępowaniu w sprawach nieletnich . . . . . . . . 7. Przypadek nieletniego sprawcy zabójstwa – odpowiedzialność na zasadach ogólnych Kodeksu karnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429 435 440 443 447 451 457 461 465 474 474 484 501 508 508 512 514 519 524 530 533 Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539
